Presidenten van Frankrijk
na 1870.
Wie zal Doumergue opvolgen?
Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 9 Mei 1931
Vijfde Blad No. 21822
alle reden. om. nu de verkiezing
i Diesident van de Fransche repu-
fcr vervanging van Gaston Doumer-
fc. de deur staat, de presidenten.
Inu toe aan het hoofd der Fransche
V hebben gestaan, de revue te
Kseeren.
ffieJp is. eventueel niet bedoeld hun
md te vertellen, toch meer, zij het
jjp 't kort, waar plaatsgebrek ver-
Cilvoerig te zijn, een en ander, in
L met hun optreden, te releveeren
L;5Chiedenls van de derde republiek,
urmen, als het ware, het middel
ton de gebeurlijkheden van de derde
Lt die nu ruim 60 jaar bestaat,
(ate republiek door de groote revo-
tjiclit. eindigde toen een Napoleon
Ejerd En de tweede republiek ein-
eveneens, toen een Napoleon als
nadat hij eerst president
kefsi
Lede republiek heeft niet lang gc-
rB 1848, toen de Juli-monarchie
jrigd en Louis Philip, het geraden
lihiten, tot den dag. waarop Na-
jtca van koning Louis Napoleon
jr'd die reeds lang het verlangen
Clsi, de heerschappij over Frank
eer het voorbeeld van zijn oom. in
_i Ie krijgen, den staatsgreep van
Kpr 1852 uitvoerde.
I werd keizer, tot hij zich gevangen
i den slag van Sedan en de Fran-
Msvertegenwoordiging, op 4 Decem-
§70. 3 dagen, na de nederlaag der
(te troepen bij Sedan, in een storm-
i zitting, hem en zijn familie, voor
fvervallen verklaarde van den troon
■derde Fransche republiek werd uit
je:
I voorloopige regeering voor de na-
verdediging werd samengesteld tot
hieuw constitutloneele vergadering
[zou komen. Aan het hoofd van deze
regeering stond de bekwame
Iiirnrochu. De verschillende takken
ït staatsbestuur kwamen in handen
V hooiden der republikeinsche partij.
Jarre kreeg het ministerie van bui-
(jiche zaken. Gambetta: binnen-
lefló oorlog. Tegelijkertijd werd de
I afgeschaft en het paleis Bourbon
lioorloopige regeering had geen ge
kke taak Ze moest den oorlog met
tand verder afwikkelen, de zware
»rwaarden aannemen, den com-
lictien opstand onderdrukken en
tijd blijven voeren tegen de monar-
fa burgerloorlog, welke, zonder tus-
aozfn, den oorlog tegen Duitschland
Evolgd, na zoovele moreele en mate-
Iroinen, was Frankrijk als een man.
leen ernstige ziekte ontwaakt, wiens
in gevaar was geweest, maar die
[nel in krachten toeneemt,
r voor te denken aan de reorgani-
allerlei gebied, zooals financieele,
militaire, moest men eerst weten
b naam, dit werk van het herstel
(willeden; onder welk regiem en met
p chef.
jitionale vergadering van 5 Februari
'jor het volk gekozen, was, in wezen,
evolutionair; twee derde der gekozen
luren anti-republikeinen.
(dra zou de op 4 Sept. 1870 uitgeroe-
(epubiiek hebben opgehouden te be-
wanneer de monarchisten het met
eens waren geweest. Zij vielen in
[artijen uiteen.
i de legitimisten, die de graaf van
»rd tot koning Hendrik den vijfden
uitroepen, dan de Orleanisten, die
traaf van Parijs aan het hoofd der
(the regeering wilden zien, terwijl
monarchisten den hertog van
(Ie tot stadhouder van Frankrijk, in
leest der stadhouders in de Vereenig-
pincies wilden. En de Bonapartisten
igden den keizer weer op den troon.
deze verwarring maakte Adolphe
s gebruik.
