LEIDSCH DAGBLAD - Vierde Blad
Zaterdag 31 December 1932
DE OMGEVING.
BINNENLAND.
meente. Eerstgenoemde stond gedurende
een kwarteeuw aan het hoofd der Leldsche
gemeente, laatstgenoemde was hier onge
veer 14 (aar werkzaam.
Tenslotte zij nog vermeld het 25-Jarig
Jubileum van den heer A. Teljeur als
koordirigent (29 Augustus), het 40-Jarlg
Jubileum van den heer P. J. Verhoog bij
de Leldsche brandweer (19 December) en
de 80ste verjaardag van den heer C Pel-
tenburg Pzn., directeur van de N.V. boek
handel en drukkerij vh. E. J. Brlll, op 28
December J.l.
WU besluiten ons stadsoverzicht met
een opsomming van vooraanstaande inge
zetenen, die ons ln het afgeloopen jaar
door den dood ontvielen.
ZU die gingen
Op 12 Januari overleed ln den ouderdom
van 71 Jaar de heer J. G. Strlenlng, die
gedurende bijna een halve eeuw aan de
Muziekschool der Maatschappij voor Toon
kunst onderricht gaf ln vioolspel; precies
een maand later stierf geheel onver
wachts, 57 Jaar oud, de heer Maarten
Splinter, opzichter bij Gemeentewerken.
Aan den heer F. J. Hopman, oud-leeraar
ln het Engelsch aan de HB S. alhier en
redacteur van de „N.R.C.", die op 5 Maart
overleed, bewaart menig H.B 6.-'er de her
innering aan een voortreffelijk docent en
hoogstaand mensch.
Op 12 Maart overleed dr. Hans Hallier,
oud-conservator aan 's Rijksherbarium al
hier; op 2 April de heer F. P. Kievijt, oud-
Inspecteur van den Raad van Arbeid. De
N.V. voorh. R. M. Beuth en Zn. leed een
gevoelig verlies door het overlijden op 12
April van den heer P. J. Stoffers, die ge
durende 30 Jaar als directeur aan de
firma verbonden was en haar groote
diensten heeft bewezen. Een dag later
overleed nog slechts 53 Jaar oud, de heer
M Boekwijt, gedurende bijna 30 jaar apo
theker hier ter stede.
De socialistische beweging en in het
bijzonder het openbaar onderwijs verloor
op 4 Juni een toegewijd werken door het
oevrlijden van den heer Jac. Tlalsma, op
wiens graf kort geleden door vrienden een
eenvoudig gedenkteeken is onthuld als een
eerbiedige hulde aan zijn nagedachtenis.
Onze doodenlljst vermeldt voorts de na
men van ds. A. D. Wempe. emeritus-pre
dikant der Evang. Luth. Gem. van Am
sterdam en oud-stadgenoot; van dr G. F.
Merz. die na een Leidsch verblijf van
slechts enkele jaren alhier od 54-Jarigen
leeftijd overleed en van den heer A. J. de
Langen, oud-hoofd eener Chr. School In
de Pasteurstraat en een ln Hervormde
kringen zeer bekende en beminde persoon
lijkheid. De Herv. Gem. werd op 13 Juli
opnieuw getroffen door het overlijden van
den heer W. M. Oopelaar. die gedurende
niet minder dan 44 Jaar de gemeente als
collectant diende. De Evang. Luthersche
Gemeente verloor op 26 Augustus haar
trouw Kerkeraadslid, den heer F. G. C.
Bursch. die ook voor den Ned. Prot Bond,
de NutssDaarbank en de Leldsche Pluim-
veevereeniglng veel gedaan heeft.
Een bekende figuur ging heen op 22
September ln den persoon van ds. J. A.
Prins, die na een bijna 30-jarlge evange
liebediening bij de Herv. Gemeente van
Epe aldaar In den ouderdom van 82 jaar
overleed, doch ook hier ter stede algemeen
bekend en geacht was. Ds. Prins was hier
o.a. regent van het Kon. Militair Invali
denhuis, oud-bestuurslid van de Ver. voor
Dierenbescherming en eerelid van het
hoofdbestuur der Ver. „Tot Steun".
Een week later deed de ontstellende til-
ding door onze stad de ronde,, dat dr. J.
Bru'ning ln den ouderdom van 59 Jaar was
ontslapen. Dr. Bruining was een der meest
geziene Leldsche hulsartsen; een bekwaam
medicus en edel mensch tevens. Er heeft
zich bereids uit zijn vrienden en oud
patiënten een comité gevormd om door
de stichting van een fonds ten behoeve
van tuberculose-lljders, waarvoor dr. B.
steeds veel heeft gedaan, zijn nagedach-
tenis ts eeren.
