WAT HET AFGELOOPEN JAAR BRACHT
Bekende Leidenaren die van ons heengingen
Gebeurtenissen in Stad, Omgeving, Binnen- en Buitenland.
73»te Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 31 December 1932
Vierde Blad
No. 22326
STEEDS VOORTSCHRIJDENDE ONTWRICHTING.
DE SLEUTELSTAD.
0=3E
inleiding.
De kroniekschrijver, die der traditie ge
trouw, aan het einde der Decembermaand
de journalistieke balans over het afge-
loopen jaar wil opmaken, zal bij het door
bladeren van het feiten-grootboek 1932 tot
de conclusie komen, dat de creditzijde over
het algemeen heel wat dichter beschreven
is dan de debetzijde. En dat kan ook
moeilijk anders. De economische depres
sie, waaronder momenteel de geheele we
reld zucht, heeft niet nagelaten op het
gansche Internationale bestel haar stem
pel te drukken en het spreekt vanzelf, dat
zulks ook op ons nationale gebeuren in al
zijn geledingen haar funesten invloed
heeft doen gelden.
Ondanks de ijverige pogingen door het
Volkenbondsinstituut en landelijke co-
mité's In het werk gesteld om de gevolgen
van de crisis internationaal en nationaal
te verzachten en zoo mogelijk de oorzaken
weg te nemen, heeft er het op dit oogen-
blik nog niet den schijn van alsof binnen
zeer afzienbaren tijd een opleving met als
uiteindelijk resultaat een algeheel herstel
te verwachten is. Ieder, die gewend is zich
rekenschap te geven van de dingen, welke
rondom hem gebeuren en die in staat is
zich eenigermate een voorstelling te vor
men van hetgeen zich op den ganschen
aardbol in economischen zin afspeelt, zal
moeten erkennen dat de vooruitzichten
voor 1933 allesbehalve gunstig zijn.
Doch waartoe dient het ons over te ge
ven aan min of meer pessimistische be
schouwingen over welker al dan niet ver
wezenlijking zich toch niemand kan uit
spreken.
In 't Verleden ligt het Heden,
In het Nu, wat worden zal,
zegt een bekend gedichtje. Maar niemand
kan zeggen, wat uit de huidige constel
latie te voorschijn zal komen: een voort
schrijdende ontwrichting of een geleide
lijk herstel
Wanneer wij thans een terugblik willen
werpen op hetgeen het scheidende jaar
heeft gegeven en genomen, dan dient al
lereerst geconstateerd, dat ook in
de invloed van de malaise in velerlei op
zicht maar al te duidelijk merkbaar was.
Het aantal werkloozen vertoonde een
onrustbarende stijging en vermeerderde
van 2521 in begin Januari tot bijna 3800
in het laatst van deze maand. Verschil
lende belastingen werden verhoogd; de
overheid zag zich genoodzaakt het voor
beeld van vele particuliere bedrijven te
volgen en verlaagde de salarissen en loo-
nen der gemeente-ambtenaren en beamb
ten; diverse werkgevers zagen zich ge-
noopt om het bedrijf geheel of gedeeltelijk
stil te leggen met alle gevolgen van dien,
als ontslagen enz. In enkele gevallen gaf
dit zelfs aanleiding tot een conflict n.l. bij
de N.Z.H.T.M., N.V. Brockway en bij de Fa.
Tieleman en Dros, doch gelukkig werd in
beide gevallen nog overeenstemming be
reikt al schonk de gevonden oplossing dan
ook niet aan beide partijen volledige be
vrediging. Als een ernstig symptoom van
de crisis dient ook de bezuiniging bij het
universitair onderwijs genoemd, waardoor
diverse intellectueele medewerkers op een
fatsoenlijke manier op straat werden ge
zet en anderen hun inkomsten niet on
aanzienlijk verminderd zagen door de om
zetting van hoofdassistentschappen in
assistentschappen. Om nu nog maar niet
eens te spreken van de ingrijpende bezui
nigingen, welke verschillende directeuren
van de ingrijpende bezuinigingen, welke
verschillende directeuren van musea en
laboratoria verplicht waren in hun inrich
tingen aan te brengen.
