Ned. Ver. voor Koeltechniek.
74*te Jaargang
DINSDAG 10 OCTOBER 1933
No. 22564
Officieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
HERDENKING VAN HET 25-JARIG BESTAAN
Het voornaamste Nieuws
van heden. 1
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN
in Pt* npr r«rel voor advertentlën uit Lelden en plaatsen
waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
andere advTrtenaëD 35 Cts per regel Kleine Advertentlën
nUsfuftend bU vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 ets.
Kil opn maximum aantal woorden v&d 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van
brfevm 10 Cts porto te betalen -- Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANTa
Voor Lelden per 3 maanden 1.235; per week 1-0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post t. 2.35 portokosten.
Dit nnmmer bestaat uit DRIE Bladea
EERSTE BLAD.
DRANKWET.
Burgemeester en Wethouders van Lei
den brengen ter algemeene kennis, dat A
J. Koppe te Leiden, een verzoek heett in
gediend ter bekoming van een veriol B
\vor den verkoop uitsluitend van alcohol-
Vlijen drank voor gebruik in het perceel
Steenstraat No. 31, aldaar.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN
Burgemeester
VAN STRIJEN Secretaris.
Lelden. 10 October 1933. 8752
BEVOEGDHEID TOT STEMMEN
BIJ VOLMACHT.
Burgemeester en Wethouders van Lel
den brengen in herinnering dat tot er. met
31 December a.s. ter gemeente-secretarie
verzoekschriften kunnen worden ingediend
tot aanwijzing van gemachtigden om oii
volmacht te stemmen
Formulieren voor bedoelde verzoeksch rit
ten zijn ter Gemeente-Secretarie kosteloos
verkrijgbaar.
Slechts die kiezers kunnen worden aan
gewezen als bevoegd om bij volmacht te
stemmen, wier beroep ol werxzaamneden
medebrengen dat zij herhaaldelijk ol al
thans gedurende het gedeelte van het iaar
waarin de stemming gewoonlijk valt. we'k-
zaam plegen te zijn bulten de gemeente
op welker kiezerslijst zij voorkomen mits
hun afwezigheid als regel langer dan olie
dagen duurt, alsmede de vrouw var. een
zoodanigen kiezer, die met, hoar man In
verband met diens beroep of werkzaam
heden afwezig pleegt te zijn.
Burgemeester en Wethouders
van Leiden
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 10 October 1933. 3751
GEMEENTELIJK RADIO
DISTRIBUTIEBEDRIJF.
De drieduizend aansluitingen bereikt.
Het aantal van 3 000 abonné's op de
netten van het Gemeentelijk Radio-Di-'tri-
butiebedrijf is bereikt en alle oude nekten
zijn inmiddels vervangen door de defini
tieve loodkabelnetten, welke dooi het
G.RD. van den aanvang der exploitatie af
steeds zijn toegepast en welke een waar
borg zjjn en blijven voor een prima kwa
liteit van de doorgegeven muziek.
Dit feit zal officieel worden herdacht
In tegenwordigheid van vele autoriteiten
en wel op Maandag. 16 October 1933. des
namiddags 3.30 uur in den foyer van de
Stadsgehoorzaal. Daarbij zullen eenlge toe
spraken, alsmede door den leider, ir. F.
Stokhuizen, een uiteenzetting over „Radio
en Radiodistributie" worden gehouden;
alie toespraken zullen door de microfoon
worden opgenomen en over de vierde Ujn
doorgezonden. De aangeslotenen hij het
G R.D. zullen dus alles thuis kunnen me
demaken door hun luidspreker op dit viei-
de programma te schakelen.
Tot slot zal door den burgemeester offi
cieel het vierde programma worden aan
sloten en ln gebruik gesteld. Dit Is een
gevarieerd programma bestaande uit een
keur van buitenlandsche uitzendingen
welke tot nog toe niet werden doorgegeven.
Wij raden alle geabonneerden aan op
genoemden dag en uur hun luidspreker op
het vierde programma aan te sluiten.
r>
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inserhijving: N.V. Automobiel
handel Vreeken en Schudel. in oprich-
ttng, Papenstraat 45, Leiden. Vennooten:
E S. Schudel, Leiden en W. M. Vreeken.
