P2»fe Jaargang
DONDERDAG 25 FEBRUARI 1932
No. 22066
Leidsch Crisis-Comité.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
EIDSCH
DAG BLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
I ets. per regel voor advertentlën alt Lelden en plaatsen
aar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
Jndere advertentlën 35 Cts. per regel. Kleine Advertentlën
Gtsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
lil eeD maximum aantal woorden van 30.
hcasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van
rleven 10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers yoor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT^
Voor Lelden pér 3 maanden f.2.35, per weetf.0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per weet „0.18
Franco per post 1.2.35 4- portokosten.
nummer bestaat uit VIER Blades
EERSTE BLAD.
Giro No. 188690.
wr ons werd ontvangen:
loneel Firma A. Dieben Zn. f. 3.-
VEERTIGJARIG JUBILEUM.
I Bij Wernink's Bctonmaatschappij.
Schipper A. Vredenburg.
Waag is het juist veertig jaar gele
dat A. Vredenburg als schipper in
i trad bij de firma weduwe P. A. Wer-
len Zoon. Van deze 0 jaar heeft hij 14
gevaren op een tjalt en de laatste 26
uitsluitend voor de N.V. Wernink's
nij. als motorschipper op de „Chris-
xienmorgien is de jubilaris in tegen-
ftdigheid van zijn vrouw en kinderen,
burgemeester van Leiden, de directie
et kantoorpersoneel toegesproken
den oud-directeur, den heer P. A.
t Sr,
herinnerde er aan hoe schipper
lenburg door zijn resoluut optreden op
bij zijn sollicitatie direct een goeden
uk maakte en daardoor meer dan
reflectanten, die hem vóór waren,
rong. Dien goeden indruk heeft schip-
Vredenburg bestendigd; veertig jaren
hij tot volle tevredenheid van zijn
ens gewerkt en onder vaak moeilijke
hndigheden blijk gegeven van een
e pllchtsopvatting. De drift, welke aan
Ippers eigen is, uitte zich bij V. in een
d .Raai op het anker en zet de zei-
I bij." Spr. brengt hem hartelijk dank
de van hem ondervonden groote me-
'dng om van een klein bedrijf een
onderneming te maken. Spr. be-
t met den wensch, dat al neemt hij nu
Wik afscheid, hij nog vele jaren per-
Blijk contact met Vredenburg zal mo-
hebben, tijdens diens welverdiende
aan den wal.
burgemeester, mr. A. van de Sande
buyzen, schetste vervolgens in welge-
bewoordingen hoe de waardeering
zijn patroons schapper Vredenburg
kagen, ook door anderen wordt ge-
1 en spelde hem onder applaus de zil-
1 medaille, verbonden aan de orde van
le-Nassau op de borst, daarbij den
sch uitsprekqende. dat hij deze hooge
srscheiding nog vele jaren in goede
kindheid zal mogen dragen,
paraens het departement Lelden der
latsohappLj voor Nijverheid en Handel,
irnandigde jhr. C. C. Roëll met een
toespraak den jubilaris de zilveren
hille wegens 40-jarigen trouwen dienst
hdt diploma.
1 beer P. A. Wernink Jr. voerde mede
kens zijn mede-directeur der Betonmij.
i Hoek het woord. Ook deze spreker
hide
eenige jeugdherinneringen op.
kt woorden van hulde en dank voor de
kW nauwgezetheid, waarmede schipper
Menburg altijd zijn taak heeft verricht
[overhandigde hem ten slotte een gelds-
>a8 onder couvert en een pensioenre-
slotte dankte de, procuratiehouder, de
De Groot namens het kantoor- en
usch personeel voor de prettige sa
kwerking en bood €en gemakkelijke
Lp fen bloemstuk aan.
I 1 het gebruik van ververschingen
n°8 eenigen tijd nagepraat.
Dr. F. C. BURSCH.