Eenige als door en door solide bekende
bankzaken waren door de tijdsomstandig
heden gedwongen hun betalingen te sta
ken; diverse maatschappijen gingen tot
liquidatie overwaarlijk de alge-
meene depressie ging aan het Leidsche
bedrijfsleven niet ongemerkt voorbij.
Het Stadhuis-vraagstuk al staat het
reeds sinds lang niet meer in het teeken
der algemeene belangstelling (laat staan,
dat er nog van een brandpunt sprake zou
zijn) kwam dit jaar in een nieuw sta
dium. doordat de Gemeenteraad in zijn
zitting van 11 Juli besloot de architecten
Blaauw, Kropholler, Mertens, Buurman en
van der Laan uit te noodigen plannen te
ontwerpen voor den bouw van een stad
huis aan de Breestraat met behoud van
den ouden gevel en met gelijktijdige be
noeming van een commissie van advies,
bestaande uit vijf leden en waarin ook de
vroegere en tegenwoordige directeur van
Gemeentewerken zitting hebben.
Aan onze voldoening, dat ook twee Leid
sche architecten een kans krijgen een ont
werp in te dienen, gaven wij reeds eerder
uiting. Al is de concurrentie zwaar, toch
hopen wij, dat hun prestaties van dien
aard mogen zijn, dat in 1933 voor den
bouw van het Leidsche Stadhuis, een
Leidsch bouwmeester kan worden aange
wezen!
In het afgeloopen jaar werden verder
door Gemeentewerken diverse groote wer
ken uitgevoerd. Als de belangrijkste noe
men wij hier de opening van de Rijnzicht-
brug over het Galgewater (17 Mei); de
demping van een gedeelte der Middelste
gracht, welke begin Juni vrijwel gereed
was; de ingebruikneming van een nieuwe
hefbrug over die gracht op 26 Augustus
en de heropening der geheel verbouwde
Centrale School voor het 7de en 8ste leer
jaar op 5 September. De voornaamste ge
meenteraadsbesluiten zijn verder: verla
ging der slachttarieven (7 Maart)de ver
laging der salarissen van het gemeente-
personeel (2 Mei); de reorganisatie van
den Reinigings- en Ontsmettingsdienst (4
Juli); de verbouwing van de Lakenhal
(5 September) en de reorganisatie van
Maatschappelijk Hulpbetoon. Het plan tot
demping van het Levendaal ligt voor uit
voering gereed en zal, wanneer de midde
len zulks toelaten, zeer ten gerieve der
omwonenden, hopelijk in 1933 ter hand
worden genomen.
Tenslotte onderging het speeltuinwerk
nog een aanzienlijke uitbreiding door de
openstelling der tuinen in het Noorder
kwartier (16 Juli) en het Oosterkwartier
(12 November).
Alvorens uit te wijden over de voor
naamste gebeurtenissen welke de lezers
gemeenlijk onder de rubriek „Stadsnieuws"
plegen aan te treffen, zij het ons vergund
in chronologische volgorde de belangrijkste
voorvallen, betrekking hebbende op
de universiteit
en alles wat daarmede verband houdt, te
memoreeren.
Ter gelegenheid van den Diés Natalis
der Leidsche Academie hield de toenma
lige rector-magnificus, prof. dr. J. J.
Blanksma op 8 Februari in het groot
auditorium een rede over den invloed der
organische scheikunde op de menschelijke
samenleving, In verband met de tijdsom
standigheden verviel de op dien dag ge
bruikelijke rij jool der studenten.
Drie dagen later werd in de aula der
Amsterdamsche Universiteit de tiende
sterfdag van wijlen den bekenden Leid-
schen hoogleeraar in de wijsbegeerte, prof.
G. J. P. J. Bolland herdacht.
Op 18 Februari slaagde prof. dr. H. W.