[betoogde, dat er om te werken, om
wijk weer op te bouwen er een een-
poest zijn. En die eenheid kon wor-
pkregen door de republiek „omdat",
hij zeide, ,.zy, de eenige was, die
het minst verdeelde." Thiers was
b toe monarchist geweest, had zich
hi Juli opstand in 1830 gekeerd tegen
ipubliek, maar zag nu de noodzake
nd er van in.
den 2den Juli 1871 werd de kleine
p tot president van Flankrijk geko-
de eerste der derde Fransche repu-
Thièrs.
I staatsgreep en de verheffing van Louis
i Napoleon tot keizer der Franschen hadden
I toen tot gevolg, dat hij twaalf jaar buiten
de politiek bleef. In 1863 liet hij zich een
keuze voor het parlement welgevallen,
waar hij strijd voerde tegen de verderfe
lijke politiek, vooral wat het buitenland
betreft, van den keizer. Hij was tegen een
oorloge ter wille van Italië in 1859. Na den
slag bij Sadowa, ln den strijd tusschen
Duitschland en Oostenrijk, wilde hij, dat
Frankrijk gewapend ingreep om Duitsch
land te verzwakken. In Juli 1870 was hij
een der weinige Kamerleden geweest, die
zich hadden verzet tegen een oorlog met
Duitschland Er was, in die dagen, heel
wat zedelijke moed noodig om zich te kan
ten tegen het chauvinistische drijven. Men
schold hem uit voor verrader en hij boette
zijn populariteit ten zeerste in. Hij voor
spelde de nederlaag en ze kwam. Hij had
reeds in 1855 den val van het keizerrijk
aangekondigd en de val kwam.
Toen hij tot president was gekozen, trad
hij op met een kracht en energie, die
vriend en vijand bewonderde. Nauwelijks
was de Parijsche opstand, de commune,
overwonnen of hij maakte zich op om te
zorgen, dat Frankrijk zoo spoedig mogelijk
de oorlogsschuld van 5 milliard, als scha
deloosstelling opgelegd door Duitschland,
betaalde. Het resultaat van zijn werk was
geweldig. Door hem was het voor Frank
rijk mogelijk reeds op 5 September 1873 de
laatste terbijn van de 5 milliard te beta
len. Hij had dit gedaan gekregen ondanks
den hardnekkigen en gevaarlijken tegen
stand van zijn landgenooten en van Bis
marck. die door de wijze, waarop Thiers
zijn land vrij wilde maken, vreesde, dat
deze het op een nieuwen oorlog aanstuur
de. Niet lang is Thièrs president geweest.
Hij had voortdurend te strijden tegen de
monarchisten, die het koningschap wilden
herstellen.
Op den 24sten Mei 1373 barstte de bom.
De kamer nam een motie aan, waarin ze
verklaarde geen vertrouwen ln zijn regee
ring meer te stellen. Thièrs trad onmid
dellijk als president af en dank zij het
drijven van den hertog de Broglie, den
leider van de meerderheid, werd nu maar
schalk Mac Mahon tot president gekozen.
Thièrs, de conservatieve monarchist, werd
nu de leider der radicale republikeinen.
De republikeinen namen geleidelijk in
macht toe en zeker zou Thièrs weer pre-
sident zijn geworden, had de dood op 3
Sept. 1877 niet een einde gemaakt aan zijn
werkzaam leven. Bekend Is van hem, die in
zijn leven veel is aangevallen, het woord:
I „ik ben een oude parapluie, waarop veel
regen is gevallen". Zelfs zijn meest verbit-
i terde vijanden moesten toegeven, dat hij
nooit eenig materieel voordeel heeft ge
zocht.
1 gewonnen zeide eenvouding: „Sans le
i drapeau tricolore, l'armee ne marchetait
pas."
Toen de graaf van Chambord, die zicli
reeds in het geheim te Versailles bevond,
zag. dat de monarchisten hem niet
wenschten te volgen, keerde hij naar de
eenzaamheid van Frohsdorf terug
Zijn houding had tot gevolg, dat de
monarchisten werden verdeeld, dat de
conservatieve meerderheid door de verkie
zingen van Februari—Maart 1874 een min
derheid werd en de republikeinen triom
feerden. Had de kamer reeds 19 Nov. 1873
een wet aangenomen, waarbij werd be
paald. dat de president voor zeven jaar
zou worden gekozen, op die van 30 Jan.
