VRIJDAG 13 FEBRUARI 1931
No. 21751
Ieerste blad.
ICIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
Het Voornaamste Nieuws
van heden.
7l»te Jaargang
EIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
«öïcü per regel voor advertentiên uit Leiden en plaatsen waar
mlntschappen van ons Blad gevestigd lijn. Voor alle andere
*jLrientiên 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiên uitsluitend
Slrooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
fcimum aantal woorden van 30.
iInBs--o volgens postrecht. Voor eventueele opzending van brieven
te betalen. Bewijsnummer 6 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT^
Voor Leiden per 3 maanden ƒ2.35, per weekƒ0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.36 portokosten.
tammer bestaat uit VIER Bladen
CANDID AATSTELLDJ O
rooi do
PROVINCIALE STATEN.
rfcmeester van Leiden brengt het
ter openbare kenni9.
judag, 10 Maart aanstaande, zal
lebben de candidaatstelling voor de
Staten.
Itii dag kunnen, van des voormid-
nnr tot des namiddags vier uur,
orzitter van het hoofdstembureau
tieskring. ter secretarie der ge-
fiden, worden ingeleverd
USTEN VAN CAN DID ATEN,
bid in artikel 35 der kieswet.
Jelfde lijst mogen ten hoogste twin-
lidaten worden geplaatst. Iedere
Jl worden onderteekend door ten.
Tijl en twintig personen, die volgens
Tslijst, geldende op het oogenblik
Imng. kiezers zijn voor de Provin-
llen binnen den kieskring.
I den naam van ieder der onder-
(r= moet de gemeente worden ver-
welker kiezerslijst hij voorkomt,
j onderteekenaar voorkomt op de
It der gemeente waar .het hoofd-
fcu is gevestigd, wordt bij de inleve-
(liist een verklaring overgelegd van
fcmeester der gemeente, dat de
fcna.ar voorkomt op de kiezerslijst
Imeenle. Dezelfde kiezer mag niet
I Mn lijst onderteekenen.
ïdidaten moeten, met vermelding
roorletters en woonplaats, op de
[eplaatst worden in de volgorde,
de onderteekenaars aan hen
|eur wordt gegeven.
candidaal is een gehuwde
J weduwe, wordt zij op de lijst ver-
|lden naam van haar echtgenoot of
i echtgenoot onder toevoeging van
l:en naam, voorafgegaan door het
Inboren" of een afkorting van dit
Termelding van een candidaat
i roorletters geheel of ten deele
rnamen worden vervangen.
candidaat mag niet voorkomen
Jim één van de lijsten, ingeleverd
fcicn kieskring.
1 lijst moet worden overgelegd de in
pn het Koninklijk besluit van 12
r 1917 (staatsblad no. 692) bedoelde
ikc verklaring van iederen daarop
Jenden candidaat, dat hij bewilligt
indidaatstelling op deze lijst. Indien
Jdaat zich buiten het Rijk in Europa
I kan de hier bedoelde verklaring
lisch worden gedaan en is zij niet
I officieele formulier gebonden,
levering der lijst moet geschieden
lik door één der onderteekenaars.
Idaten kunnen daarbij tegenwoordig
I voorzitter van het hoofdstembureau
i bewijs van ontvangst af.
klieren, voor de lijsten en voor de
like verklaring van bewilliging,
fn vermeld, zijn ter secretarie dezer
ft kosteloos verkrijgbaar tot en met
1 der candidaatstelling.
