HET 50-JARIG BESTAAN DER
KAASMARKT TE BODEGRAVEN.
„DEVELUWr
akkers Abdijsiro
„Voor de Borst"
Historisch Overzicht - „De Toonaangevende Markt"
LAND- EN TUINBOUW.
Varia uit de Vogelwereld.
Stillen de hoest
Maken los
N.V. HANDEL Mij.
uitsluitend:
Gebruik bij:
Verkoudheid
Hoest, Griep
Influenza
Kinkhoest
Bronchitis
en Asthma
RECLAME.
Dinsdag as. zal het 50 jaar geleden zijn,
dat de bekende kaasmarkt te Bodegraven
geopend werd.
Volgens oude gegevens moet Bodegraven
ook vroeger een marktplaats zijn geweest.
Veel is daarvan niet bekend. Een „Kaas
markt" was het zeker niet! Maar vermoe
delijk werd er vee verhandeld, daar
Bodegraven steeds een centrum van den
veehandel is geweest. De plaats van die
oude markt zal vermoedelijk geweest zijn
zijn aan het eind van de Kerkstraat, waar
tegenwoordig de panden van den graan
handel v. d. heer Muiswinkel zijn gevestigd
en waar tot tien jaren geleden grijsgeschil
derde palen met witte koppen aan het
marktleven herinnerden.
Die markt was echter op een of andere
wijze verloopen, doch tegen het Jaar 1883,
een Jaar of 12 dus na den grooten orand,
rezen er stemmen op, om net oude markt
leven te herstellen.
Aanvankelijk werd daarbij echter meer
aan een veemarkt dan aan een kaasmarkt
gedacht. Er is toen een vergadering van
de Holl. Mij. van Landbouw, onder leiding
van den burgemeester, mr. v. d. Velde,
slechts door wijlen den heer H. Goebel
de gedachte van een kaasmarkt bepleit.
Aan het verzoek van den Raad, tot het in
stellen van een serie Voorjaars- en Na
jaarsveemarkten, werd op zijn voorstel
toegevoegd: „En van een wekelijksche
Kaasmarkt, te beginnen den eersten Dins
dag na 15 Maart 1882".
Dit voorstel werd door den Raad met
algemeene stemmen aangenomen. En nu
is dit het wonderlijke, dat van die beele
veemarkt nooit meer iets is gehoord! Zij
moet heel spoedig verdwenen zijn of hee-
lemaal geen levensvatbaarheid hebben ge
had. De „Kaasmarkt" echter nam op. en
werd reeds na enkele weken een groot
succes!
Hoe dat te verklaren? De idee van een
kaasmarkt was nog vrijwel nieuw. Eenlge
jaren daarvoor was wel te Gouda een
markt voor kaas opgericht, doch deze be-
teekende weinig. De boer zat vrijwel vast
geklonken aan zijn kaashandelaar. Het
aantal kaashandelaren was zeer klein en
meestal ging het zóó. dat de boer gedu
rende het heele jaar zijn kaas maar naar
..zijn kaashandelaar" bracht, die dan wel
zou zien. tegen welken prijs hij die zou
kunnen verkoopen, en wanneer zij ver
kocht zou zijn.
't Volgend voorjaar wanneer de land
pacht betaald moest worden kon de boer
dan weieens komen vragen hoeveel .men"
hem kon uitbetalen. In net gunstigste ge
val, kon er een „voorschotje" op over
schieten.
De kaasboeren moeten in die dagen wel
zeer meegaand geweest zijn. Deze vorm
van handel was oorzaak van een soliden
band tusschen „boer" en „handelaar".
Waar alles op goed vertrouwen ging en
de boer dus de wangunst van den koop
man niet kon riskeeren, zat deze er vrijwel
geheel aan vast.
Bovendien bracht deze wijze van zaken
doen mee, dat het moeilijk was, voor een
nieuwen handelaar om zich te vestigen.
Eenvoudig omdat hij geen boeren kon
krijgen. Deze misstanden voelde de ionge
energieke heer Goebcl, die zich pas als
koopman in Bodegraven gevestigd had.
Een vrije markt zou zoowel in het be
lang van den boer als van den handelaar
zijn.
De bestaande groote handelaren e. a.
voelden niet veel voor deze marktplannen.
Begrijpelijkerwijs hielden zij ..hun boeren"
liever vast.