1875 werd met 353 tegen 352 stemmen be
paald, dat de regeeringsvorm van Frank
rijk republikeinsch zou zijn. Reeds 16 Mei
1874, was de hertog de Broglie door Mac
Mahon, toen deze president was geworden,
benoemd tot minister-president, afgetre
den en Mac Mahon onderteekende de re
publikeinsche grondwet van 30 Jan. 20
Febr. 1876 werd een nieuwe Kamer geko
zen en de meerderheid was weer republi
keinsch Tot nu toe had Mac Mahon het
bewijs gegeven, dat hij onder een repu
blikeinsche grondwet, best wilde regeeren
Maar op 16 Mei 1877 bleek dat de hertog
de Broglie hem had bewogen, strijd te
voeren tegen zijn eigen minister-president
Jules Simon. Deze trad af. De Broglie werd
weer minister, maar op denzelfden dag
j verklaarde de meerderheid geen vertrou-
wen te stellen in het ministerie de Broglie.
De zittingen der Kamer werden daarop
verdaagd en de Kamer op 18 Juni ontbon-
den. Een verwoede verkiezingsstrijd had
plaats. Mae Mahon trok zelf het land door
De pers werd onderdrukt Het regende
vervolgingen wegens beleediglng van den
president, maar bij de verkiezingen van
14 October hadden de republikeinen weer
I een meerdehheid en nu trad de Broglie af
en met hem ging Mac Mahon 20 Jan.
I 1879 Hij stierf teruggetrokken ln 1893.
To:~rd J 1 - Grew gekozen
van Dreyfus, op den 5den Jan. 1895 gede-
I gradeerd en naar het Duivelseiland
I verbannen. Aan de zijde van hem, die het
gevelde vonnis gerechtvaardigd vonden:
de officieren, de generaals, de anti
semieten. aan den anderen kant, die niet
Dreyfus maar Esterhazy als den schuldige
aanwees, kolonel Picquart. de voorzitter
van den Senaat Scheuerkestner, Clemen-
ceau en ten slotte Zola, die zijn brief:
„j'accuse" richtte tot Faure.
Frankrijk was in twee partijen verdeeld,
I waarvan de monarchisten wilden profi-
I teeren. Maar 16 Febr. 1899 stierf Felix
Faure. op geheimzinnige wijze. Men fluis
terde dat een moord was gepleegd en dat
mevrouw Steinheil, de minnares van den
president, die op den avond van den dood
van Faure. in het Paleis de lTSlysee was
geweest, er meer van wist. Maar niets
werd bewezep. Later zou mevr. Steinheil
een andere rol spelen, maar deze rol stond
buiten de politiek
i'iüèrs was met de eerste de
riet iemand die als president was
°M als ornament te dienen, het
en besturen aan anderen over-
Geboren 16 April 1797 was hij
leeftijd minister van
was dank zij zijn
werken benoemd tot lid
academie en werd in 1840
Louis Philto. minister van
Zaken. Hij was bij de
lb dp o Van NaP°leon 3 Dec 1851
er i nsenis van Majan geworpen.
we' niet lang gebleven, maar deze
Mac Mahon.
Mac Mahon, afstammeling van een Ier-
sche familie, die met koning Jacobus den
Tweede van Engeland in 1689 naar Frank
rijk was gevlucht, was soldaat, geen poli
ticus.
Hij was ln 1808 als zoon van 'n luitenant-
generaal geboren, had reeds vroeg een
rang ln het leger, werd officier onder
Karei X, was na een diensttijd van twin
tig jaar in Algiers, op zijn veertigste jaar
generaal. Maar bekendheid kreeg hij in
den oorlog tegen Rusland en bij de be
storming van den Mulakoff-toren. Men
herinnert zich zijn gevleugeld woord, toen
men hem liet waarschuwen, dat de toren
was ondermijnd en elk oogenblik in de
lucht kon springen: „J'y suis, j'y reste." In
den Italiaanschen veldtocht in 1859 voerde
hij het tweede Fransche legercorps aan.
