N.V. LEIDSCH DAGBLAD
LEIDSCH DAGBLAD -
IVIIIIIIIIH
Blad
TELEGRAMMEN.
Vrijdag 8 Juli 1932
INDIE IN ONS MIDDEN.
ENGELAND.
Dc ontwapeningsvoorstellen.
De waarnemende premier, Baldwin,
heelt ln het Lagerhuis een uiteenzetting
gegeven van de Britsche Ontwapenings
voorstellen en verklaard dat het leger
reeds ls teruggebracht tot de grenzen,
welke noodlg worden geacht voor de hand
having der blnnenlandsche orde (207 000
man.) De Integriteit der koloniale bezit
tingen en de groote verbindingswegen ma
ken het onmogelijk het aantal vjooteen-
heden beneden een essentleelc limiet te
rug te brengen, doch het zal mogelijk zijn
verminderingen door te voeren door het
llmlteeren van de tonnage der slagsche
pen en het kaliber van het geschut. Groot
Brlttannië, aldus verklaarde Baldwin, is
voor de afschaffing van het onderzeewa
pen en bombardementsvliegtuigen, zoo
mede voor afschaffing van den cheml-
schen bacterlologischen oorlog. Baldwin is
er bi) zijn uiteenzetting van uitgegaan, dat
de Amerikaansche voorstellen gedacht zijn
als bijdrage tot een gezamenlijk op te
bouwen werk en dat derhalve iedere dele
gatie ter Ontwapeningsconferentie soort
gelijke voorstellen moet Indienen. Enge
land, aldus Baldwin, juicht de grondge
dachte van het Hooverplan toe: de ver
sterking van de defensieve waarde van
het leger door een vermindering der aan
valswapenen en de wederzijdsche afhan
kelijkheid der bewapening te land, ter zee
en ln de lucht.
Engeland stemt het meest ln met het
Amerikaansche voorstel nopens de bewa
peningsvermindering te land Het Brit
sche leger is reeds tot geringer sterkte
teruggebracht dan bij het Amerikaansche
voorstel als minimum voor de handhaving
der blnnenlandsche orde wordt noodig ge
acht. Engeland heeft ter Ontwapenings
conferentie o.m. de afschaffing geeischt
der zware artillerie boven 15,5 c.M. en van
de zware tanks boven 20 ton.
Nopens de voorstellen Inzake bewape
ningsbeperking ter zee verklaart de Brit
sche regeering dat men niet leder sche
matisch mag behandelen en dat in het
bijzonder bij Engeland de groot onderlin
ge afstanden tusschen de gebieden, waar
binnen de Britsche vloot haar verplich
tingen moet nakomen, ln aanmerking
moeten worden genomen. Op zeven pun
ten wil Engeland thans de Amerikaansche
voorstellen uitbreiden of wijzigen:
1. Vaststelling der maximum tonnage
van linieschepen op 22.000 tonnen met ge
schut van ten hoogste 30 c.M.;
2. Vaststelling der maximumtonnage
van kruisers op 7000 tonnen met geschut
van ten hoogste 15,5 c.M.;
3. Ingeval over punt 2 geen overeenstem
ming zal kunnen worden bereikt, worde
bepaald dat de maximumtonnage van
linieschepen 25.000 tonnen en het te ge
bruiken geschut van ten hoogste 32 c.M.
zijn.
4 De maximumtonnage voor vliegtuig-
moederschepen worde beperkt tot 22.000
tonnen met geschut van ten hoogste
15.5 c.M.;
5. Volkomen afschaffing van het duik-
bootwapen;
6. Verlaging der tonnage van torpedo
jagers met ongeveer 1/3 voor het geval
dat de dulkbooten zullen worden afge
schaft.
7. Indien de dulbooten niet geheel zul
len worden verboden, moet de maximum
tonnage worden vastgesteld op 250 tonnen
per schip:
Ten aanzien van de bewapeningsbeper
king voor de luchtmacht wordt voorge
steld:
1. Volkomen afschaffing van bombarde
mentsvliegtuigen met uitzondering van
bijzondere gevallen, vast te stellen bij in
ternationaal verdrag;
2. Beperking van het gewicht van alle
militaire land- en watervliegtuigen;
3. Verlaging der contingenten voor de
militaire land- en watervliegtuigen der
verschillende typen.
