De verkiezingen
orden Rijksdagenden Pruisischen Landdag
Pijn in de ledematen?
AKKER.CACHET5
jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 3 Maart 1933
Vierde Blad
No. 22379
rkiezingen onder zeer bijzondere omstandigheden - Verrassingen niet
esloten - Een belangrijke uitspraak van het Duitsche volk, die wellicht
toch weinig beteekenis zal hebben.
PARLEMENTAIR OVERZICHT
der bijeen te zijn geweest voor het
hten van parlementairen arbeid
i het presidium werd benoemd is
'tsche Rijksdag, die op 6 November
bet vorige jaar werd gekozen, op 1
sari j.l. reeds weer ontbonden. Het
de eerste daad van den nieuwen
nselier Adolf Hitler die op 30 Ja-
bij wijze van overrompeling door
resident Von Hindenburg werd be
en die onmiddellijk zijn kabinet
land gekomen in geheime onderhan
en, waarbij de vroegere Rijkskanse-
en tegenwoordige vice-kanselier Von
grooten invloed heeft gehad ge
had. De verkiezingen voor den nieu-
Rijksdag werden uitgeschreven op 5
den koristen termijn, die volgens
t mogelijk is.
If Hitier, leider der Nationaal-Socia-
en felle bestrijder van het pariemen
ie, vroeg het Duitsche volk vier jaar
m zijn program uit te voeren. Door
rkiezingen op zoo korten termijn uit
rijven, rekende hij erop, in den nieu-
Rijksdag een meerderheid te krijgen,
ede hij zou kunnen regeeren, zooals
;lf het wenscht.
I hetzelfde doel is Hitier, zeer waar-
:ik voorloopig, daar de samenwerking
verkiezingen wel zal eindigen, sa-
egaan met Von Papen en Hugenberg,
leider der Duitsch-Nationalen.
ds de ontbinding van den Rijksdag
Duitschland op politiek gebied veel
Hitler, die ondanks alle tegen-
en in zijn kabinet moeilijkheden
hebben omdat de economische poli-
van Hugenberg nooit zijn volle in
ning kan hebben schijnt er niet zoo
van te zijn geweest dat een beïn-
e verkiezing van leden van den Rijks-
hem de gewenschte meerderheid en
■de de mogelijkheid tot regeeren,
zijn beginselen zou brengen. Om
ierheid van een meerderheid te krij-
heeft hij in de korte periode tusschen
tbinding van den Rijksdag en de ver-
j van het nieuwe parlement, de vele
êgelen tegen de Communisten en. zij
iet zoo scherp, ook tegen de Sociaal-
■•raten. genomen, welke culmineerden
ie Dinsdag en Woensdag j.l. na den
in het Rijksdaggebouw afgekondigde
«ordeningen, waarbij feitelijk de
rijke staat van beleg over Dultsch-
i afgekondigd.
"president Von Hindenburg, in AprU
bet vorige jaar herkozen met niede-
van de Sociaal-Democraten en
Centrum tegen den candidaat Adolf
heeft niet alleen zijn vroegeren te-
"idaat op den eersten dag van zijn
onselierschap toegestaan den Rijks-
naar huis te zenden nadat hij dit
dagen tevoren aan generaal Von
icher geweigerd had. doch heeft hem
"odverordening feitelijk alle macht in
Kheele Rijk in handen gegeven aan
s zelfs de landen onderworpen zijn.
Communistische en Socialistische
n. periodieken en zelfs aanplakbiljet-
rijn verboden of de distributie ervan
I door inbeslagneming onmogelijk ge-
Ook tal van bladen van het Cen
trum kunnen niet verschijnen. De opposi
tie tegen de Duitsche regeering beschikt
derhalve juist in de laatste week voor de
verkiezingen over geen enkel propaganda
middel om de kiezers te bereiken. De radio
wordt uitsluitend voor de sprekers van de
N.S.D.AP.. de Duitsch-Nationalen en de
Stahlhelm beschikbaar gesteld en zelfs re
devoeringen van Dr. Bruenlng en Mgr.