Hij won den slag bij Magenta, waar hij,
net op tijd, kwam om Napoleon den der
den, voor een nederlaag en een gevangen-
name te behoeden. Hij werd eenigen tijd
na dien slag tot hertog van Magenta be
noemd.
In den oorlog van 1870 werd hij aan
voerder van het eerste Fransche leger
corps van het Rijnleger. Hij verloor de
slagen bij Weisenburg en bij Worth. Hij
werd 1 Sept. bij Sedan gewond en moest
het bevel overgeven aan generaal Ducrot.
De monarchisten zagen in Mac Mahon een
bruikbaar werktuig voor haar plannen om
van Frankrijk weer een koninkrijk te
maken Daar de plannen van de monar
chisten mislukten moet worden toege
schreven aan de starheid van den graaf
van Chambord. den kroonpretendent.
Chambord wilde absoluut vorst zijn, wilde
de witte vlag weigerde de tricolore te
voeren, symbool van de constitutie. En
Mac Mahon, die voor het koningschap was
Jules Grevy.
Jules Grevy was in 1807 te Mont-sous-
Vaudrez in de Fransche Jura geboren; hij
was de zoon van een boer: HIJ had voor
advocaat te Parijs gestudeerd. In de dagen
even voor den Juli-opstand was hij in de
hoofdstad aangekomen en had meegedaan
aan den opstand. Na zijn studies ging hij
naar zijn vaderstad terug, werd na de re
volutie van 1848 gekozen tot lid van het
parlement, was. evenals zijn voorganger
Thièrs, in de gevangenis geworpen bij den
staatsgreep van Napoleon en werd na zijn
vrijlating lid van de Parijsche balie. In
1868 werd hij opnieuw tot lid van de
Fransche Kamer gekozen.
Zijn koele, weloverwogen kalmte, zijn
knappe, zakelijke, droge en soms geestige
weisprekendheid, zijn juridische scherpzin
nigheid hadden hem weldra ais advocaat
een eerste Diaats bezorgd.
..Zeer gesloten, koud. op een afstand,
I bleef hij altijd uit het gewoel van den
strijd, minder uit antipathie dan wel uit
voorzichtigheid Hij wilde zich niet wagen
in den strijd, bang klappen op te loopen."
Aldus teekende hem een Fransche ge
schiedschrijver. Initiatief had hij niet. een
krachtig optreden was van hem niet te
verwachten Hij wachtte rustig af tot zijn
tijd kwam. Hij werd 30 Jan. 1879 tot presi
dent. gekozen. Toen hij den leeftijd van
I 72 jaar had bereikt. Grevy, meer ornament
dan regeerder, was een zeer eenvoudig
man. die zijn ministers liet regeeren en
rustig aan het bewind bleef als zijn minis
ters ten veil werden gebracht. Hij zag er
velen vallen. Het ministerie Ferry, het
ministerie Gambetta. In zijn regeerings-
periode zien wij de uitbreiding van de
koloniale macht van Frankrijk. Tunis werd
bezet April 1881 Augustus 1883 werd
het Fransche protectoraat over Tonkin en
Annam afgekondigd. Februari 1885 neemt
men de Fransche Congo in bezit. Hij is
zulk een voorbeeldig president, dat hij in
December 1885 opnieuw voor zeven jaar
wordt gekozen.
In 1886 werd Boulanger minister van
oorlog. Maar daar had Grevy geen last
van. Meer van zijn familie. Zijn eenige
dochter Alice was met den afgevaardigde
Daniel Wilson, een eerzuchtig man, ge
huwd. Het echtpaar woonde in het Palais
de l'Elysée, omdat de vader niet van zijn
kind wilde scheiden. Wilson, die ,,la petite
France" had opgericht, een blad, waarmee
hij Gambetta bestreed, begon dank zij zijn
positie, handel te drijven in eereteekens.
met den steun van de generaals Caffarelli
en D'Andlau. Zoo werd o.m. bekend, dat
een groothandelaar te Havre 100.000 francs
aan Wilson had gegeven, tot steun van
zijn blad, waardoor de koopman het
Legioen van Eer had gekregen. Het slot
was een groot schandaal en groote veront
waardiging en Grevy de brave man. zag
zich genoodzaakt tegen wil en dank zijn
presidentschap neer te leggen Dat was
2 December 1887
Sadi Carnot. kleinzoon van generaal
Carnot. die tijdens de Fransche revolutie
het leger organiseerde, werd zijn opvolger.
