HET PROCES OVER DEN
RIJKSDAGBRAND
De Pers over de Millioenen-nota.
Help ons één dag!
74ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 21 September 1933
Derde Blad
No. 22549
RADIO-PROGRAMMA.
De Standaard bepaalt zich tot het
even van een voorloopigen indruk over de
Mlioenen-nota. Het anti-rev. orgaan
nicht het toe, dat de afzonderlijke crisis-
'enst wordt afgeschaft.
Men hoort soms spreken van een slui-
nde begrooting. als een belangrijk oe-
,-ag van de uitgaven ten laste van den
■ysöiensl is gebracht, zonder dat daar
en voldoende dekking tegenover staat,
iemand is gediend met het camoufleeren
-n de werkelijkheid. Ieder wordt daar-
oor in elk geval op den duur, juist ge-
haad. Vandaar dat wij de afschaffing
n den crisisdienst toejuichen, en de hoop
itspreken dat daaruit op korten termijn
-1 voortvloeien de liquidatie van de crisis-
"iensten van alle publieke lichamen, welke
cze in het leven hebben geroepen.
Het dekkingsplan, zegt het blad. voldoet
an de verwachting, welke de Regeerings-
crklaring ter zake van het financieel be
id heeft opgewekt.
Tegen verschillende der aangegeven mid-
elen om het uitgavenpeil omlaag te bren-
en. zullen van vele zijden bezwaren in-
onien, doch niemand is in staat, middelen
t bezuiniging aan te geven, welke niet
an bezwaren onderhevig zijn.
De Nota stelt duidelijk in het licht, dat
e Regeering zich bewust is van de zware
n in menig opzicht onaangename taak,
aarvoor zij staat. Zij zet in sobere woor-
n uiteen, dat er met den grootsten ernst
aar is gestreefd, de lasten naar even-
'igheid over alle groepen der bevolking
verdeelen. Zij geeft er blijk van, dat de
egeering haai- taak met betrekking tot
e publieke financiën ziet als een urgent
n belangrijk deel van den arbeid, dien
egeering en volk samen hebben te ver-
ichten om de ontwrichting van 't finan-
ieel en economisch leven te boven te
-men.
De „N. R Crt." acht voor het beleid van
et vorige kabinet het tableau van den
"stand, dien het nieuwe kabinet aantrof,
'et vleiend. Uit de nota, die men den lof
'et mag onthouden dat tenminste duide-
k is in welke richting de regeering
enscht te sturen en dat daarin veel goeds
teekt, haalt het blad met instemming aan.
at handhaving van den gouden standaard
et dwingend noodzakelijk maakt, dat wij
ns instellen op een lager niveau, en dat
't proces niet gemakkelijk verloopt. De
egeering voegt daaraan toe, dat met.
me op het stuk der Ioonen reeds heel
at geschied is. Daarom zouden wij willen
indigen met den raad: vergeet echter ook
e prijzen niet, welke door uw steunpoli-
'ek ten aanzien van den landbouw al te
eel in tegengestelde richting werken.
Het Vaderland schrijft o.m.:
De nota verbreekt de sfeer van specu-
"tieve bespiegeling, waartoe de Troonrede
haar karakter van algemeen program
Lanleiding gaf. Zij plaatst de critici voor
"e harde werkelijkheid der cijfers, voor
er dreigend aanzien zij niet in algemeen
eden kunnen wegvluchten. De Millioenen-
ota ook biedt gelegenheid te toetsen, in
oeverre de Regeering er reeds in is ge-
aagd haar voornemen te verwezenlijken.
In menig opzicht acht het Haagsche or-
aan de begrootingsopzet 1934 zich gunstig
onderscheiden van die van andere jaren
en het blad besluit:
Tot slot van de Millioenennota richt de
minister zich rechtstreeks tot het Neder-
landsche volk. teneinde het van den nood
an de schatkist te doordringen. Het is
ten wijs en verstandig woord, dat uit dit
gedeelte spreekt.
Moge de Regeering op haar beurt blijven
iconen, de nooden der bevolking ten volle
te beseffen.
