W. J. H. WARNECKE
Actief Agent
GERZON
STATIONSWEG 4 en 68
INBOEDEL,
owmJiwuf
UfT ZW/WDVi
DAMSS1E5
Likeurstokerij, Wijnhandel, Limonadesiropen
VENDUHUIS DEI
NOTARISSEN
LEIDSCH DAGBLAD - Tweede Blad
Dinsdag 1 Augustus
BOUWKUNSTIG SCHOON.
Idcct.
BRIEVEN UIT PARIJS.
LAND- EN TUINBOUW
BADERS, WEEST VOORZICH
DE ZEE IS BEDRlEGELim1
Te koop: 1/2 Landhuisje
WILT U
VERMAGEREN
MORGEN
LAATSTE DAG
500 METER BEDRUKTE
VOILE EN PIQUE VOILE
PROTESTANTSCHE KERKEN.
IX.
Heemstede en Bloemendaal.
Het Is een lust, als men tenminste
vacantle- ol een vrijen dag heeft, gedu
rende deze prachtige Julidagen het stalen
ros te bestijgen en gewapend met het
phototoestel In de naaste en verdere om
geving zijn fortuin te zoeken.
De landschapsphotograaf houdt van
mooie wolkenluchten, die zijn opnamen
sfeer en stemming geven. Dc archltec-
tuurphotograaf ls volstrekt niet ongevoe
lig voor deze natuurlijke schoonheid, doch
als het hem uitsluitend te doen ls om de
architectuur met inbegrip van de details
dan ls het klare, strakke licht van eenige
zonnige dagen hem ten zeerste welkom.
Datzelfde zonnetje dat zoo ongenadig op
zijn rug brandt, zorgt als hij zijn stand
punt ten minste goed weet te kiezen, voor
scherp belijnde photo's met nauwkeurige
detail-aangave.
Zoo zijn we voor eenigen tijd naar
Bennebroek geweest en enkele dagen later
langs denzelfden weg naar Heemstede en
verder naar Bloemendaal.
Ik moet even mijn verontschuldiging
aanbieden, omdat deze plaatsen wat ver
van Leiden liggen, doch ik word gerecht
vaardigd in de eerste plaats door het doel,
dat ik mij heb gesteld: een klein beetje
systematisch de na de Hervorming ge
bouwde Protestantsche kerkjes te bespre
ken: en ln de tweede plaats, door de om
standigheid, dat zoowel nu, ln den zomer
tijd als in den bollentijd, tallooze Leide-
naars en lezers van ons blad ook de om
geving van Haarlem bezoeken.
Te Heemstede werd 1623'25 een een
voudig doch smaakvol kerkje gebouwd,
waarvan het grondplan een rechthoek
was, een zaalkerkje dus. Overeenkomstig
oude tradities werd dit kerkje Oost-West
georiënteerd. Reeds een kwarteeuw later
werd dit kerkje vergroot door er een
Noordelijken zij-arm aan toe te voegen,
waardoor het een T-vormig grondplan ver
kreeg. De nieuwe dwarsarm heeft men
afgesloten met drie zijden van een zes
hoek, zoodat hij doet denken aan het koor
van een Roomsche kerk. Men weet even
wel, dat de absls van een R.K. Kerk nooit
naar het Noorden was gericht. Het
T-vormige grondplan is ook elders waar
we het vinden, bijna steeds ontstaan
doordat aan een oorspronkelijke laag
bouw een dwarspand werd toegevoegd. Dat
is bijv. het geval te Spaarndam, waar het
langwerpig achthoekige kerkje in 1627
werd gebouwd en later met een dwarsarm
werd vergroot. Met zijn mooi midden
torentje kreeg dit kerkje een alleraardig
ste silhouetwerking. We zullen er niet
heengaan; het is te ver. Doch menig Lei-
denaar heeft, zittend in den trein naar
Amsterdam, even voorbij Haarlem dit aar
dige kerkje in de verte kunnen opmerken
evenals het eeuwenoude tufsteenkerkje
van het er vlak bij gelegen Spaarnwoude,
met zijn tentdaktorentje.