Op 2 October overleed ln den ouderdom
van 71 jaar dr. N. J. Beversen, oud-rector
van het Leldsche Gymnasium, en een
kenner van de klassieke en moderne
schrijvers bij uitnemendheid.
Den 13den October overleed de heer K.
J. van Veen, bekend plantenkweeker hier
ter stede; op 27 October de heer H. D.
Wissink. oud-leeraar aan de Ambachts
school alhier en op 4 November mej. M.
de Loos, oud-leerares aan de Muziekschool
der Mij. voor Toonkunst, welke betrekkin?
zij van 1886—1925 met groote toewijding
vervulde.
In het begin dezer maand ten slotte
overleed ln den bloei van haar leven mevr.
S Itallie—Schaap, directrice van het Cen
traal Israëlletlsch Wees- en Doorgangs
huis alhier, welke instelling hiermede een
uiterst gevoelig verlies leed.
Het jaar vlood heenVoor velen in
onze dorpen ging het nóg meer berg
afwaarts dan wij het vorig jaar hadden
durven verwachtenDat is gebleken
uit de velerlei cijfers met commentaren
tot uiting gekomen in vergaderingen of
anderszins van allen die bij het bollen-
of tuindersvak, bij landbouw of veeteelt,
bij visscherij of andere bedrijven betrok
ken zijn. Daar werden beschouwingen ge
leverd, die geenszins hoopvol stemden. Wij
publiceerden dikwijls de uitslagen van
verkooplngen waaruit duidelijk bleek,
hoezeer de waarde van landerijen of wo
ningen ls gedaald, wij leverden verslagen
van tallooze gemeenteraden, die getuigden
van de velerlei moeilijkheden waarmee
ook de gemeenten te kampen hebben,
tenslotte was er de troostelooze lijst van
faillissementen, waarin helaas ook meer
dere Inwoners onzer omstreken te lezen
stonden. Dan: niet te vergeten, de sombere
opgaven der werkloosheidscijfers, de
adressen van bonden aan de regeering of
gemeentebesturen om steun voor het be
drijf en de slachtoffers van den nood der
tijden. Ook de beschrijvingen der voort
durende werkzaamheid van de verschil
lende plaatselijke crisis-comlté's spraken
wel een duidelijke taal met betrekking tot
de ontzettende gevolgen van de heer-
schende crisis. Neen: over het algemeen
was ei niet veel opwekkends te berichten,
al moet direct hierop volgen, dat voor de
genen, die nog werk hadden of ook ln
ander opzicht niet door de malaise getrof-
fen werden en dat zijn er gelukkig toep
ook nog heel watl het leven gewoon
door ging, met alle dikwijls prettige afwis
seling daaraan verbonden. Het leven zou
ondragelijk zijn, wanneer onze kolommen
slechts gevuld waren met ongelukken en
de vermelding van andere droeve gebeur
tenissen, waaraan helaas toch al zooveel
plaatsruimte moet besteed worden.
Zoo konden wij ook dit jaar melding
maken van vreugdlge Jubilea van harde
werkers, waaraan de rond ons liggende
plaatsen zoo talrijk zijn, van feestelijke
vereenlgingsavonden, die de onderlinge
band der Inwoners versterken, van de
opening van nieuwe gebouwen of van de
verbetering en uitbreidingen ln diverse
plaatsen, waaruit te concludeeren viel, dat
ondanks den somberen tijd nog steeds hier
en daar een vooruitgang geconstateerd
mag worden.
Wij weten het: de gemeentebesturen
met hun leiders, zitten ook nu niet stil, zij
verliezen niet het koele hoofd, zij gaan
voort de velerlei belangen naar beste we
ten en kunnen te behartigen: in elke
plaats staan mannen op hun post, die het
aan hun zorgen toevertrouwde schip ook
ln den zwaarsten stormtljd drljvendê
trachten te houden. Zoo ook ln het parti
culiere bedrijf. Collectief, zoowel als indi
vidueel poogt men de ergste onheilen af te
weren: zoolang dit het geval blijft, zoo
lang men met volle energie zich schrap
stelt tegenover den stroom van heer-
schende moeilijkheden, zoolang behoeven
wij de toekomst onzer omringende ge
meenten nog niet te somber in te zien!
Mogen wij in deze verwachting niet te
leurgesteld worden, moge spoedig de alge
heels opleving haar intree doen: dan
gaan ook onze vele lezers ln Rijn- en
Bollenstreek een gelukkiger toekomst te
gemoet! Zoo zij het!
