W NEDERLOF
h, m. pierrotinmoderneklokken
DE ELECTRIGITEITSVOORZIENING
DE GEMEENTE LEIDEN EN OMGEVING
een Radio-toestel en een Glaslamp
LEIDSCH DAGBLAD - Vijfde Blad
Dinsdag 27 September 1932
De ontwikkeling van het bedrijf in de afgeloopen kwarteeuw,
HOE HET GROEIDE
yERZORG!NGSGE.BI EDDERSTED. LICHTFABRIEKEN
Gedurende de Winkelweek geven wij Cadeau
Maarsmanssteeg 14
electriciteitsfabriek, waarvan de kosten
een bedrag van f. 480.000 niet te boven
mochten gaan. Ten slotte werd toch be
sloten de centrale volgens het draai
stroomsysteem te ontwerpen, omdat dit
systeem, op grond van de vroeger uitge
brachte rapporten, aan het Bestuur der
Gemeente het meest wenschelijk voor
kwam. Daardoor werd Leiden de eerste
middelgroote gemeente, die voor op te
richten electriciteitsfabriek het draai
stroomsysteem durfde te kiezen. Ook
andere centralen hebben later dit systeem
moeten aanvaarden.
In Mei 1905 sanctionneerde de Raad .een
uitgaaf van f. 10.000.voor het opmaken
van definitieve plannen en werd de elec-
trotechnische ingenieur F. A. Holleman in
tijdelijken dienst der Gemeente aange
steld, om deze opdracht ten uitvoer te
brengen. Den 6en December d.a.v. diende
de heer Holleman een beredeneerd project
bij Commissarissen in en den len Maart
1906 werd dit door den Gemeenteraad
goedgekeurd. Spoedig volgde nu ook de
bouw der fabriek, bestaande uit ketelhuis
met steenen schoorsteen, machinezaal,
werkplaats, laboratorium, wasch-, kleed-
en schaftlokaal. De fabriek werd gebouwd
aan de Langegracht, op het terrein dei-
gasfabriek, naast de toenmalige direc
teurswoning.
Terwijl tegen het einde van 1907 het
gebouwencomplex zijn voltooiing na
derde, organiseerde de Afdeeling Leiden
van de Maatschappij van Nijverheid in
de Stadsgehoorzaal een groote tentoon
stelling op het gebied van electriciteit,
ten einde den ingezetenen van Leiden en
omliggende gemeenten bekend te maken
met de toepassing van de nieuwe licht
en krachtbron. Den 15en October 1907
werd genoemde tentoonstelling geopend
en begon de centrale stroom to leveren op
de uren, waarop men de tentoonstelling
kon bezoeken. Na afloop van deze ten
toonstelling op 3 November 1907 werd het
bedrijf onafgebroken voortgezet. Ook be
gon omstreeks dien tijd de levering van
stoom aan de gasfabriek, hetgeen bij de
oprichting der electriciteitsfabriek was
beoogd.
NOOR0 HOLLANO
IILLLóOf
die wel zin had in Radio, doch niet
zoo'n groot bedrag wilde besteden.
Wij hebben nu een radioinstallatie,
Irïie klinkt als een klok, voor slechts
Fl. (65.-. Het és de nieuwe Philips
830 A, een „SupeMnductie" apparaat
(2 krings), met ingeaouwden ferro-
dynamischen luidspreker en met de
nieuwe Philips gouden „Sfliniwait" serie
en een weergave, ongelooflijk mooi
voor een apparaat van dien lagen
prijs! Willen wij morgen eens bij U
demonstresren
haarllmmcrmur
lUOAECWT
;atwük
LLiiZv
WA5S£NAAR[-;-':-'f
LPHC.N
Ö00E.ÖRAV/C.N
5GRAVLNHAGL
AFDEELING RADIO HAARLEMMERSTRAAT 170a
iOMKOOP
RLLUWytO
rVAODIMXVEXNl
BLEISWIJK
VERKLARING
l1 LN GROS LE.VLRING
Hl-GA5
LLE.CTRICITE.IT
Izlvlnhuizen
GOUDA
Toen de electriciteitsfabriek haar be
drijf begon, stonden in het ketelhuis op
gesteld: drie waterpijpketels, V. O. 166 m2,
met overhitters van 46 m2 V. O. en voor
een maximalen stoomdruk van 11.5 kg/
cm2. In de machinezaal stonden: twee
draaistroomturbogeneratoren, elk 300 KW.
3000 volt, 50 per./sec., twee oppervlakcon
densors van 130 m2 koelend oppervlak,
een draaistroomturbogenerator 67 kW,
3000 volt, 50 per./secjs
Verder stond in der machinezaal een
waterreiniger, voor de zuivering van het
grachtwater met kalk en bariet (thans
kalk en soda)omdat het Leidsche gracht
water wegens zijn slechte kwaliteit niet
direct voor ketelvoeding geschikt was.
Van de bij de oprichting geplaatste
toestellen en machines is niets meer over.
Alles werd in den loop der jaren door
groctere machines en apparaten ver
vangen.