Het „Handelsblad":
Zwakke heelmeesters maken stinkende
ponden. Ook deze begrooting vertoont de
zeere plekken die de vorige dokters niet
dorsten uit te snijden. Maar het uitstel kan
Het tot afstel leiden.
Deze tijd kan geen zwakke heelmeesters
herdragen. Na twee jaren „pappen en
Warm houden" van minister De Geer door
middel van „tijdelijke" kortingen en hef
fingen, putten uit reserves (zelfs uit denk-
beeldige!om aan noodige saneering te
ontkomen heeft de nieuwe bewindsman
aan den Kneuterdijk een andere methode
aangepakt. Weg het verband, de pleisters,
de wonde plekken blootgelegd En thans
blijkt hoe bitter noodzakelijk het is, dat
het mes er wordt in gezet Diep!
Welke perspectieven opent deze begroo
ting voor de volgende jaren? Indien wij
aannemen dat de inkomsten op peil blij
ven en de uitgaven worden verminderd
overeenkomstig de plannen der regeering,
dan biedt 1935 inderdaad betere perspec
tieven. Allereerst nog een versterking der
middelen door de maatregelen te nemen
tegen het fiscale misbruik der N.V. Ver
volgens wat de uitgaven betreft, zal de
vermindering der lasten voor het Ge
meentefonds grooter worden dan de f. 8.4
millioen, waarop voor 1934 als overgang
gerekend is. Immers is het niet aan te
nemen, dat voor de volgende vijfjarige
periode, die in Mei 1935 zal ingaan, een
kleinere korting aan de gemeenten dan
f. 13 millioen per jaar zou worden toe
gepast.
Bovendien zal de doorgevoerde bezuini
ging op Onderwijs en Defensie en
hopen wij, ook de verdere versobering van
overheidsdiensten de tijdelijke opschor
ting van een deel der aflossingen op de
corlogsleeningen d.i. f. 27 5 millioen vrij
maken- Wij zien er volstrekt geen bezwaar
in om. zoolang wij inderdaad onze staats
schuld niet uit de begrootingsoverschot-
ten kunnen verminderen, de logische con
sequentie hiervan te trekken door deze
aflossing nog eenige jaren ten laste van
den kapitaaldienst te brengen, in afwach
ting van verdere bezuiniging. In dit ver
band willen we hier nog aan toevoegen,
dat de gewone, normale dienst der oor-
logsleemngen in 1936 ruim f. 5 millioen
minder zal eischen, welk bedrag echter
misschien weer wordt opgevangen door
hoogere rentelasten voor nieuwe staats-
leeningen.
In ieder geval en dit is het groote
verschil met de vorige begrootingen
zien wij voor de volgende jaren wat
„lucht", mits de bezuiniging krachtig
wordt doorgevoerd".
De „Maasbode" begint een uitvoe
rige beschouwing met te doen opmerken,
„dat ons voor het eerst sinds vele jaren
weer een Millioenennota bereikt van een
linksch minister van financiën. De Mil
lioenennota van dezen vrijz.-dem. minis
ter vraagt zwaardere offers aan De Geer
ooit oplegde en deze offers worden niet
weggenomen door het stichtelijk woord,
waarmee de rijksbecijfering besloten
wordt en evenmin door de gewijzigde sys
tematiek in de opmaking van de begroo
ting, welke naar onze meening het inzicht
in de rijksfinanciën vergemakkelijkt, al
heeft de heldere acteur soms den draad
verloren door perspectivische cn actueele
bezuiniging niet steeds duidelijk te schei
den".