LEIDSCH CRISIS-COMITé.
i stadgenoot, de heer F. C. Bursch,
Khappeiijk assistent aan het Rijks-
'an Oudheden, is gisteren aan de
Jjneit te Marburg a.d. Lahn (D.) be-
doctor in de praehistorische
w,„p °P «en proefschrift over de
^'cultuur in de Nederlanden. Deze
geschiedde cum laude.
DANKBAAR MAAR NIET
VOLDAAN.
Het Leidsch Crisis-Comité verricht nu
reeds geruimen tijd zijn zegenrijk werk en
het zal onzen lezers ongetwijfeld belang
inboezemen eens eenige bijzonderheden te
vernemen betreffende zijn werkzaamheden
en ervaringen.
In het algemeen betoonen de personen
voor wie deze instelling in het leven is
geroepen zich uiterst dankbaar en verlee-
nen zij alle mogelijke medewerking.Uit den
aard der zaak wordt in gevallen, waar de
gezins-inkomsten nog voldoende mogen
heeten, geen steun verleend, doch het
comité heeft tot zijn groote vreugde reeds
meermalen mogen ondervinden, dat de
kinderen hun werklooze ouders krachtig
steunden en eerst in uiterste instantie een
beroep deden op den openbaren steun. Ook
de hulsmoeders in de onderstaande gezin
nen verrichten prachtig werk. vaak met
volkomen terzijdestelling van zichzelven.
Met heel veel genoegen hoorden wij dan
ook op een conferentie, welke wij gisteren
met eenige vooraanstaande comité-leden
mochten hebben, dat het comité overweegt
op welke wijze het ook voor de ontspan
ning van de vrouwen iets kan doen.
Financieele steun is er, zij het dan ook
beperkt, doch het laat zich Indenken, dat
de stemming in gezinnen, waar vader en
zoons al maandenlang zonder werk zijn,
niet altijd even opgewekt is en maar al
te vaak is moeder de vrouw dan degene,
die het opgekropte leed van de huisgenoo-
ten moet verduren.
Er zijn tot gisteren 1251 aanvragen be
handeld, waarvan 443 A-gevallen (kleine
zakenmenschen, ouden van dagen, enz.) en
808 B-gevallen (georganiseerde en ongeor
ganiseerde werkloozen).
Hiervan werden 921 beslissingen geno
men (waarvan 339 A en 582 B); terwijl
toegewezen werden 714 gevallen (294 A en
420 B). Afgewezen werden derhalve 207
aanvragen (45 A en 162 B).
Voor alles streeft het comité er naar het
contact met het publiek zooveel mogelijk
te bevorderen, niet om daardoor de finan
cieele oogst in de eerste plaats zoo groot
mogelijk te doen zijn, maar opdat het
Leidsch Crisis-Comité algemeen bekend
worde als een prettige en bekende instel
ling, tot wie iedereen zich kan wenden,
die in deze moeilijke tijden niet geheel en
al op eigen beenen kan staan.
Dat de burgerij het harde en onbaat
zuchtige werken van het comité weet te
waardeeren, heeft de opbrengst van de
eerste Woensdag-collecte bewezen. Men
kan ervan verzekerd zijn, dat het totaal
bedrag der ingezamelde gelden voor hon
derd procent terecht komt bij hen, voor
wie het bestemd is. Wij onderstreepen
dit laatste nadrukkelijk, omdat het ge
rucht de ronde doet als zou een deel van
dat geld weg gaan aan salarissen voor
ambtenaren in dienst van het comité. Zoo
wel de dames en heeren der administratie
als de huisbezoekers en -bezoeksters ver
richten hun arbeid geheel vrijwillig en
zonder eenige vaste vergoeding te vragen.
Een groote moeilijkheid is steeds de
vraag hoe de stille armen het beste te be
reiken. Laten zij, die door de benarde tijds
omstandigheden geen kans zien om het
hoofd boven water te houden, zich toch
schriftelijk tot den voorzitter, mr. Romijn
of een der andere comité-leden wenden.
Hun aanvragen worden alléén door den
voorzitter en secretaris met de uiterste
discretie behandeld.