Kaas mogen niet worden uitgezonden.
Tot een verbod van de Communistische
Partij, van welker door de regeering d.w.z.
de Nationaal-Socialisten bezette Karl
Lieknechthuis thans de Hakenkreuz-vlag
waait, is het nog niet gekomen. De Duit
sche regeering zal overwegen, dat bij een
verbod voor de verkiezingen de meeste
stemmen zullen overgaan op de sociaal
democraten. Overigens zijn alle of de
meeste Rijksdag-afgevaardigden van de
Communistische Partij in arrest gesteld en
zal hun herkiezing wellicht door de maat
regelen, welke de Duitsche regeering op
grond van de jongste noodverordeningen
tegen hen kan nemen weinig beteekenis
hebben. Het verbieden van de Communis-
sche partij ook na de verkiezingen van 5
Maart, zal dan niet meer noodig zijn.
Verkiezingen onder deze bijzondere om
standigheden kunnen, ondanks alle maat
regelen der ïegeering, verrassingen ople
veren. Hoe de uitslag ook moge zijn deze
Rijksdagverkiezingen zullen naar Hitier
uitdrukkelijk heeft verklaard voor lan
gen tijd de laatste zijn. In ieder geval zal
Hitier volgens zijn verklaringen aan het
bewind blijven. Er zal een nieuwe Rijks
dag worden gekozen, doch na 5 Maart zal
er voorloopig in Duitschland, naar het
zich thans laat aanzien geen parlemen
taire democratie meer zijn..
Dit beteekent het einde van de periode
in het bestaan van het Duitsche Dijk die
aangevangen is met de verkiezing van de
Nationale Vergadering in 1919 nadat aan
het einde van het jaar daarvoor de repu
bliek was afgekondigd. Sindsdien hebben
7 maal verkiezingen voor den Rijksdag
plaats gehad en wel in 1920, Mei en De
cember 1924. 1928 1930 en Juli en Novem
ber 1932. De Socialisten die in de Natio
nale Vergadering ongeveer 38"/o van de
kiezers achter zich hadden zagen ook door
de stichting van de Onafhankelijke Socia
listische Partij het aantal bij de Rijksdag-
verkiêzingen in 1920 op hen uitgebrachte
stemmen dalen tot ruim 22»/o. Een nieuw
hoogtepunt bereikte zij bij de verkiezingen
in 1928. toen zij 30"/o van het totaal aan
tal uitgebrachte stemmen kregen Dit per
centage daalde bij de laatste verkiezingen
in November j.l. tot- 21"/o. De buitengewone
groei van de Nationaal-Socialisten. die in
December 1924 voor het eerst aan de ver
kiezingen deelnamen, begon in 1928 toen
zij nog slechts 3°/o van de kiezers achter
zich hadden. Dit percentage steeg in 1930
tot 18°A>. in Juli 1932 tot ongeveer 38"/o. om
bij de verkiezingen in November j.l. te da
len tot ongeveer 33°/o.
De ontwikkeling van de politieke par
tijen in Duitschland gedurende de thans
geëindigde „democratische periode" is dui
delijk te zien op de hierbij afgedrukte gra
fische voorstelling van de percentages van
het aantal stemmen, dat de verschillende
partijen bij de in deze periode gehouden
verkiezingen op zich vereenigden.
Een van de maatregelen, die de tegen
woordige Duitsche regeering heeft genomen
in verband met de verkiezingen op 5 Maart
as. is een sterke beperking van het aantal
partijen en groepen, die aan de verkiezin
gen zullen deelnemen. Evenals in Neder
land namen tot voor kort vele partijen en
groepen aan de verkiezingendeel waarvan
de meeste niet voldoende stemmen op zich
wisten te vereenigen om zelfs ook maar
een zetel in den Rijksdag te verkrijgen.