-6A5 ln Lllctricite.it
ROTTERDAM
De uitbreidingen.
Reeds in 1909 moesten bijgeplaatst wor
den: een turbogenerator van 500 kW en
een waterpijpketel van 166 m2 V. O. Ook
werd een economiser aangeschaft van 178
m2 V. O. voor de voorwarming van
het ketelvoedingswater met verloren
warmte uit de rookgassen.
Niet zoodra was deze uitbreiding tot
stand gekomen of een volgende, nog
grootere, bleek noodzakelijk. De snelle
toeneming van het debiet en de steeds
grooter wordende vraag naar kracht
stroom, alsmede een overeenkomst voor
gelijkstroomlevering gesloten met de N. Z.
Z. Tramweg-Mij. waren oorzaak, dat tegen
1909 een verdubbeling van de geheele cen
trale werd voorbereid.
Het jaar 1910 werd besteed aan den
bouw dezer uitbreiding, bestaande uit een
nieuw gedeelte ketelhuis en machinezaal
alsmede een steenen schoorsteen van 65
m. hoogte.
In 1912 kwamen opnieuw belangrijke
uitbreidingen tot stand. Een turbogenera
tor van 2000 KW werd bijgeplaatst en als
gevolg daarvan moest het aantal ketels
vermeerderd worden.
Bij de in 1911 in gebruik genomen om-
zetters voor de tram trad tengevolge van
het zeer intensief trambedrijf herhaalde
lijk rondvuur op, dat zelfs in 1912 beden
kelijke afmetingen aannam en beschadi
gingen aan de machines toebracht. Ten
einde dit euvel te verhelpen werden in dat
jaar zwaardere gelijkstroom-automaten,
voorzien van snellere uitschakelinrichting
en dempweerstanden, aangebrach, ter
wijl de hulppolen der omzetters van la
mellen werden voorzien.
De schakelinstallatie volgens het scha-
kelwagensysteem voldeed niet aan de
oorspronkelijk gekoesterde verwachtin
gen. Dientengevolge werd in 1914 de scha
kelinstallatie geheel verbouwd en werden
in het nieuwe drie verdiepingen hooge
schakelhuis 3000 en 10.000 volt-verzame
laars en schakeltoestellen opgesteld. De
geheele inrichting werd volgens de des
tijds nieuwste inzichten op dat gebied
door de A.E.G. geïnstalleerd, waarbij de
grootst mogelijke voorzorgen tegen be
drijfsstoringen werden genomen.
Het plan rijpt
Nadat in 1898 de Stedelijke Gasfabriek
te Leiden haar 50-jarig bestaan had ge
vierd, overwogen Commissarissen dezer
fabriek de wenschelijkheid tot oprichting
eener stedelijke electriciteitsfabriek. Zij
deden aan het Gemeentebestuur het voor
stel om hun uit het vcordeelige saldo der
Stedelijke Gasfabriek over het jaar 1899
een som van f.5000 ter beschikking te
stellen, ten einde plannen met opgaaf van
kosten te verkrijgen voor het bouwen en
exploiteeren eener electrische centrale. Bij
raadsbesluit dd. 25 Januari 1900 werd dit
verzoek ingewilligd en Commissarissen
droegen het nadere, onderzoek op aan den
heer N. W. van Doesburgh, c.i., directeur'
om een onderzoek in te stellen naar de
levensvatbaarheid van een electrische
centrale. Deze Commissie werd den 19en
November 1903 benoemd. Zij adviseerde in
Juli 1904 tot oprichting van een gemeen
telijke electrische centrale, doch onthield
zich er van een oordeel uit te spreken
over het stroomsysteem. Het oordeel van
de door de Commissie gehoorde directeu
ren van electriciteitsbedrijven in andere
steden luidde, dat voor Leiden gelijk
stroom boven draaistroom te verkiezen
was.
Het besluit genomen.
Den 13en October 1904 besloot de Raad,
.onder voorzitterschap van Burgemeester
mr. N. de Ridder, tot oprichting van een
In de nieuwe transformatorruimte werd
een 300 kVA- en een 600 kVA-transfor-
mator 3000/10.000 volt opgesteld, voor de
stroomlevering aan de buitengemeenten.
Deze transformatoren werden eenige ma
len door andere van grootere capaciteit
vervangen.
In 1915/1916 werden de twee kleine ke
tels, alsmede de beide 300 kW-turbogene-
ratoren en die van 500 kW verwijderd,
terwijl een turbogenerator van 3000 kW
vermogen werd aangeschaft. Het machi
nevermogen kwam hierdoor op 6000 kW
totaal, hetgeen in 1920 wederom verdub
beld werd door het opstellen van een tur
bogenerator van 6000 KW.
Voor de vierde maal bleek uitbreiding
van de ketelinstallatie noodzakelijk, waar-
horlogemaker zijn wij ONGEKEND GOEDKOOP
alles met garantie
Telefoon No. 1293 Koopt bij ons Uw GERO-ARTIKELEN
WINKELWEEK-RECLAME bloe^hangers 40 en so cents
701S
25