Die tegenstand heeft echter niet lang
geduurd. Mochten de vertegenwoordigers
dezer handelaren op de eerste markten
alleen maar komen kijken of er ook van
„hun boeren" bi] waren, reeds na korten
tijd, kochten zij zelf on de markt.
De eerste aanvoer bedroeg slechts 7 wa
gens. Het was dan ook een allesbehalve
gunstig gekozen tijdstip om een markt te
beginnen, want in de maand Maart zijn
de aanvoeren het geringst. Dat duurde zoo
eenige weken met 9 7 en 16 wagens, tot
de aanvoer een sprong nam en via 50, in
de betere kaasDeriode 100 wagens, en zelfs
daarboven bedroeg.
Het succes van de markt was verzekerd!
Toen dan ook later, dank zij de bemid
deling van den heer Goebel, de Dr.itsche
kooplieden naar Bodegraven kwamen, om
zelf op de markt te koopen, wat nog niet
vroeger was gebeurd, was de roem van
Bodegraven's markt voorgoed gevestigd.
Zelfs de concurrentie van In den omtrek
telkens weer opgerichte, oudere markten,
kon niet verhinderen, dat de aanvoeren
van jaar tot jaar, tot 1926 toe, steeds ble
ven stijgen, om daarna zoo ongeveer om
haar evenwicht te blijven schommelen.
Bodegraven is en schijnt te zullen blij
ven de toonaangevende markt voor „vol
vette Hollandsche boerenkaas", zóó zelfs,
dat de Amsterdamsche melkprijzen gere
geld worden naar de kaasprijzen te Bode
graven.
Hoeveel dank Bodegraven verschuldigd
is aan de mannen van die dagen, inzonder
heid aan den heer Goebel, blijkt wel als
men de groote vlucht ziet, die de kaas
handel in die 50 jaar genomen heeft. Van
hoogstens 3 a 4 handelaren In 1882. is het
aantal thans gestegen tot 60.
De Bodegravensche Vereeniglng van
Kaashandelaren heeft mogelijk grooteren
invloed dan de geheele Nederlandsche \er-
eenigmg. Bodegraven is in die halve eeuw
uitgegroeid van een minlatuur-doroie net
aan beide zijden van den Rijn slechts héél
weinig huizen tot een flinke plaats met
steedsche allures. De kaashandel zelf
brengt wel niet voor zooveel handen
werk, maar door markt en handel is Bo
degraven het centrum geworden van een
belangrijke streek.
a
De geschiedenis van de eerste twintig
3aren vermeldt weinig bijzonders.
De eerste marktmeester P. Windhorst
werd oneevol^d door den heer J. Ooster-
kerk. terwiü deze weer orv»ovr,1,YH werd
door den hulden muitmeester, den heer
B. Dekker. Het m^rir+t^rrpTn. tfp tegen
woordige oude markt, werd zoo goed en
70^ uxroori ais dat eine intrrev,reid *oen de
aanvoeren greater wHon To°r> kwam de
groote oorlog. De eerste 2 markten in Mig
1914 brachten, be^alvp geringe aanvoer,
geheel geen handel. De oorlof-omstan
digheden hadden dit alles zoo finaal om
ROZEN.
De beste tijd om rozen te planten is
in het najaar, van October tot eind
November, in het voorjaar van begin
Februari tot eind April.
Op nat gelegen gronden, waar men kans
beeft water op of in den grond te krijgen,
plant men alleen in het voorjaar. Zelfs
tot laat in het voorjaar, eind April, kun
nen met succes rozen geplant worden.
Later verdienen dan in pot gekweekte
planten, welke met aardkluit kunnen wor
den geplant, aanbeveling.
Bij het planten ontpakt men de rozen
buiten de zon of wind en bedekt ze indien
men ze niet dadelijk planten kan, met
nat mos, of zet ze in een emmer met
water. Kan men ze niet binnen een korten
tijd planten, dan kuile men ze op, zóódat
van struikrozen, de vaculalie onder den
grond komt!
Moet men ze voor den winter nog in
kuilen, dan is aanbevelingswaardig, door
den grond een beetje tnrfmolm te doen,
de helft van de rozeniakken worden ook
ondergekuild, tegen uitdroging.