Jinnering wordt gebracht artikel 1-48
wet, luidende als volgt:
i eene lijst, als bedoeld in aztiket 35
wetende dat zij voorzien is van
ikeningen van personen, die niet
1 aim tot deelneming aan de ver-
waoivoor de inlevering geschiedt,
zonder die handteekeningen geen
■d aantal voor eene geldige lijst zou
pen, wordt gestraft met gevangenis-
tan ten hoogste drie maanden of eene
Iran ten hoogste honderd twintig
gelijke slraf wordt gestraft hij, die
e dat hij niet bevoegd is tot deel-
I aan de verkiezing, eene voor die
Jang bestemde lijst, als bedoeld bij
P 35, heelt onderteekend. 9393
Pa Burgemeester voornoemd,
1 VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
13 Februari 1931.
mjnlandsche beton-
maatschappij.
gisteren te Den Haag gehouden al-
C?Ter?adering van aandeelhouders in
Rijnlandsche Beton-maatschappij
lm ^a'3ns en verlies- en winst-
k'ri a'-e'oopen boekjaar goed-
dividend werd bepaald op 6
fó' «O Per aandeel.
J h« roos^er aftredende commissa-
i r Splinter Gzn., werd als zoo-
uerkozen,
diamanten jubileum
p. j. bruinenberg.
Heden herdacht onze stadgenoot de heer
P. J. Bruinenberg zijn diamanten jubileum
in drenst der N.V. Leidsche Goud- en Zilver-
handel vJh. W. van Rossum du Oh at tel
alhier.
maatschappij der
nederl. letterkundew
Voordrachten van dr. A. R. Zimmerman
en dr. A. A. van Rijnbach.
•De Maatschappij der Nederlandse eh Let
terkunde alhier heeft gisteravond haar uit
gestelde vergadering gehouden.
In deze vergadering heeft dr. A. R. Zim
merman gesproken over:
De spelling der Nederlandsche
Classieke schrijvers.
Het volgende is aan deze voordracht ont
leend
Spreker noemde de Nederlandsche taal
het kostelijkst erfgoed der natie, het natio
nale cement bij uitnemendheid. Aan ons
volk zijn vele nationale goederen ontvallen,
maar niemand zal ontkennen, dat de taal is
en blijft de groote factor van eenheid, die
ons samenhoudt en ons op het gebied der
beschaving in gemeenschap brengt met mil-
lioenen, die buiten onze grenzen wonen.
Hij noemde het ons aller plicht dit erfgoed te
eeren, deszelfs zuiverheid te bewaren eu
deszelfs verwaarloozing tegen te gaan
Spr. meende dat het noodig was op de be
scherming der taal te letten, want het
scheen hem toe, dat het thans geschreven
Nederlandsch minder zuiver, minder ver
zorgd was. minder houding en onvaster voe
ging had en zich van meer laagvloersche
woorden bediende dan vroeger.
Als een der oorzaken zag hij het te groote
verschil, dat in Nederland van ouds bestaan
heeft tusschen de schrijftaak en de omgangs
taal, welke laatste maar al te vaak verwaar
loosd wordt. Wanneer men met beschaafde
vreemdelingen spreekt, treft het vaak dat
zij in bijna „drukklare" zinnen spreken. Te
onzent wordt daaraan te weinig waarde ge
hecht. Dit veroorzaakt een zekere taalslij-
tage en taalverslapping. En dit is te gevaar
lijker. omdat de omgangstaal met haar vaak
slordige gemeenzaamheid meer en meer in de
schrijftafel gaat doordringen. Ook de drang
naar de vereenvoudigde spelling i9 voor een
groot deel daaruit te verklaren Indien de
omgangstaal nauwer verband met de schrijf
taal had gehouden, zou het voor de Neder
landers zeker geen onoverkomelijke moei
lijkheden opleveren op naamval en geslacht
te letten, evenmin als in de Latijnsche ta
len of het Duitsch. Het zou daarom wen-
schelijk zijn op de scholen den eerbied voor
de geschreven taal te herstellen en den in
vloed ervan op ;het gesproken woord te ver-
grooten.
In het Zuid-Nederlandsch is bij de be
schaafden de klove tusschen schrijf- en om
gangstaal minder wijd. De laatste is vaster
dan bij ons o.a. ook daardoor, dat het woord
„Gij" in het gesprek in stand is gebleven.