Bij de laatste verkiezingen in November
bedroeg dit aantal partijen en groepen 28
terwijl slechts 13 daarvan een of meer ze
tels in den Rijksdag kregen. Door het be
moeilijken van het indienen van candida-
tenlijsten, is het aantal partijen en groe
pen dat Zondag as. aan de verkiezingen
zal deelnemen, tot ongeveer de helft te
ruggebracht.
De samenstelling van den laatsten
Rijksdag en Pruisischen Landdag.
Hieronder laten wij volgen de samen
stelling van den Rijksdag en den Pruisi
schen Landdag voor de jongste ontbinding
en de op de partijen bij de vorige verkie
zingen uitgebrachte stemmen met tusschen
haakjes de percentages van de totaal-aan
tal uitgebrachte stemmen:
EERSTE KAMER.
BEGROOTING VAN
BINNEN!ANDSCHE ZAKEN.
De Senaat amuseerde zich gisteren met
de Begrooting van Binnenlandsche Zaken.
Maar ook dit debat was niet bijster be
langrijk integendeel.
De heer Visser had ernstige bezwaren
tegen de bezuinigingen op de posten voor
kinderuitzending en tuberculose-bestrij
ding en verklaarde deswege zelfs van plan
te zijn, tegen de begrooting te stemmen;
de heer ter Haar hield een pleidooi ten
gunste van den bouw van meer arbei
ders-woningen; de heer Hermans gaf zijn
jaarlijksche speech, houdende klachten
over verschillende burgemeesters, ten
beste; ditmaal zaten die van Heesch en
Didam op het zondaarsbankje, waarna de
afgevaardigde ook nog klaagde over het
te veel aan Duitsche musici in ons land;
dit laatste deed ook de heer Polak, die
overigens een lans brak voor de auto
nomie der gemeenten en (natuurlijk)
voor het behoud van natuurschoon;
mevr. PothuisSmit trok zich de belan
gen aan van bewoners der veenkolonies;
de heer Janssen vroeg om steun voor uit
het buitenland teruggekeerde Nederlan
ders; de heer Nivard gaf verschillende
wenken met betrekking tot steun aan
werkloozen-kassen; de heer Fock wensch-
te bij burgemeesters-benoemingen minder
gelet te hebben op politieke richting; de
heer van Sasse van Ysselt verdedigde den
burgemeester van Heesch; de heer van
der Hoeven betoogde dat het niet zoo erg
is als de autonomie der gemeenten wat
aan banden wordt gelegd, want vele heb
ben het er naar gemaakt; de heer IJssel-
muiden oordeelde, dat burgemeesters
vaak te lichtvaardig herbenoemd worden.
Ziedaar een bloemlezing uit de groote
collectie onderwerpen in het debat.
Minister Ruys de Beerenbrouck wijdde
aan de heele serie een belangstellend
en welwillend woord- Voor de zooveelste
maal heeft hij in het licht gesteld, dat in
de huidige abnormale omstandigheden de
staat wel eens verplicht is geweest, in het
gemeentelijk bestuur in te grijpen. Hij
was van oordeel dat absoluute autonomie
RIJKSDAG.
Partijen.
Zetels.
N. S. D. A. P196
S. D. P. 121
K. P. D100
Centrum 70
Zwart-Wit-Rood (D N. V. P.) 52
Beiersche Volkspartij 20
Duitsche Volkspartij 11
Chr. Soc. Volksdienst 5
Staatspartij 2
Duitsche Boerenpartij 3
Thur. Landbond 2
Duitsch Hann. Partij 1
Economische Partij 1
Stemmenaantal
11.737.015
(33,1)
7.247.959
(20.4)
5.980.163
(16.9)
4.230.644
(11,9)
2.959.051
8,3)
1.095.427
3,1)
661.794
1,9)
403.674
1.2)
336.451
1,0)
149.002
0,4)
60.062
0,2)
63.970
0,2)
..todr.