Een tweede moeilijkheid is tevens hoe
de zelfstandige, kleinzakenmenschen, wien
door bank en leveranciers geen crediet
meer wordt verleend, aan geld te helpen.
In samenwerking met de Gemeentelijke
Voorschotbank is thans een plan in voor
bereiding tot stichting van een Leidsch
Crisis-borgstelltngsfonds. uit welk fonds
dan gelden te leen zouden worden ver
strekt. Dit heeft bovendien het voordeel,
dat men er eerder toe zal komen om een
leening af te sluiten dan om steun aan te
kloppen. Bij de gewone steunverleening
wordt de Leidsche middenstand zooveel
mogelijk ingeschakeld, m.a.w. het comité
heeft geen eigen magazijn van goederen
ingericht, doch verstrekt bonnen op ver
toon waarvan bij diverse winkeliers de
goederen kunnen worden afgehaald.
Zooals reeds gezegd, ondervindt het
comité bij de inzameling van geld en goed
veel medewerking.
Dezer dagen schonk de firma I. Zand-
voort honderd bonnen voor 1 pond vet; de
firma Stijger tot wederopzeggens weke
lijks 15 ons-pakjes tabak, en de heer Van
der Meer Korevaerstraat 25 bonnen voor
1 pond gehakt, terwijl de Leidsche Bond
van Leidsche Harmonie- en Fanfareveree-
nigingen haar medewerking toezegde voor
het houden van muzikale collectes.
Aangezien het in de bedoeling ligt in
den vervolge de bioscoopkaarten voor de
georganiseerde werkloozen via de vakver-
eenigingsbesturen te doen uitreiken, het
geen waarschijnlijk een nog grooteren toe
loop tengevolge zal hebben, heeft de di
rectie van het Luxor-theater besloten om
voorbaan ook 's Maandagsmiddags een gra
tis-voorstelling te geven.
Zoodoende kunnen dus wekelijks 1500
personen profiteeren van het gulle aan
bod van de directie van dit Theater.
Men ziet: er is van alle kanten medewer
king. Maar er is ook veel noodig. Meer
dan men denkt.
Wij hopen dit over eenige dagen aan de
hand van enkele cijfers uiteen te zetten
doch willen niet nalaten het mooie werk
van het Leidsch Crisis-Comité nogmaals
warm in de onverflauwde belangstelling
onzer stadgenooten aan te bevelen.
SANEERINGSPLAN EN WONINGBOUW.
Onderhoud met den heer Schüller.
Dezer dagen troffen wij den heer Schül
ler en, waar wij vernomen hadden, dat het
eerste saneeringsplan in staat van wor
ding was, maakten wij van deze gelegen
heid gebruik, hem eens te vragen, hoe het
met een en ander stond. De heer Schüller
was daarop zoo bereidwillig ons het een
en ander mede te deelen.
Zooals bekend, zijn er drie saneerings-
plannen, le voor Bouwelouwesteeg en Pa
radijssteeg, 2e. voor de Mirakelsteeg, 3e.
voor het z.g klooster Alleen met het eerste
is men thans doende. Een 14 dagen is
deze kwestie de Commissie van Fabricage
gepasseerd. Bedoeling is beide stegen ge
heel af breken, met een klein gedeelte
Oude Vest. Een 117 huizen zullen worden
afgebroken om voor modernen bouw Dlaats
te maken Voor de nieuwe Bouwelouwe-
.Straat" is een breedte van 8 M. gedacht,
voor de tusschenstraten zelfs van 10 M.
Het midden zal laag-bouw zijn, de zijkan
ten onder- en bovenwoningen.
De kosten zullen in ronde cijfers een
f. 260.000 bedragen, waartegenover zijn ge
raamd inkomsten van f. 60.000, zoodat het
gansche plan een 2 ton zal vragen. Een en
ander buiten de kosten van den nieuw-
j bouw om.