Spreker zou betreuren indien de twee tak
ken van het Nederlandsch uit elkaar zouden
groeien, hetgeen o.a. het geval zou kunnen
zijn, indien in het Noorden zonder overleg
met het Zuiden, de spelling wordt gewijzigd
Aan inmenging in den Belgischen taalstrijd
wordt natuurlijk niet gedacht, maar er moet
buiten alle. politiek om. een we? te vinden
zijn om met de voormannen der Zuid-Neder-
landsche letteren voeling te houden in taai
en spellingsvragen.
Een belangrijk middel om verdere taal-
verwaarloozing te voorkomen, ja om de
moedertaal tot nieuwen bloei en een ge
zonde, krachtige letterkunde tot weder-
opleving te brengen, zag spreker in een
meer geregelde aanraking met de klassiek -
Nederland9che gedichten en proza, vooral
uit do 17e eeuw. Die aanraking wordt ech
ter than9 belemmerd doordien deze boeken
steeds worden uitgegeven in de spelling van
den tijd, waarin zij geschreven werden. Ook
Shakespeare, Molière, Racine en Goethe
zouden uit de Engelsche, Franse he en Dun-
sche gezinnen verdwijnen, indien zij steeds
in de spelling van vervlogen eeuwen ver
schenen. In die landen denkt daaraan nie
mand en spreker weet geen verklaring
waarom alleen wij steeds aan dien ver
ouderden vorm vasthouden. Daardoor wor
den Vondel, Hooft, Huygens enz. voor de
doorsnee Nederlanders vreemd en onver
trouwd, een 9oort van antiquiteiten. Reeds
op de scholen houdt de oude spelling de
leerlingen op een afstand, vraagt onnoodige
inspanning en maakt dat men het gelezene
niet beschouwt als iets dat ook voor heden
geschreven is. Worden de oude gedichten
gezongen of voorgedragen, dan genieten ook
de eenvoudigsten er van. want dan vervalt
het spellingsbezwaar, dat hen van lectuur
terughoudt. Even goed als dit is geschied
met de bijbelvertaling of de psalmberijming,
zou de letterkunde uit onzen grooten tijd in
den uilerlijken vorm van het heden moeten
worden gebracht,, indien men wil dat de
inhoud als erfdeel van geslacht op geslacht
overga.
Op die wijze zullen de groote schrijvers
van vroeger weder tot het volk gahn spreken
en daaraan letterkundig genot, verheffing
des geestes en bezieling brengen. Zij zullen
bovendien het heden den blik openen voor
een vroeger Nederland, voot een Nederland,
bloeiend op het gebied der kunsten, sterk in
zelfvertrouwen en 9terk in gemeenschappe
lijke, nationale idealen.
De handschriften en brieven
van Francois Haverschmidt
(Piet Paaltjens).
•Do bibliothecaris dr. A. A. van Rijnbach
deed vervolgens eenige mededeelingen over:
de handschriften en brieven van Francois
Haverschmidt (Piet Paaltjens). Aan deze
•mededeelingen is het volgende ontleend:
In de vergadering van November is van
de schenking der familie Haverschmidt te
Utrecht reeds melding gemaakt; spreker is
thans in de gelegenheid nadere bijzonderhe
den mede te deelen over de handschriften
en de brieven van Francois Haverschmidt,
misschien nog meer bekend als Piet
Paaltjens. Vooraf wenscht spreker een woord
van waardeering uit te spreken voor de
wijze, waarop wijlen mr. F. Haverschmidt,
zoon van den dichter en schrijver, de nage
dachtenis van zijn vader heeft geëerd door
met groote piëteit alle schrifturen die zijn
vader nagelaten had, zoomede de verschil
lende uitgaven van diens geschriften, ver
meerderd met alles wat hij over zijn vader
nog vinden kon, te verzamelen en te orde
nen in een Haverschmidt-archiefhet was
een weemoedige taak voor spreker dit onvol
tooid gebleven werk voort te zetten. Zoo zul
len thans verscheidene manuscripten en
vele brieven van en aan Haverschmidt en
zijn dubbelganger Piet Paaltjens een veilige
plaats vinden in de Bibliotheek der Maat
schappij; ook is de toezegging ontvangen,
dat wat nu nog niet door de familie afge
staan kon worden, later bij het reeds gezon
dene gevoegd zal worden.
