vrijdag 9 october 1931
INAUGUREELE REDE VAN
Prof. Mr. H. A. ÏDEMA
Scherts h Schets.
72ste Jaar^an?
No. 21950
STADSNIEUWS.
BINNENLAND.
Met voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per regel voor advertentlên uit Lelden en plaatsen
waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
andere advertentlên 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiën
uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van
brieven 10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:!
Voor Lelden per 3 maanden f. 2.35, per week f.0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post f. 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
ÜNIVERSITEITS-BIBLIOTHEEK.
Door wijlen Mr. Menno Rijke zijn aan
de Leidsche Universiteits-Bibliotheek uit
zijn boekerij gelegateerd alle boeken, die
haar ontbraken. Dit legaat is zeer aan
zienlijk, het omvat circa 6000 deelen, voor
namelijk op het gebied der Rechtsgeleerd
heid, en daarnaast tal van merkwaardige
werken op het gebied der Letterkunde en
der Geschiedenis, die de verzameling der
Universiteitsbibliotheek op welkome wijze
aanvullen.
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN.
Archaeologische lezingen en cursussen.
Het naj aars-programma voor 1931 bevat
de volgende avondlezingen:
20 October: Prof. Dr. H. Lehner, (Bonn).
Eine frühchristliche Kirche und heid-
nische Votivdenkmaler in Bonn.
3 November: Prof. Dr. G. Roeder (Hil-
desheim). Die Ausgrabungen einer alt-
agyp'tischen Stadt (Deutsche Hermopolis-
Expedition). (Met vertooning van een
film).
17 November: Dr. J. H. Holwerda. Begra
ving en lijkverbranding in Oud-Europa.
1 December: Dr. J. H. Holwerda. De
Sarcophaag van Simpelveld.
15 December: Dr. W. D. van Wijngaar
den. Philae, de parel van Egypte.
Museum-rondgangen zullen niet meer op j
vastgestelde tijden plaats hebben. Zoodra
meer dan 6 personen den wensch kenbaar j
maken aan een over 4 uren verdeelden
Rondgang door een bepaalde Afdeeling I
deel te nemen, zullen, in overleg met hen,
door de Directie dag en uur nader worden
vastgesteld.
NACHTELIJKE SLEDETOCHT.
Hedennacht is het ruim twintig duizend
kilogram wegende voetstuk van Boer-
haave's standbeeld langs den Stationsweg
versleept tot nabij den overweg. Het ge
vaarte Is daartoe op een slede geplaatst
en werd over voortdurend ingevette lig
gers, door middel van takels en een trac
tor, voortgetrokken. Het transport zelf
nam ruim drie uur in beslag. De overweg
zal een volgende keer „genomen" worden
en wel op een tijdstip, waarop de boomen
veertig minuten open blijven.
HANDELSREGISTER
KAMER, VAN KOOPHANDEL.
Wijziging:
De Mooy en Co., Merelstraat 26, Leiden.
Snijbloemen exporteurs. Door uittreding
van de vennooten: W. F. H. van Golber-
dinge en M. Verhaar, dd. 4 Sept. 1931, is
de vennootschap onder firma ontbonden,
terwijl het bedrijf zal worden voortgezet
door de heeren: H. A. de Mooy, Rijnsburg
en M. Verhaar, Oegstgeest, onder de ven
nootschap onder firma: de Mooy en Co.
(thans te Rijnsburg, Rapenburg 2).
AFSLUITING NOORDEINDE.
Nu het Noordeinde voor het rij verkeer
is afgesloten, blijkt men bij de werkzaam
heden nog veel overlast te ondervinden
van personen, die op de trottoirs blijven
staan kijken en van personen, die met
het rijwiel aan de hand in het Noordeinde
zijn gekomen.
De Commissaris van Politie maakt
daarom bekend, dat dit noodeloos blijven
staan niet kan worden toegelaten, en
voorts, dat de afsluiting van het Noord-
einde ook geldt voor personen, die een
rijwiel aan de hand voeren. Om de over
last voor het publiek echter tot een mini
mum terug te brengen, is de afsluiting
voor hen, die een rijwiel aan de hand
voeren, beperkt tot het gedeelte Rapen
burgRembrandtstraat. Deze personen
worden dus van de zijde Noordemdsplein
doorgelaten naar de Rembrandtstraat, ter
wijl degenen met een rijwiel aan de hand
komende uit de Weddesteeg, worden door
gelaten naar het Noordemdsplein. Er zal
streng op worden gelet, dat ieder gebruik
maakt van het voor hem rechts gelegen
trottoir.