Lansbury zelde namens de oppositie, dat
zij den geest, die uit de ontwapenings
voorstellen der regeering sprak, met waar-
dcerlng begroette en haar critiek zou op
schorten, totdat zou blijken wat te Ge
neve bereikt was of zou kunnen worden.
o
ZUID-AFRIKA.
Een tusschentijdsche verkiezing.
Karakteristiek voor de vérstrekkende be-
teekenis, die gehecht wordt aan de tus
schentijdsche verkiezing in Colesberg. is de
weerspiegeling daarvan gedurende de laat
ste maanden ln de pers, waar de belang
rijkste gebeurtenissen van Internationalen
aard op den achtergrond gedrongen werden
voor politieke agitatie rondom Colesberg.
Natal had de gemoederen in opstand ge
bracht en de weifelachtigen inzake den
gouden standaard-politiek opgeschrokken.
De opkomst der kiezers was, vooral met
het oog op het feit. dat het district zich
over honderd mijlen uitstrekt, boven ver
wachting. vooral de vrouwen waren in
grooten getale aanwezig, terwijl de Z AP.
part. ook kleurlingen ln auto's verzameld
had. In totaal was de opkomst ruim 90°'o.
Zooals verwacht werd. behaalde de can-
didaat der nationalisten, C. W M. Dutoit
de overwinning, op zijn tegencandidaat van
de Z.A.P -partij. J. Devilliers. Colesberg
blijft dus nationalistisch.
Dutoit kreeg 3090 stemmen. Devilliers
2889.
Deze verkiezing, door de oppositie aan
gekondigd als een graadmeter voor het
vertrouwen, dat de regeering geniet, is dus
geëindigd in een fiasco voor de critiek op
de gouden standaard-politiek en een de
bacle voor de Natalsche afscheidingspro-
gaganda.
DE KANTOREN DER
zijn iederen werkdag geopend
vanaf half 9 des morgens tot
half 6 namiddags. Zaterdags
vanaf 8 uur 's morgens tot
:- 4 uur 's middags
Zondags den geheelen dag gesloten.
LAUSANNE EN GENEVE.
OVEREENSTEMMING SPOEDIG TE
VERWACHTEN
LAUSANNE, 8 Juli. (V.D.) De toestand
op de Herstelconferentie te Lausanne heeft
hedennacht een onverwachte wending ge
nomen. Overeenstemming tusschen alle ter
conferentie vertegenwoordigde mogendhe
den en het tot stand komen van een defi
nitieve regeling van het Duitsche herstel-
vraagstuk worden onmiddellijk aanstaan
de geacht.
De conferenties duurden tot vier uur in
den ochtend
Naar gemeld wordt, is in deze conferen
ties de definitieve tekst van de herstelover
eenkomst zoo goed als vastgesteld.
Het verdrag Inzake het herstelvraagstuk
regelt de slotbetallngen op grond van het
bekende Lay ton-plan, volgens hetwelk de
slotbetaling van Duitschland zal geschieden
in den vorm van obligaties der Duitsche
regeering. die op de Internationale kapi
taalsmarkt. gedeeltelijk tegen 90°/o en deels
tegen 95"/o zullen worden geplaatst. Over de
bijzonderlljke bepalingen inzake de uitgifte
van deze obligaties duren de besprekingen
nog voort. Het definitieve bedrag van de
slotbetaling staat nog niet vast
Van Duitsche zijde wordt een maximum
bedrag van 2.6 milliard mark genoemd,
terwijl de Fransche regeering vasthoudt
aan 3 milliard mark.
Aan Duitsche zijde Is men van meening
dat de herstelbetaling van Duitschland de
finitief met ingang van 1 Juli 1932, het
einde van het Hoover-moratorium als ge
ëindigd moet worden beschouwd en dat
Duitschland daarom alleen verplicht ls de
ln den loop van dit jaar schuldig gebleven
bedragen terug te betalen.