Leiden.
Wijzigingen: M. W. van der Klugt,
bophiastraat 35, Leiden, kruideniers- en
grutterswaren. Uittredend eigenaar: M.
TGQQV^?- der KluSt. Leiden, dd. 25 Sept.
ir. Wijziging handelsnaam in: Jos. van
Diest
„Autocentrale", Papenstraat 4, Leiden,
garage en handel in automobielen. Boven-
fgnpemde handelszaak is d.d. 1 October
om6fzet in een naamlooze vennoot
schap onder den naam: N.V. Automobiel-
n an del Vreeken en Schudel in oprichting.
Spinnewiel, a. p j. Wernas. Bree-
5 j Leiden dameshand werken. Uit
tredend eigenaar a. p. j. wernas, Oegst-
geest dd. 5 Oct. 1933. Wijziging handels
naam m: t Spinnewiel D. H. A. v d.
Kwast.
Firma H. v. d Leeden, De Kempenaer-
straat 55. Oegstgeest, kruideniersbedrijf.
Nieuwe Procuratiehouder: J W van der
Post. Oegstgeest.
N Bontenbal, Hooge-
Rijndijk F. 32 Zceterwoude
Ter voorkoming van misverstand zij op
gemerkt, dat wel de glashandel is geli
quideerd, maar dat 't warmoeziersbedriif
Onveranderd is blijyen bestaan*
Rede van Prof. Dr. M. de Haas.
Hedenmorgen Is in het Kamerlingh
Onnes-laboratorium de 44ste algemeene
vergadering gehouden van de Ned. Ver.
voor Koeltechniek, waarin het 25-jarig be
staan der vereeniging is herdacht.
Onder de talrijke aanwezigen bevonden
zich o.m. prof. dr. L. van Itallie als waar
nemend rector-magnificus, ir. M. H.
Damme, directeur-generaal der P. T. en T.
en voorzitter van den Raad van Bestuur
van het Kon. Instituut van Ingenieurs, ir.
J. B. Giljam, directeur van de Machine
fabriek en Scheepswerf P. Smit Jr. te Rot
terdam en eveneens vertegenwoordiger
van bovengenoemden Raad van Bestuur;
mr. P. J. Idenburg, secretaris van cura
toren der Leidsche Universiteit; mevr. de
wpd. prof. Kamerlingh Onnes-Bijleveld en
mr. H. A. Kamerlingh Onnes, referendaris
aaui het departement van Defensie en een
zoon van den grooten geleerde; ir. R
Chambers, directeur der Ver. Bureaux voor
Handelsinlichtingen; mr. J. H. de Mol van
Otterloo. referendaris aan het departe
ment van Handel en Nijverheid als ver
tegenwoordiger van den minister, benevens
een groot aantal buitenlanders, waarvan
wij hier slechts noemen dr. ing. H. Om-
beck. directeur van de Gesellschaft fur
Linde's Eismaschinen te Wiesbaden; dr.
Maurice Pièttre. directeur van het Institut
international du Froid te Parijs; prof. dr.
ing. R. Plank, hoogleeraar aan de Tech
nische Hoogeschool te Karlsruhe; de heer
J. Raymond, honorary secretary van de
Britsche Ver. voor Koeltechniek; prof. dr.
J. E. Verschaffelt. hoogleeraar te Gent en
de heer Arthur R. T. Woods, president van
de Britsche Ver. voor Koeltechniek te
Londen.
Aan de herdenkingsrede van den voor
zitter, prof. dr. M. de Haas, uit Delft, is
het volgende ontleend
Herdenkingsrede prof. de Haas.
Op 23 September 1908 werd in een ver
gadering, gehouden ten huize van prof.
Kamerlingh Onnes, alhier, de Nederland-
sche Vereeniging voor Koeltechniek opge
richt. Het voorstel daartoe was gedaan
door prof. Kamerlingh Onnes in een
bijeenkomst van leden van het Nederland-
sche Comité voor het 1ste internationale
koude-congres. welke bijeenkomst op 13
Juli 1908 in dit laboratorium werd ge
houden.