Fr. Haverschmidt, die in zijn kinderjaren
en later als student misschien zijn geluk
kigs ten tijd heeft gekend, heeft zelf met ont
roerende zorg, veel bewaard van wat uit die
heerlijke jaren hem restte en zoo zijn er op
stellen, schetsen en gedichten bewaard uit
de Gymnasiumjaren te Leeuwarden. Als jon
gen van 14' jaar dicht hij een grotesk-
komisch gedicht. „Barend Krul", dat al een
groot gemak van versificatie verloont, van
1850 dateert een kattenbiografie: „Leven en
sterven van .Telle Gal, beschreven door Tuil a
Hostilla, geb. Piperbos". Beide met onloo
chenbaar komisch talent geschreven. Haver
schmidt was een ijverig lid van de Gym-
nasiasten-vereeniging Minerva nos jun-
git"; hiervan getuigt een tiental opstellen
en redevoeringen ten deele van historischen
aard. ten deele al vol van de ware humor,
de traan en de lach, die ook in zijn latere
schetsen niet ontbreken Deze 17-jarige
gymnasiast toont een belezenheid en in ver
band daarmede een gemakkelijkheid van
stellen, die vele van de tegenwoordige gym
nasiasten hem benijden mogen. Aan zijn te
Delft afgelegd staatsexamen herinnert een
aardig reisverhaal, evenmin ontbreekt de
plechtige Latijnsche toespraak „De Caroli
Magni moribus", waarmede hij in het stad
huis te Ieeuwarden als afscheid van het
Gymnasium wel veel indruk gemaakt zal
hebben; zelf heeft hij zich in de reeds ge
noemde opstellen niet al te eerbiedig over de
comedie der promotie uitgelaten.
Het kostbaarst bezit evenwel vormt een
volledig afschrift der Snikken en Grim
lachje^" van Piet Paaltjens. door Haver
schmidt opgenomen in een tweetal bundek
met afschriften van gedichten, die hem in de
jaren 18531859 getroffen hebben bij zijn
lectuur van Nederlandsche dichters.
Tern slotte besprak spr. de uitgebreide
correspondentie, die ons bewaard is geble
ven, waarbij vooral vermelding verdient die
met zijn vriend mr. A. van Wessem te Tiel,
die verscheidene der verzen van Piet
Paaltjens in het Latijn vertaalde; vermake
lijk is een tweetal brieven van den Leid-
schen kapper Knaap, zoon van den uit
Snikken en Grimlachjes" vermaarden
Knaap Spreker lichtte zijn betoog toe door
uit verschillende handschriften en brieven
gedeelten voor te lezen.
de persoonlijkheid
van mussolini.
Voordracht van ds. P. D. Tjalsma.
Voor de leden der Remonstr. vereeniging
„Gemeenteleven" en verdere belangstellen
den hield ds. P. D. Tjalsma gisteravond in
het kerkgebouw der Remonstrantsche Ge
meente zijn aangekondigde lezing over
bovenstaand onderwerp.
Hoewel een vrij talrijk gehoor de schitte
rende voordracht met aandacht volgde, moet
'het gezegd, dat de afwezigen wel zeer groot
ongelijk hadden, onidat zij een beter inzicht
konden krijgen in deze. waarlijk niet alleen
voor Italië, zeer belangrijke en belangwek
kende figuur.