Al te spoedig zal echter aan verwezen
lijking niet zijn te denken, daar vele hui
zen onbewoonbaar verklaard zullen moe
ten worden, andere onteigend; hetgeen
wel een jaar tijds zal opeischen.
De gansche oppervlakte omspant een
6550 M2.
Hoezeer verdwijnen van deze krotten
noodig is, toont reeds een oppervlakkig
bezoek aan deze buurt. Slecht van licht en
lucht. Vooral door het niet aanwezig ziin
van een behoorlijke bodemafsluiting stij
gen de rioleerlngsdampen b.v ongehinderd
naar boven. Afgezien van den toestand,
waarin de meeste woningen zich bevinden.
Een groote moeilijkheid zal echter ople
veren het onder dak brengen der huidige
bewoners elders. Speciaal, meende de heer
Schüller. gelet op de houding van het col
lege van B. en W. Het is ongetwijfeld heel
moeilijk in de huidige omstandigheden
voor den bouw van arbeiderswoningen wat
te bereiken, de heer S. erkent dit, doch zi.
is met goeden wil. als men werkelijk ern
stig dezen bouw wil bevorderen, nog wel
iets te doen. Het is zi. maar. hoe men
tegenover het vraagstuk staat. En gerust
te dezen aanzien is hij op het college van
B. en W. niet. B. en W. willen z.i. de huren
hoog houden in plaats van te streven naar
lage huren, al zou dat de gemeente wat
kosten. Een maximum-grondprijs van f. 600
zooals de circulaire van den minister van
5 Jan. 1932 aangeeft, is te weinig, wil men
niet terugvallen tot een te klein type van
woningen. B. en W. van Zwolle besloten
derhalve reeds tot bijpassen van gemeen
tewege.
Door B. en W. is aan de Federatie van
Bouwvereenigingen en aan de Goede Wo
ning en de Vereen, ter bevordering van
den bouw van Werkmanswoningen ge
vraagd. hoeveel woningen zij voor hun
leden nog noodig oordeelden. B. en W. ko
men tot een berekening van 358, afgerond
naar boven tot 400, doch volgens den heer
Schüller is daarmede geenszins de nood
opgeheven.
De Eendracht b.v. zou 60 woningen krij
gen doch heeft er 286 aangevraagd! En
dan betreft het nog alleen leden van bouw
vereenigingen.
In aansluiting hierop kwamen wij
nog zoo te hooi en te gras aan
het praten over grondaankoop en
gTondverkoop hier ter stede en wat daar
mede annex is. De heer Schüller klaagde
daarbij, dat. terwijl het uitbreidingsplan
overigens volkomen geheim wordt gehou
den de grond-speculanten volkomen op de
hoogte zijn, zelfs dóór de gemeente ver
strekte schetsteekeningen etc. bezitten. In
dit verband vertelde de heer Schüller ons
van een aanbod der L.E.M.V O.G. (een
maatschappij, die hier talrijke lappen
grond heeft gekocht in diverse wijken) om
het 4 Nov. 1930 gekochte terrein in Cro-
nenstein- en Rodenburgerpolder, groot
ruim 36 HA., aan de gemeente over te
doen voor den kostenden prijs. 13 Pebr.
moet dit aanbod aan B, en W, zijn ge
daan De L.E.M.V.O.G. heeft het terrein
gekocht voor ruim f. 363.000, waarvan be
taald een f. 100.000 terwijl voor de rest
een eerste hypotheek werd geleverd. De
prijs zou dus zijn f1 per M2. Maar ver-
staat de L.E.M.V.O.G. dit ook onder den
kostenden prijs?
Blijkbaar ziet deze Mij. geen kans, aldus
de heer S„ om zelf de kosten voor het
bouwrijp-maken. straataanleg etc. te dra
gen en tracht zij nu de gemeente daarvoor
te spannen, mede in verband met het
vraagstuk van voldoende toegangswegen.
Een zich bedruipende axbeidswoningbouw
oordeelt de heer S. echter niet mogelijk,
wil het tvpe voldoende zijn en de huren te
betalen. Hier ligt z.i. een mêoie taak voor
de gemeenschap weggelegd, in algemeenen
zin gesproken.