De wortelsnoei moet nooit toegepast
worden bij de planting der rozen. Hoe
grooter en uitgebreider het wortelgestel
van rozen is, hoe beter ze zullen aans!aan
en zich ontwikkelen. Daarom moeten ru me
plantgatten gemaakt worden, dat ze met
de uiteinden schuin naar beneden zijn ge
richt. De grond moet goed tusschen de
wortels warden aangevuld, en goed aan
gedrukt. De stru krozen worden zoo diep
geplant, dat de plaats van de veredeling,
d.i. daar waar de eerste takken uit een
wortelhals ontspruiten, 2—3 c.M. onder de
oppervlakte van het gelijk gemaakte perk
komt te liggen. De stamrozen plant men
zoo diep als ze in de kweekerij gestaan
hebben, wat aan de kleur aan den voet
van den stam duidelijk te zien is.
De grondbewerking van de plaats waar
men rozen wil planten, moet goed zijn,
wil men verzekerd zijn van een goeden,
rijken bloei. De roos verlangt een zeer
voedzamen, diep bewerkten, goed afwate-
renden. doch vochthoudenden bodem. Dus
60 c.M. diep omspitten en zorg dragen,
dat de ondoorlaatbare lagen, verbroken
worden.
Wij moeten voor rozen dus een grof-
kcrrelige, voedzamen grond h bb n. O er-
matig gebruik van b a laarde of tuifstrooi-
sel is voor rozen niet aan te raden. De
grond moet horizontaal liggen, opdat al
net regen- en sproeiwater aan de wortels
van de rozen tsn goede komt. Grondver-
versching moet om de 5 jaar toegepast
worden.
Bemesting, voor rozen is aan te
bevelen, goed verteerde koemest Per 4 M2
1 flinke kruiwagen of een kunstmestbe-
mesting van 75 Gr. snperphosphaat, 50
Gr. patent kali en 50 Gr. zwavelzure am
moniak per M2„ of Nitrofosca, 35 Gr.
per M2, een kunstmest, welke stikstof,
fosforzuur en kali van gemakkelijk oplos
baren vorm bevat. Men drage zorg, dat
men niet over de bladeren strooit aan
gezien verbranding dan optreedt. Een
regelmatige bemesting is wel aan te
raden.
De beste plaats is die, welke tegen het
Noorden Is beschut, maar verder naar Oos
ten, Zuiden en Westen geheel open ligt,
zoodat zon en versche lucht vrij kunnen
toetreden. Plant nimmer aan de Zuid- of
Westzijde, wanneer daar een schutting of
muur het zonlicht tegenhoudt
Bij droog weer is het goede gieten van
rozen noodzakelijk, vooral bij pasgeplantte
rozen. Vooral de ondergrond moet voch
tig zijn. Gedurende den b'oei mag men niet
gieten of besproeien, zóó, dat de bloemen
en knoppen nat worden. Hi;r 'oor vernie igt
men of verljort men den bloei. De bloe
men smetten^ men giet dus met een straal-
piip. Nadat het water is weggezakt, schof
felt men de perken, de dunne droge laag,
die dan aan de oppervlakte ontstaat voor
komt verdamping uit de diepere aard
lagen en doet lucht en warmte in den
bodem binnendringen.
Behandeling van Snoei en bestrijding der
ziekten, worden beschreven in het volgend
artikeL
Weersgesteldheid en Vogelzang.
Weersveranderingen, In het bijzonder
strenge vorst of sneeuw zooals bekend
laten Roodborst, Winterkoning en Hegge-
musch ook in den winter hun zang hooren
beïnvloeden den zang van verse'.il'ende
vogelsoorten in ongelijke mate. Een bekend
Engelsch ornitholoog, H. G. A'exan'er, ceed
nauwkeurige waarnemingen over den in
vloed van zekere weersgesteldheden op de
uitingen van bepaalde vogels en deelt daar
omtrent o.a. het volgende mede.
Vorst doet den zang verminderen en be
ïnvloedt vooral die vogels, welke hun
voedsel op den grond zoeken, zooals Leeu
weriken en Lijsters (vroege zangers), doch
koude winden hebben deze fde uil;we k ng
op soorten, die het meer in de boomen
zoeken. Sommige reageeren positief op
zonneschijn, zooals de Koolmees; andere
op regen, zooals de Merel. Zon of regen
kan gunstig op den voeJselvoor.aad dezer
vogels inwerken en zoodoende tot zingen
aansporen; regen echer zet de Mjrel in
sterkere mate daartoe aan dan Lijsters of
Roodborsten, cf c' <xn hun voedsel v.ijwel
hetzelfde is. Bij nauw-verwante soorten
treden in hun uitingen merkwaardige ge-
voels-vatbaari.e len aan den dag. De za g-
lijster zingt in den vroegen morgen, bij
gunstig weer, van eind November af; de
Merel hoort men schaars vóór Februari
en dan meestal ln den namiddag. Misschien
ligt aan den zang zoo zegt A. bii
beide soorten niet eenzelfde prikkel ten
grondslag: bi' den Zanglijster is het wil*
licht meer een uiting van bovenmatige
energie, bij de Merel mogelijk meer een
liefdezang.