Keesom erin de laagste temperatuur te
bereiken, welke ooit op aarde bereikt is
n.l. 0.71 gr. Keivin. d. i. slechts 0.71 gr.
verwijderd van het absolute nulpunt, waar
bij alle moleculen ten opzichte van elkaar
in rust verkeeren. In verband hiermede
hield deze hoogleeraar in den avond van
3 Juli een demonstratie-voordracht met
vloeibaar helium te Londen, welke vloei
stof des morgens per vliegtuig van Schip
hol naar Croydon was overgebracht, het
geen eveneens een novum was. Medio
Maart had in het Natuurkundig Labora
torium de officieele ingebruikneming
plaats van den grooten electro-magneet
ten dienste van de onderzoekingen bij lage
temperaturen. Deze plechtigheid, welke
werd bijgewoond door den minister van
onderwijs, had in zooverre nog een directe
bijzondere beteekenis. doordat het Labo
ratorium bij die gelegenheid den naam
ontving van Kamerlingh Onnes-laborato-
rium als een hulde aan de nagedachtenis
van den eminenten Leidschen geleerde,
I die er het eerst in slaagde lucht vloeibaar
te maken.
In dezelfde maand vertrok prof. dr. T.
M. Th. Böhl voor het maken van een
studiereis per vliegtuig naar Mesopotamlë
terwijl prof. dr. G. J. Heering in Scandi-
nivië een reeks voordrachten hield op pa
cifistisch gebied.
Evenals in andere plaatsen van ons land
werd ook hier ter stede een Goethe-her-
denking georganiseerd en wel op 14 Maart
in het groot-auditorium, waar de hoog
leeraren dr. J. Huizinga, dr. Albert Ver-
wey en dr. A. J. Fokker de veelzijdige ver
diensten van den grooten Duitscher
schetsten.
Den 6den Juni gaf prof. dr. H. M. van
Nes, kerkelijk hoogleeraar vanwege de Ned.
Herv. Kerk, na een ruim 25-jarige vervul
ling van het hoogleeraarsambt en een ruim
40-jarige evangeliebediening ztfn af
scheidscollege, terwijl de Synode twee
dagen later als zijn opvolger aanwees, dr.
F. W. A. Korff, predikant te Heemstede.
Deze aanvaardde zijn ambt op 14 October
met het uitspreken van een rede over: „De
wetenschap des geloofs".
Omstreeks denzelfden tijd (Juni) ver
trok de hoogleeraar dr. J Rahder voor
eenige maanden naar Japan tot het maken
van een studiereis.
Den 19den September droeg prof. dr. J.
J. Blanksma het rectoraat over aan prof.
dr. J. H. Zaayer, wiens gezondheidstoe
stand hem helaas al spoedig noodzaakte
deze waardigheid neer te leggen. Prof. dr.
L. van Itallie werd als oudste assessor
van den Academischen Senaat tijdelijk met
de waarneming van het rectoraat belast.
Den 9den November leed de medische
faculteit en met haar de geheele medische
wetenschap een zeer gevoelig verlies door
het plotseling overlijden op 56-jarigen
leeftijd van prof. dr. J. H. Zaayer, hoog
leeraar in de heelkunde, wiens operaties
bij slokdarmcarconoom de aandacht van
vakgenooten over de geheele wereld trok
ken. Prof. Zaayer was behalve een hoogst
bekwaam chirurg een uitnemend docent
en een nobel mensch. De ontroerend-
groote deelneming bij de teraardebestel
ling van zijn stoffelijk overschot, vormde
een schoon getuigenis van de liefde, welke
zijn oud-leerlingen en oud-paticnten voor
hem koesterden.
Uit den kring der oud-hoogleeraren ont
viel ons prof. dr. J. E. Heeres, bekend po
liticus, die op 73-jarigen leeftijd te 's-Gra-
venhage overleed.
Aan dr. H. M. Juynboll werd met in
gang van 1 October eervol ontslag verleend
als directeur van 's Rijks Ethnographisch
Museum; in deze vacature Ls nog niet
voorzien.