De nieuwe middelen besprekend, schrijft
het blad:
Het leeuwendeel ervan 85 millioen,
heeft de Kamer bereids in de Omzet
belasting aanvaard. Een couponbelas
ting kan zeker veel onrechtvaardiger
werken dan een crisis-inkomsten
belasting. Een belasting op goederen
in de doode hand zal men om meer
dan één reden zeer moeilijk recht
vaardigen. Wij schrijven dit sine ira
et studio, omdat het waarlijk niet
alleen katholieke instellingen zullen
zijn, die er voor in aanmerking zou
den komen. Een verhooging van de
tabaksbelasting schijnt ons zeer ge
vaarlijk èn voor onze industrie en
voor onze tabaksmarkt- Dat de koffie-
belasting weer een voltreffer is voor
het groote gezin, moeten wij zoo
scherp mogelijk vaststellen. Gezien
den stand der financien, is het niet
niet gemakkelijk om iets zoo maar
aanstonds af te wijzen: het is noch
eerlijk, noch constitutioneel de noo
dige middelen te onthouden aan een
Regeering, maar wij zijn verheugd,
dat er een parlement is dat over deze
zaken zeer nauwgezet zal moeten
beraadslagen.
Heden begint te Leipzig in het gebouw van het Rijksgerechtshof het proces over
ben brand in het Rijksdaggebouw. Hierboven de beschuldigden: le onze landgenoot
Marinus van der Lubbe. 2e de Bulgaren Dimitroff, Popoff. Taneff en 3e de
communistische oud-Rijksdagafgevaardigde Torgler. Beneden het Rijksgerechtshof-
gebouw te Leipzig.
„De besparing op het Gemeentefonds
lijkt ons, eerlijk gezegd, eenvoudig een
verschuiving van lasten van het Rijk naar
de gemeenten", aldus „De Maasbode" ten
slotte, en het blad concludeert, dat „voor
zichtig varen" de leuze moet zijn en alle
hens aan dek moeten om te helpen.
Het is nu geen tijd voor groote
woorden, ondoordachte leuzen en ste
riele oppositie. Wij moeten ook niet
probeeren elkaar vliegen af te vangen
en het is vooral noodig, dat ons ge-
heele volk goed aan het verstand
wordt gebracht wat er eigenlijk aan
de hand is en dat alleen een krachtige
regeering in oprechte samenwerking
met een parlement dat zijn plaats en
taak begrijpt en dat wellicht hier of
daar nog verzachtingen weet aan te
wijzen, ons met Gods hulp dezen
moeilijken tijd te boven kan doen
komen.
De Tijd: Men kan oordeelen, dat de
regeering "gefaald heeft in den toon. waar
op zij onvermijdelijk harde maatregelen in
de Troonrede liet intreduceeren. maar men
moet erkennen dat zij krachtig cn niet
onbekwaam een begrootingstekort van 190
millioen heeft overbrugd. De energieke
millioenen-nota iaat geen twijfel dat onder
handhaving van den gouden standaard
de gulden op peil blijft, al krimpen nijver
heid, burgerij en proletariaat onder de
nieuwe bezuinigingen en belastingen.
Nog geen enkele regeering kreeg het
probleem van een zoo geweldig tekort op
le lossen bij dalende middelen en een in
ternationale crisis van nog onberekenbare
bittere gevolgen. Maar de middelen, waar
mee de begrooting in evenwicht wordt ge
dwongen zijn niet zonder bedenking.
Het uiterst voorzichtige financieele be
leid en de spaarzaamheid van den be-
dachtzamen minister jhr. de Geer, dien
ons volk nog eens dankbaar zal gedenken,
worden verlaten.
Ook minister Oud moet zich wel bewust
zijn, dat ditmaal het staatshuishouden wat
geforceerd en niet met heelemaal te ver
antwoorden gestes sluitend gemaakt wordt.
Het blad besluit:
Voor het bespoedigen van productieve
i werkverschaffing kan de regeering op den
steun der R.K. Staatspartij rekenen, maar
niet voor de vertraging. Want deze partij
wenscht geen politiek van „bezuiniging"
als in deze millioenennota wordt gevraagd
zonder positieve pogingen tot herstel van
welvaart.
Het Huisgezin: Meer dan ooit doet
ditmaal de lawine van cijfers die de
Minister van Financiën over ons hoofd
uitstort, duizelen. Maar vraagt niet welk
wee deze krachttoer van belasting en be
zuiniging in duizenden en tienduizenden
gezinnen zal brengen.