Het eerste bestuur werd gevormd door
de heeren H. Kamerlingh Onnes, voorzit
ter, F. B. Löhnis. 2e voorzitter, J. F. H.
Koopman, secretaris-penningmeester, S.
Lako en M. de Haas, leden. Tien jaren lang
is de samenstelling van het bestuur onver
anderd gebleven, totdat in 1918 de heer
Lako als lid van het bestuur bedankte en
in zijn plaats werd gekozen de heer J. M.
Bottemanne.
Op 21 Februari 1926 overleed prof. Ka
merlingh Onnes. In de vergadering onzer
vereeniging op 30 April daaraanvolgende
in dit laboratorium gehouden, heeft spr.
gelegenheid gehad de groote beteekenis
van Kamerlingh Onnes, in het bijzonder
voor onze vereeniging, in het licht te stel
len. In dienzelfden tijd stelde de heer
Löhnis, aan de beurt van aftreding zijnde,
zich niet meer herkiesbaar In de verga
dering van 1 Mei 1926 werden tot leden
van het bestuur gekozen de heeren prof.
C. F. van Oyen en prof. dr. W. H. Keesom.
Mij viel de taak te beurt prof. Kamerlingh
Onnes als voorzitter op te volgen, terwijl
prof. van Oyen tot 2e voorzitter werd be
noemd. In 1927 bedankte de heer Botte
manne als lid van het bestuur, in 1928
werd in zijn plaats benoemd de heer K. H.
Tusenius. De heer Koopman heeft onafge
broken gedurende de 25 jaren van het be
staan der vereeniging de functie van
secretaris-penningmeester vervuld. Het is
spr. van nabij bekend, hoeveel moeite en
beslommeringen daaraan verbonden zijn
geweest. Hiervan getuigen ook de 70 afle
veringen van onze mededeelingen in den
loop dezer 25 jaren verschenen, de uitvoe
rige correspondentie het uitnemend be
heer der gelden, door hem gevoerd. Ai dat
werk heeft de heer Koopman steeds met
groote toewijding volbracht. Daarnaast
was hij ook een groote figuur in de koel-
technlsche wereld, die door zijn publicaties
in verschillende tijdschriften, de door hem
gehouden voordrachten, alsmede door zijn
persoonlijke besprekingen buiten en in
onze vergaderingen, maar ook bij verschil
lende buitenlandsche congressen, veel heeft
bijgedragen tot den bloei van de koel
techniek in het algemeen en in het bij
zonder van onze vereeniging. Daarvoor
zijn wij hem grooten dank verschuldigd.
Wij willen nu in het kort nagaan, op
welke wijze de Vereeniging haar taak in
deze kwart-eeuw heeft vervuld en wat zij
daarbij heeft bereikt.
In de eerste Algemeene Vergadering op
17 April 1909 gehouden, werd in een Inlei
ding, door den 2den voorzitter den heer
Löhnis gehouden, uitgesproken, dat onze
vereeniging ln de eerste plaats ten doel
heeft: bevordering van economische be
langen. Hij voegde daaraan toe: „geenszins
wil ik beweren, dat de beteekenis van het
wetenschappelijk onderzoek daarbij uit het
oog zou worden verloren. Het feit, dat onze
vereeniging het voorrecht heeft aan haar
spits te zien gesteld, den zoo eminenten
geleerde op het gebied der kunstmat'ge
koude, en waarop Nederland trot-cfc la, J,
wel het sprekend bewijs, dat de weten
schappelijke zijde der verschillende vraag
stukken niet zal worden veronachtzaamd"
Al zouden wij thans deze beide belangen,
n.l. de economische en de wetenschappe
lijke. niet zoo scherp tegenover elkaar wil
len stellen, men kan zeggen, dat onze
vereeniging in de afgeloopen jaren aan dit
dubbele programma getrouw Is gebleven;
zij heeft naar de mate van haar krachten
de samenwerking tusschen wetenschap en
praktijk op het gebied der koeltechniek
bevorderd en op die wijze de belangen van
landbouw, Industrie, handel en visscherij,
helpen bevorderen.
Als voorbeelden noemde spr. den invoer
van bevroren en gekoeld vleesch uit Zuid-
Amerika en het conserveeren van visch.
