LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 21 Mei 1932
Derde Blad No. 22136
WETENSCHAPPEN.
Een kind als een wolk
Buiten!. Weekoverzicht.
VAN NELLE'S PAKJES KOFFIE
„MaDCHEN IN UNIFORM".
Jaargang
JAARVERGADERING VAN
„HET SPINOZAHUIS" EN HERDENKING
VAN SPINOZA.
Uitreiking medaille aan Amsterdam's
Burgemeester.
Hedenmorgen werd in de Agnietenkapel
te Amsterdam de jaarvergadering van ..Het
Spinozahuis" gehouden onder leiding van
den voorzitter, dr. J. D. Bierens de Haan
van Aerdenhout.
Blijkens het door den secretaris, den
heer W. G. van der Tak. uitgebracht ver
slag. was het ledental der Vereeniging we
derom iets toegenomen, terwijl de belang
stelling voor het Spinozahuis te Rijnsbuig
even groot was als in andere jaren De
laatstelijk uitgevoerde herstelling werd on
der het welwillend toezicht van den direc
teur van het Museum „De Lakenhal" te
Leiden voltooid. Nog werd vermeld, dat dr.
Bierens de Haan en mr. J. Coert thans ge
durende tien jaren onafgebroken de func
ties van voorzitter en penningmeester ver
vuld hebben, in verband waarmede de se
cretaris elk hunner een ..Decennium Spi-
nozanum" aanbood.
Hierop bracht de penningmeester ver
slag uit omtrent den staat der financiën,
welke bevredigend kon worden geacht,
mede tengevolge van een belangrijke bij
zondere bijdrage.
Tenslotte werd prof. dr. Tj. de Boer. die
volgens rooster aan de beurt van aftreden
was. als bestuurslid herkozen, terwijl in
een nog bestaande vacature in het bestuur
werd voorzien door benoeming van dr H.
Wolf.
Ter gelegenheid van de 300ste verjaring
der geboorte van Benedictus de Spinoza,
werd op initiatief van het bestuur een her
denkingssamenkomst gehouden.
De voorzitter dr. J. D. Bierens de Haan,
opende de bijeenkomst en heette de ter
bijeenkomst uitgenoodigde autoriteit en de
verdere aanwezigen welkom. In zijn ope
ningswoord herinnerde hij aan het Amste-
lodamensis waarmee Spinoza zichzelf aan
duidde en noemde den wijsgeer een Ned -
landsche Stem in het koor der groote den
kers van de Europeesche wereld. Na deze
openingwoorden hield hij een rede over:
De beteekenis van het menschbegrip in
Spinoza's wereldleer."
Prof. dr. H. Brugmans, hoogleeraar aan
de Amsterd. Universiteit, sprak daarna
over Spinoza en Amsterdam (zijn geboor
teplaats). Tenslotte sprak de heer W G.
v. d. Tak. secretaris van het Spinozahuis,
over „Spinoza's Persoonlijkheid."
Hedenmorgen te kwart voor twaalf heeft
de burgemeester van Amsterdam, de heer
W. de Vlugt, die verhinderd was des mor
gens de vergadering van de vereeniging
Het Spinozahuis bij te wonen, den voorzit
ter en den secretaris dezer vereeniging. de
heeren dr. J. D. Bierens de Haan en W G.
van der Tak op het stadhuis ontvangen.
Namens het bestuur van de vereeniging
Het Spinozahuis boden deze beide heeren
den burgemeester de zilveren Spinoza-pen-
ning aan.
De voorzijde van deze penning vertoont
den beeldenaar van Spinoza overeenkom
stig de in 1744 naar het portret der Opera
Posthuma gestoken koperen plaat in B v.
S. Sittenlehre widerleget von Christian
Wolf. met een door wijlen mr. dr J B.
Kan vervaardigd randschrift.
De keerzijde van de penning vertoont
een afbeelding van het Spinozahub te
Rijnsburg.