MILITARIA.
De le luitenant P. J. M. Schoonen-
berg van het 6e Regiment Veld-artillerie
die te Utrecht een cursus in den verbin
dingsdienst heeft gevolgd keert op 27
Febr. a.s. in het garnizoen terug.
Op 7 Maart a.s. komen bij het 6e
Regiment Veld-Artillerie voor herhalings
oefeningen onder de wapenen de reserve
le luitenants J. Schreuder, A. van Lennep,
E. Engberts, L. J. Kraamwinkel, F. G. de
Wilde, F. J. J. Moerel, en de reserve 2e
luitenants P. O. F. M. Cremers en N. J.
Braadbaart.
LEIDSCHE CHR. JEUGDORGANISATIE
PHEBE.
De twaalfde jaarlijksche Ouderavond.
Gisteravond hield de Leidsche Chr.
Jeugdorganisatie „Phebe" in de groote
zaal van het gebouw „Prediker" haar
twaalfden jaarlijkschen Ouderavond. Door
het plaatsen van groen en bloemen, wel
willend afgestaan door de firma Eradus,
Morschstraat, had de zaal een vroolijk
aanzien gekregen.
Te ongeveer tien over acht opende de
voorzitter, de heer J. Stigter, dezen ouder
avond, na het zingen van Ps, 146 1 en 3
op de gebruikelijke wijze en las Ps. 146.
Daarna heette hij allen hartelijk wel
kom, en sprak er zijn vreugde over uit, dat
zoovelen aan den oproep om dezen ouder
avond bij te wonen, gehoor hadden ge
geven. In het bijzonder heette spr. wel
kom, den voorzitter van het wijkbestuur
Phebe, den heer Meynen, die door zijn
aanwezigheid blijk gaf, dat ook door het
wijkbestuur het werk der L. C. J. O. P.
wordt gewaardeerd.
Door de meisjesvereeniging werd een
lïntenspel vertoond, en wel door de jong
ste leden der vereeniging, hetwelk zeer
aardig werd uitgevoerd, en een groot suc
ces oogstte, bij de talrijke aanwezigen,
waarna een der leden der organisatie een
stukje door hem zelf vervaardigde poezie
ten gehoore bracht.
Een en ander werd afgewisseld door mu
ziek van het C. J. M.V. strijkje.
De voorzitter wederom het woord ne
mende, memoreerde in het kort het 10-
jarig bestaan der vereeniging op 16 Sep
tember van het vorig jaar en stond ver
volgens uitvoerig stil bij de oudste afdee-
ling der organisatie n.l. de Kinderkerk.
Spr. wekte de ouders op om hun kinderen,
indien dezen nog geen kinderkerk bezoch
ten, Zondagmorgen naar Phebe te sturen.
Wat de samenkomsten betreft, wekte spr.
de ouders op aan de kinderen te vragen
hetgeen verteld was, dit bevordert het
goede luisteren.
Ook memoreerde spr. in 't kort het eer
ste levensjaar der C. J. M. V„ welke door
het vertrek van den heer Brinkman in
Juli een moeilijke tijd had doorgemaakt,
maar door de bereidwilligheid van den
heer Retel, in dezen 'n nieuwe leider ge
vonden had, en daarmede een nieuwen tijd
van bloei was ingetreden.
Hierna deed spr. eenige mededeelingen
omtrent de in Maart a.s. te houden ba
zaar. In de pauze zouden inteekenlijsten
worden aangeboden.
Tijdens de pauze, gedurende welke kof
fie werd rondgediend had het bestuur ge
legenheid zich met de ouders van de
jongens en meisjes, die deverschillende
afdeelingen bezoeken te onderhouden, ter
wijl er druk geteekend werd op de intee
kenlijsten voor de bazaar.
