LEIDSCH DAGBLAD Eerste Blad
Vrijdag 12 Mei M
BRIEVEN UIT BERLIJN.
RECHTZAKEN.
VISSCHERIJBERICHTEN.
VRAGENRUBRIEK.
BOUWKUNSTIG SCHOON.
TELEGRAMMEN.
DE NAZI-DICTATUUR.
(Van onzen correspondent).
Berlijn, 6 Mei.
Wie dit nieuwe Jaar nog niet ln Duitsch-
land was, en thans een uitstapje naar
Berlijn maakt, zal wat land en stad be
treft nieuwe en verrassende ervaringen
opdoen. Vooral als hy er daarenboven
nog ln slaagt, met verschillende kringen
der bevolking vertrouwelijke gesprekken
te voeren.
WU hebben op deze plaats herhaaldelijk
betoogd en door den Inhoud onzer brieven
bewezen, dat wij het allerminst als onzen
plicht beschouwen, twee buurvolkeren
tegen elkander op te hitsen. Integendeel
dat wij ln dezen tijd van- gevaarlijke
spanningen, nu Dultschland op weg ls de
sympathieën van een groot deel der
wereld te verspelen (voor zoover het die
althans bezeten heeft), met opzet, omdat
we in zulk een ontwikkeling voor geen
enkele partij eenlg blijvend heil zien en
ook principieel willen protesteeren tegen
de bekende slechte gewoonte, régimé's en
regeeringen met volkeren te verwisselen,
naarstlgiyk zoeken naar feiten, verschijn
selen en uitlatingen, die het nieuwe
Dultschland, het Dultschland van Hitler,
voor de buitenwereld zoo mogelijk ln gun
stiger licht kunnen vertoonen.
Intusschen moeten wij bekennen, dat
het Dultsche volk goedschiks en kwaad
schiks een regeering volgend, die tot een
werkelijke dictatuur geworden is, het ons
bij dit streven met den dag minder ge
makkelijk maakt!
Ter verdediging van het volk als ge
heel moeten wij er echter al dadelijk op
wijzen, dat de zeker 50 'U (wie weet in
werkelijkheid onder den Indruk der ont
wikkeling al weer veel meer?), die met
de huidige toestanden meer of minder
ontevreden dan wel daarover eerlijk ver
bitterd is, niet meer aan het woord komt,
Een oppositie kent het Duitsche „Derde
Rijk" niet. De pers mag niet meer schrij
ven, wat zij wil. Het krioelt ln alle
kringen van verklikkers, die zelfs de in
particuliere gesprekken gemaakte critl-
schc opmerkingen aan de overheid door
geven. waarbij dan in gevallen van on
voorzichtig geuite vermoedens over moor
den. mishandelingen enz. reeds gevange
nisstraffen tot l'/s jaar toe zijn opgelegd.
Maar zelfs al lukt het den reiziger niet,
ontevreden volksgroepen aan het praten
te krijgen, dan moet toch zijn gezond
verstand hem zeggen, dat zeker twintig
tot dertig millioen Duitschers al dade
lijk allé 600.000 joden, voorts zij, die lange
jaren met sociaal-democratie, commu
nisme, democratie, nationaal-liberalisme,
ec zelfs met het conservatisme gesympa
thiseerd hebben in groote meerderheid
nog heden het toeval zouden zegenen, dat
liever heden dan morgen aan de Hitler-
dlctatuur cn aan het Derde Rijk een einde
maakte.