Bij het overzien van al hetgeen, dat ln
het afgeloopen jaar geschiedde, zijn wel
als sterkste herinneringen voor Katwijk
bijgebleven de benoeming van burge
meester mr. dr. Schokking tot lid van den
Raad van State, met als gevolg zijn spoe
dig vertrek en de feestelijke binnenkomst
van mr. Woldrlngh van der Hoop als
nieuwe burgervader, die in korten tijd de
goede verwachtingen bij zijn intree ge
koesterd, gelukkig niet beschaamd heeft.
Reeds spoedig na zijn benoeming rustte
op hem een gewichtige taak: n.l. de ont
vangst van H. K. H. Prinses Juliana, de
geliefde „Beschermvrouwe" der Katwij-
kers, ter gelegenheid van de glorleuse
opening van het schitterende nieuwe
Katwljksche Raadhuis, de alleszins be
grijpelijke trots der inwoners, die het zoo
lang met een uit den tijd gekomen ge
meentehuis hadden moeten stellen. Met
nog een andere gedenkwaardige gebeur
tenis voor Katwijk werd 1932 geopend: n.l.
de „plechtige begrafenis" van de tol tus-
schen de beide Katwijken, waardoor de
eenheid tusschen de twee dorpen werd
versterkt; de historische tentoonstelling
„Oud-Katwijk" trok veel bezoekers.
Wij herinneren hier aan twee jubilea
van instellingen, die een belangrijke plaats
in het Katwijksche leven innemen, n.l. het
zilveren der Katwljksche Ziekenverple
ging en het 75-jarig bestaan der Herv.
Zondagsschool „Het Mosterdzaadje", bei
den onder groote belangstelling herdacht.
Groot was de hulde gebracht aan ds.
Meyering te Katwijk aan den Rijn. De
trouwe gemeentebode de heer Lagemaat
ging met pensioen: hem viel van verschil
lende zijden een welverdiende hulde ten
deel. Der gemeente ontviel o.m. eenige
hooggeachte ingezetenen, aan wie men
veel verplicht was, n.l. de heer G. van
Duyn, tot wiens nagedachtenis een
schoone gedenksteen op het graf werd ge
plaatst, alsmede de heeren C. de Wit en
P. Meerburg. Zij rusten in vrede!
Voor Oegstgeest zij gereleveerd de plech
tige opening van de Pauluskerk aan den
Warmonderweg, die tot ver buiten de ge
meente door haar veelszins superieure
bouw de aandacht heeft getrokken.
Eenige belangrijke raadsbesluiten, o.a. ln
verband met de uitbreiding der gemeente,
de loop der tram en de zweminrichting
Poelmeer vormden onderwerp van bespre
kingen der Inwoners, evenals eenige min
der aangename kwesties met betrekking
tot zekere grondspeculatles, die zelfs het
heengaan van wethouder Rübenkamp,
wiens 12'/a-jarige werkzaamheid als zoo
danig kort daarvoor herdacht werd, ten
gevolge hadden. Nog behoort een en ander
helaas niet voorgoed tot het verleden.
Korten tijd dreigde de reputatie van de
gemeente door dergelijke voorvallen ge
schaad te worden: gelukkig echter is de
vaste hand van het tegenwoordig bestuur
merkbaar, zoodat wij vertrouwen, dat der
gelijke geruchtmakende zaken zich niet
meer herhalen zullen. Helaas verloor men
door den dood een algemeen geacht Inge
zetene, die lange jaren zijn beste krach
ten aan de gemeente wijdde, n.l. de oud
gemeente-ontvanger de heer G. Th.
Lubbe, wien tijdens zijn afscheid een
spontane hulde was ten deel gevallen. De
gemeente-opzichter de heer J. v. d. Voet,
nam eveneens afscheid, bij welke gelegen
heid ten duidelijkste gebleken is, hoe
zeer men zijn arbeid, in het bijzonder
bij de diverse uitbreidingen der gemeente,
op prijs heeft gesteld.