Men moet aan al deze dingen niet te
veel denken of men wordt bitter bij het
beschouwen van het leven van allen dag
dat om ons heen voortgaat met zijn ver
strooiing, zijn vermaken, zijn verkwisting
en verspilling ook.
Men moet er wel aan denken, aan do
gezinnen in kommer en nood, in bange
afwachting of ook zij door het allerergste
zullen worden getroffen, of zij van wel
gesteld (bescheiden welgesteldheid) zullen
afdalen tot het proletariaat: zonder mid
delen, zonder inkomsten, zonder werk.
En men vraagt met meer nadruk aan dc
regeering. aan de volksvertegenwoordiging
aan dc afgevaardigden der RK. Staats
partij allereerst: waar blijft de gezinspoli
tiek, weike bedoelt van de gezinnen, met
name de groote, het allerergste af te
wenden?
Het woord gezinspolitiek werd niet in
dc Troonrede aangetroffen en komt ook
in ne millioenennota niet voor.
Maar het mag toch niet tot een woerd
zonder zin worden voor wie het gezin niet
wi" zien ondergaan in dezen, men zegt
grooten, maar toch allereest zwaren en
bangen tijd.
De Volkskrant: Een tekort van
meer dan 250 millioen op de rijksbegroo-
ting wegwerken is voor geen enkelen
minister van Financiën een begeerens-
waardige taak: het is integendeel het
allerellendigste baantje dat men kan be
denken.
De heer Oud heeft het klaar gespeeld,
maar vraag niet hoe.
Het personeel zal de dupe zijn, het be
klagenswaardig slachtoffer van een ver
keerde politiek.
En indien de heer Oud er langs den weg
van belastingheffing en versobering al in
slaagt, zijn begrooting sluitend te maken,
dan zal hij bij het fiat op zijn balans niet
mogen verzuimen te verdisconteeren al het
wee. dat nog meer dan door de belasting
heffing door de versobering in tal van ge
zinnen zal worden gebracht, een wee zoo
groot, dat de aangenomen begrooting. bij
de gelukwenschen die den knappen finan
cier zullen worden gebracht, een felle aan
klacht zal blijven om het leed en de
elende die ze zal aanrichten.
Uit het Centrum::
„Dat er tusschen het Kamerlid Oud. (die
den minister meermalen zoo fel bestrijden
kon. en zijn stem heel dikwijls tegen mi
nister De Geers wetsontwerp uitbracht) en
minister Oud (gesteld voor de verantwoor
delijkheid) wel eenig verschil bestaat, zal
een ieder duidelijk zijn, die deze eerste
nota, waarin de millioenen voor de oogen
dansen, van den nieuwen bewindsman
leest.
Dat wil niet zeggen, dat deze millioenen
nota geen knap stuk werk is. Veel meer
dan de troonrede, waarin slechts in vage
termen gesproken werd, is hier een pro
gram van onze huidige regeering We be
vinden ons op een keerpunt in de wereld
geschiedenis. Op het gebied van het eco
nomisch leven voltrekken zich verande
ringen van een omvang en een beteekenis,
die een blijvenden invloed zullen uitoefe
nen op de structuur van ons land. Oude
toestanden keeren niet terug: illusies be
hoeft men zich daaromtrent niet te maken.
Hoe de toekomst eruit zal zien. hoe de
verhoudingen uiteindelijk zullen worden,
weet niemand, maar het tijdperk voor
crisiswetgeving is voorbij, zoodat we ons
definitief gaan instellen op het veel lagere
niveau, waarop het leven van Staat en ge
zin in de nieuwe omstandigheden behoort
te staan".
Voorloopig heeft „Het Volik" vol
staan met een algemeenen indruk over de
begrooting; er zal. schrijft het blad, over
deze begrooting nog veel te schrijven vallen,
met name ook over de plannen tegen de
RECLAME-
7450
Stel U één dag beschikbaar als collec
tant om de collecteweek, die van 4 tot
12 October 1933 over het geheele land
ten bate van het N. C. C. en plaatse
lijke Comité's wordt gehouden, tot een
overweldigend succes te maken.