De definitieve formuleering van de In
leiding maakt op het oogenblik nog een
onderwerp van bespreking uit tusschen de
Duitsche en geallieerde delegaties. Evenwel
kan worden aangenomen, 'dat ln deze In
leiding zal worden gewag gemaakt van de
volledige opheffing van het systeem der
herstelschulden, evenals van de nog te ge
schieden regeling van de politieke vraag
stukken. Men verwacht dat nog in den loop
van heden de tegenstellingen, zoowel over
het bedrag dor slotbetaling door Duitsch
land als over den definitieven tekst van de
inleiding zullen worden opgeheven.
Behalve de algemeene overeenkomst tot
regeling van het herstelvraagstuk tusschen
Duitschland en de mogendheden-schuld-
eischers. zal nog een afzonderlijke over
eenkomst worden gesloten Inzake de rege
ling van het Europeesche herstelvraagstuk.
Volgens deze overeenkomst zullen de
schadevergoedingen voor Oost-Europa voor
loopig tot 15 December a.s. worden uitge
steld, terwijl op de a.s. economische we
reldconferentie een commissie tot defini
tieve regeling van deze kwestie zal worden
ingesteld.
Daarnaast zal nog een overeenkomst wor
den gesloten tusschen de mogendheden-
schuldeischers ter regeling van het vraag
stuk der intergeallieerde oorlogsschulden,
terwijl hieraan een protocol over de hou
ding van Engeland en Frankrijk inzake de
ratificatie van deze overeenkomsten van
Lausanne zal worden toegevoegd.
De overeenkomst met Duitschland bevat
geen bepaling omtrent een verband tus
schen de Intergeallieerde schulden en de
Duitsche herstelbetalingen en beperkt zich
tot de gebruikelijke clausule van de ratifi
catie van deze overeenkomst door de wet
gevende lichamen.
MUNCHEN. 8 Juli. (V.D.). De „Natio-
nalsozlallstische Partei-Korrespondenz
schrijft onder den titel „De dwaling van
een Duitsche slotbetaling" over de confe
rentie te Lausanne o.a. het volgende:
.Waarom staat de leider van de Duit
sche delegatie Rijkskanselier von Papen
niet met meer standvastigheid aan de
zijde van Grandi? Het is een dwaalweg,
dien men te Lausanne, om weer eens voor
de Fransche koppigheid te buigen, wil in
slaan. Nog is het tijd den juisten weg te
kiezen, zooals Grandi heeft aanbevolen,
zooals Macdonald wilde gaan, toen hij naar
Lausanne kwam. Zal Frankrijk werkelijk
nieuw ongeluk en ellende voor de wereld
te Lausanne durven zaaien? Engeland be
zit middelen genoeg om druk uit te oefe
nen om Frankrijk op den door iedereen
als den juisten erkenden weg te brengen.
Aan zijn leider Macdonald ligt het thans
of Europa nog dieper in nood en ellende
zal verzinken of niet".
LONDEN, 8 Juli. (V. D.) Sir Walter Lay-
ton verwijt in de „News Chronicle" den
Franschen minister-president Herriot, dat
hij een groote gelegenheid ongebruikt
heeft laten voorbijgaan. Het gaat in Lau
sanne niet om een juridische behandeling
van de waarde der clausule betreffende
den schuld aan den oorlog, doch daarom
dat men door het bulten werking stellen
van hoofdstuk VIII van het Verdrag van
Versailles een goede grondslag voor de
samenwerking der volken schept en de
buitenlandsche betrekkingen van Duitsch
land in de geest van verzoening regelt.
De „Financial News" betreurt dat de
Conferentie van Lausanne eindigt met een
gevoel van verbittering in plaats van met
een verbetering der betrekkingen. De
houding van Herriot is daaruit te verkla
ren, dat hij als socialist de huidige Duit
sche regeering aan den vooravond der ver
kiezingen niet wil tegemoet komen.
De „Daily Express' meldt, dat Herriot
onder den druk der Fransche socialistische
partij gehandeld heeft. Deze heeft Grum-
bach naar Lausanne gezonden, die Her
riot verzekerd heeft, dat de partij een wei
gering de clausule betreffende de schuld
aan den oorlog uit het Vredesverdrag van
Versailles te schrappen, ondersteunt.