Sadi Carnot.
Sadi Carnot was een braaf man. Hij
was ingenieur, afgevaardigde voor de
Cöte d'Or. was minister van Publieke
Werken en van Financien geweest, toen
hij werd gekozen. Van hem kon worden ge
tuigd, dat hij rustig consciëntieus, ijverig
zijn hooge functie vervulde. Maar onder
zijn bestuur bleef liet ln Frankrijk alles
behalve rustig. Generaal Boulanger had
als minister van Oorlog zoodanige popula
riteit verworven, dat hij dacht het voor
beeld van Napoleon te volgen, die van
soldaat Keizer van Frankrijk werd. Achter
hem stonden de royalisten en al de vijan
den van de republiek. Jan. 1889 was hij met
groote meerderheid hij had 240000
stemmen op zich vereenigd tot Afge
vaardigde van Parijs gekozen. Op den dag
van den verkiezingsstrijd, geeerd door
mannen als Rochefort. Thiebaud, Dillon en
Naquet scheen het, dat Boulanger zich had
meester kunnen maken van de regeering.
maar hij aarzelde, omdat hij nog geen
meerderheid in het Parlement had. Hij
wilde wachten tot de algemeene verkie
zingen hem een meerderheid zouden bezor
gen. Die aarzeling werd hem noodlottig. De
Rggeering greep in en hij vluchtte naar
Brussel. Twee jaar later in 1891 schoot hij
zich dood, op het graf van de vrouw, die
hij had lief gehad. Maar niet alleen het
Boulangisme verontrustte de regeering van
Carnot. ook het Panamaschandaal, waar
door menige republikeinsche grootheid ten
val werd gebracht. Daarbij kwam een op
leving van het anti-socialisme. onder lei
ding van den beruchten Drumont en van
het anarchisme, van -het anarchisme van
de daad Zoo wierp 9 December 1892 Vail-
iant een bom ln de Fransche Kamer. En op
den 24sten Juli 1894 werd de president
zelf door den Italiaanschen anarchist
Cascrio te Lyon gedood. Onder de regeerine
van Carnot valt nog te vermelden de
Wereldtentoonstelling in 1889. ter viering
van het eeuwfeest der revolutie. Nog zien
wij te Parijs een merkteeken of liever de
clou van deze exoositie. Iets verheffends
boven deze wereldstad, den Elfeitoren.
Cashnir Périer.
Casimir Périer, de kleinzoon van den
bekenden minister onderkoning Louis
Philip werd zijn opvolger. Maar reeds na
zes maanden legde hij zijn functie neer.
De oorzaak van dit spoedig aftreden
Jan 1895 is eigenlijk nooit bekend ge
worden. al werd ook vermoed, dat Casimir
Périer, die den Joodschen kapitein Dreyfus
had zien veroordeelen, tot de slotsom was
gekomen, dat deze onschuldig was en hij,
als hoofd van den staat, niet mede de
verantwoordelijkheid wilde dragen. Mis
schien verwachtte hij nu reeds een strijd
om de Dreyfus-affaire. welke ook weldra
zou komen
Emilc I.oubet.
Emile Loubet werd vijl dagen na den
dood van Faure tot president gekozen.