Dat weet de regeering natuurlijk even
goed, en uit de wetenschap moet haar
handelen verklaard worden. ZIJ ziet in,
dat deze 65 millioen zielen, van welke
zz 40 millioen kiesgerechtigd zijn, voor
zoover ze niet uit overtuiging willen mee
doen, voorlooplg door den Ijzeren vuist
eenvoudig gedwongen moeten worden. En
in die periode van dwang begint dan het
lokken, in de eerste plaats van boer en
arbeider. Den boer lokt men, door hem
te verzekeren, dat hij het verreweg be
langrijkste element in de samenleving is,
cn door hem de mogelijkheid te geven,
zijn producten duurder af te zetten, geen
buitenlandsche concurrentie meer tegen
zich te zien, en door hen met honderden
milltoenen of door uitstel zijner schul
denlasten wat lucht te geven. Den arbei
der lokt men door „spelen", waarop dan
het „brood" zal moeten volgen: men ont
neemt hem zijn roode leiders, vertelt hem
bijna dagelijks, welke millioenen, door
zijn spaardulten bijeengebracht, hem door
de bedriegers, die zijn partijen en zijn
vakorganisaties geleid hebben, ontstolen
zijn; en waar hij niet goedschiks komt,
bezet men zijn organisatie-bureaux, legt
beslag op zijn bondskapitalen, zet zijn
aanvoerders ln de gevangenis en geeft
hem nieuwe leiders, die alleen aan de
regeering verantwoording verschuldigd
zijn.
Zoo handelt men in het algemeen
tegenover alle vereenigingen, alle insti
tuties van den staatsburger, tegenover de
organen van de openbare meening, de
beroepsorganisaties, het tooneel, de mu
ziekwereld, de film, de literatuur, het
onderwijs in al zUn geledingen, de weten
schap. den handel, de scheepvaart, de
industrie, kortom het volledige maat
schappelijke leven. Wie geen joodsch
bloed de vier grootouders medegcre-
kend in zijn aderen heeft, wie nimmer
socialistisch of communistisch bestuurs
lid of zelfs aanvoerder geweest ls, wie
zich nooit in dienst van roode weten
schap of tendenskunst gesteld heeft, wie
de democratie cn het liberalisme tijdig
afgezworen heeft, en vooral, wie sinds
jaar en dag nationaal-socialist is en als
zoodanig ingeschreven liefst met een
nummer beneden de 100.000, bezit groote
kans en om in het Derde Rijk zijn brood
te verdienen. Wie niet zoo „gelukkig" is
zal zelfs ln deze heerlijke lentedagen niet
tot glimlachen bereid zijn. omdat het
leven in zijn vaderland hem. voor zoover
hy niet tot den boerenstand of de arbei
dersklasse behoort, die als misleid en dus
in kern onschuldig beschouwd wordt,
geen toekomst van beteekenis meer biedt.
Zoolang wel te begrypen, het Duitsche
volk-als-geheel bereid biyft, den koers
van heden mee te maken.
De vreemde wandelaar door Beriyn zal
op het eerste gezicht niet al te veel nieuws
opmerken. Onbloedige revoluties plegen
niet het beeld van verwoeste straten, uit
gebrande huizen en vernielde gedenktee-
kenen te bieden. De nationaal-sociallstl-
sche revolutie van 1933 is. in totaal ge
zien, onbloedig. Wat wel in hoofdzaak te
danken is aan het feit, dat zy geen wer-
keiyke, actieve tegenstanders heeft. De
bruine soldaten van Hitier hebben de ge-
vaariyke periode achter zich. Na hun
hoogste chef dictator is, kruipen de tegen
standers weg, omdat ze weten, dat de
bruine uniform thans staat, leger en
politie als rugdekking heeft. Daarom is
het ook niet te verwonderen, dat deze
bruine troepen typisch zyn voor het uiter-
iyk beeld van het hedendaagsche Duitsch-
land, geiyk de zwarthemden dat gebleven
zyn sinds Mussolini in Italië het heft in
handen heeft.
HAAGSCHE RECHTBANK.
De 19-jarige winkelbediende H. J. de
Gr., thans gedetineerd, is door den Haag-
schen Politierechter terzake van oplich
ting, gepleegd te Lelden ten nadeele van
den banketbakker van N. aan de Doeza-
straat, bij wlen hy onder valschen naam
gebakjes etc. kocht, veroordeeld tot 3
maanden gevangenisstraf en ter beschik
kingstelling van de Regeering. Met het
oog op een nog door verdachte te onder
gane straf van 3 mnd. requireerde het
O. M. terugbrenging van de opgelegde
straf tot een week zonder bijkomende
straf.