De „psyche" van witte varianten
onder de vogels.
In een mededeeling over de vogels in
Whitley's particuliere diergaarde te Paign
ton (Devon, Eng.), maakt dr. E. Hopkinson
melding van vijf Witte Australische Zebra-
vinken, die wegens hun boosaardigheid elk
afzonderlijk waren ondergebracht. Dit r
wel me:kwaardig, want genoemde vogel"
hoewel le\endig van aard en niettegenstaan
de hun zéér geringe grootte, heel goed in
staat voor zichzelf te zorgen, zijn zelfs in
het broedseizoen tegenover soortgenoolen
niet onverdraagzaam. Het schijnt dus alsor
de witte vogels, die onlangs voor het eerst
ziin opgetreden, psychisch van de normaal
gekleurde verschillen. Zeker is dit het
geval met een tamelijk nauw-verwante, doe
veel grootere soort, het Rijst-vogeltje,
waaronder de witte voorwerpen ongetwij
feld veel minder goed-geaard zijn dan de
normaal gekleurde. Wellicht spruit ore
voort uit het feit, dat de witte Rijstvogel
tjes een gedomesticeerd ras vormen, dus
in gevangenschap om zoo te zeggen „te
huis" zijn, terwijl feitelijk aLe normale
voorwerpen wild-gevanjen en daarom al
licht sterker zullen zijn. Wat echter de
Zebra-vink aangaat, thans kweekt men zoo
wel witte a's normale exemplaren daarvan»
deze soort, reeds lang als onbezorgd
broedster in gevangenschap bekend, heelt
men in den loop dezer eeuw volkomen
gedomesticeerd.
Indien wie vederkleed en strijdlustigheid
dikwerf met eikander gepaard gaan, kan
dit misschien ook wel de oorzaak er van
ziin. dat de Reuzenstormvogel in de Zuide
lijke de:len van vcrspreidingsg.bied (Zuid-
pool-zee, noordelijk tot Nieuw-Zee.ana,
Australië, Zuid-Afrika en Zuid-Amerika;
gewoonlijk in den witten vorm optroef -
déér toch is de strijd om het ^staa
onder die roofzuchtige zesvogels n
hevigst. vApj pELT lECHnER.
RECLAME.
MIJN HARDT'S
salmiak-tabletten
Doozen 20 en 30 cl- B.j Apolh en Drogn
vergegooid, dat niemand durfde te koopen.
Na 2 weken herstelde zich echter de toe
stand en ging de handel weer rustig
voort.
Duitschland was toen „het" exportland!
Groote hoeveelheden kaas gingen over de
grenzen. Op den laatsten dag, voordat de
grens definitief voor den uitvoer van kaas
werd gesloten, kwam zelfs een speciale
kaastreln alleen uit Bodegraven. Echter
bracht die sluiting der grens, mét het feit
dat de Regeering de geheele voedselvoor
ziening van ons volk in eigen handen nam,
mee, dat ook de vrije handel in kaas ver
boden werd. Daardoor werd ook de vrije
markt overbodig, met het gevolg, dat van
Mei 1918 tot Mei 1919 geen kaasmarkt
werd gehouden
Bij de heropening in 1919 waalde fees
telijk de vlag van den toren.
Over de volgende jaren valt weinig te
melden tot in 1921 stemmen opgingen om
vergrooting van het bestaande of een
nieuw marktterrein te krijgen. Een ge
voerde actie, kreeg spoedig den steun van
de Middenstandsvereenigmg en verschil
lende andere vereenigingen. Een 4-tal nee-
ren, die in het bezit waren van een groot
terrein achter de Kerkstraat, dat slechts
door een smalle strook gronds van de oude
markt was gescheiden, ontwierpen een vol
ledig plan voor de stichting van een markt
od dat terrein. B. en W. daarentegen zoch
ten een oplossing op een juist in dien tijd
van de firma Turkenburg gekocht sluk
welland achter de N. H. pastorie. Over
beide plannen werd een zware strijd ge
voerd.