Na de pauze werd het woord gevraagd
door den heer Meynen; die eenige waar-
deerende woorden tot het bestuur richtte,
daarbij wijzende op het werk der organi
satie n.l. de kinderen te wijzen op den weg
die leidt naar de eenige bron en Troost,
beide in leven en sterven. Spr. wenschte
den Zegen des Heeren op dit werk toe tot
heil van veel menschen en tot uitbreiding
van Gods koninkrijk.
Door de meisjesvereeniging werd nu een
dwergjesspel vertoond. Kleine meisjes als
dwergjes uitgedoscht deden in den nacht
de ronde als de groote menschen slapen.
Zij deden daarbij het werk van de men
schen. Dit aardige spel oogstte een gewel
dig applaus; het was ook werkelijk aardig.
Een der leden toonde in een voordracht
aan, hoeveel vreemde woorden de Neder-
landsche taal bevat, waarna nog een
radiovoordracht ten gehoore werd ge
bracht.
Naar aanleiding van het voorgelezen
stuk aan den aanvang van den avond,
sprak de voorzitter nog een kort slot
woord, daarbij doen uitkomende dat het
werk der L. C. .J O. P. is, door te arbeiden,
de kinderen te brengen onder het licht v.
het Evangelie.
Na dit slotwoord werd door de meisjes
vereeniging een tableau, voorstellende de
Leidsche Chr. Jeugdorganisatie „Phebe"
vertoond, waarna om even elf uur, deze
avond, waarop Phebe met voldoening kan
terugzien, met dankgebed gesloten werd.
Tenslotte werd door alle aanwezigen
staande de Avondzang gezongen.
BINNENLAND.
De minister van Koloniën over de be-
stuurshervorming in Indië. (Binnenland,
3e Blad).
Spoedige indiening te wachten van een
wetsontwerp tot wijziging van de Kieswet.
(Binnenland, 3e Blad).
Te Hillegersberg zijn gisteren de wed
strijden begonnen om 't biljartkampioen
schap van Europa. (Sport, 3e Blad).
ii UITENLAND.
De politieke commissie van de Ontwa
peningsconferentie bijeen. (Buitenland, le
Blad).
Het debat in den Duitschen Rijksdag.
Wederom tumult-scènes. Rede van Brü-
ning. (Buitenl. en Tel. le Blad).
Bij nieuwe hevige aanvallen maken de
Japanners vorderingen. (Buitenl. en Tel.
le Blad).
Hitier wordt heden Duitsch burger. (Tel.
le Blad).
JONGEREN VREDES-ACTBE.
N.V. „EERSTE LEIDSCHE HULPBANK."
Aan het jaarverslag over 1931 van bo
vengenoemde instelling is het volgende
ontleend
In het bestuur kwam geen verandering.
De financieele resultaten zijn bevredi
gend.
In 1931 zijn ingekomen in totaal 590
aanvragen (v.j. 652) tot een bedrag van
f. 95.650 (v.j. f. 101.125.)
In totaal werd in 1931 afgelost een be
drag van f. 82.578.84 en stond per 31 De
cember uit. de som van f. 53.743.06.
Het uitstaand bedrag ad f. 53.743.06 is
lager dan per 31 December 1930.
Na afboeking van dividend-belasting
1930 ad f. 144.72 resteert een winstsaldo
van f. 1.962.19. Het dividend over 1931
werd evenals het vorige jaar vastgesteld
op 4'/i °/o.
Hein van Wijk over oorlogsindustrie
in Nederland.
Voor de J. V. A.-afdeeling sprak gister
avond in het V. C. F.-huis Hein van Wijk
over een onderwerp, dat zooals hij begon
op te merken actueel genoemd kan wor
den, dank zij de discussie die daarover nu
reeds meerdere maanden internationaal
gaande is. Bedoeling van dezen avond
was niet, sensatie te verwekken, maar een
onomstootelijk uitgangspunt te vinden
voor onze vredesactie. Het zoeken naar
een oplossing raakt momenteel op den
achtergrond; wij hebben dat naar den
voorgrond te halen. Want het gevaar, dat
de oorlogsindustrie voor den vrede ople
vert is zoo groot, dat iedere passiviteit ais
uitermate bedenkelijk moet worden geka
rakteriseerd.