1JMUIDEN, 12 Mei
V1SCHPR1JZEN.
Tarbot per KG. f.0.75—0.71), Griet per
kst van 50 KiG. f.27—14, Tongen per K G.
f. 0.80—0.45, Middelschol per kist van 50
K G f.20, Zetschol f.23, Kleine Schol f.21
—8, Schar f. 7.50—6.50, Kabeljauw per kist
van 125 KG. f.28—16, Gullen per kist
van 50 K G. f. 11-7, Wijting f. 4.40—2.40.
Aangekomen 5 loggers: K.W. 104 met
f9.40, K.W. 169 met f.823, SCH. 250 met
f.819, SCH. 133 met f.786, SCH. 247 met
f. 445; 1 kotter: E. 390 met f.841.
M. v. d W. te L. Het adres voor aan
melding tot deelname aan den afstands-
marsch der L.P.S.V. zal nader bekend
worden gemaakt.
RECLAME.
De gemiddelde Duitscher is altyd dol
op uniformen geweest. Nu kan hy in dit
opzicht zyn lusten bot vieren. Hoeveel
S S. en S.A.-troepen onder Hitler's beve
len staan, is ons niet precies bekend.
Maar het is waarschynlijk een veelvoud
van leger en politie tezamen, zoodat het
niet te verwonderen is, dat de vreemde
ling den Indruk krygt, dat deze politieke
soldaten, die overigens vaak hetzy als
hulppolitie dan wel om byzondere rede
nen gewapend zyn. het eigenlijke Duit
sche leger vormen Politie en in de eerste
plaats de Rijksweer, is ln groote kazernes
geconcentreerd, vaak juist bulten de
grootere steden. In Beriyn ziet men sinds
14 jaar nauwelijks officieren en soldaten.
Maar sedert Februari 1933 wemelt het
van Hltlersoldaten, in alle variaties. En
een liefhebber van uniformen en onder-
scheidingsteekenen kan hier nu zyn hart
ophalen.
Men kan niet zeggen, dat deze party
soldaten provoceerend optreden. Ze voelen
zich niet, toonen dat althans niet, als
propagandisten voor een nieuw en streng-
ordelievend Duitschland. gelijk men dat
nog heden by de zwarthemden in Italië
constateeren kan. Ze schijnen niet opge
leid te zyn als helpers by vragen van ver
keer, hoffelykheid. zorg voor vreemde
gasten, enz. ofschoon ze uit eigen initia
tief zich vaak natuurlyk wel in deze rich
ting moeite geven. Maar ze voelen zich
zeker niet minder dan de zwarthemden
daarginds. Ze zyn tegenover het jonge
vrouwvolk echte „lions", en men mom
pelt, dat ze jegens ongewenschte mede
burgers, vooral jegens niet-Ariërs en
waschechte communisten, in hun „ka
zernes" ook vaak erg ongemoedelyk kun
nen worden. In het algemeen echter zijn
ze rustig en beleefd op den openbaren
weg, en slechts de zeer jonge elementen
doen. vooral als ze aan het stuur van
een auto zitten, een beetje sportief-flink,
dandy-achtlg en daardoor ook wel eens
storend aan. Maar dat zal wel overal het
geval zyn, waar men onder zulke abnor
male omstandigheden strydlustige en
radicale jeugd in opvallende uniformen
steekt
Kenmerkend voor het hedendaagsche
Duitschland zyn ook de talryke openbare
feesten, die naar het schynt door een
korte adempauze onderbroken worden
wat ook de hoogste tyd was! en waar
by inderdaad een vlagvertoon, een massa
belangstelling, een dicipline en een orga
nisatie vertoond worden, die in de geheele
wereld nauwelyks haar weerga zal vin
den. Men bemerkt duideiyk, dat Duitsch
land een eigen „Ministerie voor Volks
voorlichting en Propaganda" ingevoerd
heeft!
Het groote gevaar van zooiets is natuur
lyk, dat men aan het doel voor'oy schiet.