Ik noem u verder Wormerveer, waar de
kerk in 1638 werd gebouwd en anderhalve
eeuw later met een zij-arm vergroot. Ver
der die te Klundert, gebouwd in 1616 en
later op dezelfde wijze vergroot. En ein
delijk nog de kerk te Oude-Wetering van
1648 en in 1843 vergroot met een Zuidelijk
dwarspand. Hier treffen we dus na de ver-
grootlng steeds het T-vormig grondplan
aan, waarbij steeds de centrallseerende
ruimte werking bleef behouden. De nieuwe
zij-arm was haast altijd de aangewezen
plaats voor kansel en doophek. Beschou
wen we de photo van het kerkje te Heem
stede, dan bemerken we eenigszins Gothi-
seerende tendenzen niet alleen door de
sluiting van het dwarspand, doch ook
door de vensteropeningen. Het mooie
achtzijdige torentje, opengewerkt en met
een vierzijdig opengewerkte lantaarn is
evenwel zuiver ln renalssancegeest.
We verlaten nu Heemstede en peddelen
verder, niet over Haarlem, doch via Ber
kenrode en Overveen naar Bloemendaal.
Dit is zeker wel de uiterste grens, waar
voor we belangstelling mogen vragen,
doch ik vermoed, dat het park Duin en
Daal en het Kopje, van waar men zulk
een schitterend uitzicht geniet over Hol
lands schoone landouwen ln den zomer
door heel wat lezers van het Leidsch
Dagblad worden bezocht. Dan moet men
toch heusch ook enkele minuten wijden
aan het Bloemendaalsche kerkje. Wie naar
de ruïne van Brederode wil die ligt nog
2 KM verder moet er toch voorbij.
eP-fcóttc a^toriS Cb-f
Ciftrru/n
Het kerkje is van 1635'36 gebouwd op
een gerekt achthoeking grondplan, zooals
men op de teekening kan zien. Ook dit
kerkje ligt georiënteerd Later is aan de
Zuidzijde nog een consistoriekamer bijge
bouwd, aan weerszijden voorzien van een
lagen toren. Deze geheele bijbouw sluit
zich goed aan bij het oorspronkelijke sil
houet. De muren zijn, zooals men op de
teekening kan zien, versterkt met steun-
beeren. Het geheel is van roode baksteen.
PARIJS IN JULI.
PARIJS, Juli.
Dit is het seizoen, waarin men zegt, dat
er alleen nog maar buitenlanders in Parijs
zijn, en het seizoen is wat theaters be
treft, degelijk gesloten. Op een van de
laatste warme dagen haalden wij een
vriend uit Amsterdam van het Gare du
Nord, die, de hemel weet met welke duis
tere verwachtingen, juist in deze maand
in Parijs wilde logeeren Aangezien het
Noorderstation, en de lijn naar Holland
daar achter, ook nog een deel of een
annex, van de Lichtstad zijn. vroegen wij
hem al direct naar zijn ervaringen, want
wij wilden ons licht opsteken over de in
drukken van een zomertoerist in Parijs.
Zijn turen in de zwarte metro-tunnel ter
zijde van ons herinnede ons aan den va-
derlandschen geest, die bespiegelt voor hij
antwoordt.
Toen hij sprak was het met een verge
lijking: „toen ik verleden jaar bij Bent-
heim over de grens naar Duitschland
wipte, was ik ineens in het buitenland,
maar van Amsterdam naar Parijs voltrekt
dit proces zich trapsgewijze. Zoodra je
aan het Centraalstation in zoo'n smalle
groene D-wagen stapt, voel je dat je de
eerste schreden zet op vreemd terrein,
maar de enkele Franschen die je daar ai
ontmoet, zijn nog maar van een gedena
tureerde soort, want een oprechte
Franschman waagt zich niet zoover naar
het Noorden". Er was veel waars in deze
psychologische opmerking, want wij heb
ben Fransche kennissen gehad die ons, in
Juni op het punt naar Nederland te
vertekken, kwamen vragen hoeveel wol
len truien zij naar de Noordelijke step
pen zouden meenemen, en of het geraden
was de winterjas uit de mottenzak op te
diepen. Afgezien daarvan merkt men bij
de Franschen zooals bij alle buitenlan
ders een heilige eerbied voor het peper
dure Holland. Een Duitscher meende
dat men er met niet minder dan vijf en
twintig gulden per dag kon toekomen,
en een Franschman vroeg of het waar
was. dat een tramrit er een gulden kostte.