RECLAME.
wordt ook Uw baby. als hij zijn slaapje
maar ongestoord kan genieten. En slapen
doet het, wanneer U de roode, gesmette
en stukke plekken van zijn huidje ver
zacht en geneest door ze in te wrijven met
Mijnhardt's Kinderzalf. Doos 25. Tube 40 c.
Bij Apoth. en Drogisten.
95
Een ontroerend moment uit de film
„Madchen in Uniform".
Albert Schweitzer.
eer ..Schweitzer?"
meer over hem schrijven of lezen.
Et niet „uilen naar Athene dragen"?
blijk gezegd, waren dat m'n eerste
jchten. toen men mij, in 'n bijeen-
t ran 't comité, dat z'n komst alhier
lereidt, vroeg, iets over hem te
(ven. 't zij dan meer speciaal over
Jmusicus Schweitzer. Hoewel ik dan
(b beroep op bovengenoemde „uilen"
bleef men er toch op aandringen,
waar deze belangrijke en begena-
e figuur, van welke zijde dan ook be-
altijd een merkwaardig beeld geeft,
j we trachten, enkele indrukken, die
jan hem kregen, mee te deelen
Eraf echter nog iets anderes.
irrdere malen kan men de tegenwer-
vernemen, dat 'n man van zijn ga-
I en kunde, eigenlijk allereerst z'n
Jiten aan eigen omgeving, althans
(Europa heeft te geven. Ook wordt de
Tderstelling wel gehoord, dat hulp-
fcvende lichamen van eigen bodem
j zn „actie" wel eens in 't gedrang
|n.
(ar vragen we ons af heeft 'n
1 als Schweitzer niet 't volste recht
ie geven, daar, waar hij dat zelf
fcdit? En als men dan daarenbo-
(jf motieven weet. die hem er toe he
li naar Afrika te gaan, dan komt
|h toe. alle tegenwerpingen ongemo-
1 te achten
t dezer motieven vonden we zoo tee-
ki uitgedrukt in 'n artikel van J.
F Fetter, waarin hij een der beweeg-
|(ii van Schw. om naar Afrika te
als volgt omschrijft:
iropa heeft van het oogenbllk dat
i schepen de Afrikaansche stranden
Ireikten zoo onnoemelijk veel kwaad
i de negers gedaan, door den im-
van alcohol en syphilis, dat alles,
i het hun goeds bewijst, geen wel-
is. maar verzoening voor het vele
hun berokkend." Ziedaar,
(veitzer's motief! Voor zulk 'n mo-
hebben we ons eenvoudig te bui-
I, wetend dat het juist voor Europa
mogelijk ook voor andere „be-
(uafde" werelddeelen) een lichtend
beschamend voorbeeld kan zijn.
i van de eerste indrukken die men
(dezen merkwaardigen mensch krijgt,
i groote eenvoud ('t geen hij met
ke werkelijk „grooten" gemeen heeft)
«1 gepaard gaat met 'n ongekun-
hartelijkheid en 'n aanstekelijke
Rktheid.
i zin voor humor is trouwens be-
We denken aan 't kostelijk geval
(den neger in Lambarene, aan wien
ftitzer om hulp vroeg bij het bouwen
[een schuur, naar 'k meen. 't Ant-
1 van den Afrikaan was: dank u.
ludeer voor „intellectueel". (De neger
lam. lezen en schrijven geleerd).
1 was t antwoord van Schweitzer,
[probeer ik al zoo veel jaren, maar 't
f nog niet gelukt! (Dr. in filosophie,
theologie, medicijnen en daarenboven een
beduidend musicus.)
'n Tweede geval komt ons in de herinne
ring van z'n vorige Europeesche tournée.
In de een of andere plaats in Engeland
had men hem een extra-feestelijke ont
vangst toegedacht.
Hij aou met ceremonieel worden „in
gehaald" en o.a. zou Schweitzer dan
voorafgegaan worden door plaatselijke
jeugdige schoonen, in 't wit gekleed
Echter vond men 't wenschelijk hem er
vooraf over te polsen en hij hoorde de
plannen rustig aan. Z'n antwoord was.
dat hij er over dacht om dan te verschij
nen in 'n paar dierenhuiden met bokke-
hoorns op 't hoofd, z'n vreugde uitend in
I dansen en sprongen
De Engelschen (met hun bekende zin
voor humor) voelden al spoedig, dat die
optocht maar liever niet moest doorgaan.