Wij hebben heel sterk den indruk, dat
dit teveel zich in het Derde Ryk reeds
merkbaar begint te maken. De radiozen
ders byvoorbeeld dat kan men ook in
Nederland constateeren als men Duitsche
zenders inschakelt zyn zoo vol met
nationaal-socialistische, uiterst eenzijdige
propaganda, begeleid door volksliederen
van vaak onbeduidend karakter en
eeuwige militaire muziek, dat een deel
der bevolking zyn radiotoestel reeds uit
geschakeld laat, omdat deze overdaad
niet meer verwerkt kan worden.
Men bedenke ook, hoe deze vloedgolf
van eigenlof en geestdriftfabricatie wer
ken moet op joodsche gezinnen, die aan
wanhoop ten prooi zyn, op al die andere
groepen, die zich Duitschers-tweede-klasse
zyn gaan voelen, op die tienduizenden
mannen en vrouwen van beteekenis, die
hun werkkring verloren hebben
Zulke dingen hoort men pas. als nier.
hier langer vertoeft en met menschen
gesproken heeft. Dan merkt men ook, dat
lang niet alles goud is, wat ln het nieuwe
Duitschland blinkt. Maar mep doet ook
de ervaring op, dat deze vaak sympa
thieke maar even vaak afstootende on
bloedige revolutie een geweldig volksge-
beuren is; en dat men met zyn critiek
eer'yk, maar ook voorzichtig moet zyn,
wil men een groot buurvolk niet onrecht
aandoen.
ROLAND.
PROTESTANTSCHE KERKEN.
n.
De figuur van den Prins van Oranje is
gedurende de laatste weken geheel in het
middelpunt der nationale belangstelling
geplaatst. En terecht! Want zyn houding
en optreden is in alle opzichten van be
teekenis geweest voor de richting, welke
het cultureele leven in Nederland zou
nemen, voor de krachten welke dat leven
voor onafzienbare tyden zouden beheer-
schen.
Kort voor dat Alva op 22 Aug. 1567 zyn
intocht te Brussel hield, had de prins de
Nederlanden verlaten. Begrijpend, dat een
stryd op leven en dood ging ontbranden,
zocht hy bondgenooten. Zijn broeder
Lodewyk van Nassau reisde naar Frank-
ryk om besprekingen te voeren met de
Hugonooten. Jan van Nassau onderhan
delde met verschillende Duitsche vorsten.
Weinig resultaat was het gevolg van een
en ander. Allerminst van het stamver
wante Duitschland had men hulp te ver
wachten. Verschillende Luthersche Duit
sche vorsten wilden geen gemeenschap
met de Calvinisten, die in Nederland de
meerderheid hadden onder de Hervormden
Men stond vry strak tegenover elkaar, te
meer daar de Calvinisten de Lutherschen
beschuldigden van verkapt papisme. Een
jaar later, na den moord op Egmond en
Hooine zond Oranje dringende brieven
aan den Keizer van Duitschland, hem wy-
zend op het gevaar ook voor Dultsch
land Indien de Spaansche tirannie zich
in de Nederlanden wist te handhaven.
Doch het was te vergeefs. Toen wendde
de prins zich in 1571 weer naar Frankrijk,
om hulp van dit land te verkrijgen. De
Fransche politiek was nu juist niet zuiver
onbaatzuchtig, immers gericht op een
annexatie der Zuidelyke Nederlanden,
doch ze was overeenkomstig des Prinsen
streven anti-Spaansch. Wel gaf de Bar-
tholomeusnacht van 1572 aan de overeen
stemming een gevoelige knauw, doch de
invloed der Hugenooten op de politieke en
geesteiyke stroomingen van het Noorden
was er mede bevestigd. Daarmee was de
baan geëffend voor den rechtstreekschen
invloed van het Fransche Calvinisme, dat
hier de alles overheerschende protestant-
sche strooming werd, terwyl het als half
slachtig gebrandmerkte Lutheranisme,
dat in geval van overwegend Duitsche in
vloeden hier zou hebben gezegevierd, allen
wezenlyken invloed verloor.
Dit is van wezenlyken invloed op de
bouwkunst zooals we straks zullen zien.