De oorlogsindustrie omvat meer, dan
alleen kanonnenfabrieken. De moderne
oorlogstechniek heeft ten gevolge gehad,
dat het geheele land tegenwoordig een
j arsenaal is; zou men nu willen meenen,
dat, omdat in oorlogstijd de geheele
industrie practisch oorlogsindustrie is, er
geen onderscheid meer kan gemaakt
j worden tusschen oorlogs- en vredes-
industrie, dan is dat echter onjuist. Want
het is zoo, dat een gedeelte der industrie
behoort tot het oorlogseffectief, het an
dere gedeelte, het veel grootere gedeelte,
tot het oorlogspotentieel. Maar de poten
tie kan realiteit worden, wanneer de
Automatic Screw Works in Nijmegen b.v.
inplaats van schroeven onderdeelen van
granaten maken, en Becker's Sons in
Brammen projectielen in plaats van
weegwerktuigen, of beide tegelijk.
De moderne oorlog gaat ervan uit. dat
een groot gedeelte der industrie onmid
dellijk of zeer spoedig gevechtsmate-iaal
kan afleveren. Maar die industrie
doet dat gewoonlijk nog niet. Zij is dus
te remmen. In haar bedrijven, die een
oorlogspotentieel van' den eersten graad
zijn, kan door de arbeiders oorlogsdienst
geweigerd worden. En dan is daarmee het
industrieele arsenaal van den nationalen
staat ontmilitariseerd. Welke echter zijn
deze bedrijven, in het algemeen en in
Nederland?
Aan de hand van de dissertatie van
Stimson en het jongste werk van Otto
Lehmann Russbiildt: „die Revolution des
Friedens" maakt spr. duidelijk, dat de
oorlogsindustrie ook organisatorisch steeds
meer vervlochten is met de vredes-
industrie; de meeste groote oorlogsbedrij
ven hebben ook een vredestak, die merk
waardigerwijs een conjunctuur heeft, om
gekeerd aan die der eerste. Bovendien is
de oorlogsindustrie ten nauwste gelieerd
met talrijke bedrijfstakken van de zware
industrie, scheepvaart, werven, metaal,
staalgieterijen, hoogovens, mijnen, chemi
sche industrie. Tezamen met deze groep
vormt de oorlogsindustrie in alle staten
een politieke macht van den eersten rang,
hetgeen talrijke malen in den laatsten
tijd is tot uiting gekomen, ook in Neder
land. Het is juist Nederland, dat maar
een zeer zwakke oorlogsindustrie heeft,
maar waar deze groep zoo sterk is, waar
door het oorlogspotentieel van Nederland,
industrieel gezien, zoo hoog is. Het is dit
feit, dat de positie van Nederland als fac
tor van oorlogsgevaar in hooge mate
bepaalt.
Spreker toont dan uitvoerig aan, hoe
het deze groep is, in samenhang met de
Nederlandsche banken, die de oorlogsbe
stellingen der Nederlandsche regeering
krijgt, en door de regeering voort wordt
geholpen, om „de vleugels uit te slaan".
Het is echter de zoo sterke vredesbeweging
in Nederland, die den onverbiddelijken
plicht heeft alles te doen, om deze oor
logsmanipulaties te breidelen en zoo
mogelijk te vernietigen. Dat deze strijd
ontzaglijke moeilijkheden meebrengt, en
onmogelijk gevoerd kan worden zonder
een hechte samenwerking der radicale
vredesbeweging en der massale arbeiders
beweging, is een feit, waarbij spr. uitvoe
rig stilstaat. Wij staan aan het allereerste
begin; wij beginnen pas langzamerhand
deze zaak werkelijk zakelijk te behande
len; maar het is de plicht van de jonge
ren, en de intellectueelen, om hierbij
voor te gaan in het zoeken van den voor
allen begaanbaren weg.