Tot lector m de Tropische huidziekte
werd vanwege de Ver. Instituut voor Tro
pische Geneeskunde als opvolger van dr.
J. D Kaijser, die op 10 Nov. wegens het
bereiken van den 7ü-.,arigen leeftijd zijn
afscheidscollege gaf. benoemd dr. E. H.
Hermans.
De kring der buitengewone hoogleer-
aren werd vermeerderd door de benoeming
van den heer Jac. Hessing tot hoogleeraar
in de Hegelsche philosophie.
Tenslotte worden de volgende persoon
lijke jubilea of onderscheidingen aan de
vergetelheid ontrukt: 12 Febr. prof. dr. E.
G. van Leersum, oud-hoogleeraar in de
heelkunde wordt 70 jaar; 6 Maart: prof.
dr. D. C. Hesseling herdenkt den dag.
waarop hij voor 25 jaar werd benoemd tot
buitengewoon hoogleeraar in het Nieuw
Grieksch; 15 Maart: prof dr. A Eekhof
benoemd tot eeredoctor in de godgeleerd
heid van de Universiteit te Edinburgh; 10
Maart: prof. dr. J. van der Hoeve be
noemd tot groot-officier in de orde van
Leopold II van België; 25 April: prof. mr.
C. van Vollenhoven benoemd tot doctor
honoris causa in de letteren en wijsbe
geerte der Gem. Universiteit te Amster
dam: korten tijd later vertrekt de hoog
leeraar voor een studiereis naar Nea.
Indië. van waar hij 23 September terug
keert; 22 Juni: prof. dr. W. de Sitter neemt
te Oxford het eeredoctoraat dier Universi
teit in ontvangst; 1 September: prof. mr.
D. van Blom herdenkt zijn 25-jarig pro
fessoraat; 24 Sept: prof. dr. L. van Itallie
herdenkt zijn zilveren professoraat; 28
Sept.: prof. dr. J. C. Kluyver voor 40 jaar
benoemd tot hoogleeraar te Leiden; 8 Nov.:
jhr. prof. dr. W. J. M. van Eysinga ter ge
legenheid van de Gustaaf Adolf-herden-
klng benoemd tot doctor In de letteren
van de Universiteit te Upsala.
In het afgeloopen jaar kreeg ook de ver
plaatsing der klinieken van het oud-Aca
demisch Ziekenhuis naar het Boerhaave-
kwartier haar beslag. In het begin van
deze maand werd de laatste kliniek die
van wijlen prof. dr. J. H. Zaayer over
gebracht naar de andere zijde van den
overweg, waar zij voortreffelijk is inge-
richt.
Rest ons in het universitaire verband
nog de aandacht te vestigen op de plannen
tot opheffing van 's Rijksherbarium, waar
tegen de oud-directeur, dr. J. W. C. Goet-
hart zich reeds eenige malen in een uit
voerig adres tot de leden van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal met klem van
redenen verzette.
Van verschillende
belangrijke
STADSGEBEURTENISSEN
gaven wij hierboven reeds een korte op
somming. Toch zijn er ettelijke, welke
alleszins de moeite waard zijn ze afzon
derlijk te vermelden. De chronologische
volgorde sluit elk logisch verband te eenen-
male uit, zoodat onze lijst uit den aard
der zaak niet anders dan een dorre op
somming van feiten kan zijn:
2 Januari: opening van de Chr. Kweek
school aan den Rijnsburgerweg; 3 Januari:
in de Bouwelouwesteeg stort een huis in,
gelukkig zonder slachtoffers-te eischen;
6 Jan.: opening van de R.-K. Vakschool
voor Meisjes aan het Galgewater; 13 Febr.:
op het graf van ds. H. J. Kouwenhoven
Dzn., in leven Geref. predikant, wordt een
gedenksteen onthuld; 17 Febr.: onbeken
den plegen waarschijnlijk uit wraak een
moordaanslag op den 57-jarigen J. B. aan
de Heerengracht; 23—27 Febr.: jubileum
tentoonstelling in „Zomerzorg" van de af-
deeling Oegstgeest der Alg. Ver. voor
Bloembollencultuur, waarbij de secretaris,
de heer T. F. Vlieland Sr. in verband met
zijn gouden feest als zoodanig wordt ge
huldigd; 29 Febr.: kapitein C. L. Walther
Boer wordt als opvolger van den heer F. E.