In 1925 werd de wenschelijkheid uitge
sproken, dat de onderzoekingen over de
conserveering door koude, thans voor an
dere levensmiddelen, ln eerste instantie
voor tuinbouwproducten zouden worden
voortgezet.
In 1928 werd een kryologisch-biologische
commissie ingesteld om te trachten deze
nieuwe onderzoekingen tot stand te bren
gen en verder te verzorgen .In een circu
laire van 1 Juni 1928 kon deze commissie
meedeelen, dat Prof. Ir. A. M. Sprenger,
Directeur van het Rijks-Laboratorium voor
Tuinbouwplantenteelt, te Wagenmgen, had
aangeboden onder subsidieering door onze
vereeniging. vraagstukken liggende op het
gebied van de conserveering van land
en tuinbouwproducten door koude, in stu
die te nemen. Besloten werd, dat van de
door Prof. Sprenger aangeboden medewer
king zou worden gebruik gemaakt. Onze
vereeniging stond van de haar toen ter be
schikking staande kasreserve het grootste
deel af voor de voltooiing van de koelin
stallatie in het laboratorium van Prof.
Sprenger. Twee verhandelingen over de
onderzoekingen van Prof. Sprenger en zijn
medewerkers verschenen m 1929, onder
scheidelijk getiteld: Proeven over den in
vloed van bepaalde factoren op de rijping
van eenige tuinbouwproducten, en De in
vloed van enkele inhulstoffen op de con
serveering van tuinbouwproducten. In No.
68 van de mededeelingen onzer vereeni
ging. verschenen in Augustus 1932, is afge
drukt het verslag door de heeren Ir. R.
Mulder en Ir. A. M. Sprenger uitgebracht
over „Proeven met het bewaren van toma
ten bij lagere temperatuur". Van de gelden
voor kryologisch-biologisch onderzoek bij
eengebracht werd in 1932 aan Prof. Van
Oyen een bedrag toegestaan ten behoeve
van onderzoek naar de kenmerken voor de
ouderdom van eieren. Wij laten nu het
door de vereeniging verrichte of door haar
bevorderde research werk rusten en willen
nu nog vermelden eenige onderwerpen, die
door commissies uit de vereeniging in stu
die zijn genomen en vervolgens in de Alge
meene Vergadering besproken. In '12 werd
een commissie ingesteld onder het voor-
ziterschap van den heer Löhnis, waaraan
werd opgedragen na te gaan, wat in Neder
land tot bevordering van het koeltransport
zou kunnen worden gedaan. Een onder
werp, dat in de jaren 1915, 1916 en 1917 tot
uitvoerige debatten in onze vereeniging
heeft aanleiding gegeven betrof de vraag
of het gewenscht is aan abattoirs koelin-
richtingen te bouwen, ook voor andere ar
tikelen dan vleesch. In de vergadering van
25 November 1927 gaf de heer Tusenius
een inleiding over: het verkrijgen van
uniformiteit in de voorwaarden voor op
slag van artikelen in koelhuizen in Neder
land. In de daarop volgende discussie bleek
voor dit onderwerp groote belangstelling te
bestaan, met het gevolg dat voor de ver
dere bestudeering er van een commissie
werd benoemd onder voorzitterschap van
Prof. Van Oyen. Reeds voor het einde van
1928 was deze commissie ln samenwerking
met het bestuur gereed met een ontwerp
van ..Koelhuisbepalingen en köelhuisvoor-
schriften". deze werden in de vergadering
van 23 Mei door de algemeene vergadering
vastgesteld Het doel, dat met het
opstellen dezer bepalingen werd beoogd
was drieledig. Mededeelingen No. 60
1. Den gebruikers van het koelhuis een
beeld te geven van de daarbij heerschende
usances, zooals die door de vereeniging als
billijk en doelmatig worden erkend.
2. Een omschrijving te geven van de
rechtsverhouding tusschen den gebruiker
van het koelhuis eenerzijds en de directie
van het koelhuis anderzijds
3. Eenheid te brengen in de voorwaarden,
waaronder door de onderscheidene koel
huizen voorwerpen ter koeling worden
aangenomen en (of) ruimte wordt ver
huurd. Deze voorschriften hebben ook
groote belangstelling in 't buitenland ge
wekt In dienzelfden tijd werd. ni.ar aan
leiding van een inleiding door Ir. J. Ph.