Tenslotte staan ons voor den geest het
zilveren Jubileum van den heer Bakker als
raadslid, waarbij deze stoere en invloed
rijke werker algemeene waardeering
mocht vernemen, evenals de benoeming
van den heer T. van Egmond tot wethou
der, als opvolger van den heer Rüben
kamp. Opschudding veroorzaakten nog de
verduisteringen bij de RK. Boerenleen
bank en het ongeluk van de Brockwaybus
bij de Geversstraat tegen het middernach
telijk uur-
Wanneer wij onze herinnering naar
Noord wijk richten, dan noemen wij de
feestelijke en ln het gansche land aan
dachttrekkende opening van het Florapark
op het landgoed van Graaf van Limburg
Stirum ter gelegenheid van het 50-]arig
bestaan der afdeeling Noordwijk van de
Alg. Ver. v. Bloembollencultuur, welk jubi
leum ook, evenals dat der afdeeling Oegst
geest in het Krelagehuls te Haarlem her
dacht werd, terwijl de afd. Oegstgeest ter
gelegenheid van haar jubileum een ge
slaagde tentoonstelling ln het Leldsche
Zomerzorg organiseerde Van heinde en ver
is Noordwijk ln verband met het Florapark
bezocht: de organisatie legde getuigenis af
van de activiteit der kweekers, ook ln tij
den van druk Ds. Siddré herdacht onder
overgroote belangstelling zijn 25-Jarig ju
bileum als Ned. Herv. predikant, de be
kende heer J. J. van Capelle zijn 75sten
verjaardag, terwijl niet onvermeld mag
blijven het heengaan van den energieken
heer van der Wiel als wethouder, die ge
lukkig als raadslid zijn belangrijke advie
zen kan blijven geven en opgevolgd werd
door den heer de Witt. De groote brand
bij de firma Alkemade, waardoor een groot
complex bollenschuren een prooi der vlam
men werd, zal men nog levendig in ge
dachte hebben!
Wanneer wij de bollenstreek overzien,
dan zij onmiddellijk gewezen op de totale
ommekeer in het Jarenlang zoo lucratieve
bollenbedrljf, met alle nadeellge gevolgen
van dien: lage prijzen, werkeloosheid etc.
De vele pogingen tot productiebeperking
ter verbetering dienen te worden gele-
veerd. Voorts zijn de verkeersobstakels
langs den grooten weg door de dorpen in
verband met de electriflcatie van de lijn
LeidenHaarlem velen een doorn ln het
oog geweest: gelukkig behoort een en an
der nu tot het verleden; Juist tegen het
jaareinde kon de „electrische" haar eer
sten zegetocht volbrengen! Menigeen zal
echter toch het gezellig puffende en klin
gelende stoomtrammet je missen!
Wat de diverse hier gelegen plaatsen
verdienen vermelding het 12'/>-jarIg wet
houdersjublleum van den heer W. van der
Laan te Voorhout, terwijl ook de burge
meester dier gemeente, de heer Bulten,
nlet-officleel zijn 12Vi-jarige werkzaam
heid aldaar herdacht Mr. J. B. Sens nam
afscheid als gemeentesecretaris van Hll-
legom en verhuisde naar Nijmegen, 't Nut
vierde feest in verband met zijn 60-J. be
staan, te Lisse herdacht men het zllv. Jubi
leum der Coöp. Boerenleenb. en dat der
Gasfabriek, terwijl ln Sassenheim het
nieuwe gebouw van 't Gas en Waterbedrijf
werd geopend. In verband daarmee viel
den gasmeester, den heer J. P. Ducrolx, 25
jaar bij deze instelling in dienst, een hul
diging ten deel. Ook dr. P. Ie Grand mocht
na een 25-jarige practijk ln Sassenheim
ervaren hoezeer zijn patiënten zich aan
hem verplicht gevoelen, terwijl men helaas
den zoo beminden pastoor Thus door den
dood moest verliezen. De postdirecteur, de
heer J. H. A. Vooren herdacht zijn 40-
jarlg jubileum bij de posterijen, de heer
Gutterswijk nam afscheid uit die functie
te Hillegom. Tenslotte zij herinnerd aan de
plechtige onthulling van het monument
ter nagedachtenis van wijlen den heer J.
Dames, den pionier op bloembollengebied,
geplaatst voor het Laboratorium voor
Bloembollenonderzoek te Lisse. De opening
van het proefstation te Lisse mag in dit
overzicht niet ontbreken. In Rijnsburg was
de heer Glasbergen 40 jaar onderwijzer
der Zondagsschool. Te Valkenburg nam
Ds. Hermanldes zijn afscheid en verloor
men in den heer A. Notenboom een der
meest geachte Ingezetenen. In Warmond
herdacht Weth. Oudshoorn zijn 12'/:-jarig
jubileum, en de Chr. Jong. Vereen. „Dient
den Heer" haar 40-jarig bestaan. Burge
meester Ketelaar trad in het huwelijk met
mej. Maria Peek.
Voorschoten zag zich verrijkt met den
fraaien School met den Bijbel, terwijl wij
voorts aanteekenen het 50-jartg jubileum
van de Chr Zangvereen. „De Lofstem",
het zilveren jubileum van den heer J. J.
Smit bij de R.K. Jongens- en Meisjes
scholen en dat van het Gasbedrijf. In Veur
herdachten de heeren Weerdenburg en
van Heyningen hun 12'/i-jang wethou
dersjubileum. De Ned. Herv. Gem. te Was
senaar zag in de plaats van prof. Slote-
maker de Bruine ds. ten Kate als voor
ganger benoemd. De bekende arts dr.