We kunnen gerust getuigen, dat het
hier met den Katholieken Kerkbouw was
gedaan, toen Alva zijn zegevierende in
tocht in Brussel hield en deze omstandig
heid werd grondig bezegeld, toen na al
lerlei wederwaardigheden in 1579 de Unie
van Utrecht werd gesloten.
Reeds in 1573 waren verschillende ka
tholieke kerkgoederen verbeurd verklaard
ten algemeene nutte, doch Holland moest
volkomen gezuiverd zyn van Spaansche
invloeden, alvorens men dit alom door
kon voeren, en dat was eerst het geval
toen Amsterdam in 1578 de Spaansche
zijde verliet.
Men werd te zeer door oorlogsbeslom
meringen bezig gehouden, om nieuwe ker
ken voor Calvinistisch gebruik te bouwen.
Men bediende zich van de bestaande
Roomsche kerken, die men ontdeed van
beelden, altaren, kruisen, enz. en die zoo
goed en zoo kwaad als het ging werden
ingericht tot preekkerk.
Tusschen twee haakjes merken we even
op, dat dit veel minder ver zou zyn door
gevoerd wanneer in plaats van het Fran
sche Calvinisme het Duitsche Luthera
nisme heerschende godsdienst ware ge
worden.
Men behielp zich dus met de oude
Roomsche kerken. En behelpen was het.
Want de kerken van vóór de Hervorming
waren gegroeid uit Roomsche behoeften
met het altaar en het altaarsacrament
als allesbeheerschende factoren. Het Cal
vinisme was juist de hevigste vijand van
het Altaarsacramenten noemde de mis
een „vervloekte afgodery". Het was af-
keerig van alle statie en praal en pom
peus ritueel. Het ontkende het priester
schap als schakel tusschen God en mensch
doch preekte het priesterschap aller ge-
loovigen. Het erkende slechts den voor
ganger. den verkondiger, den bedienaar
van het Woord. Het legde den eenigen na
druk op de predikatie, op stichting cn
vermaning der gemeente. Het was niet
hiërarchisch doch democratisch. De ge
meente schaarde zich om den voorganger,
moest dezen zien en verstaan, om zyn
rede te kunnen volgen.
De beide Sacramenten, doopsel en
Avondmaal werden toegediend in de
ruimte voor de preekstoel, de bevestiging
van het huwelyk werd daar eveneens ver
richt. Daardoor waren het koor, de zij
beuken en verdere uitbouwen als de doop
kapel overbodig geworden en werden
meermalen afgeschoten, omdat zij de ac-
coustiek benadeelden.
Tevens bleek, dat kerken, waarin reeds
een centralïseerende ruimteidee tot uiting
was gekomen, als de laat-Gotische hallen
kerken of de pseude-basilieken met ver
hoogde zybeuktraveeën, zich nog het best
leenden voor preekkerk, wanneer men
enkel het koor afschoot. Er werd dus ge
durende de eerste jaren na het zegevieren
der Hervorming niets aan een speciaal
Protestantsche bouwkunst gedaan.
Doch langzamerhand deed zich de be
hoefte aan nieuwe kerken hier en daar
gelden. En het is opmerkelijk, dat deze
juist verrezen in de z.g. frontiervestingen:
Willemstad, IJzendyke, Blokzyl, Bourtange
en Delfzijl. Vier hiervan liggen in de ves
tinglinie van de barriere, die de Oostelijke
en Zuidelijke grenzen van de Republiek
moesten verdedigen. Blokzijl diende als
vóórvesting voor Steenwijk om een moge-
ïyke aanslag uit de Zuiderzee op te
vangen.
Te Willemstad werd de eerste prote
stantsche kerk in de Republiek gebouwd.