Tollenaar gehouden, nog een ander onder
werp in studie genomen, n.l. de vaststel
ling van regelen volgens welke het vermo
gen van kleine koelmachines moet worden
aangegeven. Ook hiervoor Is een commissie
ingesteld, onder leiding van den voorzitter
onzer vereeniging. Het resultaat van haar
werkzaamheden is neergelegd in een ver
slag dat in de algemeene vergadering van
18 December 1928 is uitgebracht. Wij kun
nen nog vermelden, dat door het bestuur
in de laatste jaren uitvoerige briefwisse
lingen en besprekingen zijn gevoer] met
de Regeering om te geraken tot een zoo
danige toepassing van het eierenbesluit
(van 17 Augustus 1931, S. No. 375) en van
de landbouwuitvoerwet, dat de belangen
der Nederlandsche koelhuizen zoo min
mogelijk geschaad zouden worden. In ver
band hiermede werd de 2e voorzitter van
onze Vereeniging Prof. Van Oyen in 1931
tot adviseerend lid van het Eierencontrole
Bureau benoemd. Zooals spr. reeds op
merkte, heeft onze Vereeniging steeds
in nauwe betrekking gestaan tot het
internationale werk op het gebied der
kunstmatige koude
De voorbereiding tot de deelname van
Nederland aan de internationale congres
sen. ging uit van onze Vereeniging, tal
rijke rapporten en mededeelingen werden
door onze leden op die congressen inge
diend. het grootste deel der Nederland
sche rapporten kwam echter uit dit labo
ratorium. Het wetensehapjiehjke werk. dat
het kryogeen laboratorium, thans Kamer-
lingh-Onnes Laboratorium geheeten, werd
verricht, genoot steeds de grootste belang
stelling onzer leden. In menige algemeene
vergadering werd door de hoogleeraren
Kamerlingh-Onnes, Keesom en W. J. de
Haas. mededeelingen gedaan van de door
hen op dit gebied bereikte belangrijke
resultaten.
Spr. besloot met den wensch, dat de
goede geest in de Vereeniging ook in de
toekomst behouden blijven en zij. in haar
wezen conservatief, steeds nieuwe wegen
weet te vinden om het algemeene en het
individueele belang te blijven dienen.
Na de rede van prof. de Haas bracht mr.
J. H. de Mol van Otterloo. namens den
minister van economische zaken de geluk-
wenschen over. Spr. herinnerde aan het
werk van den grooten Kamerlingh Onnes,
wiens naam voor altijd aan de vereeniging
verbonden zal blijven. Er zijn op het ge
bied der vereeniging nog vele vraagstuk
ken op te lossen, zooals blijkt uit de pu
blicaties. doch spr. hoopte, dat de vereeni
ging nog jarenlang aan de oplossing dier
problemen zal kunnen blijven werken
Namens de buitenlandsche genoodigden
sprak dr. Maurice Pièttre, directeur van
het Institut international du Froid. woor
den van gelukwensch, waarbij spr. tevens
een uitvoerig overzicht gaf van de ont
wikkeling der koeltechniek en het boven
genoemde instituut.
Veertig jaren Koeltechniek.
Ir. J. F. H. Koopman, adviseerend inge
nieur en secretaris-penningmeester der
Nederlandsche Vereeniging voor Koeltech
niek hield vervolgens een voordracht over;
Veertig jaren koeltechniek.
Het samenvallen van een veertigjarige
werkzaamheid in de koeltechniek en die
van 25 jaren in de Nederlandsche Vereeni
ging voor Koeltechniek is voor spr. aan
leiding in deze vereeniging het een en
ander over zijn Werk op dit gebied mede
te deelen.
Spr. herinnerde vervolgens aan zijn
leermeesters dr. R. Sissingh en ir. A. Huer,
veertig jaren geleden toen hij student was
aan de Polytechnische School te Delft en
aan zyn eerste practische kennis van koel
techniek, in den zomer van 1893 opgedaan
ln Heineken's Bierbrouwerij te Rotterdam.