't Werken met Schweitzer, aan z'n
voorbereidingen voor z'n laatste concert
alhier was wel inspannend maar n
genot. Als wetenschappelijk mensch werkt
hij systematisch en met den tijd uiterst
economisch. Toen we hem van den trein
haaiden was z'n eenige ontspanning voor
dien dag, een wandeling van Station naar
de Pieterskerk Daar aangekomen werd
ongeveer 6 uur onafgebroken gewerkt.
De grootste zorg werd besteed aan de
te kiezen klank-combinaties, 't geen zóó
consciëntieus werd opgevat, dat daarbij
zeker dien dag een 25 maal de ongeveer
40 treden hooge orgeltrap op en af werd
gegaan, om zich beneden te vergewissen
van 't effect der gekozen klank-kleur,
't Resultaat was bijna altijd goed geweest,
en al spoedig was dan de uitroep:
„wunderbar. wunderbar"
Want. Schweitzer vond het orgel in de
Pieterskerk een pracht-instrument. 'n
Instrument met 't echte oude individueele
toonkarakter. in tegenstelling met veel
fabrieks-massa-werk uit den tegenwoordi-
gen tijd. 'n Staal van echt oud-Nederland-
sche orgelbouwkunst, maar. dat noodig
(zaakkundig en in stijl natuurlijk) ge
restaureerd dient te worden.
Als musicus ontving Schweitzer z'n op
leiding grootendeels van Widor te Parijs.
Merkwaardigerwijs was het echter
Schweitzer, die z'n leermeester de oogen
opende voor Bach, althans voor de won
dere symboliek die bijv. in de koraal-voor
spelen verborgen ligt.
Vooral door de tekst-verklaring werden
deze compositie's voor den Franschen
meester 'n openbaring en hij zegt het dan
ook in 't voorwoord dat hij in Schweit
zer's standaard-werk over Bach schreef,
dat hij zonder eenig voorbehoud Bach
voor de universeelste van alle kunstenaars
houdt; wat hij in z'n werken uitdrukt is
't godsdienstig gevoel in den meest reinen
vorm.
Schw. heeft over Bach vooral, 'n geheel
eigen opvatting, die men gaarne aan
vaard wetend dat ze echt en waar
achtig is. Niettegenstaande hij groote zorg
besteedt aan z'n klank-combinatie's, moet
de aandachtige hoorder zich toch voor
namelijk instellen op 'n manifestatie van
de architectonische bouw. op de structuur
van 't werk. Schweitzer is man van de
daad. óók op muzikaal gebied.
Hij toont hiermee de superioriteit van
,.'t zelf musiceeren" boven het passieve
ondergaan dat ons de moderne techniek,
helaas ook op kunst-gebied heeft ge
bracht.
Door dit „zelf musiceeren" toont hij dat
muziek van haar waarde als „vrije" kunst,
nog niets heeft ingeboet
„Vrij" in den zin van vrij maken van
onszelf; wellicht is dit een van de rede
nen. waardoor Schweitzer, mee naast z'n
ijzersterk gestel, den indruk geeft, 'n
gelukkig mensch te zijn.
Kerkvoogden stonden Hooglandsche- en
Pieterskerk voor lezing en concert welwil
lend af, 't geen niet anders dan gewaar
deerd kan worden.
In St. Pieter gaat het in samenwerking
niet 't bekende koor Sursurn Corda onder
Anton van der Horst.
Mogen velen zich opmaken. Maandag
en Vrijdagavond te gaan. niet zoozeer om
den persoon Schweitzer, maar voorname
lijk om de geestelijke motieven van 'n
eerlijk man. Schweitzer zal dan den in
druk kunnen meenemen, dat werkelijk
geestelijke waarden in Nederland nog
altijd hoog worden aangeslagen.
LEO MENS.