In 1582 hadden de Staten van Brabant
het Markiezaat van Bergen op Zoom aan
den Prins van Oranje geschonken. In
1583 veroverde de vyand evenwel Steen
bergen. In der haast werd toen het dorpje
Ruygenhil aan de Moerdyk omwald en
versterkt als voorwerk voor de vesting Hol
land. De naam werd toen veranderd in
Willemstad. De versterking droeg evenwel
een voorloopig karakter. Na den dood van
den Prins onder de geniale strategische
inzichten van Prins Maurits, schynt even
wel de vesting daar, destyds modern, Ita-
liaansch grondplan te hebben gekregen:
DE OORLOG TUSSCHEN BOLIVIA
EN PARAGUAY.
ASUNCION 12 Mei (V.D.) Van Para-
guaansche zyde wordt medegedeeld, dat
Paraguaansche troepen Boliviaansche troe
pen naby Fort Gondra in den Gran Chaco
hebben verslagen, waarby tachtig Boli-
vianen zouden zijn gedood, terwijl aan de
andere zyde slechts één officier en negen
soldaten gewond werden. Het Boliviaan
sche Campero-reglment heeft zich terug
getrokken.
LA PAZ. 12 Mei. (V.D.) Van officleele
zyde werd gisteren verklaard, dat Bolivia
den aanval van Paraguay niet met een
officieele oorlogsverklaring zal beantwoor
den. De regeering heeft echter de Centrale
Bank van Bolivia verzocht, haar binnen 48
uur een bedrag van 14 millioen Bolivianos
of ongeveer 2 millioen dollar te verstrek
ken ten behoeve van de nationale verde
diging.
In tegenstelling tot het door de regee
ring van Paraguay verspreide bericht deelt
de Boliviaansche regeering mede dat de
Paragueesche aanval by Fort Gondra
werd afgeslagen met groote verliezen voor
de aanvallers, terwyl Boliviaansche artil
lerie de vyande'.yke steilin°en naby Fort
Nanawa zoo goed als geheel vernield heeft.
ONTBINDING DER DUITSCHE
S. P. D.-AFDEELINGEN.
SLEESWIJK, 12 Mei. (V.D.) De plaatse-
lyke- en districts-organisaties der S.P.D.
in Sleeswyk en de afdeeling Sleeswyk van
den Reichsbanner. hebben zelf tot ophef
fing besloten.
een eenigszins gerekte zevenhoek met
zeven geweldige stervormig uitpuntende
bastions binnen de singelgracht, die het
beloop der omwalling volgde. De kerk ligt
ongeveer in 't midden op een omgracht
vierkant terrein van 't reeds bestaande
dorpje, dat tot vesting hervormd, door
Maurits' bestel een groot garnizoen kreeg.
Waarschynlyk heeft deze Prins dus zijn
vestingplan zoo opgevat, dat het kerkhof
als centraalpunt in het geheel werd opge
nomen. Tot den bouw der kerk werd be
sloten in 1590. Over de uitvoerig bekende
bouwgeschiedenis zwygen wy. Zy was in
1607 gereed.
Het is een zuivere centraalbouw, ver
rezen op een achthoekig grondplan, naar
voorschrift van Prins Maurits, die aan de
magistraat schreef „dat de kereke te Wil-
lemstadt in een ronde ofte achtkantige
forme behoort gemaeckt te worden."
TialUe'erri Ü/vl O
Maurits was humanistisch en klassiek
gevormd aan de universiteit te Heidelberg
en te Leiden. In zijn bibliotheek vond men
behalve boeken over geschiedenis, krygs-
kunde wiskunde, vestingbouwkunde, ook
werken over architectuur vooral van klas
sieken, zooals Vitruvius. Ten overvloede
was de beroemde Simon Stevin, die hier te
Leiden theoretische en toegepaste wis
kunde doceerde, zyn leermeester en raads
man. Het is dan ook zeer waarschijnlyk,
dat het geestelyk vaderschap van de kerk
te Willemstad toekomt aan Simon Stevin,
terwyl de Dordsche steenhandelaar en
steenhouwer Coenraad van Norenburch
belast werd met het vervaardigen van een
„patroon", een maquette in hout. Naast
de kerk werd aan de Zuidzijde een zware
toren gebouwd, bedoeld als uitkykpost, die
evenwel wegens de slapte van den bodem
niet voltooid werd.