Beide plannen hadden tegen, dat zij een
terrein schiepen, dat te ver van de oude
markt af gelegen lag. Na een tweetal ge
meenteraadsvergaderingen werd eindelijk
ten gunste van het eerste plan beslist. De
oppositie, die maar 1 stem beneden de
meerderheid bleef, besloot Gedep. Staten
te verzoeken het besluit te verwerpen.
Spoedig hierna werd burgemeester Van
Do'oben de Bruin geïnstalleerd.
Deze zag onmiddelliik een betere oplos
sing en wist binnen 14 dagen in handen
te krijgen de tuinen, schuren, huizen enz.,
die zich bevonden tusschen het bovenge
noemde terrein Turkenburg en de huizen
aan de Kerkstraat.
Door B. en W. werd voorgesteld om de
markt te vestigen op 't bovenbedoeld ter
rein. Door den Raad werd dit voorstel
met algemeene stemmen aangenomen en
het werk met bracht ter hand genomen.
Op Dinsdag 4 Augustus 1925 werd het
nieuwe ruime Marktplein ln gebruik ge
nomen. Deze oplossing was geheel ten ge-
noege van handel en producent.
Nadien werd er op de Nieuwe Markt ge
sticht een Beursgebouw, 'n e.hnuw ai
ingericht, dat reeds vanaf den eersten dag
der opening bleek te voorzien ln ene be
hoefte. De aanvoeren aan de markt .n de
Jaren die volgden, bleven stationair: de
prijzen echter schommelden vooral in de
jaren '26 en '27 werden hooge prijzen be
steed. De beide laatste jaren echter waTen
de prijzen echter lang niet in overeen
stemming met het bedrag, die de zuivel
bereiding noodig had, en nog gaat het
terug. Nog profiteert men van lagere pril-
gere prijzen, die noodwendig moeten vol
gen op de geringe koopkracht in het bui
tenland, voornamelijk Duitschland.
Tenslotte zii vermeld, dat B. en W. van
Bodegraven Dinsdagmiddag a.s. zullen
recipieeren in het Beursgebouw daar ter
plaatse ter gelegenheid van het 60-jarig
jubileum der Kaasmarkt.
RECLAME.
rtaar staat in de Scheepmakers-
straat in Den Haag een groot
gebouw, met de achterzijde aan het
Rijswijksche Plein 's avonds
sprookjesachtig verlicht, dat ge
groeid is uit de trouwe diensten,
jarenlang bewezen aan veel tevre
den hulsvrouwen, bij het aan huis
bezorgen van boter, margarine,
koffie en thee. Aan de deur een
clientèle te scheppen is niet ge
makkelijk, maar de Mij. „DE
VELUWE" heeft kans gezien door
haar uiterst verzorgde bediening,
haar prima waren, tegen niet te
dure prijzen en haar voordeelige
conditiën, zoodanig het vertrouwen
der huismoeders te winnen, dat
aiom in den lande een steeds
wassende stroom aan „De Veluwe"
vertrouwen schenkt. Thans zijn
haar diensten weer uitgebreid
door de rondbrengzaak in Kruide
nierswaren. Deze levert door aparte
bezorgers en vervoermiddelen alle
kruidenierswaren, meest in blik of
carton verpakt, bij aan huis.
tegen concurreerende prijzen. En
daarbij natuurlijk de bekende
voordeelen van hooge korting of
spaarbons voor luxe- of huishou
delijke artikelen. 6063
Het is Uw belang; opent Uw deur
voor onzen vertegenwoordiger, als
hij U tot deelname komt uit-
noodigen.
's-GRAVENHAGE
Scheepmakersstraat - TeL 771850.
ullMUliüuU A 0 q
Per koker: fi.50, f2.75, f4.50.
Wacht niet tot de koorts oploopt, als Gij hoest, transpireert,
U rillerig en als geslagen voelt: dit is het moment om
Abdijsiroop te gebruiken, omdat Abdijsiroop snel en gron
dig werkt. Vanaf den eersten lepel ondervindt Gij een
buitengewone verlichting. Uw hoest verdwijnt. Gij kunt
dan de koorts meester worden en slapen zonder uitputtende
hoes taanvallen.
Oogenblikkelijk zal Abdijsiroop den strijd aanbinden met
de bacillen, die zich bij U ophoopten. Zonder pijn, zonder
moeite zult Gij de taaie slijm kwijt raken, die bezwangerd
is met millioenen ziektekiemen.