A. Koeberg benoemd tot dirigent van het
Leidsch Studenten Muziekgezellschap
Sen'.pre Crescendo"; 24 Febr.; jaarlijkseh
bezoek van de Dominion Teachers aan
Leiden; majoor N. F. Carstens, hoofdin
structeur bij 6 R.V.A.. wordt overgeplaatst
naar den generalen staf; 17 Mei: in den
vroegen ochtend na Pinksteren brandt het
bekende café-restaurant „Zomerzorg" tot
den grond toe af; 12 Augustus wordt op
dezelfde plaats een houten noodgebouw
geopend en kort geleden heeft de aanbe
steding plaats gehad van het nieuwe „Zo
merzorg", welks heropening dus in den
loop van 1933 mag worden verwacht. Drie
dagen later, op 20 Mei, ontstaat een vrij
zware binnenbrand op de bovenverdieping
van den boekhandel L. F. Servaas en Zn.
aan de Hoogewoerd; 15 Juni: opening van
een Christelijke Lagere School aan den
Hooge-Morschweg; 15 Juni: afscheid van
ds. W. C. Lamain, predikant der Geref.
Gem., in verband met zijn vertrek naar
Rotterdam; 8 Juli: bezoek van een aantal
Zuid-Afrikaansche studenten aan onze
stad; 10 Juli: afscheid van ds. A. D.
Meeter. Ned Herv. predikant, wegens ver
trek naar Wageningen; 25 Aug.: een 23-
jarige jongeman pleegt in een vlaag van
waanzin een moordaanslag op een 8-jarig
meisje in de Van Limburg Styrumstraat,
gelukkig zonder haar levensgevaarlijk te
verwonden; 30 Augustus: opening van de
Leidsche Houtschool, gesticht door de Ver.
voor L.O. op Geref. grondslag; 27 Sept.;
de burgemeester opent officieel de Win
kelweek. gedurende welke de stad 's avonds
ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan
der Electriciteitsfabrieken op diverse
plaatsen feestelijk ls verlicht; 1 Oct.; ope
ning van de sociëteit „Amicitia" aan de
Steenstraat; 3 Oct.: geslaagde feesten bij
de herdenking van Leiden's Ontzet, waar
onder een fraaie optocht „Plus en Min"
in verband met het jubileum der S. E. F.;
25 Oct.: zware brand in een electrische
broedinrichting aan de Hooglandsche
Kerkgracht. waarbij plm 3600 eieren ver
loren gaan; 4 Nov.: brand in een timmer
fabriek aan den Roomburgerweg; 5 Dec.:
bijna 900 Leidsche schoolkinderen vieren
voor het eerst gezamenlijk het Sint-Nlco-
laasfeest; half December wordt bekend,
dat de minister van defensie is terugge
komen op zijn aanvankelijk genomen be
slissing tot opheffing van het 4de regi
ment infanterie; 10 Dec: de heer J. B.
Meynen bedankt na een bijna 45-jarige
ambtsvervulling als lid en voorzitter van
het college van notabelen der Ned. Herv.
Gem 24 Dec.: Verduistering bij het Cen
traal Israëlitisch Weeshuis: 26 Dec.: brand
In de v.m. wasscherij „De Valk" a. d. Aloë-
laan; 30 Dec.; officieele opening van de
geëlectrificeerde tramlijn LeldenHaar
lem; 31 Dec.: de heer S. van Gijn, stations
chef. gaat den dienst met pensioen ver
laten.