WASHINGTON, 8 Juli (V. D.). - Door
vooraanstaande personen van het Staats-
departement wordt het Engelsche Ontwa
peningsvoorstel als een nieuwe aanmoe
diging voor de onderhandelingen te Ge
neve begroet. Men wijst er evenwel op, dat
dit voorstel op den langen duur iets wil
bereiken, terwijl het voorstel van presi
dent Hoover onmiddellijk resultaten be
oogt op te leveren.
Van goed Ingelichte zijde verluidt, dat
de Amerikaansche regeering het voorstel
van president Hoover als een ondeelbaar
geheel beschouwt en geen bijzonderheden
betreffende de bewapening ter zee met
Engeland zal bespreken voordat de Euro
peesche mogendheden geneigd zijn toe te
stemmen in een vermindering van de be
wapening te land met ongeveer 30 procent.
PARIJS, 8 Juli (V.-D.) De Parijsche
ochtendbladen zijn ten opzichte van het
resultaat der besprekingen te Lausanne
heden weer wat optimistischer. Uit zekere
uitlatingen van den Franschen Minister
president en uit een verklaring van het
Duitsche Rijksminister van Buitenland
sche Zaken Von Neurath dat het niet ge
lukt is de Fransche delegatie te bewegen
inzake de politieke eischen van Duitsch
land van houding te doen veranderen,
trekken de correspondenten van de groote
Parijsche bladen de conclusie, dat de
Duitsche Rijkskanselier tenslotte nog zal
besluiten op het oogenblik af te zien van
den eisch tot schrapping van artikel 231
van het Verdrag van Versailles. Uit
gaande van deze veronderstelling, ver
wacht men dat het beèindigen der onder
handelingen thans geen onoverkomen-
lijke moeilijkheden meer ziet. Wat het
door Duitschland te betalen bedrag voor
den wederopbouw betreft, neemt men al
gemeen aan, dat Herriot zich met drie mil
liard Mark zal tevreden stellen.
De terugkeer van den Franschen minis
terpresident Herriot naar Paijs is op Za
terdagavond of Zondagochtend vastge
steld. Maandagochtend zal waarschijnlijk
en Ministerraad plaats hebben om Herriot
in de gelegenheid te stellen den president
der republiek en zijn collega's ministers
rapport uit brengen over de onderhande
lingen te Lausanne. In den middag zal
Herriot de behandeling van het financieel
program der regeering in de Kamer bij
wonen. Dinsdag zal Herriot in de Kamer
aanwezig zijn voor de beantwoording van
interpellaties
In goedingellchte parlementaire krin
gen gelooft men evenwel dat Herriot er
zich toe bepalen zal een overzicht te ge
ven van de onderhandelingen te Lau
sanne en dat alle overige interpellaties tot
na de vacantie zullen worden verdaagd.
Om dit voornemen te kunnen doorvoeren,
zal hij waarschijnlijk de kwestie van ver
trouwen moeten stellen. De Kjtaer zal
dan Woensdag of Donderdag van de vol
gende week op reces gaan.
LAUSANNE, 8 Juli (Reuter) Reuter
meent te weten, dat op alle punten de
overeenkomst is tot stand gekomen.
Na de groote beslissende zitting van den
conferentie te Lausanne die hedenmiddag
werd gehouden en waaraan alle mogend
heden deelnamen riep Mac Donald den
wachtenden journalisten toe: „heel goede
berichten. Wij zijn gereed".
Mac Donald verliet als eerste de confe
rentiezaal. Een kwartier later verlieten
ook de anderen de zitting.
■o-
JOHN. D. ROCKEFELLER 93 JAAR.
NEW YORK, 8 Juli (V. Dj. John D.
Rockefeller Sr. viert heden, Vrijdag, zijn
93sten verjaardag.