Mélene, candldaat der gematigde partijen,
had het tegen hem afgelegd De nationa
listen waren razend en begonnen een
hevige campagne. Op den dag van de
begrafenis van Faure poogde de dichter
Paul Déroulède generaal Roger te bewegen
het Elysee te bezetten en Loubet te ver-
j jagen, maar de generaal weigerde en
Déroulède verliet onvrijwillig het land. De
i spanning door de Dreyfus-affaire bleef,
j maar 4 Jan. 1899 vernietigde het Hof van
j Cassatie het vonnis, waarbij Dreyfus was
I veroordeeld. Hevige betoogingen der anti-
Dreyfusards waren hiervan het gevolg,
zelfs de president werd beleedigd en mis
handeld bij een wedren (5 Juni 18891 door
baron Christiani, Kapitein Dreyfus werd
opnieuw door het militaire gerechtshof te
Rennes veroordeeld, maar de regeering
schonk hem gratie. En nu begon een
nieuwe affaire: de veldtocht tegen de
kloosterordes in Frankrijk. Minister-Presi
dent was toen Waldeck-Rousseau. Na een
hevigen strijd in het Parlement werd in
1901 de wet aangenomen, waarbij feitelijk
niet erkende congregaties in Frankrijk
werden vernietigd. Na de verkiezingen van
1902. waarbij de linkerzijde weer ln leden
tal was toegenomen, legde Waldeck Rous
seau, verklarende moe van den strijd te
I zijn. zijn functie neer en Combes werd
zijn opvolger. Combes, grijsaard van
zeventig jaar, strijder, wraakzuchtig, hater
van den katholieken godsdienst, voerde
met al te strenge hand de wetten tegen
de geestelijke ordes uit. Hij oud-
seminarist, schrijver van een proefschrift
over den Heiligen Thomas van Aquino,
vervolgde met zulk een kracht de niet-
erkende congregaties, dat er onlusten in
Bretagne ontstonden. Het conflict met den
Paus was er. Na den dood van Leo den
dertiende protesteerde zijn opvolger Pius
de tiende, bij een bezoek van president
Loubet aan het hof te Rome, tijdens dit
bezoek, het eerste in de hoofdstad des
Pausen, door het hoofd van een grooten
katholieken staat als Frankrijk. Dit protest
had tot gevolg, dat Frankrijk de relatie
met het Vaticaan afbrak De Fransche
gezant bij den Paus werd teruggeroepen
en de nuntius te Parijs werd .verzocht heen
te gaan. Toen kwam het voorstel tot
scheiding van kerk en staat. In de parle
mentaire commissie, belast met het onder
zoek van dit wetsontwerp, werd een nieuw
gekozen socialist, Aristide Briand, gekozen.
Loubet, die herhaaldelijk minister was ge
weest voor hij tot president der republiek
werd gekozen, was ook al beschuldigd tot
de Panamisten te hebben gehoord. Hii was
I een bescheiden zeer voorzichtig man, die
boven de partijen bleef staan en daarom
de eerste president was, die zijn zeven
jaar uitdiende. Na Loubet kwam Fallières.
RECLAME.
Felix Faure
De leerlooier van Havre, evenals Casimir
Périer behoorende tot de gematigde partij,
werd nu president. Hij was een rustig
politiek man, zonder veel gezag, die zich
niet wilde laten gelden. Onder zijn bestuur
begon de hevige strijd om de veroordeeling
Fallières.
Fallières was president van den Senaat,
toen hij 17 Jan. 1906 tot president dei-
republiek werd gekozen. Hij verwierf 449
stemmen tegen 371 op Doumer. die de
candldaat was van de rechtsche partijen.
Men heeft Fallières niet onaardig, een
andere Loubet genoemd, misschien meer
intellectueelerkrachtiger dan zijn voor
ganger, levendiger, maar onpartijdig en
trouw aan de wetten van zijn land.
Kort na zijn optreden als President had
den de algemeene verkiezingen voor het
parlement plaats. Ze brachten een over
winning der radicalen en voor de eerste
maal wordt George Clemenceau. na zijn
val. door het Panamaschandaal, geroepen
een ministerie te vormen. Hij. die zoo
menig ministerie ten val had gebracht,
accepteerde de uitnoodiging van Fallières.
En nu zien wij ook meer de opkomst van
het socialisme in Frankrijk. Millerand had
reeds, in 1900, een portefeuille van het