Zoodra de werkzaamheden dit toelaten,
zal in het Noordeinde meer verkeer wor
den toegestaan.
DE WINKELWEEK.
Wanneer het weer althans beter is dan
Woensdagavond zal „Werkmans Wils
kracht" vanavond wederom een rondgang
door de stad maken. Daarbij zal onder
staande route worden gevolgd:
Doezastraat, Steenschuur, Breestraat,
Maarsmanssteeg, Vischmarkt, Nieuwe Rijn,
Hooigracht. Pelikaanstr., Haarl.str., Mare,
Vrouwenk.steeg. Haarl.str, Donkersteeg,
Hoogstraat, Vischbrug, Vischmarkt, Boter
markt, Gangetje. Hoogewoerd. Rijnstraat,
Nieuwe Rijn, Heerengracht, Havenplein,
Haarl.str., Steenstraat. Stationsweg, Sta
tionsplein (keeren). Stationsweg, Steen
straat, Prinsessekade. K. Rapenburg, Bree
straat, Koorenbeurssteeg. Vischmarkt. Aal
markt, Boommarkt, K. Rapenburg, Haarl.-
straat, Donkersteeg, Hoogstraat, Visch
markt.
Over „Hoe spant gij den boog?"
Prof. Idema.
In het Groot Auditorium van liet Acade
miegebouw aan het Rapenburg heeft prof.
mr. H. A. Idema benoemd tot hoogleeraar
in de faculteit der rechtsgeleerdheid aan
de Universiteit alhier, om als opvolger van
prof. mr. G. André de la Porte onderwijs
te geven in het strafrecht, de strafvorde
ring en het privaatrecht van Nederlandsch
Indië, hedenmiddag zijn ambt aanvaard
met een rede getiteld: Hoe spant gij den
boog?
Deze vraag, welke lederen nieuwen
leeraar wordt gesteld lost zich op in een
heele reeks vragen aldus prof. Idema
vragen van breedte en vragen van diepte.
In de breedte al dadelijk, omdat alle vra
gen die het Nederlandsch strafrecht be-
heerschen voor Indië de kennisneming
waard zijn, omdat de Indische staatsrege
ling zich haar strafrecht denkt als gespro
ten uit. Hollandschen stam, al laat zij de
vrijheid deze te enten met eigen Indische
loten. De eene pijler van den boog staat
dus stevig gefundeerd in het Nederlandsch
strafrecht, de andere pijler in Batavia,
maar juist daarom vraagt het Indische
strafrecht den steun eener eigen volken
kunde, sociologie, economie, psychologie en
criminologie. De vraag naar den omvang
van het strafrecht en procesrecht behan
delend naar de diepte komt spr. tot den
leer van Struycken: het Recht is idee: het
Recht is werkelijkheid.
Uitvoerig behandelde spr. vervolgens
den groei der idee, den groei der gerech
tigheid, zooals die zich uit in de geschie
denis der rechterlijke organisatie en der
rechtsbedeeling in Indië, waarbij hij aan
de hand van meeningen van tal van
rechtsgeleerden en politici de ontwikke
ling van het Indische Strafrecht en de
strafvordering schetste, daarbij tevens be
sprekend den uitbouw, de organisatie en
samenstelling van de verschillende rechts
instituten.
Daarna Gehandelde prof. Idema den
groei der realiteit en wel speciaal den groei
van den eerbied voor het eigene, welke uit
deze realiteit spreekt. Als voorbeelden
daarvan haalt spr. aan het zelfbestuur, dat
in beginsel minstens sinds 1854 in het
regeeringsreglement vast verankerd ligt en
in de tweede plaats de inheemsche recht
spraak. Dit laatste moge wat boud klinken
voor die juristen, die het genot van
inheemsche rechtspraak alleen willen
schrijven tusschen aanhalingsteekens en
wat nog erger is voor de regeering. die in
1925 nog verklaart, dat zij van het heele
instituut weinig afweet-, maar dat iedere
aanslag op die inheemsche rechtspraak de
besten onder de bestuursambtenaren te
wapen roept, het zegt toch wel iets en
daarenboven is de regeering gelukkiger in
haar daden dan in haar woorden, hetgeen
spr. uitvoerig aantoont.
Aan het slot van zijn rede komt spr.
dan aan den groeienden eerbied voor het
eigene in het strafrecht. Immers in dat
strafrecht leiden vragen van opzet of
schuld, dus vragen van persoonlijk rechts
bewustzijn, tot pijnlijk ingrijpen in het
leven, soms tot de dood er op volgt. Vol
gens dr. Kuyper zit dit strafrecht vast met
weerhaken in de consciëntie der bevolking.