Ter gelegenneid van zijn verjaardag
heeft hij verklaard er van overtuigd te
zijn, dat de welvaart, op de wereld zal te-
rugkeeren. „Dit zijn dagen, waarin velen
wanhopen. in de 93 jaar van mijn leven
zijn depressies gekomen en gegaan. De
welvaart is altijd teruggekeerd en zal ook
nu terug keeren".
Rockefeller zal zijn verjaardag rustig
doorbrengen op zijn landgoed te Pocan-
tlco Hills. Wanneer het weer zulks toe
staat zal hij op zijn eigen banen als ge
woonlijk zijn partijtje golf spelen. Met zljr.
familieleden zal hij misschien een tochtje
over zijn goederen maken.
„Op dezen mijn geboortedag wensch ik
mijn vertrouwen te bevestigen in de fun-
damenteele beginselen, waarop dit land is
gebouwd vrijheid, onbaatzuchtigheid,
toewijzing voor de gemeenschappelijke
zaak en geloof in God", verklaarde hij.
Gemeld wordt dat Rockefeller die kor
ten tijd geleden is teruggekeerd van zijn
winterverblijf in Florida, een uitstekende
gezondheid geniet.
-o-
DE WERKLOOZENZORG IN DE V. S.
WASHINGTON. 8 Juli (V. DJ. Tegen den
wil van president Hoover heeft het Huis
van Afgevaardigden het voorstel om 2,1
milliard dollar beschikbaar te stellen voor
steun aan werkloozen met 202 tegen 157
stemmen aangenomen. Tot de afgevaar
digden, die voor liet voorstel gestemd heb
ben, behooren 35 republikeinen.
Het resultaat van de stemming beteekent
een politieke overwinning van Garner, den
republikeinschen candidaat voor 't vice-
presidentschap. Het voorstel werd onmid
dellijk naar den Senaat doorgezonden.
Men verwacht, dat president Hoover zijn
veto over de wet zal uitspreken.
-o
DE AMERIKAANSCHE f
WERELD VLIEGERS TERECHT.
Het toestel beschadigd.
MOSKOU, 8 Juli (V.D.) De beide vlie
gers Groffin en Matter hebben volgens te
Moskou ontvangen bericht op hun vlucht
van Berlijn naar Moskou gisternacht tus
schen Minsk en Borosow nabij de Poolsche
grens een noodlanding gemaakt. Hierbij is
het toestel ernstig beschadigd. De beide
vliegers bleven ongedeerd.
Het bericht van de noodlanding der
beide Amerikaansche vliegers werd ont
vangen door den secretaris-generaal van
een luchtvaart-onderneming van den lei
der dezer onderneming te Minsk.
Hierin wordt medegedeeld, dat de nood
landing geschiedde wegens een defect aan
de stuurinrichting
Volgens nadere telegrammen zijn de
beide vliegers licht verwond bij de lan
ding. Het toestel is zeer ernstig bescha
digd.
Opdracht is gegeven hen hulp te ver-
leenen en het toestel te bergen.
Verder zijn de beide vliegers telegra
fisch uitgenoodigd naar Moskou te komen.
Uit Minsk is een arts naar Borison waai
de vliegers zijn neergekomen, gegaan, om
den vliegers, zoo noodig, medische hulp te
verleenen.
POLEN WIL EEN FRANSCHEN LEENING.
LAUSANNE, 7 Juli (Wolff) De Poolsche
minister van buitenlandsche zaken Zaleski
is heden te Lausanne aangekomen, waar
hij met Herriot onderhandelde over een
Poolsche leeing bij Frankrijk ten bedrage
van 300 Millioen Fransche francs voor
havenaanbouw te Odingen en uitbreiding
van het Poolsche spoorwegnet. Polen heeft
al een leening van dat bedrag van Frank
rijk. Naar verluidt is deze aanvraag van
Polen geweigerd.
o
DE FRANSCHE FINANCIEN.
PARIJS, 8 Juli (Reuter). De financieele
Kamercommissie heeft in tweede lezing
het geheele financieele wetsontwerp aan
genomen, waardoor aan de regeering voor
een totaal van 3650 millioen francs nieuwe
hulpbronnen worden verschaft, teneinde
het deficité der begrooting voor het boek
jaar 19321933 weg te nemen.