-'.bib
Partijen.
PRUISISCHE LANDDAG.
Zetels. Stemmenaantal
N. S. D. A. P162 8.007.384 136,3)
S. P D93 4.675.173 (21,2)
K. P. D57 2.819.763 (12,8)
Centrum 67 3.371.932 (15,3)
Zwart-Wit-Rood (D.N.V.P.) 31 1.524.230 6,9)
Duitsche Volkspartij 7 330.745 1,5)
Chr. Soc. Volksdienst 2 255.177 1,2)
Staatspartij 2 332.490 1,5)
Duitsch Hann. Partij 1 63.731 0.3)
Soc. Rep. Partij 1
Bij de a.s. verkiezingen hebben de Eco
nomische Partij voor den Rijksdag en de
Soc. Rep. Partij voor den Landdag geen
eigen lijsten meer.
Het aantal kiezers voor den Rijksdag
bedroeg op 6 November 1932: 44.373.652,
waarvan 80.6 pet. aan de verkiezingen
heeft deelgenomen; bij de verkiezingen
voor den Pruisischen Landdag op 24 April
1932 is 82,1 pet. der kiei^rs opgekomen.
Grafische voorstelling van de ontwikkeling der politieke partijen in Duitschland van het jaar 1919 (Nationale Vergadering) tot de laatste Rijksdagver
kiezingen op 6 November 1932. Links aan den rand staat vermeld het percentage van het stemmenaantal dat elk der partijen bij de verkiezing van
6e Nationale Vergadering verkreeg. Op dezelfde wijze is het percentage der niet-opgekomen kiezers aangegeven. Dit percentage is berekend naar het
totaal aantal uitgebrachte stemmen en dus niet naar het totaal aantal stemgerechtigden.
RECLAME.
Die scheuten in Uw schouder, in
Uw arm of been, neem daarvoor
nu eens wat van die wondervolle
Volgtnt fetpt ron Apo'haksr Dumont
"AKKERTJES"
6547
een bepaald gevaar zou zijn geweest:
daarom ook moesten in het algemeen
belang wel eens dwangmiddelen wor
den toegepast. Wat de wering van bui-
tenlandsche arbeidskrachten betreft ver
zekerde de Minister, dat er daaromtrent
binnenkort vermoedelijk een wetsont
werp zal worden ingediend. Gepoogd zal
worden met de gemeenten een regeling te
treffen inzake steun aan behoeftige Ne
derlanders, die uit het buitenland terug-
keeren. Bij de werkverschaffing wordt
verzekerde de Minister op het natuur
schoon zooveel mogelijk gelet, maar de
belangen der werkloozen gaan voor. De
Minister heeft ook nog in het licht ge
steld, dat er bezuinigd moet worden op
e 1 k gebied, ook op dat der volksgezond
heid, maar als troost voegde hij er bij. dat
de gezondheidstoestand van ons volk zeer
goed is. Zijn Excellentie heeft tenslotte
verschillende burgemeesters verdedigd en
zegde overweging van een aantal ter
sprake gebrachte punten toe.
De begrooting werd aangenomen, even
als die van de Landsdrukkerij.
TWEEDE KAMER.
REGELING VAN
WERKZAAMHEDEN.
Bij den aanvang, der vergadering deed
de Voorzitter mededeeling van een inge
komen schrijven der Regeering, inhou
dende een lange lijst van wetsontwerpen,
welke zij nog behandeld zou wenscht te
zien.
De voorlezing van deze lijst wekte toe
nemende hilariteit.
De heer re Visser riep: „Ik dacht dat
de Kamer ontbonden was!"
De Voorzitter: De lijst van wetsont
werpen zal in de Handelingen worden op
genomen, zoodat een ieder er kennis van
kan nemen. (Vroolijkheid.)