Uw plaatselijk Comité weet den da<j.
Geef U daar even op. Het is zoo n
prettig gevoel ook een steentje te kun
nen bijdragen voor het prachtige werk
der comité's, waardoor duizenden en
nog eens duizenden landgenooten door
dezen moeilijken tijd worden heen
geholpen.
<86000
VOOR VRIJDAG 22 SEPTEMBER.
Hilversum, 1875 M. 8.00: VARA
12.00: AVRO 4.00: VARA 8 00: VPRO.
11.00—12.00: VARA. 8.00. Gramofoon-
platen 10.00 Morgenwijding VPRO,
10.15: Declamatie A. Bouwmeester 10.30:
Trio Favoriet 11.00: P. J. Kers Jr.: Onze
keuken 11.30: Vervolg Trioconcert
12 00: Trio Jetty Cantor en Gramofoonpl.
2.00: Gramofoonpl. 2.30: Voordracht
door Mevr. W. v. HoofGualthérie van
Weezei 3.00. Gramofoonpl. 4.15:
VARA.-Kleinorkest o. 1. v. H. de Groot
4.50: Voor de kinderen 5.30: De Noten
krakers o. 1. v. D. Wins 6.00: Gramofoon-
platen 6 15 De Flierefluiters o 1. v. R.
Forest 6.40: Causerie vanwege de J.V.A.
door C. Huisman 7.00: VARA -orkest o. 1.
v. H. de Groot m. m. v. J. HekkeHvan
Eysden (zang) 8 00: Causerie Dr. W.
Banning 8.30: Concert. H. Bosmens
(piano) en N. v. d. Stad (cello) 9.00:
Lezing Ds. H. J Kastein 9.30: Vervolg
concert 10.00: Vrijz. Godsd. Persbureau
10.05: Vaz Dias 10.15: Causerie C.
Höweler 10.45: Gramofoonpl. 11.00:
Orgelspel J. Jong 11.3012.00: Gramo-
foonmuziek.
Huizen, 296 M Algemeen Programma,
verzorgd door den KRO 8.009.15 en
10.00: Gramofoonpl. 11.30: Voor zieken
en ouden-van-dagen 12.151.45: Sextet-
concert en Gramofoonpl. 2.00: Solisten-
concert 4 00: Orgelconcert en Gramo-
foonplaten 5 00: Gramofoonpl. 5.30:
Causerie 6 00: Schlagermuziek 7.15:
Lezing 7.35: Gramofoonpl. 7.45: Or
kestconcert 8.30: Vaz Das 8.35' Viool
recital 8 45: Gramofoonpl. 9.00: Or
kestconcert. m. m. v. vioolsolist 9.30:
Radio-tooneel 9.50: Viool-soli 10 00:
Hoorspel 10.10. Orkestconcert 10.30:
Vaz Dias 10.3512 00: Populair concert.
Daventrv, 1554 M. 10.35: Morgenwij
ding 10.50: Tijdsein, Berichten 11.05
11.20: Lezing 12.20: Orgelconcert O. H.
Peasgood 12.50: BBC.-Dansorkest o. 1. v.
Hall 1.35: Northern Studio-orkest o. 1. v.
J. Bridge 2.20" Voor de scholen 4.10:
Gramofoonmuziek 4.50: E. Colombo's
orkest 5.35: Kinderuur 6 20 Berichten
6.50' Chopin-recital door C. Smith
gemeenten en over de beschouwingen in
zake loonsverlaging.
Een enkele alinea uit de voorloopige
beschouwing volgt hier:
De 115'/2 millioen verhoogde belasting
druk, vermeerderd met de zeer belangrijke
opbrengst der landbouwheffingen, toont
wel aan, hoe onhoudbaar het was. toen een
groot deel der pers tot voor korten lijd bij
hoog en bij laag bezwoer dat de financieele
draagkracht der bevolking in haar ver
schillende gelederen reeds nagenoeg be
reikt en verdere belastingverhooging zoo
goed als onmogelijk was Onze partij is in
haar crisis-politiek steeds van het tegen
gestelde standpunt uitgegaan en deze be
grooting toont afdoende aan. dat wij het
zijn geweest, die gelijk gehad hebben en
niet de ultra-kapitalistische pers.