In den loop der jaren heeft spr. tal van
voordrachten over koeltechnische onder
werpen gehouden.
Spr. vertelde vervolgens van zijn eerste
ontmoeting met prof. dr. H. Kamerlingh
Onnes, die toen reeds van zich deed spre
ken door zijn vloeibaar-making van het
z.g. permanente gas zuurstof.
In 1894 vertrok spr. naar Java waar hij
eerst als Ingenieur en later als directeur
tot het begin van deze eeuw werkzaam was
bij de ijsfabriek van de firma Olie en Co.
te Soerabaia en Madioen. Spr. liet zien hoe
hij in enkele jaren door het bijplaatsen
van machines, volgens voor dien tijd in
Indië nog onbekende conctructie en werk
wijze van ijsvervaardiging, de capaciteit
der Nieuwe Ijsfabrieken van genoemde
firma te Soerabaia tot het viervoudige op
voerde, zoodat bij zijn vertrek naar Europa
die fabriek de grootste op Java was. Spr.
schetste de vele moeilijkheden, die hij, be
schikkende over slechts zeer primitieve
hulpmiddelen, bij de opstelling van die
omvangrijke installaties heeft gehad.
Bij zijn tweede verblijf van zes jaren in
Ned.-Indië was spr. werkzaam bij het
technisch middelbaar onderwijs, doch hij
gaf in dien tijd reeds adviezen voor koel
techniek en maakte plannen voor andere
ijsbedrijven in Indië.
In 1907 weer in Nederland teruggekeerd,
werd spr. door het Kon. Instituut van
Ingenieurs benoemd tot afgevaardigde bij
het eerste internationale Koude-Congres
ln 1908 te Parijs. In die jaren heeft spr. ln
woord en geschrift op het ook voor ons
land en koloniën groote belang van de
toepassingen der kunstmatige koude ge
wezen. Voor het Congres bewerkte hij een
overzicht van alle in Nederland en Ne-
derlandsch-Indië bestaande koel- en ijs
machines, waarin rond 300 bedrijven,
schepen, enz. met ongeveer 400 van die
werktuigen met een totale productie van
18 millioen cal. p, u stuk voor stuk wer
den vermeld en waaruit bleek, dat toen
reeds de koeltechniek bij ons een betee-
kenisvolle plaats innam
Uit dien tijd dateert ook de oprichting
van de Nederlandsche Vereeniging voor
Koeltechniek met prof. Kamerlingh Onnes
als eerste voorzitter en spr. als secretarls-
PeSpr" imcTzich' toen reeds als adviseerend
Ingenieur willen vestigen, doch hem ont
brak Europeesche practijk. Hij deed deze
op als Ingenieur bij Van Deventers' Glas
fabrieken te Delft en Schiedam, alwaar i
hij de eerste befaamde Owens' flesschen-
machine hier te lande, die het werk van
honderd handarbeiders verving, ln de fles-
schenfatotek te Ttelft plaatste.
BINNENLAND.
De Ned. Ver. voor Koeltechniek her
denkt hier ter stede haar 25-jarig bestaan.
(Stadsnieuws, le Blad.)
Een merkwaardig natuurverschljnseL
(Stadsnieuws, le Blad.)
De Eerste Kamer over de omzetbelasting
(3e Blad.)
Moeilijkheden bij de verdeeling der golf
lengten. (Binnenland, 3e Blad.)
Roode Valken en Unilormvcrbod; roodo
vlaggen en vanen worden niet meer mee
gedragen. (Binnenland, 3e Blad.)
Geen overeenstemming in het bouwbe
drijf. (Binnenland, 3e Blad.)
Steun voor rogge en gerst. (Land- en
Tuinbouw, 3e Blad.)
Benoemd tot burgemeester der gemeente
Alkemade Mr- J. IV. Peek, burgemeester
van Pannerden. (Laatste Ber., le Blad.)
BUITENLAND.
Compromis ipzake de Duitschc vluchte
lingen. (Buitenl., 3e Blad en Tel., le Blad).
Rondom het ontwapeningsvraagstuk.
(Buitenl., 3e Blad.)