Het cosmopolitische tintje was voor
enzen Amsterdamschen vriend nog vóór
de Moerdijk verschenen met de Engel-
schen en Spanjaarden, die in Rotterdam
en Den Haag waren ingestapt, en toen
hij de machtige kleppen der uniform
petten boven de gelaten der Belgische
douaniers waarnam, achte hij zich Hol
land ontkomen, hoewel de rond-Vlaam-
sche vraag naar zijn pakje boterhammen
hem weer even ontgoochelde. De Belgi
sche dames op het Brusselsche "perron
gaven onze wereldwijzen vriend nog geen
illusie van Parijs te naderen, want, zei
hij: „een Parisienne schildert haar gelaat
met meer geest en minder verf dan een
vrouw uit het land van Rubens". De
Fransche douanier, minder trouwhartig
dan zijn collega, had met een zwart-
gesnord en grimmig gezicht zijn linnen
Het dak is mooi gesloten van vorm en
aan de uiteinden voorzien van looden
makelaars, die doen denken aan den laat-
Gothischen makelaar, die we aantroffen
op de kerk te Rijnsburg. Het is aan de
lange zijden verlevendigd met een drietal
dakkapellen, waarvan de middelste waar
schijnlijk de oudste is. De beide andere in
driehoeksvorm, doen modern aan, doch
doen het rhythmisch heel goed. Het ge
heel is bekroond met een houten met
lood bekleed opengewerkt torentje, waar
van het naaldspitsje slechts even uitpunt
boven het omringende hoogopgaand ge
boomte.
Het interieur met zijn smaakvol bin-
nengewelf, zijn fraai besneden kansel en
regeeeringsbanken, maakt een voornamen
indruk. De indruk van deftige rust wordt
nog versterkt door de fraai gebrandschil
derde ramen, door diverse adellijke of
patricische familiën aan de kerk ge
schonken. De centraliseerende ruimtewer
king wordt nog bevorderd door de diffuse
verlichting.
Het verdient even de aandacht, dat het
oorspronkelijk gerekt achthoekig grond
plan dat we vinden te Bennebroek. Bloe
mendaal, Spaarndam en Noordwijk-aan-
Zee, waarschijnlijk geïnspireerd is op één
voorbeeld. De dorpen liggen immers dicht
bij elkaar. We moeten alleen even opmer
ken, dat de kerk te Noordwijk-aan-Zee
een paar jaren is afgebroken en dus thans I
niet meer meetelt.
verkreukeld, klacht die men vaker hoort
over de Fransche grensbemoelenlssen, en
die toch ook al weer niet altijd opgaat.
Onze gast kwam niet alleen uit het
land van Rembrandt, maar ook uit dat
van Nurks, met de beste bedoelingen,
cn in dit zomersche Parijs, dat heet,
stoffig en rommelig was, klaagde hij
dus. Hij klaagde dat men hem gezegd
had. dat hij het in Parijs in dezen tijd van
het jaar rustig zou hebben, maar dat hij,
hoewel er geen sterveling in de stad
heette te zijn. op zijn geliefde café-terras
sen geen plaatsje kon vinden. Maar hij
draaide de bordje om toen hij, in de
„Semaine a Paris" nakijkende wat er in
de dertig theaters, die nog geen „cloture
annuelle" houden en in de dozijnen cine
ma's gespeeld werd, met recht tot de
conclusie kwam. dat er letterlijk niets te
doen was. Zelfs de beroemde Champs-
Elysées deden het hem maar matig en de
prachtige Tuilerie-tuinen deden hem vra
gen of het geboortecijfer in Frankrijk nog
wel altijd zoo laag is.
Ca c'est Paris in de maand Juli. De
gunstige atmosfeer ontbreekt, waar geen
stad buiten kan, al geven de door de
hitte uit hun huizen gelokte Parijzenaars
drukte genoeg. En wat de vraag betreft
of Parijs de samenleving van zooveel
mlllioen menschen op een klein piekje
aarde op de meest gelukkige manier
heeft opgelost, daarover praten wij bij
voorkeur niet in de maand Juli.