Duetz verloor men door den dood. Dr. van
Praag herdacht zijn 40-jarig jubileum.
Voorts zij genoemd de Historische ten
toonstelling en de opening van het nieuwe
gebouw der Coöp. Boerenleenbank en van
de nieuwe openbare school en RK. Kleu
terschool. Nog vermelden wij het heen
gaan van oud-wethouder J. M. Drop en
den heer J. Th. Wouters.
Voor Alphen noteeren wij de benoeming
van den heer W. J. Sprey tot wethouder
als opvolger van den ontslapen heer Joh.
van Leeuwen, de geslaagde historische
tentoonstelling „Oud-Alphen", het 40-j.
jubileum der Zondagsschool „Eben Haë-
zer", terwijl herinnerd zij aan diverse der
tallooze jubilea bij onderscheidene zaken
daar ter plaatse als die van de heeren H.
Bouman (40 j.)C. v- Frankfoort (50 J.),
J. P. de Jong (40 j.), D. v. Leeuwen (40 j.),
P. Roozeboom (40 j.), A. Houtman 50 j.),
en J. Mol (40 j het gouden jubileum der
firma Lemkes, het zilveren jubileum van
Ds. Voors en den heer Welvaars bij de
Marthastichting en het 50-jarig JubHeum
dier stichting, alsmede dat van de Uitge
versmaatschappij Samsom. Wij noemen
nog het afscheid van Ds. Brouwer van de
Ned. Herv. Gem. Helaas ontviel den Al-
phenaren o.a. hun geliefden dokter de
Graaf.
Nog aan vele gebeurtenissen in onder
scheidene andere Rijnstreek-dorpen wil
len wij plaatsruimte verleenen, al zij hier
op volledigheid geen aanspraak gemaakt.
Wij deden een greep en ziehier het resul
taat: Oude-Wetering herinnert zich de in
trede van ds. v. d- Bosch bij de Ger. Kerk,
ds. Broeyer nam aldaar zijn afscheid, bij
de Rem. Ger. Gemeente deed ds- L. W. v.
Wijngaarden zijn intrede. Nieuwkoop
haalde een nieuwen burgemeester ln, nJ.
den heer P. M. M. v. d. Weyden, die zijn
vader in deze functie opvolgde, in Nieuw-
veen legde de heer Copray zijn betrek
king neder als kassier der R.K. Coöp- Boe
renleenbank, te snel daarop verloor men
dezen geliefden plaatsgenoot door den
dood. In ds. Nienhuis begroette men een
nieuwen predikant.
Te Rijnsaterwoude veroorzaakten ver
schillende Raadskwesties, mede in verband
met de inbraak in de R.K. pastorie de
noodige opschudding. De tuindersnood
kreet vanuit Roelofarendsveen veroor
zaakte groote aandacht. Burgemeester
Vosters herdacht te Alkemade rijn 12'/t-
jarig jubileum als zoodanig. Hoogmade
zag zich verrijkt met de nieuwe RJC. Kerk
die door Mgr. Aengenent werd Ingewijd
Ds. H. W. Waardenburg deed er zijn In
trede bij de Ned. Herv. Kerk. In Zeven
hoven was meermalen het onderwerp van
den dag de schorsing van ds. Ubbink, ter
wijl deze gemeente ln mevrouw de wed. y.
Wieringen—van Soest door den dood een
harer liefdadigste Ingezetenen verloor.
Voor Bodegraven memoreeren wij het 50-
jarig jubileum der beroemde Kaasmarkt,
alsmede het zilveren Jubileum der Gasfa
briek. De heer P- Buitelaar herdacht zijn
40-jarig Jubileum van Turkenburg's Zaad-
handel en van den heer Roerhorst als la-
dingmeester bij de spoorwegen. Kapelaan
van Kessel zag zich daar met velerlei fees
telijkheden geëerd ter gelegenheid van zijn
12'A-jarig priesterjubileum. Boskoop vierde
feest ln verband met het 40-Jarlg bestaan
der Ver. Boom- en Plantenbeurs, herdacht
de eerste steenlegging der Rem. Ger. Kerk.
welk gebouw nog dit jaar plechtig werd
geopend door den inmiddels vertrokken
ds. van Nooten, die opgevolgd werd door
ds. Mispelblom Beyer. Een treurige her
innering bewaart men ongetwijfeld aan
de daar gehouden ernstige communistische
relletjes. Waddlnxveen bracht groote hulde
aan den actieven burgemeester den heer
Troost bij diens 12V»-jarig jubileum, Wou-
brugge begroette in ds. Jellema een nieu
wen predikant der Ned- Herv. Gem.