Verscherping van den toestand in het
Verre Oosten. (Buitenl., 3e Blad en Tel.,
le Blad.)
In dien tijd maakte hij zich ook de ken
nis in theorie en practijk eigen van da
centrale verwarming, welke hem eveneens
alter zeer te pas is gekomen.
Van 1910 tot 1916 was spr. privaat
docent in de koeltechniek aan de Techni
sche Hoogeschool te Delft en opende zijn
lessen aldaar met een voordracht getiteld:
Iets over de warmte en het voortbren
gen van Koude".
In 1915 vestigde hij zich in Den Haag ais
raadgevend ingenieur op het gebied van
warmte en koude. Een van zijn eerste wer
ken was de verwarming en ventilatie ln
het Post- en Telegraafkantoor te Rot
terdam.
In den loop der achttien jaren, dat het
Adviesbureau Koopman thans bestaat,
heeft het ruim vijfhonderd adviezen gege
ven en opdrachten verwerkt, waarvan da
helft op koeltechnisch gebied. Deze toe
passingen der koude Hepen in allerlei
richtingen en hadden betrekking op ver
schillende landen, t. w. Nederland, Ned.-
Indië, Duitschland en Polen.
Spr. deed vervolgens mededeeling van
zijn werkzaamheid in den oorlogstijd (1917
1918) als directeur en adviseur van het
Rijkskantoor voor Koel- en Vriesruimten
en toen bemoeiing had met het conser
veeren van levensmiddelen ten dienste der
voedselvoorziening. Onder de zor» van dit
kantoor zijn toen een tien millioen kilo
gram boter en 15 millioen kilogram
vleesch- in koel- en vrieshuizen hier te
lande opgeslagen, zonder dat daarvan eeni
ge hoeveelheid van beteekenis bedorven of
verloren is gegaan.
Voorts behandelde spr. nog enkele der
gebieden van de koeltechniek, waarop hij
werkzaam is geweest, n.l. het koelen van
woonhuizen en gebouwen in de tropen
waarvoor hij op het 2de Intern. Koude
Congres te Weenen in 1910 een voordracht
hield en waarbij hij wees op gebruikma
king van de geaccumuleerde kou uit de
koele nachtlucht om daar overdag tem-
peratuursverlagtng mee te krijgen en welk
systeem hier te lande meermalen heeft
toegepast voor het koelen van bollenschu
ren; verder de openbare en particuliere
slachthuizen, waarbij spr. het een en an
der liet zien van het abattoir te Eindho
ven en de exportslachterij van de Ned.
Chr. Boerenbond (N.C.B.) te Boxtel en
tenslotte de algemeene koelhuizen, waar
bij spr. het oorspronkelijke ontwerp toon
de. dat hij met de begrooting en rentabi-
liteitsrekening in veertien dagen tijd ce-
ir.aakt heeft voor het groote koelhuis te
Roermond, dat thans in aanbouw is voor
de Coöp. Eiermijn en Zuid-Limburgschen
Zuivelbond.
Spreker memoreerde de studiereis, door
hem in 1909 met leden van de Duitsche
Koeltechnische Vereeniging In Engeland
en Schotland gemaakt en een vergadermg
van die Vereeniging in Hamburg In *921,
waarbij ook enkele leden van de Ned. Ver
eeniging en dames tegenwoordig waren.
In aansluiting van de rede van prof dr.
M de Haas over ,25 jaren Koelvereenl-
ging" vertoonde spr. nog enkele lichtbeel
den betrekking hebbende op personen, die
in de Vereeniging van bijzondere beteeke
nis zijn geweest en waarmede spr. ln zijn
werkkring als adviseur eveneens nadere
aanraking heeft gehad
Nadat in café-restaurant .In den Ver
gulden Turk" de lunch was gebruikt werd
de middag doorgebracht met een bezoek
aan het Kamerlingh Onnes-laboratorium,
waar proeven werden verricht op het ge
bied van onderzoekingen bij lage tempe
raturen en demonstraties werden gehou
den met de groote electro-magneet.
Prof dr. W. H. Keesom en prof. dr. W.
J. de Haas, hielden, daarbij inleidende voor
drachten.