Van
de jubilea
dient in de eerste plaats de groote Von
Sieboldjubileum-tentoonstelling genoemd,
welke onder auspiciën van de afd. Leiden
der Kon. Ned. Mij. voor Tuinbouw en
Plantkunde in de Gehoorzaal werd inge
richt, den 4den Mei officieel werd ge
opend en circa 10.000 betalende bezoekers
trok. Ook H. M. de Koningin-Moeder ver
eerde de tentoonstelling met een bezoek.
Tezelfder tijd werden in verschillende
musea herdenkingstentoonstellingen ge
arrangeerd en werd in den grootendeeis
gereorganiseerden Hortus door een klein
zoon van von Siebold en zijn tuinbaas,
graaf von Brandenstein Zeppelin en de
heer Mater een borstbeeld van den veel
zijdig begaafden Duitschen geleerde ont
huld.
Over het jubileum der Electriciteits
fabrieken, dat ln verband met de tijds
omstandigheden niet officieel werd ge
vierd, schreven wij reeds hierboven. Alleen
zij in dit verband nog gememoreerd, dat
op 22 November ln de groote Stadszaal een
feestavond werd belegd, waarop het geza
menlijk personeel aan het gemeentebe
stuur een gevelsteen aanbood, welke eer
lang zal worden aangebracht boven den
nieuwen Ingang tot de Centrale.
Van de nlet-persoonlljke Jubilea vermel
den wij verder het gouden feest der Leid
sche Dilettantenclub, welke ter gelegen
heid van dit feit een nationalen tooncel-
wedstrljd organiseerde; het 25-jarig be
staan van „Sursum Corda", dat een groot-
sche feestuitvoering gaf op 19 Januari; het
tweede lustrum der Kamer van Koophan
del en Fabrieken voor Rijnland op 22
April en het 75-jarig bestaan van het
R.-K. Gesticht „De Voorzienigheid" op 25
October, waaraan de Bisschop van Haar
lem, Mgr. Aengenent door zijn tegenwoor
digheid meerderen luister bijzette.
Op den eersten dag van het nieuwe jaar
vierde de heer C. Th. Breebaart, een ln
Gereformeerde kringen zeer bekende per
soonlijkheid, onder vele blijken van be
langstelling zijn 70sten verjaardag; den
2den Maart herdacht de heer A. van Bor
relen, die ln diverse Hervormde organisa
ties een vooraanstaande plaats Inneemt,
eenzelfde feit; op 13 Maart werd dr. J C M.
Timmermans ter gelegenheid van zijn 25-
jarig jubileum als regent van het Pieter
Loridanshofje gehuldigd.
Mr. P. E. Brlët was op 16 Maart gedu
rende 25 jaar onafgebroken secretaris van
den Leidschen Voogdijraad, welk feit even
wel in verband met zijn toenmaals minder
gunstigen gezondheidstoestand onopge
merkt voorbijging. Den 30sten Maart
vierde de heer J. A. van Hamel, oud-
raadslld en oud-wethouder onzer gemeente
zijn 85stcn geboortedag. Op 1 Mei was het
40 jaar geleden, dat de heer L. C. Geijp
werd aangesteld als directeur van liet
Leidsch Muziekkorps; op 18 Mei herdacht
dr. J. W P. Fransen, directeur van de
Anna-kliniek voor Orthopaedie. zijn zil
veren artsjubileum. De heer W. A, Bode-
wes, hoofd der Chr. opleidingsschool .tan
de Oosterstraat vierde 1 Juni zijn zilveren
jubileum bij het chr. onderwijs, terwijl de
heer F. W. Zeelenberg op 10 Juni 25 Jaar
hier ter stede als schoolhoofd werkzaam
was. Ds. L. G M. Bresson en dr. W. Th.
Bolssevain herdachten resp. op 26 Juni en
24 November hun zilveren ambt jubileum
bij de Waalsche, resp. Ned. Herv, Ge-
JAN G. STRIENING.
A. I. M TIHIMW,
D». J. A. PRINS.
Dr. J. BRUIN ING.
PROF. Dr J. H. ZAAYER.