Moord en crisis.
Een tijd van moorden en regeerings-
crises.Ziedaar het weinig opwekkend
beeld van den tegenwoordige» snel voorbij
schietenden kalender!
Aan alle zijden knallen de revolver
schoten, opeischend hun buit. Viel in het
Westen de Fransehe president Doumer ten
offer aan een Rus waaromtrent nog nim
mer volledige zekerheid is verkregen, in
het Oosten is de Japansche premier Inukai
neergeknald als een slachtoffer van Ja-
pansch fascisme, zooals dat officieel wordt
betiteld. Juister zou het o.i. zijn om te
praten van eng Japansch nationalism i
van de meest gevaarlijke soort! Enkele
militaire „Draufganger", te beschouwen
als afgevaardigden der krachtige militaire
kaste, hebber, zonder gewetensbezwaar
den premier neergelegd, onafhankelijk
van diens persoonlijkheid, om het regime
te treffen en hun optreden, dat voor hen
zelf de doodstraf beteekent, heeft maar al
te goed doel getroffen. Alle twijfel is bui
tengesloten. dat in Japan een nieuw ka
binet zal optreden, dat geheel is geïnspi
reerd op den wil van deze nationalisten
pur sang. De Japansche politiek naar
buiten en binnen zal dientengevolge een
uiterst agressief 'karakter gaan aannemen
en elke voorspelling, waarop dat zal uit-
loopen. lijkt ons vooralsnog ondoenlijk.
Baas in Japan worden de militairen te
land en ;er zee
Een geluk bij een ongeluk is nog, dat
tenminste te Sjanghai een overeenkomst
is geteekend en de Japanners reeds ern
stig zijn begonnen met het terugnemen
hunner troepen. zoodat direct gevaar daar
als geweken is te beschouwen Anders staat
het er voor met Mandsjoerije. Men mag
veilig aannemen, dat de Japansche aspi
raties om dit gebied eenvoudig te annexee-
ren thans meer rechtstreeks tot uiting
zullen komen, zonder rekening te houden
met de belangen van anderen: China telt
niet mede, maar ook met de belangen van
sovjet-Rusland of Amerika zal slechts
amper te rade worden gegaan! Welke ge
varen daaraan zullen zijn verbonden
Hoezeer de Chineesche tegenstand bij
Sjanghai een verrassing is geweest, toch
behoeft het militaire Japan zich in Mand
sjoerije weinig rekenschap te geven van
de Chineesche macht. Ook het verzet der
Chineesche vrijkorpsen zal, wanneer Ja-
jian een groote schoonmaak Inzet, vermoe
delijk niet veel te beduiden hebben.
Wat de sovjets betreft, in den loop var,
het conflict in het Verre Oosten ls ook
hun militaire onmacht voldoende naar
voren getreden en slechts als het niet
anders kan zullen de sovjets zich daar
wagen aan een strijd, die inwendig ln
Rusland bovendien verstrekkende gevol
gen zou kunnen hebben; vooral als het
daar in het Oosten niet voor den wind
zou gaan. zooals niet anders te verwach
ten is
En ook de Vereenigde Staten zullen niet
te hard van stapel loopen, want ook voor
hen zou een oorlog zoo ver van huls niet
meevallen.
Militair Japan weet dat en zal daarvan
maar al te zeer gebruik maken. Als het
echter daarbij nu maar niet al te brutaal
wordt.
Naast deze nieuwe crisis in het Oosten,
waarvan een integer staatsman als Inukai
het onschuldig slachtoffer is geworden, ls
er een crisis uitgebroken in België, en
Oostenrijk: om te zwijgen van de reeds
bestaande crisis in Fankrijk en de slui
merende crisis in Duitschland.
In België is natuurlijk de taalstrijd de
regelrechte oorzaak van het aftreden van
het liberaal-katholieke kabinet Renkin.