Spr. begon zijn leziin'g met te wijzen op de
voor vriend en vijand merkwaardige en
indrukwekkende dynamische kracht die in
den persoon van Mussolini schuilt. Wie met
hem in aanraking komt. ondergaat deze
kracht, die van hem uitgaat. Mussolini zelf
weet dat men hem slechts haten of lief
hebben kan, hijzelf heeft gezegd: „Wie niet
vóór ons is, is legen ons". Wat is toch het
geheim van dezen mensch? Tafreelsgewijs
teekende spr. leven en ontwikkeling van den
Duce met wien de fascistische beweging
onverbrekelijk verbonden is. Hij sprak over
jeugd en jongelingsjaren, over zijn verblijf
in Zwitserland, waar Mussolini in groote
armoede verkeerde en over zijn journa
listieke werkzaamheden, wanneer hij in het
vaderland is teruggekeerd. Socialisme en
nationalisme gaan bij hem samen. Wanneer
de wereldoorlog uitgebroken is, wordt hij!
de man die vurig op interventie van. Italië
aandringt, straks daarin gesteund door de
begin 1915 opgerichte Movimento fasci9ta.
Na den oorlog vereenigt hij de oud-stnjders
in een groot verbond; Italië groot te maken
is zijn doel. een doel dat alleen bereikt zal
kunnen worden door den geest der over
winning en dien van het geweld. „Wij moe
ten opnieuw stalen wapenen en met staal
gewapenden gereed maken, en slaanI Zon
der erbarmen I"
Als in October 1922 de befaamde op-
marsch der fascisten naar Rome heeft plaats
gehad, die Mussolini tot kabinetsformateur
maakt, heeft de leider bereikt wat hij be
reiken wilde. Spr. schetste, wat zooal door
of onder 't bewind v. Mussolini in de laatste
jaren is tot stand gebracht. Men kan daarop
critiek hebben, maar niet loochenen dat er
ook goeds is gewerkt. Vervolgens teekende
spr. uitvoerig wat fhet fascisme eigenlijk in
laatste instantie wil: het is niet alleen een
partij, een corporatie, maar wil een levens
wijze worden. Duidelijk komt dat in ver
schillende uitspraken van Mussolini, en
bovenal in het reglement der fascistische
militie uit. De geest, welke daaruit spreekt,
laat aan duidelijkheid niets te wenschen
over: het vaderland is de godheid geworden,
de grootheid der natie, is het doel, het recht
van den sterkste wordt geponeerd, de phy-
sieke macht en kracht verheerlijkt.
Tenslotte kwam 9pr. nog nader te spreken
over karaktertrekken van den Italiaanschen
minister-president: over zijn fascineerend
redenaarstalent .waarin de elementen van
vertrouwelijkheid en afstandsbesef naast
elkander staan, over zijn onbuigzaamheid
en zelfbewustzijn, over zijn overgave aan de
zaak die hem heilig is.
Met een kort woord van critiek eindigde
spreker zijn lezing. De critiek zal om deze
punten draaien de staatsgedachte. de
machtsgedachte, de opvoedings-idee. Het
gaat bij Mussolini om de nationale groot
heid: dit is zijn eenige doel; al het andere,
ook het pacifisme is hem dwaasheid,
utopie. Physieke kracht is hem de beslis
sende kracht; deze moet in enkeling en
samenleving aangekweekt en vereerd wor
den. De jeugd moet geheel en al in dienst
van de natie worden opgevoed, daarom moet
zij doordrongen worden van den geest van
geweld als de grootste drijfkracht.
Hier gevoelen wij en gelooven wij, aldus
spr radicaal anders. Tegenover het louter-
nationale stellen wij het internationalisme,
tegenover de mac'hts- de rechtsgedachte,
tegenover de noodlottige verheerlijking van
het geweld onder de jeugd, gelooven wij dat
de jongeren onzer tijden zich hebben te
richten op andere idealen, idealen geboren
uit een andere wereld dan die waaruit Mus
solini en het Fascisme putten
Het gaat in diepste instantie om een
levenskeuze, een geloofskeuze, vóór of tegen
Mussolini, wiens naam al9 een symbool is.
binnenland.