Hoe zeer het vast zit in de cónsciéntie der
bevolking toont spr. aan met een voorbeeld
uit 1865, toen bij de regeling van het
rechtswezen ter Sumatra's Westkust, de
bangoen, de bioedprijs betaald aan de
verwanten van den verslagene, ingeval de
moordenaar niet is ter dood gebracht, niet
werd afgeschaft, maar vervangen werd
door een vergoeding voor geleden schade
en met een voorbeeld van meer recenten
datum. Enkele jaren geleden n.l. kwamen
bij een ongeluk met een overzetveer op
het Toba-meer enkele tientallen personen
om het leven. Een strafrechtelijk onder
zoek eindigde met veroordeeling tot vrij
heidsstraf en geldboete, maar toen de
G.G. gratie verleende, kwam als herrezen,
als levend instituut van adatstrafrecht
naar voren het aloude zoen- en troost-
maal. En hij stelt dan de vraag, hoe het
komt dat noch het regeeringsreglement
van 1854, nog minder de staatsinrichting
van 1925 eenige bescherming verleent aan
adatstrafrecht op het terrein der gouver
nementsrechtspraak. De vraag ook, hoe
het komt, dat een reeks mannen, verschil
lend in juridische school en in juridisch
leven Mij er en der Kinderen, Van der
Lith, zelfs Carpentier Alting, de strijder
voor adatprivaatrecht, en Van Ossenbrug
gen het gloeiend eens zijn op die eene
uitspraak: geen plaats voor het adat
strafrecht. Uitvoerig schetst spr. dan de
ontwikkeling van het Indische strafstel
sel en van het materieele strafrecht.
Komend tot de geünificeerde strafwet van
1915, stelt hij de vraag of wij een nieuwen
tijd tegemoet gaan. Geenszins vergeet spr.
de beteekenis van een eigen Indisch straf
stelsel, maar is het zoo vreemd te wen-
schen, dat de wetgever ook hier het eigene
zal eerbiedigen, dus aan het adatstraf
recht, waar het levend en reëel te onder
kennen is, eerlijk zijn plaats inruimt niet
enkel in de inheemsche rechtspraak, maar
ook in het Wetboek van Strafrecht? Die
stem van het adatstrafrecht te beluiste
ren is moeilijk; men zal daartoe niet moe
ten gaan naar een Haagsche commissie,
evenmin naar het departement te Batavia,
ook al heeft dat tegenwoordig oor en oog
open voor 't inheemsche rechtsleven. Men
zal moeten beginnen met te luisteren
naar de stem van die enkelen bestuurs
ambtenaar, leider van een inheemsche
rechtbank, zendeling, jurist, medicus
die in lange, eenzame jaren als 't ware
zijn ingegroeid in de oostersche psyche.
Spr. geeft in dit verband de meening van
Mallinckrodt, die de rechtspraak ziet als
een ten deele religieuse verrichting. En
erkent men dit als een eigen Indische
denkwijze, dan laat zich deze ook niet
wringen in een Nederlandsch-Duitsch wet
boek. „Wie spant er nou een karbouw en
een sapi samen voor de ploeg", zegt de
dessa-man op Madoera zoo aardig. Na den
eindindruk van Van Vollenhoven in deze
te hebben aangehaald besluit spr. Ook
hier zal de tegenstelling tusschen Wes-
tersch en Oostersch strafrecht zich ophef
fen in redelijkheid van wederzij dsch geven
en nemen.
Daarna volgden de gebruikelijke toe
spraken tot curatoren, hoogleeraren, lec
toren en studenten. In 't bijzonder richtte
prof. Idema zich tot den heer Hillen, in
wiens persoon hij alle bestuurders van
West-Java toesprak.
i
AANTREKKELIJK ZIJN.
DE GESTICHTEN ENDEGEEST,
VOORGEEST EN RHIJNGEEST.
Jaarverslag over 1930.
Aan bovengenoemd jaarverslag uitge
bracht door den directeur, dr. F. J. Stuur
man is het volgende ontleend;
Het personeel omvatte op 31 Dec. 1931
in totaal 271 personen.
In Endegeest werden in 1930 opgenomen
53 mannen en 57 vrouwen, in Voorgeest
22 jongens en 22 meisjes; het gemiddeld
aantal patiënten in Rhijngeest bedroeg
ruim 80,
In totaal werden in Endegeest en Voor
geest verpleegd 649 Protestanten, 163
Katholieken en 12 Israëlieten.
In de apotheek werden 16.050 recepten
bereid.