Het ontwerp bevat o.a., dat de toelage
van den president der Republiek, de sala
rissen der ministers, van de onder-st-aats-
secretarisen en de administratieve uitga
ven van Senaat en Kamer met vijf procent
zullen worden verminderd.
RUSSISCHE PETROLEUM NAAR
BRITSCH-INDIE.
LONDEN, 8 Juli. (Reuter). De „Times
of India" weet te melden, dat een nieuwe
maatschappij is opgericht, ten doel heb
bend benzine, petroleum en petroleum-
producten uit Rusland over de havens van
de Zwarte Zee in Britsch-Indië ln te
voeren.
Dit zuiver Indische plan, zoo zegt het
blad, wordt gesteund door rijke fabrikan
ten en handelslieden in Britsch-Indië. In
Bombay, Karatsji en andere havens zullen
de noodige installaties worden aange
bracht en weldra wordt de eerste olie-ver
scheping verwacht. Verder wordt ver
klaard. dat de Indische markt zoo'n uit
gebreid afzetgebied vormt, dat er wel
plaats is voor nog zes andere olie-maat
schappijen.
o
DE GEZONKEN FRANSCHE DUIKBOOT.
PARIJS, 8 Juli. (Reuter). Hedenoch
tend hebben vliegtuigen gepoogd j juiste
ligplaats van den gezonken Franschen
duikboot „Promethee" te bepalen.
Men heeft echter weinig hoop de 66 ver
miste opvarenden nog te redden.
PARIJS, 8 Juli. (V.D.). De ondergang
van de Fransche duikboot „Prométhée"
heeft in geheel Frankrijk groote ontstel
tenis verwekt.
De commandant van de duikboot die
met zes andere leden van de bemanning
werd gered verklaarde bij zijn aankomst
te Cherbourg dat voor hem het verlies van
zijn schip een volkomen raadsel is. Hij
bevond zich met eenige ingenieurs en
matrozen op het dek toen hij plotseling de
bodem onder zijn voeten voelde wegzin
ken. Reeds eenige seconden later was de
duikboot onder den waterspiegel verdwe
nen en waren hij en de andere zich op het
dek bevindende personen in zee gevallen.
Volgens de laatste opgave bedraagt het
aantal personen dat met de „Prométhée"
gezonken is, 64.
De havencommandant van Cherbourg
heeft onmiddellijk na het bekend worden
van de ramp alle maatregelen genomen
om te trachten en schip en de misschien
nog in leven zijnde opvarenden te redden.
Nog gisteravond zijn eenige duikbooten en
torpedojagers vertrokken om de positie
van de gezonken duikboot vast te stellen.
Vrijdagochtend werden bovendien eenige
watervliegtuigen en een kabelballon uit
gezonden.
De minister van Marine Leyguess heeft
bevolen, dat geen middel ongebruikt mag
worden gelaten om de misschien nog in
leven zijnde opvarenden te redden.
PARIJS, 8 JULI (V. D.). Volgens een
hedenmiddag te Parijs ontvangen bericht
heeft een der vaartuigen, welke uitgezon
den zijn tot redding van de bemanning
van de gezonken duikboot deze ln diep
water gevonden. Bevestiging van officleele
zijde is nog niet ontvangen. Wanneer dit
bericht juist is dan bestaat er geen moge
lijkheid met de bemanning der duikboot in
telefonische verbinding te komen. Hoewel
men tevens hieruit moet concludeeren dat
het gelukt moet zijn eenige waterdichte
schotten te sluiten, bestaat er geen moge
lijkheid tot redding van de bemanning.
De opvarenden moeten als verloren wor
den beschouwd.
o-
DE TOESTAND IN CHILI.
SANTIAGO DE CHILI, 8 Juli. (Reuter)-
Carlos Davila is president van de Chileen-
sche republiek geworden tengevolge van
het aftreden van de beide andere leden
van de Junta.
Te Concepcion in Zuid-Chili hebben
communistische onlusten plaats gehad.
ACHT PERSONEN DOOR DEN BLIKSEM
GEDOOD.