In deze opsomming betrekking wij nog
de volgende feiten: het 12'/i-Jarlg jubi
leum van de heeren Wap en Smeets, res
pectievelijk burgemeester en secretaris van
Zoterwoude, ln welke plaats tevens op
luisterrijke wijze de consecratie der Drie
Kruisheerenkerk plaats vond. Leiderdorp
werd getroffen door het droevige heen
gaan van den beminden dokter de Bruyne,
ln functie van wethouder opgevolgd door
den heer A. van Leeuwen- Ds. D. Vlaan
deren herdacht te Koudekerk zijn 12'/i-J.
jubileum.
In Aalsmeer werd De Oude Velling ge
opend, alsmede een nieuwe UL.O.-school
en Chr. School. Ds. Y. Alkema deed er zijn
intrede bij de Ned. Herv. Kerk, evenals ds.
H. v. d. Linden, de heer H. Goebel vierde
zijn gouden jubileum als organist bij de
Doopsgezinde Kerk. Voorts vermelden wij
het overlijden van de geliefde mej. B. de
Greef, die 40 Jaar onderwijzeres was aan
de O. L. S. Te Haarlemmermeer herdacht
de Herv- Gemeente haar 75-jarig bestaan,
terwijl ds Gerbrandy zijn afscheid nam
bij de Ned. Herv. Kerk te Nieuw Vennep.
Ziehier 't einde van een langdurige reeks
gebeurtenissen, die hoewel zij niet op vol
talligheid wil aanspraak maken, toch be
wijst, dat ook het jaar 1932 weer heel wat
in de rond Leiden liggende gemeenten te
bespreken gaf!
Loodzwaar hangt de economische we
reldcrisis nog altijd boven Nederland en
in de troostelooze duisternis plekken nog
slechts enkele vage lichtpunten op aan
den einder der toekomst. Al beklemmen
der werd in het afgeloopen jaar het wan
trouwen over heel de wereld en in den
St. Vitus-dans van het protectionisme
(naar het woord van dr. Colljn) is ons
land in al z'n geledingen steeds erger in
den druk gekomen. Heel ons economisch
staatsbestel roept om steun en hulp,
vraagt dringend om maatregelen van ver
weer tegen de bultenlandsche contlngen-
teering (die in ontstellende mate is toe
gepast en uitgebreid) en tegen de opvoe
ring der tarieven door andere staten,
waardoor als het ware een massieve muur
om Nederland (dat voor driekwart van
den uitvoer bestaat) is opgetrokken! Met
misschien de bloembollencultuur als uit
zondering. die den regel bevestigt, ls onze
uitvoer zlenderoogen teruggeloopen, mede
ook door de vermindering van de koop
kracht der bultenlandsche afnemers en
de deviezen-beperkingen in vele landen,
en nog veel sterker daalde tegelijkertijd
(ook bij de bloembollencultuur!) de op
brengst van de geëxporteerde goederen.
Bedroeg de waarde van onzen uitvoer in
het eerste halfjaar van 1931 rond f. 677
millioen, in het overeenkomstige tijdperk
van '32 daalde dit bedrag tot f. 418 mil
lioen en het is vrij zeker dat de nog niet
bekende getallen voor het tweede halfjaar
nog véél ongunstiger zullen zijn. Onaf
wendbaar heeft dat moeten leiden tot
catastrofale toestanden in vrijwel iederen
tak van bestaan. Gevolg: vermindering
van arbeidsgelegenheid, stopzetting van
tallooze bedrijven en ondernemingen,
(hier zoowel als in Indië, dat met een
tekort van f. 98 millioen te worstelen
heeft!), enorme stijging van het trieste
leger werkloozen tot bijkans één derde
van het totaal aantal georganiseerde
arbeiders en verarming over de gansche
linie
Ons zakenkabinet is op deze wijze ge
worden tot een crisis-kabinet, dat zich
onafgebroken heeft bezig te houden met
de moeilijke kwesties dezer noodlottige
tijden en daarbij tot overmaat van
ramp nergens houvast vindt, omdat
het einde dezer crisis niet is te overzien.