Aan den heer Vliegen werd vergunning
verleend, den Minister van Defensie te
interpelleeren over het verbod van lid
maatschap voor beroepsmilitairen van
socialistische vereenigingen. De interpel
latie zal plaats hebben na dien van den
heer Albarda inzake „De Zeven Pro
vinciën"
BEGROOTING VAN
NED.INDIE
De Kamer heeft de ontwerpen inzake
de Indische Begrooting verder behandeld.
De Minister van Koloniën heeft de op het
onderwijs aangebrachte bezuinigingen
verdedigd. Met het oog op den finan-
cieelen toestand waren ze niet alleen
noodig, maar onvermijdelijk. Na den stand
en de organisatie van het onderwijs te
hebben besproken, deelde de Minister
mede geen bezwaar te hebben tegen de
instelling van een commissie, welke de in
richting van het onderwijs zal bestudee-
ren, eventueele nieuwe denkbeelden uiten,
en omtrent een en ander advies zal uit
brengen aan de Indische Regeering. De
Gouverneur-Generaal is het met 's Minis
ters opvatting eens, zoo hoorden we. Er
zal dus een onderwijs-commissie worden
ingesteld, en daarin zullen ook particu
liere onderwijs-deskundigen worden op
genomen, zoowel uit het bijzonder als uit
het openbaar onderwijs. Inzake de getrof
fen maatregelen tot beperking van toela
ting van leerlingen tot het M.Ui.O. ver
klaarde de Minister zich wel te kunnen
vereenigen met den maatregel zelf, maar
niet met de wijze waarop hij is uitge
voerd. De Minister beloofde te zullen be
vorderen, dat de in te stellen commissie
spoed zal betrachten, zoodat. desnoods,
reeds getroffen reorganisatie-maatregelen
nog kunnen worden ingetrokken.
Het spreekt vanzelf, dat de toezegging van
den Minister om een onderwijs-commissie
in te stellen, bevrediging wekte- Daarvan
getuigden de replieken.
De beide moties van den heer K. ter
Laan werden verworpen (resp. met 3721
en 41—16 stemmen), waarna het ontwerp
inzake het Onderwijs met 42—16 stemmen
werd aangenomen. De socialisten bleven
tegen.
Van de bij de andere ontwerpen der be
grooting gehouden korte redevoeringen
vermelden wij, dat de heer Joekes de op
het militaire hoofdstuk aangebrachte be
zuinigingen onvoldoende achtte. Aange
zien de Indische Regeering echter van
plan is eenige wijzigingen in die plannen
aan te brengen, wenschte hij de beslis
sing over dit hoofdstuk tot later aan te
houden. De Minister, meedeelend dat er
een suppletoire begrooting zal komen,
achtte aanhouding echter niet noodig
evenmin als de heeren van Boetselaer en
Eerdmans. De stemming zal echter eerst
heden plaats hebben.
De overige ontwerpen der Indische Be
grooting werden goedgekeurd.
Er is daarna nog debat gevolgd bij een
wetsontwerp, dat aan een firma te Ba
tavia een bedrag van f. 400.000 wil kwijt
schelden. verschuldigd wegens huur van
aan den lande toebehoorend tinbagger-
materiaal. De Volksraad had zich tegen
deze kwijtschelding verklaard en in ge
lijken zin Heten zich nu de heeren Joekes
en Cramer uit, die geen reden voor en
dergelijke concessie (een kwijtschelding
tot zoo groot bedrag) aanwezig achtten.
De Minister en de heer van der Bilt ver
dedigden echter het ontwerp Eenige an
dere sprekers kwamen zich bij de oppo
sitie scharen en tenslotte diende de heer
Joekes een motie in, waarin de Indische
Regeering wordt uitgenoodigd. nog eens
nader met de firma te overleggen.
Vandaag zal over deze motie worden
gestemd.
HAGENAAR.