WARSCHAU, 8 Juli (V.D.). Naar uit
Bomberg gemeld wordt werd Tuchel en
omgeving door een buitengewoon hevig
onweer geteisterd. Tengevolge van den
bliksem werden acht personen gedood,
van wie twee kinderen. Op eenige plaat
sen geraakten ook huizen in brand. O.a.
is in het dorp Drozdzenioy het postkantoor
afgebrand.
o
AMERIKA EN OTTAWA
WASHINGTON, 7 Juli. (Reuter). Somers,
lid van het Huls van Afgevaardigden,
voorzitter van de Muntcommlssie en van
de speciale enquête-commissie tot onder
zoek van de mogelijkheid van een stabili
satie van den zilverprijs. zal de officieele
„waarnemer" zijn der Vereenlgde Staten
op de monetaire conferentie te Ottawa.
Men meent dat op deze conferentie ook
het vraagstuk der valorisatie van het zil
ver ter sprake zal komen.
Van onzen Indischen medewerker).
SPEUREN NAAR DWERGEN EN
MENSCHAPEN.
Men mag den regel stellen, dat leven ij
den schuil van het woud in onzen naar
wetenschap dorstenden tijd een middel ij
tot opwekking van belangstelling. Meer
dan een halve eeuw kent Indië een be-
langstelling voor dwergen en anthrono-
morphe wezens, zwervend in de bijkans
onbegaanbare bosschen van weinig toegaf
kelUk gebied, zooals men het vindt in mid
den Sumatra en op Nieuw-Guinea. Het
jongste voorbeeld is de jacht (helaas de
jacht!) op den orang pendekh in Rokan,
Heel midden-Sumatra met zijn drassige
wouden telt stammen, die liefst verscho
len leven en wier bestaan dan ook zoo pri
mitief is. dat het in vele opzichten gelijkt
op dat van de dieren des wouds. Zij hou
den zich op in midden-Sumatra beoosten
den Barisan en veelal ln de wouden van
het rijk Siak en dergelijke stammen, ver
wanten waarschijnlijk, werden aangetrof
fen op het Maleische schiereiland. Malak-
ka. waar het Maleische volk in oude tijden
zwierf en vanwaar het in groepen overging
naar Sumatra. Als zwervende stammen
ergens een veilig gebied tot verblijven von
den. zijn zij allengs ontwikkeld tot een ge
zeten volk met landbouw. Maar het laat
zich begrijpen, dat tal van stammen dat
voorrecht misten en bleven in hun staat
van zwerfvolk. dat den medemensch niet
leerde kennen als vriend en hem dus ver
meed. Hun leven zonder bescherming in
de wildernis heeft de voortplanting be
perkt en de resten sterven weg. Ook wan
neer zij zich. gedreven door allerlei om
standigheden buiten hun wil. laten opne
men in de bewoonde wereld en zich on
derwerpen aan de gevestigde orde, verlie
zen zij het karaktertistiekeen de be
langstelling.
Aldus is het den orang Koeboe vergaan,
die 50 jaar geleden nog verkeerde in de
bosschen van Palembang en Djambi, Het
waren toen kleine menschen. levend van
wat het bosch hun bood en wonend in de
groote boomen met zware takken en blaren
als beschutting: menschapen, meer mensch
dan aap. Een enkelen keer bekroon hun
de lust èn de moed de doesoens van geze
ten volk te naderen en zij legden tersluiks
wat boschproduct neer, hopend er een an
deren dag wat rijst of zout terug te vin
den. Maar op den duur is dat voor hun
verscholen bestaan noodlottig geworden,
Want de gezeten Maleiers kregen een blik
op de Shoeboes, de hoofden vertelden er
over aan de controleurs van het gouverne
ment en vervolgens werden allerlei vrede
lievende manieren bedacht om den Koeboe
in te palmen voor een rustig meeleven in
de ordelijke maatschappij. En nu zijn er
eigenlijk geen Koeboes meer.