Ongetwijfeld zijn er in de laatste maanden
af en toe teekenen van opleving gekomen
en maar al te gaarne klampen wij ons
daaraan vast, maar terecht heeft minister
r-„-.r nnian»s on»°"i°rkt dat wij nog
altijd in een nevel rijden, waardoor het
uiterst moeilijk is maatregelen te nemen
tegen eventueele nieuwe gevaren! „Onder
onheilspellende omstandigheden moet de
regeering haar standpunt bepalen", zeide
minister Ruys de Beerenbrouck in zijn
bekende radio-rede, en dat is de oorzaak
geweest dat zij slechts met de uiterste be
hoedzaamheid het gevaarlijke, onstuimige
water der sterk uitgebreide overheidsbe
moeiing is gaan bevaren. Bezien wij
intusschen aan het einde van dit moei
lijke jaar de resultaten dezer crisi?-wet
geving, dan zien we dat successievelijk
steunmaatregelen zijn getroffen ten gun
ste van tarweteelt en bietencultuur,
landbouw, varkensfokkerij, zuivelindustrie,
kippenhouderij. vlasteelt, aandappelineel-
industrie, tuinbouw (in West Friesland),
haringdrijfnetvisscherij, scheepvaart, en
den teelt van fruit en warmoezerij-ge-
wassen, terwijl vrijwel iedere week nieuwe
aanvragen om steun bij de regeering bin
nen komen 1 En daarnevens stelle men dan
de contingenteering van bloembollen,
boter, bovenkleedtng, brood, gloeilampen,
dames-confectie, kousen en sokken, naai
garen, schoenen, porcelein, aardewerk,
tafel- en servetgoederen, tapijten, tricot-
goederen, vleesch, wollen en halfwollen
goederen. Een bonte reeks van artikelen
van zeer varieerende soort, die bewijst
hoe de malaise en vooral ook de vele be
schermende maatregelen in het buiten
land hun noodlottigen stempel op heel
ons bedrijfsleven hebben gedrukt!
Zelfs vrijhandelaren van Internationale
reputatie hebben in den loop van dit Jaar
den noodzaak van dergelijke steunmaat
regelen moeten erkennen. „Steun ls thans
noodlg, hoe Jammer ook", aldus sprak dr.
Colijn op een vergadering ln Den Haag.
„Elk middel moet worden aangewend om
ons staande te houden. Ook wij gaan
naar het bal, waar de St. Vitus-dansers
zich vereenigen. Er is geen andere weg.
Een kreet om bezuiniging is met dit
alles gepaard gegaan. Terug naar een
lager levens-niveau, werd de leus, die
luider en luider weerklonk, en die ten
laatste ook door de regeering ls aanvaard.
Kapitalen werden verzwolgen door de
crisis-maatregelen, de inkomsten, daalden
aanmerkelijk en de werkloozen-zorg vroeg
voortdurend tonnen gouds. Ergens is be
rekend dat de steun aan landbouw en
veeteelt, alles bijeen, bijna tweew-
millioen per jaar zal kosten, terwiii r1
den zorg der werkloozen en voor aL0"
zorg zeker driehonderd millioen wordt
elscht! Bij een volksinkomen, dat
schijnlijk met 40 pCt. of meer zal mi»,
te zijn gedaald, ware het een averechw1
politiek dergelijke enorme extra-kosten
zoeken door verhooging der belastine
dat het ministerie het daarmede een* i
bleek nadat op 9 Juli het befaamde hf
zulnlgingsrapport Welter was verschenen
uit minister Ruys' toespraak voor e.
radio op 19 Juli: ,,'t Is de pijnlijke plicht
der regeering zware offers te verlangen?-
Het was de inleiding tot diverse voorste]
len om zooveel mogelijk het financieel
evenwicht te herstellen, en in algemeen.!
zin bleken de meeste daarvan aan h.t
Welter-rapport te zijn ontleend. Dat ran
port het moge hier in het kort worden
vastgelegd concludeerde tot bezuinig]»?
tot een bedrag van f. 102 millioen
vinden door: inkrimping der personeel.,
formaties met 12 pCt., een blijvende sï>
riskorting van 13 pCt. voor ongehuvn
en 8 pCt. voor gehuwden, verminder.-!
met 15 pCt. van de uitgaven voor 'i
materieele en overige behoeften en m
de door het Rijk verleende subsidies
niet wettelijk verplicht zijn, veria*-,
der werkloozensteun met 15 pCt., afschat-
flng van 46 rechtbanken en kanton?.,
rechten, vermindering van 10 pCt. van
kosten van het Hooger Onderwijs, c.
marine en de leger-organisatle! Verschil-
lende van deze voorstellen zijn later ge-
polijst en verzacht, die betreffende v.r-
laging der Werkloozensteun verviel geheel
doch meerdere er van zijn bereids over.
genomen en in werking getreden, terwijl
vele andere binnen onafzienbaren tijd
zullen volgen.
Lang tevoren had de regeering inmid
dels reeds gepoogd provincies en gemeen-
ten te dwingen het een jaar geleden ge
geven rijksvoorbeeld eener tijdelijke sala
ris-verlaging over te nemen door het ver
lagen van de rijksuitkeeringen (het kor
tingswetje). Lang niet overal had men
toen het kabinet z'n zin gegeven, doch in
de tweede helft van dit jaar zijn velen
door den nood der thden daartoe gedwon
gen. Amsterdam en Rotterdam zijn daar
van ongetwijfeld de voornaamste.