In deze achtkante kerkruimte hebben we
zy het nog op bescheiden schaal de conse
quentie van de centraliseerende idee,
welke by de late Gothiek reeds was opge
komen. Doch nu is het geen Gothiek meer,
doch zuiver klassicisme Er is een klare,
rustige ruimtewerking. De ruimte i» zui
ver alzijdig gericht, doch tevens alzijdig
afgesloten. Alle beweeglykheid, die we in
de Gothiek leerden kennen is uigesloten.
Hier is een klassieke, verstolde rust, die
niet meer subjectief, doch volkomen ob
jectief aandoet. Een klaar geometrisch
grondplan en daarop een klare stereome-
trische gedachte. Deze orincipes zullen in
de 17de en 18de eeuw den bouw van ver
schillende protestantsche kerken blyven
beheerschen Ofschoon de plaatsing van
kansel en doophek nooit kan vallen in het
ideeele mathematische middelpunt, doch
steeds willekeurig blijft voldeed de kerk in
haar soberheid aan de Calvinistische be
hoeften. Dat men geen kans zag. de kerk
te doen groeien om den kansel met doop
hek zooals de katholieke kerken gegroeid
waren om het altaar, zal wel hieraan lig
gen. dat naar het woord van dr Kuyoer
„het Calvinisme uit de breede rei der
kunsten de architectuur en plastiek eer
tegenhield dan ontluiken deed", „dat het
noch bouwkunst noch beeldhouwkunst kan
■begunstigen."
DE GROOTE VRAAGSTUK
WASHINGTON, 12 Mei (Reuter)
de bladen melden, zou Frankrijk'!
zyn den op 15 December 1932 ver,
termyn der oorlogsschulden te r.'.i
indien de Vereen. Staten een moraal
afkondigen voor den duur van de £3
mische wereldconferentie te Londen 'f
Dit gerucht zou kunnen leiden te J
herleving der oppositie in het -
tegen een beperkt moratorium.
Een andere hinderpaal voor het
digen van een moratorium zou de Vei
ling zyn van Frankrijk en Dultscy,
inzake een douanebestand, alsmec-
houding van Dultschland op de ontij
ningsconferentle te Geneve. 1,1
PARIJS, 12 Mei (Reuter). De „Echo]
Paris" vraagt zich af. welke sancties t
Duitschland kunnen worden ondernonJ
en komt tot de conclusie dat niets andJ
overblyft, dan gebruik maken van de]
15 en 16 van het VolkenbondssU'J
waarby wordt toegestaan wat noodief
voor de verdediging van recht en gered
tigdheid, dus het verklaren van
preventieven oorlog.
WASHINGTON, 12 Mei (Reuter)
president van de Duitsche Rijksbank L
Schacht heeft gisteren geconfereerd J
den gouverneur van de Federal ReJ
Bank te New York en met versch;i:tJ
andere financiers. Hedenmorgen nam
Schacht afscheiden president Roosevc
hy ontving daarna de Amerikaans
persvertegenwoordigers en zal vanmhk
naar New York vertrekken. Daar zal
voor zyn terugkeer naar Dultschland
radiovoordracht over het nieuwe Duits
land houden.
WASHINGTON. 12 Mei (V.D). Der
cieele verklaring omtrent de onderhaal
lingen tusschen president Roosevelt ecj
Schacht, die heden gepubliceerd zal V
den, wordt met groote spanning tegegrj
gezien. De Duitsche ambassadeur
Luther verklaarde by het verlaten
hel Staats Departement tegenover
wachtende journalisten: „U zult de i
klaring interessant vinden". Er zijn t_
wijzingen, dat de verklaring niet sleds
betrekking heeft op den te Londen l
sproken tarievenvrede, doch ook ou
Ontwapenings-Conferentic.