7 10, 7.30 en 7.50 Lezingen 8.20: Radio-
Militair-orkest o. 1. v. B Walton O'Donnell
9.00 Vaudeville. (O.a. Paul Robeson, bas)
10.00: Berichten 10.20: BBC-orkest
o. 1. v. E. Clark m. m. v. I. Souez (sopraan)
en N. Allin (bas) 11.15: Voordracht
11 2012.20: Harry Roy en zijn Band.
Parijs „Radio-Paris", 1724 M. 8.05,
12.50 en 7.50: Gramofoonpl. 8.20:
„Roméo et Juliette", opera van Charles
Gounod.
Kalundborg. 1153 M 12.202.20: Con
cert u h Bellcvue-Strandhotel 3.20—
5.20: Omroeporkest en solisten o. 1 v.
Gröndahl 8.30: Cembalo-recital J. Jen
sen 8.45: „Violinkonga" hoorspel van G.
Hetsch 9.45: Gramofoonpl. 10 30:
Moderne Deensche muziek o. 1, v. Emil
Reesen 11.3012.50: Dansmuziek uit
Rest. „Wivex".
Langenberg, 473 M 6.25: 7.23 en 11.50:
Gramofoonpl. 12.20: Populair concert
1.50: Concert o. 1. v. Eysoldt 5.20:
Concert m. m. v. alt, piano en viool
5.50: Werag-orkest o. 1. v. Kühn 8.25:
„Dichtung wird Volkslied" m. m. v. orkest,
koor en solisten 11.1011.50: Avond
concert o. 1. v. Leo Eysoldt.
Rome. 441 M. 8.35: Gramofoonpl.
9 35: Gevarieerd concert. In de pauze:
Berichten.
Brussel, 338 en 508 M. 338 M.: 1220*
Omroepkleinorkest o. 1. v. Leemans
1 30: Gramofoonpl. 5.20Symphonie-
concert o. 1. v. Kumps 6.20: Gramofoon-
platen 6.50: Omroepkleinorkest o. 1. v.
Leemans 8.20: Symphonieconcert o. 1. v.
Kumps 9.20: Sternefeld-Programma m.
m.v. solisten en symphonie-orkest o. 1. v.
Kumps 508 M.: 12.20: Gramofoonpl.
1 30: Omroepkleinorkest o. 1. v. Leemans
5 20: Omroeporkest o. 1. v. F. André 6 35:
Gramofoonpl. 6.50: Zangvoordracht
8 20: Uitzending voor Oud-strijders 9 20
10.20: Omroeporkest o. 1. v. Franz André.
Dcutschlandscnder, 1635 M. 8.20:
Concert 9 40- ..Der Klippdachs", hoor
spel van G. Müühlen—Schulte 10.20:
Berichten en causerie over Balbo's Oceaan-
vlucht 11.05: Weerbericht 11.20—12 20
Avondconcert uit Frankfurt-.
Radio-Luxemburg, 1191 M. 7 50: Ne-
derlandsche avond Symphonie No 4 Tchai
kowsky 8 35: Vocaal concert door Laura
Lam by liederen van Schubert. Max Bruch
Max Reger 9.20: Viool concert door Jan
Dörner, composities van Tartini-Kretsler
10.15: Heruitzending van het concert
uit de Brasserie du Pole Nord door het
orkest. Paul von Béky.
GEMEENTELIJK
RADIO-DISTRIBUTIEBEDRIJF.
le programma: lederen dag van 824
uur: Hilversum.
2e programma: lederen dag van B—24
uur Huizen.
3e programma:
Vrijdag 22 September 813.35 Lan-
genberg; 13 35—15 20: North Reg., 15 20—
16.10: Kalundborg; 16 10-19.50. North
Reg.; 19.50. afl. Luxemburg.
Wijzigingen voorbehouden.