Een dergelijk volkje treft men ln Man-
dau en Rokan, deelen van het sultanaaf
Siak in midden-Sumatra, waar de orar;
Sakel op een zeer lagen trap van bescha
ving verblijft in de bosschen. Verspreid
komen zij voor en tezamen zijn er wellicht
duizend. Hun kleeding is beperkt tot een
lendengordel. Zij eten ongekookte dingen
en rauwe visch en gelijken daardoor en
door andere gewoonten wel zeer op een
ander volkje, de orang Benoea dat zwerft
op en bij de eilanden van den Riau-ar
chipel. Het werd ruim een halve eeuw ge
leden beschreven als rondhoofdig klein
neus, klein en schuin van oog. met groote
slappe ooren. laag van voorhoofd net
vooruitstekende kaak, met lang haar en
ruige leden. Maar ik bezit een foto van
Sakei's en ook zijn er van Koeboes waar
men al wezens in ziet van eenige bescha
ving. Zoo verging het ook den orang lom
op Bangka en in Indragiri: hti werd van
lieverlede aangetrokken door een beschaaf
der bevolking naarmate de eenzaamheid
van zijn wildernis verminderde door het
voortschrijden van den koloniseerenden
arbeid.
En de orang pendekh? Van den orang
Koeboe, Sakei, Benoea enz. bleef een soort
legende zweven als van een zeldzaam
exemplaar, om het huiselijk te zeggen: het
midden houdend tusschen mensch en aap.
Inderdaad zijn de orangen anthropologisch
gesproken zeer belangwekkend, mits men
hen kan bestudeeren en vergelijkingen kar
treffen tusschen hun wezens in verscha
lende stadia. Dat is steeds moeilijk zoo
niet onmogelijk gebleken. Doorgaans zijn
de orangen. levend en zwervend in wouden
en buiten alle beschaving, klein van ge
stalte. en de kleine boschbewoners zoo zij
een enkele maal worden gezien trekken
dadelijk de aandacht en herinneren aan
het geheimzinnig proces van de ontwikke
ling van den primitieven mensch tot een
beschaafden. Werd een orang pendekh (een
„korte mensch") ontwaard, dan ging het
verhaal van mond tot mond en het be
reikte den ambtenaar. Enkele jaren gele
den was hij. de orang pendekh gezien in
Palembang en Djambi en toen zijn er ex
pedities uitgetrokken om hem na te speu
ren. Uitkomst had men niet. Maar nu is
er in Rokan weer een gezien en er schijnt
een skelet gevonden te zijn, dat men meent
te herkennen als dat van --n orang pen
dekh, althans van een wezen, dat zoowel
den aap als den mensch gelijkt. Het is zeer
verklaarbaar, dat een controleur zich op
maakt en ijvert om een bijdrage te leveren
tot de oplossing van een zoo gezellig my
sterie. Het schieten van zoo'n wezen ls
niet aan te slaan als een bijzondere en
opzettelijke wreedheid; wreed ls het schie
ten van èlken aap. die niet gevaarlilk
blijkt voor zijn omgeving. Men zou er wel
aan doen, het zoeken en bepaaldelijk het
vangen van dien mysterieuzen verwant
van ons geslacht maar op te geven en te
wachten tot hij zich zelf aanbiedt tot in
lijving bij de beschaafde wereld. Want zoo
de pendekh geen aap is zal hij dat een
maal moeten doen gelijkerwijs 't de orang
sakai, koeboe, benoea enz. heeft moeten
doen.
Het is in Indië de kleine mensch. de
kleine orang. die de nieuwsgierigheid en
weetgierigheid van reizegers en ambtena
ren gaande maakt, en dat te meer indien
hij zich liefst schuil houdt en het soberst
leven bemint in de wildernis De weetgie
righeid wordt daarbij gesterkt doordat
men weet, hoezeer de anthropologic een
ruimere kennis van de voorkomende DVg-
meeën. de dwergmenschen. op hoogen nriis
stelt. Pvgmeeën komen in Indië voor op
Nieuw-Guinea en wel in het centraal ge
bergte en het bleek ook daar dat zij niet
gemakkelijk zijn te naderen. Men heeft er
gevonden, levend op 2000 meter hoogte, die
144 c.M. maten. Opmerkelijk ls het. dat er
2-1