Wel bijna altijd zijn er in Parijs ergens
een draaimolen en een handvol kramen of
kermistenten in actie. Een der tijdstippen
waarop het echt kermis wordt, valt in Juli,
met het hoogtepunt op den veertienden,
den nationalen feestdag. Vooral Boule
vard Clichy op Montmartre, zijn dan vol
kermisvreugd. Een verschil met de schaar-
scher wordende Hollandsche kermissen,
schaarscher voorzoover ze niet in Luna-
en soortgelijke parken zijn omgedoopt,
is het groote aantal spullen, hier in Parijs,
waar „spelingen der natuur" en andere
wonderen te zien zijn. Wij hebben hier
bijvoorbeeld „La Femme Crocodile", en
„Adruïde", de eerste vrouw van Mars op
de aarde. Zij leeft. Elders ziet men wilden
uit „la Guyane Hollandaise" en andere
vreemde oorden, of „Sa Majestée (de dub
bele e is authentiek, spot met de gram-
maire van Dubois, maar is veelzeggender),
sa Majestée la Femme dans toute sa
splendeur". De bouwtrant van de tenten is
„style moderne", blik, veel geknetter van
electrische vonken (daar huizen dn de
griezeligste wonderen, zooals levende ske
letten), veel suggestieve opschriften, en
men maakt nog een levendig gebruik van
den klassieken praatjesverkooper, die de
menschen binnenlokt. Zelfs de gezusters,
die een nummertje zingen buiten voor de
tent op een verhooginkje alsof ze de pop
pen van een draaiorgel waren, ontbreken
niet. Vele waarzeggers van beide geslach
ten getuigen van den zin voor bijgeloof
van den Franschen burger. Hebben wij
hier niet zelfs, niet op de kermis natuur
lijk, maar in haar eigen appartement, een
zooal niet officieele dan toch officieuze
waarzegster. Madame Fraya, onder wier
bezoekers Briand niet de eenige groote
staatsman was? Ook met het rad van
avontuur wordt naarstig gewerkt, en in
een van deze tenten wordt uitsluitend om
Volendammer poppen gespeeld.
De kermis versiert het middenpad van
den boulevard. Erachter zijn de kermis
wagens opgestapeld, die kleine pleintjes en
binnenplaatsen vormen en waar de ker
misgasten rustig hun huishoudelijk bedrijf
uitoefenen. En tegenover de tenten, langs
de trottoirs, stelt de boulevard zijn bijna
onafgebroken rij café's en cabarets open,
waar men eet en drinkt, zingt en danst
in een typisch Parijsche, of lipver typisch
Monmartriaansche, en toch ook weer pro
vinciale sfeer. Let op de „Ausstattung",
de kleederdracht der muzikanten, een
levensgroote pop in hoerendracht aan den
ingang soms en de regionale spijzen op
het menu.
Op den veertienden Juli wordt er hier
boven bij de Sacré Coeur en op de Butte
Chaumont vuurwerk afgestoken, als het
niet in het water valt, en, zooals het pu
bliek van de laatste film van René Clair
wel weet, gedanst op alle hoeken van de
straten. Vooral op den anderen berg Mont-
parnassa, wemelt het van geïmproviseerde
dansvloeren op het asphalt, afgebakend
door tafeltjes en stoelen, voor de café's
die er allen een muziekje voor huren en
hun terras uitbreiden tot ver op den rij
weg, autobussen rijden, auto's wachten
goedig tot een dans afgeloopen is. Zoo doet
Parijs zijn best om er naast het officieele
vertoon van parades in de lucht en bene
den, ook nog een volksfeest op na te
houden.
POTOMAK.
VOOR KLEINE TUINEN,
Wanneer we op tijd verschillen®
ten van groenten hebben gezaaid g
plant hebben we nu volop te
Regelmatig plukken we nu dorp
Laat ze vooral niet te hard worden,
dan minder lekker. De schil moetij
plukken nog frisch groen en
Zorg ook dat de musschen u niet v;;|
Afgedragen erwten worden direc:
ruimd, het stroo kan als veevoeder a
indien we tusschen de erwten reedsJ
kool hebben uitgeplant maken we dt]
hiertusschen flink los. Staat er nlrj
schen dan spitten we den gro::|
waarna het terrein kan worden t
met andijvie. Bij aanhoudend drocjï
kan het noodig zijn om den grond if
flink nat te maken. Daar de erwtenj
al andere vlinderbloemige gewas»
grond rijker aan stikstof maken zj|
andijvie ten goede komen. Ook kun:
op het vrijkomende erwtenland ncel
renkool, late groene of zoogenaair.sT
pertjeskool, koolrapen of prij uitpjl
Van de vroegst gelegde slaboontjeif
nen we ook de eerste boontjes te j
Handel bij het plukken vooral voorzl
de stengels van de boomen breken ij
af en vooral de bloesem is buitenp
teer. Bij de stokboonen zorgen we d
ranken niet in elkander groeien
de voor hen bestemde stokken
We oogsten ook zomerpeen en dit taj
voor den voet op. Indien we zoo h*(
daar een dikke peen uittrekken bied
gelegenheid aan de wortelvlie?