Vlaanderen voor de Vlamingen willen de
liberalen daar te lande nog steeds maar
niet erkennen: zij begrijpen blijkbaar niet,
welk gevaarlijk spel zij spelen met deze
minachting voor het Vlaamsch, dat zich
niet meer zal laten terugdringen, integen
deel vasthoudt aan zijn goede recht! Om
verkiezingen te vermijden doet Renkin
thans bovenmenschelijke pogingen om ter
elfder ure het met de liberalen nog op een
accoordje te gooien, doch zelfs al zou dit
succes opleveren, blijft het slechts uitstel
van executie. Met groeiend gevaar, dat
de splijtzwam bij onze Zuiderburen zich
gevaarlijk zal uitbreiden!
In Oostenrijk breidt de macht van het
fascisme zich eveneens uit en daaraan
moet de val van het kabinet Buresch
worden toegeschreven. Vermoedelijk zal er
evenwel weinig veranderen, want de nieu
we kabinetsformateur Dollfuss zal even
eens een regeering vormen, steunende op
de rechtsche en midden-partijen, al is het
dan niet officieel. De meeste moeite ver
oorzaakt de vervulling van het departe
ment van buitenlandsche zaken. Het is
een brandpunt van belangstelling in de
huidige tijden voor Oostenrijk, dat vecht
voor zijn economisch bestaan zooals alle
Europeesche staten van het midden. Het
liefst zouden de socialisten daar nieuwe
verkiezingen zien uitgeschreven voor den
Nationale» Raad. rekenend op een over
winning. doch dit juist is voor de
middenpartijen een reden te meer om
zich tot het uiterste in te spannen ver
kiezingen te vermijden, in de stille hoop,
dat de'toekomst verbetering zal brengen'
In Frankrijk komt nu spoedig de beurt
aan Herriot om te trachten een regeering
te vormen Erg hoopvol ziet het er echter
trots de aanvankelijk gekoesterde ver
wachtingen niet uit. Voor zoover betrouw
bare gegevens beschikbaar zijn, valt reeds
te voorspellen, dat van een herstel van
het z.g. kartel niets zal komen. Eensdeels
stellen de socialisten te zware eischen,
anderdeels voelt blijkbaar Herriot zelf
niet veel voor een samengaan met de so
cialisten. verkiest hij een combinatie met
Tardieu zonder de groep Marin. Blijkt dit
juist te zijn, dan verandert er niet veel
in de Fransehe politiek en zal deze slechts
een zeer bescheiden ruk naar links maken
en blijft ten aanzien van ontwapening en
herstel- en oorlogsschulden vrijwel alles
bij het oude Het zou een geduchte te
genvaller zijn!
En tenslotte, in Duitschland heerseht
feitelijk een sluimerende crisis, gelijk ge
zegd Uiterst moeilijk is de situatie voor
rijkskanselier Brüning! Waarschijnlijk
zal komende week. wanneer de Pruisische
Landdag bijeen komt. veel worden opge
helderd. hoewel zekerheid daaromtrent
ontbreekt als gevolg van het feit, dat de
verhoudingen tusschen Nazis en Centrum
veel is verslechterd en alleen een samen
gaan van deze beiden rust kan brengen in
het parlementaire leven naar binnen en
naar buiten!
RECLAME.
SPECIAAL AANBEVOLEN
GROEN MERK 40 Cf. per halfpondspakje
BLAUWMERK 35 Ct. per halfpondspakje
CIRKELKOFFIE 32 Cf. per halfpondspakje
MAGNEETKOFFIE 28 Cf. per halfpondspakje
FAKKELKOFFIE 24 Cf. per halfpondspakje
VRAAGT UWEN WINKELIER
7452
Steunt, bij gelijken prijs en
kwaliteit,
De Nederlandsche Industrie.
Hiermede dient gij Uw land
En bestrijdt gij de werkloosheid.
Deze allereerste film van. door en over
vrouwen, bovendien de eerste film van
een nieuwe filmmaatschappij De Deut
sche Film Gememschaft heeft in alle
landen, waar zij vertoond werd, een onge
kend succes gehad.
In den grond is „Meisjes ln Uniform"
een ernstig stuk werk, dat een ernstig
probleem met groote aandacht behandelt.