GENÈVE, 12 Mei (V.D.). De Presida
der Ontwapeningsconferentie Henta
heeft hedenmorgen den Duitschen t
bassadeur Nadolny medegedeeld, dat L
in het presidium der ontwapeningscoeil
rentie een compromis-voorstel zal
dienen voor de hoofdcommissie in de tj|
gende week nogmaals te doen ber
slagen over de principieele kwestie
lagere effectieven en het oorlogsmatensil
Naar verluidt zou men van Duitsche t
het voorstel van Henderson aanvaardt»
achten en zou men de verklaringen
Rijksweerminister Von Blomberg als til
gangspunt voor de verdere bespreking
beschouwd willen zien. Dezer dagen z
cffioieele Duitsche verklaringen nopmi
het Duitsche standpunt toelichten.
HET CONFLICT IN HET VERRE OOST
PEKING, 12 Mei (Reuter) OpnJ
heeft vanmorgen een Japansch vlieJ
boven de stad gevlogen, dat geschri
uitstrooide met een gelyken inhoud I
die van gisteren. Ook hierin wordel
Chineesche soldaten weer uitgenootfj
zich aan te sluiten bij het leger r
Mandsjoekwo, teneinde de steden P(B
en Tientsin voor ernstige gevolgen l
sparen. Verder wordt een beroep get
op de beide Aziatische rassen om vrr
naast elkaar te leven en tot welvaar,
geraken.
CHARBIN, 12 Mei (Reuter) De su:
riteiten van de staat Mandsjoekwo detó
officieel het volgende mede: 1
De sovjet-regeering heeft, in de Btïl
gelegen provincie van Siberië troepen ;-|
concentreerd. vyfduizend Russische k-|
daten zyn opgemarcheerd naar de
van den staat Mandsjoekwo.
De Russische autoriteiten geven i)|
reden voor de aanwezigheid dezer sti,,i'|
krachten op de noodzakelykheid, onH'l
„witte bandieten", dus de BolsjetisKI
vijandig gezinde benden, te onderdrukte I
CHARBIN. 12 Mei (Reuter) De I
litie heeft de drie voornaamste leden vn I
het Russische, personeel der courant ..HaiT
bin Herald" gearresteerd. Zy zullen waï-l
schynlijk naar Rusland worden uitgeze: I
Het door de autoriteiten van Mani'-I
joekwo daartoe ingediende verzoek teven.
behelzend de opheffing van de KarKI
Herald", is door den Britschen Conss- I
generaal teruggezonden naar den Bit-I
schen consul te Peking, omdat hij denv r
dat door deze maatregelen inbreuk a;l
worden gemaakt op de Britsche extra-1
territorialiteitsrechten.
PEKING, 12 Mei. (V.D.) Een
vliegtuig heeft gisteren een veld-hospk211
van de Rockefeller Foundation te Tsjitüh1
gebombardeerd. De bommen vernielden I
deel van het hospitaal en doodden 5 Cr--1
neesche soldaten. Ondanks de herhaal I
belofte der Japansche militaire autorite* I
ten zijn ook weer Amerikaansche nil®1'
huizen in Noord-China gebombardeerd
SHANGHAI. 12 Mei. (V.D.) De krijr';
raad heeft een vervolging ingesteld tege-
maarschalk Tsjang Tsu Liang, die w"
schuldigd wordt van verduisterlne
staatsgelden verkeerd commando I
troepen en valsche berichtgeving van I
toestand in de provincie Jehol. De njj*£ I
schalk zal uitgenoodigd worden naar CJJ»
te komen om zich te verantwoorden, we
gelooft dat de maarschalk die se'1
menteel in Italië bevindt hieraan
geen gehoor zal geven, aangezien he®
hi! schuldig wordt bevonden de door:--'
wacht.
DE ACHTERSTALLIGE SALARIS®*'
VAN CHICAGO,
CHICAGO. 12 Mei (V.D.) Na een co"-1'
rentie met een aantal bankiers verklaar*;
gisteren de burgemeester van Chicago.
Chicago reeds heden den onderwijzers e»
groot gedeelte van him achterstsjj®
salarissen zal uitbetalen. Vandaag zi^
drie millioen dollar worden betaald eu
rest volgt in den loop van de volg®-",
week. Het totale bedrag dat de sta»
cago haar onderwyzers aan achtersj
salaris schuldig is bedraagt ongevee-
millioen dollar. j