Het gasverbruik bedroeg voor de drie
j gestichten 29.218 kub. M,; het electrici-
teitsverbruik 107.391 K. W. U. en het duin-
waterverbruik 71.340 kub. M.
Naar wij vernemen hoopt de heer J.
de Lange, oud-raadslid en oud-wethouder
onzer gemeente, wonende Witte-Singel 65,
Maandag a.s. zijn 70sten verjaardag te
vieren,
Bij K. B. zijn benoemd tot hoogheem
raad van het hoogheemraadschap Rijn
land P. F. Noordam te Woubrugge en jhr.
mr. L M Rutgers van Rozenburg te
Utrecht.
Morgen zal van lialfvier tot halfzes
nam. op de Schietbanen te Katwijk voor
de tweede maal in dit jaar den leden der
I Leidsche Burgerwacht, schietvaardigheids-
proeven worden afgenomen.
Hierna wordt het schietseizoen met
scherp gesloten.
In een besloten prijsvraag voor een
kerkgebouw te Apeldoorn, behaalde de
heer H. Lamberts, technisch ambtenaar bij
Gemeentewerken alhier, den eersten prijs.
ONDERNEMERSRAAD VOOR N.-INDIE.
Afscheid van mr. Trip.
In een gistermiddag gehouden bijeen
komst van den Ondernemersraad voor
Ned.-Indie, heeft de voorzitter, mr. L. J.
A. Trip. mededeeling gedaan van zijn be
noeming tot president der Nederlandsche
Bank.
Uit de vergadering werd het leedwezen
uitgesproken, dat mr Trip na zoo korten
tijd den Ondernemersraad weder moet
verlaten Allen waren het er echter over
eens, dat het hier een groot landsbelang
betrof, dat de heer Trip zijn nieuwe func
tie zoo spoedig mogelijk aanvaardde.
Door den vice-president, mr. Aug Phi
lips en door een der andere heeren wer
den tenslotte nog vriendelijke woorden
van afscheid tot mr. Trip gericht.
Over de benoeming van een opvolger is
nog niet gesproken.
DE VERLAGING DER SALARISSEN.
Ook voor leden van den Raad van State,
de Alg. Rekenkamer en de
Rechterlijke Macht.
De Haagsche correspondent van het
Hbld. meldt:
Gelijk bij vorige salarisveranderingen
van het Rijkspersoneel, zullen de bij de
wet vastgestelde salarissen van de leden
van den Raad van State, van de Alge-
rneene Rekenkamer en van de rechterlijke
macht, ook thans in verband met de aan
staande wijziging verlaging ondergaan.
Binnen afzienbaren tijd kan men dan
ook naar we vernemen, daartoe strek
kende wetsontwerpen verwachten.
NED. VERBOND
VAN VAKVEREENIGINGEN.
Blijkens pas verschenen gegevens over
1930 bedroeg het ledental van de 29 vak
bonden, aangesloten bij het Nederlandsch
Verbond van Vakvereenigingen, op 1
Januari 1.1. 270.849, tegen 251.380 leden
op 1 Januari 1930. Het aantal vrouwelijke
leden steeg in 1930 van 14.989 op 16.992.
Bovendien telden de vakbonden op 1
Januari 1.1. 4947 adspirantleden. Vijf vak
bonden telden meer dan 20.000 leden. Het
aantal afdeelingen vermeerde van 2476 tot
2599. De totale inkomsten der aangesloten
vakbonden liepen van f. 7.532.891.68 in
1929 terug tot f. 7.223.746.27 in 1930. Uit
gekeerd werd in 1930: voor staking en
uitsluiting f. 293.716.36, voor ziekte
1 f. 355.751.57, voor sterfgevallen f. 42.378.65
en voor andere uitkeeringen f. 121.270.01.
Aan de werklooze leden keerden de
bonden in 1930 f. 6.755.662 uit tegen
f 4.234 098.63 in 1929. Voor die uitkeerin
gen brachten de leden in 1930 f. 2.460.479.09
aan contributiën op, terwijl het subsidie
van rijk en gemeenten in het geheel
f. 2.971.771.27 bedroeg. Het gezamenlijk
vermogen der bonden steeg van 12.5 mil-
lioen tot 13.6 millioen gulden. Het saldo
van het stakingsfonds van het N V.V. be
droeg op 1 Januari 1.1. f. 2.008.000.
N. R. Crt.
IR. J. J. VERMEULEN, f
Naar het U. D. meldt is gistermiddag
plotseling overleden de heer J. J. Vermeu
len, ingenieur bij de Nederlandsche Spoor
wegen. werkzaam als sectie-ingenieur van
den weg, ter standplaats Utrecht. De heer
Vermeulen had zich gistermorgen in ge
zelschap van enkele collega's en ambte
naren op dienstreis begeven en bevond
zich des middags te Alphen aan den Rijn.