Als v.n oorzaak van dit succes noemt
de productieleider Carl Froelich wel het
feit, dat deze film tot stand kwam door
een zóó innige samenwerking van scena
rist, regisseuse, spelers en productieleider,
als zelden of nooit in de filmproductie
werd aangetroffen.
Het compliment ..gemeenschapsfilm"
staat niet alleen op de sociale stof, die de
film behandeld, doch ook en vooral op de
gemeenschappelijke gevoelens, waaronder
alle medewerkers hun taak hebben ver
vuld.
Wie zal uitmaken of de grootste ver
diensten toekomen aan de dichteres
Chxista Winsloe, die uit haar tooneelstuk
„Gestern und heute" de stof voor de film
putte, aan Carl Froelich. die de algemeene
leiding van de film had, aan Leontine Sa-
gan, de artistieke leidster in engeren zin.
aan Dorothea Wieck of Hertha Thiele, die
zoo voortreffelijk de rollen van Fraulein
von Bernburg en Manuela vertolkten; aan
de honderd andere medespelenden, die met
een bewonderenswaardige feeling hun
dienende taak in het geheel vervulden.
Froelich beweert zich dagelijks verbaasd
te hebben om de geestdrift, waarmede
allen zonder uitzondering zich één voel
den in hun zwaren arbeid. Dit één-voeler,
j ls volgens hem de groote oorzaak van de
boeiende kracht, die de film vrijwel zon
der inzinking uitstraalt.
Het merkwaardigste verschijnsel bij dit
alles is het feit, dat alle honderd meisjes
voor het eerst van hun leven voor de
camera-lens stonden.
Routine en virtuositeit waren haar dus
1 volkomen vreemd Ook de regisseuse Leon
tine Sagan volbracht haar eerste film
daad. En welk een daad!
Er zijn talentvolle regisseurs, die dezen
x
trap van volmaaktheid pas na jaren ex-
perimenteeren bereiken en dan over de
doorgeworstelde ontwikkeling van hun
filmvermogen allerminst ontevreden zijn.
•Leontine Sagan echter deed een eerste
gooi die onmiddellijk raak was, doch die
misschien minder meesterrijk ware ge
weest, indien haar honderd medewerkers
minder geestdriftig haar ter zijde hadden
gestaan. Men zal daarom de film „Meisjes
in Uniform" door de critiek algemeen ge
loofd als de beste film van het seizoen
beter gezegd van de laatste seizoenen niet
mogen prijzen, zonder in dien lof allen te
betrekken die aan de vervaardiging heb
ben medegewerkt Er is hier n.l. geen
plaats voor bijzondere hulde aan een of
meer adressen, doch alleen voor een ge
meenschappelijke hulde aan de meisjes in
uniform en hun leidsters
Is het wonder, dat de filmvrienden over
de geheele wereld uitzien na een tweede
poging van een talent als Leontine Sagan.
Inderdaad: zij heeft weer nieuwe plan
nen en is reeds begonnen aan een tweede
film. waarvan spoedig nadere bijzonder
heden zullen bekend worden
o
OM VERDER TE VERTELLEN:
Men zegt, dat Lewis Stone het beste ge
heugen heeft van alle acteurs in Holly
wood Hij leest zijn rol over vlak voor met
ae opnamen begonnen wordt en kent ze
steeds woordelijk Stone zegt. dat dit het
resultaat is van zijn langdurige ervaring
met reizende tooneelgezelschappen en dat
het voor hem voldoende is te weten in
welke studio hij werkt en in welk costuum
om direct een scène te kunnen speler..
Hoe zal het vliegtuig van de toekomst
eruit zien? Deze vraag werd onlangs aan
de Metro Goldwijn Mayer technici gesteld
voor een scène in Strange Interlude,
welke in 1945 speelt. Men was overtuigd,
dat een autogyro, welke op een dak kan
landen en opstijgen, het meest waarschijn
lijke type zal zijn.
1 01 Dorothea Wieck in de veelbesproken film „Madchen ln Uniform"
.welke deze week hier gedraaid wordt.