rosae" om in den bodem te komeaaN
eitjes te deponeeren aan de worteitiil
aangrenzende peentjes. We krijgen*
de bekende, maar niet gewenschie J
worteltjes. Om laat in den herfst no§f
peentjes te kunnen oogsten moeten f
nog een bedje zaaien. Ook zaaien »l
postelein, terwijl we wat nu geoog:'!
worden tijdig snijden, in elk geval of
de stengels te dik zijn en er bloemtosj
gevormd worden. De vollegrondsto-
zijn nu al flinke planten. De hoofdsï
wordt naarmate deze groeit hooger a
bonden aan den stevigen stok van i .l
lengte, welke we er bij plaatsen. AIïl
scheuten worden steeds tijdig weggekl
opdat alle groeikracht de hoofdstenci.J
goede zal komen. De sluitkoolsoortes
winterprovisie moeten nu elkander 1
veer raken. Waar de groei nog te wea-rj
overlaat geven we nog eens een ore
mesting van 2 tot 3 K G. ChilisalpekJ
are. Inplaats daarvan kan men ooi a
velzure ammoniak gebruiken.
mi ii 11 nu in iiiinii iiiiiMiiain nmiHJUMimMtv
2176
met 5 kamers, mooie garage,
flinke turn I. 7500.Br. ond.
lett. J. W., Wassenaarsebe Crt.
Plein, Wassenaar. 4961a
6 #/p Eerste Hypothecaire
Obligatiën
ten laste van de
N.V. Kon. Nederl. Fabriek
van Wollen Dekens
voorh. J. C. Zaalberg Zoon
LEIDEN.
Ondergeteekende bericht,
dat de coupon van boven
staande obligatiën verval
lende 1 Aug 1933 van dien
datum af bij de op Je achter
zijde van de coupon vermelde
betaalkantoren betaalbaar is.
Amsterdamsch Trustee's
Kantoor N.V.
Amterdam. 31 Juli 1933.
4854
OPRUIMING
4877
Alle Artikelen worden tegen zeer verlaagde prijzen opgeruimd
PROFITEER HIERVAN - ZIE DE ETALAGES
Op welk gedeelte van het
lichaam U ook wenscht. Zon
der baden, diëet of genees
middelen. Uitwendig en on
schadelijk. Resultaat na 6en
dag zichtbaar. Vraagt gratis
aanwijzingen en referenties
aan Mevr. COLENBRANDER,
Overtoom 445B, Amsterd. ff,
4853
vraagt voor Leiden en omgeving
Goed ingevoerd bij winkeliers. Brieven bureau
van dit blad onder No. 4871.
ALLEEN GEDURENDE DE C0UP0NDAGEN
Prima kwaliteit, 90 centimeter breed
PER METER, SPECIALE PRIJS W
4879
(VEILING
JJOJ.JS STERFDEVil).
Op Donder- I
dig J Aug.
v.m.lOuut
zal wegens
sterfgeval
publiek worden verkocht
Goed onderhouden
waarbij Hang- en Lerr
kasten, Buffetten, Tafels,
Stoelen, Ledikanten,
Glas- en Aardewerk,
Spiegels, Platen, enz.
VoortsZéér friiie 4n-
tieke Notenwortelhonteo
staindeKlok, Schilderijen
van J. Spöhler, enz.
Ten Slotte: Zéér soUd«
Brandkast (gepantserde
platenlfabr.PohlscbrMer
Te bezichtigen
dag a.s. van 10-4 nor-
De Vendumeester.
4878 T. BEEPy^L