Dadelijk na den lunch, toen men aan het
station Alphen de komst van een trein
afwachtte, voelde de heer Vermeulen zich
onwel worden. Hij werd door een flauwte
overvallen en stierf na enkele tellen. Een
dadelijk geroepen medicus kon slechts
den dood constateeren. Het stoffelijk
overschot is gisteren nog naar Utrecht
overgebracht, naar de woning der familie.
BINNENLAND.
Plechtige inauguratie van mr. H. A.
Idema als hoogleeraar te Leiden. (Stads
nieuws, le Blad).
De eerste wetenschappelijke voordracht
over het dagbladwezen aan de Leidsche
Universiteit. (3e Blad.)
Het féést van Aikmaar's Ontzet. (Bin
nenland, le Blad).
Nederland op de Koloniale Tentoonstel
ling; critiek op den heer Mooyen. (Bin
nenland, le Blad).
Nieuwe besprekingen inzake het vraag
stuk van den Pondenkoers. (Financiën, 2e
Blad).
Een Fransche trawler door een onbe
kend schip overvaren; de bemanning is te
IJmuiden aan wal gebracht. (Gemengd,
2e Blad).
BUITENLAND.
Nog geen verdere aanduiding over Hoo
ver's plannen. (Bultenl. en Tel., le Blad),
Moeilijke toestand voor Brüning in
Duitschland. (Buitenl., le Blad).
Lloyd George's zoon verlaat de Engel-
sche nationale regeering. (Buitenl., le
Blad).
Verkiezingsmanifest van Baldwin. (Bui
tenland, le Blad).
Tot Oostenrijk's bondskanselier is Miklas
herkozen. (Tel., le Blad).
De Nobelprijs voor literatuur toegekend
aan den overleden Zweedschen dichter
Karlfeldt. (Kunst, 2e Blad).
DE SPOORWEG OVER DEN
ZUIDERZEEDIJK.
Een nieuw traject.
In de gistermiddag gehouden vergade
ring van de Kamer van Koophandel te
Leeuwarden deelde de voorzitter, de heer
Hartelust, mede, dat hij aan den inspec
teur-generaal van de Nederlandsche
Spoorwegen gevraagd heeft, wanneer be
gonnen wordt met den aanleg van den
spoorweg over den afsluitdijk.
Geantwoord werd, dat de spoorweg
waarschijnlijk in 1934 nog niet klaar zal
zijn. Met de onteigening van de gronden
in Noord-Holland is men bezig. De raad
van toezicht heeft in overweging gegeven
van het oude plan af te wijken, en den
spoorweg aan te leggen over het traject
van Zurich over Arum en vervolgens naar
Dronrijp. De stad Harlingen zal dus over
geslagen worden. In plaats daarvan wordt
Arum het centrum.
HET FEEST VAN ALKMAAR'S ONTZET.
Goed weer en groote belangstelling.
De feestelijkheden ter viering van Aik
maar's ontzet zijn Woensdagavond begon
nen met een lichtstoet. De stad was ver
sierd met lampions, terwijl druk werd ge
vlagd. De Waag- en Accijnstoren waren,
geïllumineerd.
Gisteren was de belangstelling zeer
groot. Het feest, dat door goed weer werd
begunstigd, begon met een reveille, waar
aan door een paar honderd kinderen
werd deelgenomen. Zij zongen liederen en
voerden een tamboerijndans uit. Den
burgemeester werd daarna een aubade
gebracht.
Vervolgens concerteerde het muziek
corps Soli Deo Gloria een half uur op het
bordes van het Raadhuis, het carillon
liet zich hooren en van 9 tot 10 had een
Parapluie-optocht voor kinderen plaats,
waaraan nonderden kleintjes met ver
sierde parapluies deelnamen. De gemeente
had uit de Stadskweekerij gratis bloemen
voor de versiering der parapluies aange
boden.
Te halftwaalf vond de gebruikelijke
kranslegging plaats bij het Victoriabeeld.
Van één tot twee uur speelde het carillon
en daarna werd de Sprookjesoptocht ge
houden, die uitstekend verzorgd was. Het
publiek kon door middel van stembiljet
ten zelf de prijzen toekennen.
Gisteravond werd in de Sint Laurens-
kerk een concert gegeven, terwijl verder
een cabaret-voorstelling plaats vond. Om
9 uur volgde een muzikale taptoe en ten
slotte werd er tot 12 uur geconcentreerd
op het Waagplein.