Kon er geen sprake van zijn de fantas
tische tekorten door uitsluitend belasting-
verhooging te vinden (de nieuwe begro
ting wijst een te kort aan van ruim f. Hf
millioen!), op den duur moest toch oct
in deze richting naar baten worden re-
zocht en zoo kwam men tot verhooein'
van de opcenten der accijns op suiker,
wijn sigaretten, zuidvruchten, enz., een
tijdelijke heffing van opcenten op de in
voerrechten en op de acciins op bier ea
vervolgens ook tot voorstellen tot optik-
ring van verschillende belastingen. De
naaste toekomst zal moeten uitwilzen o!
al die pijnlijke maatregelen voldoen*
zullen zijn om de financleele schaal ln
evenwicht te houden, doch reeds thans
zijn er vele deskundigen, die ln dit opzicht
zeer sombere voorspellingen hebben ge
daan!
In onverbrekelijk verband met de bijzon
dere toestanden op economisch gebiei
staat de politieke onrust, waarbij vooral
de uitersten van links en rechts zich heb
ben geroerd
Links de communisten en O.S.P.'ers ift
met Paschen uit de S.D.A.P. getreden
linkervleugel!), rechts de fascisten, la
haast eindelooze schakeeringHun
tegen-polige acties brachten beroering ci
in de andere meer bezadigde organictfes
en zelden zal een jaar bijvoorbeeld zoovra
betoogingen en protest-vergaderinm
hebben gekend als 1932 Dat de regeerfc?
met haar scherpe bezulnlglngsplanta
daarbii voortdurend het mikpunt van
oorioofde en heiaas ook maar al te na
ongeoorloofde critiek is geweest, bez
waarlijk geen toelichting meer. Eeni?a
felle arbeidsconflicten (met loonsvei.i-
ging als inzet) verhitten daarbij ne f
moederen nog in niet g»:lnge mate en H
denken biet vooral aan de Twentsca'
textiel-staking (door de arbeiders ver
loren), die hlaf November '31 begonnen
was en eerst op 5 April eindigde, benevens
aan het scheepvaart-conflict omstreeks
einde Augustus, waarbij de werknemeo
den ouden toestand hebben weten w
handhaven!
Het parlementaire werk van het M
bilkans voorbije Jaar heeft zich weihaas»
uitsluitend tot crisis-wetgeving moeten De-
palen, waartoe natuurlijk ook het bijzon
dere karakter dezer regeering heeft op
gedragen. Tot de belangrijkste resultaten
behoort o.m. de reorganisatie van
bestuursdienst ln de buitengewesten u>
Indië (ln de Tweede Kamer aangenomen
nadat minister De Graaff de porteieun
kwestie gesteld had), de wijziglns 0
departementale indeeling, de bouw va
den derden kruiser, de Instelling van
Economischen Raad en de pogingeni
economische samenwerking tns®-"-,
Nederland en Indië. Van groot
kan in dit verband ook worden de ve™
ring van minister Reymer in de uwe
Kamer, dat hij een ontwerp zal yoo»
reiden om de politiek uit den aeuier
bannen! Geruchten gaan dat zijne exc
lentle wel zal blijven overwegeni totdat
kabinet zal moeten aftreden bij de
kiezingen in 1933 (de minister heelt in
plannen in overweging genomen,
men nooit meer lets van hoorde...
maar er ls ln ieder geval groote opse
ding dooi ontstaan, met als gevolg
vinnige protestactie van de bedreigde
En ten aanzien van den Phohl-»
heeft de minister van Waterstaat aan
eindelijk kort geleden een beslissing^
nomen, waarbij de oorspronkeUlse (<J
uitzendingen voor driekwart Rohan
blijven. De resteerende 25 pCt. _roêp-
wezen aan de drie bijzondere ,|t|Cge
vereenigingen die echter alle i«
propaganda achterwege moetenriic|g
Sprekend over den wetgevend™
kan tenslotte binnen ditzelfde
herinnerd worden aan de op i
treding van de nieuwe drankwe wsjuit
April en het gewijzigde werktu
voor winkels op 1 Mei.
Een der meest grootsche J?s!feiuitlrf
van 1932 was onafwijsbaar de Me) ju
van de Zuiderzee op den ..pare
tegenwoordigheid eener gr0?jLl„ de
langstellende autoriteiten wierp feeueern
weldige grijpers de laatste ba* eD „nder
op den afsluitdijk bij De Vliet
den