Verschenen is het voorloopig verslag der
Eerste Earner over de begrooting voor bui-
tenfandsche zaken (3de Blad).
Ons parlementair overzicht (3de Blad).
De Eerste Kamer over de bestrijding der
werkloosheid (Binnenland, 2de Blad).
Een adres van de Avro aan de regeering.
(Binnenland, 2de Blad).
De onderwijsbegrooting; voorloopig ver
slag der Eerste Kamer (Keik en School, 4dte
Blad).
3uitenland.
De Dnitsche Rijksdag aanvaardt de be
grooting voor bnitenland8che zaken. (Bui
tenland, 1ste Blad).
De actie der Dnitsche nationaal-socialisten
(Buitenland. 1ste Blad).
Het amendement der Engelsche liberalen
inzake de werkloosheid aanvaard (Buiten
land, 1ste Blad).
academische senaat.
In de op 9 Februari j.l. gehouden Senaats
vergadering werd in de vacature ontstaan
door het aftreden als hoogleeraar van prof.
mr. A. J Blok tot assessor benoemd prof.
mr. E. M. Meyers, terwijl in diens plaats
al-s plaatsvervangend assessor werd be
noemd prof. mr. D. van Blom.
De hoogleeraren dr. W. de Sitter en dr.
A. D Fo^Jcer werden aangewezen als ver
tegenwoordigers van den Senaat bij de Fa
raday Celebrations, welke van 2125 Sep
tember te Londen worden gehouden. Prof.
mr. A. S. de Blécourt, zal den Senaat ver
tegenwoordigen bij het 4de eeuwfeest van
het Collége de France, dat van 1820 Juli'
te Parijs wordt herdacht, terwijl prof. dr.
L Baas Becking, zulks zal doen op het 2de
congres van History of Science and -Techno
logy van 29 Juni3 Juli.
o
veertigjarig jubileum.
Van een zeer verdienstelijk ambtenaar.
De heer G. Seydell.
De heer G. Seijdell, adjunct-commies ten
kantore van den ontvanger der directe be
lastingen. invoerrechten en accijnzen alhier
2e kantoor, waarop hij vóór 40 jaar als
klerk op het toenmalig kantoor der invoer
rechten cn accijnzen alhier in functie trad.
Na lot 1 Augustus 1896 als zoodanig in
betrekking te zijn geweest, werd hij met in
gang van dien dag benoemd tot rijksklerk,
terwijl op 1 Januari 1921 zijne bevordering
tot adjunct-commies volgde.
Sedert meerdere jaren vervult hij de ver
antwoordelijke betrekking van kassier aan
het kantoor.
Waar de heer Seijdell in April van dit
jaar zijn vijf-en-zestigslcn geboortedag hoopt
te vieren en met 1 Mei e.k. den dienst met
pensioen zal verlaten, beteekenl dit jubi
leum levens een afscheid.
Dit laatste zal menigeen met leedwezen
vernemen, want zij, die met den heer S. in
aanraking kwamen, hebben hem in den loop
der vele jaren leeren kennen en waardeeren
als een uiterst humaan mensch en als een
buitengewoon hulpvaardig ambtenaar, die ts
allen tijde bereid was hem met zijn practi-
sche raadgevingen terzijd^ te staan.
Naar wij vernemen beslaan er plannen
om den heer Seijdell morgenochtend in den
kring van zijn mede-ambtenaren te huldi
gen. waarbij de zakelijke relaties, welke hij
builen dat milieu heeft weten te maken,
niet zullen .achterblijven
De heer Seijdell is ook in kerkelijke krin
gen een bekende figuur, hij is o.a. reeds ja
ren lang ouderling van de Ned. Hervormde
Gemeente.