H. H. ADVERTEERDERS.
71sle Jaarpang
VRIJDAG 19 DECEMBER 1930
No. 21706
STADSNIEUWS.
MUZIEK.
Het Voornaamste Nieuws
van heden.
KERK- EN SCHOOLNIEUWS.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per regel voot advertentiëD uit LeideD en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiën 35 Cts per regeL Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags eD Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aaütal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post f. 2.35 portokosten.
ƒ0.18
„0.18
Oit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
Adverteerders, die zich vooral
voor de komende dagen willen ver
zekeren van plaatsing en goede ver
zorging hunner advertenties, raden
wij aan, deze den dag vóór plaatsing
aan ons bureau op te geven.
DE DIRECTIE.
DE NIEUWE LEERAAR
DER TOODSCHE GEMEENTE.
De heer V. Bloemkooper.
De kerkeraad der Ned. Isr. hoofdsynagoge
alhier heeft gisteravond als opvolger van
wijlen den heer H. I. Cohen benoemd tot
leeraar-secretaris dezer gemeente den heer
Victor Bloemkooper. onderwijzer aan de
Godsdienstschool te Amsterdam.
De nieuwbenoemde voorganger is nog
slechts 21 jaar oud; 'hij werd 18 Augustus
1909 te 's-Gravenhage geboren Na in deze
stad de H.B.S. te hebben bezocht, volgde hij
op aanraden van wijlen rector Wagenaar de
lessen aam het Ned. 1st. Seminarium te
Amsterdam, met name aan de rabbijnenaf-
deeling Na twee jaar voelde hij zich weer
aangetrokken tot het godsdienstonderwijs,
waarvoor hij zich verder ging bekwamen.
Op 18-jarigen leeftijd legde hij met gun
stig gevolg het examen voor godsdienston
derwijzer laagste rang at; één jaar later
slaagde hij voor het maatschappelijke ge
deelte en het vorige jaar voor liet diploma
godsdienst-hoofdonderwijzer akte A. De heer
Bloemkooper ontving zijn muzikale opleiding
van den heer Englander. dirigent van het
koor der groote synagoge te Amsterdam. Ge
lijk bekend heeft hij hier ter slede eenige
proefdmnsten gehouden, waarbij ziin bijzon
der fraai stemgeluid aller bewondering n,f-
dwong.
JAN G. STRIENING.
Door commissarissen der Maatschappij
voor Toonkunst alhier is aan den heer Jan.
O. Striening, wegens het bereiken van den
70-jan'gen leeftijd eervol ontslag verleend,
met ingang van 1 Januari a.s. als leeraaT
voor het vioolonderwijs aan de Muziekschool
der Maatschappij en directeur van de oikest-
afdeeling, onder dankbetuiging voor de veel
jarige aan de school bewezen diensten.
VER. „PROTESTANTSCH
NEDERLAND".
Propaganda-bijeenkomst in de Marekerk.
In de Marekerk had de vereeniging Pro
fes tan tseh Nederland" gisteren een propa-
gandei-avond belegd teneinde te komen tot de
oprichting van een Leidsche afdeeling. Met
gemeenschappelijken zang en gebed, waarin
dts. Joh W. Groot Enzcnn'k voorging, werd
de bijeenkomst geopend.
In zijn inleidend woord wees ds. Groot
Enzerink op de totstandkoming en het doel
der vereeniging ..Protestanlsoh Nederland".
Toen in het jaar 1923 eenige Amsterdamse he
predikanten protesteerden tegen de weder
invoering van de process ie-at ijhe id in geheel
Nederland is de Vereeniging tot stand ge
komen Het doel der vereeniging is de ver
dieping van de kennis der Reformalonsche
beginselen, de bevordering van het Protes
tantisme in geestelijk en stoffelijk opzicht,
subsidieering van d-°n bouw der Prolestant-
sche kerken in R.-K. streken, bevordering
van den Protestantschen 'handel en de uit
gifte van een orgaan en geschriften.
Nadat mej. Madzy Dekker urt Amsterdam
en de heer J. P Dekker uit Hilligersberg
eenige duetten hadden gezongen, sprak rlr.
W. J de Wilde. Xed Ilcrv. predikant te
's-Gravenhage. over ..Tweeërlei Schriftbe
schouwing". de P rotes la ntsrhe en Roomsch-
Katholieke. Het verschil tusschen de beide
beschouwingen kan samengevat worden in
vier puntenhet gezag, de noodzakelijkheid,
de duidelijkheid en de volkomenheid van de
Schrift. Uitroe-rig besprak dr. De Wilde de
verschillende opvalimoen, om met een op
wekking zich bij de vereeniging aan te
sluiten en aldus lol de oprichting eener
Leidsche afdeelin? Ie komen, te besluiten.
Zang van den heer en mej. Dekker vulde
liet programma aan. terwijl dr. J. C. S.
Loöher 'het slotwoord sprak.
VER. TOT BEVORDERING
DER BOUWKUNST.
Voordracht over moderne arcliitectnnr.
Aan de 232e Vergadering ging vooraf een
Kunstbeschouwing van gekleurde platen,
afgestaan door den Secretaris.
De Voorz., de heer J. A. Verhoog, opende
deze laatste vergadering des jaars en gaf,
via het goedkeuren der notulen hel woord
aan den heer G. van der Mark, Architect te
Wassenaar, die tot onderwerp had gekozen:
„Moderne architectuur in haar nieuwste
uitingen".
De heer Fred. A. Wempe schrijft ons
daarover het volgende:
Spreker begon met er op te wijzen dat het
zijn doel was een inzicht te geven ^an de
hedendaagsche denkbeelden over Kunst in 't
algemeen en van de architectuur in het bij
onder. Een eenheid in ons hedendaagsch
Kunstbegrijpen of cultureel verstaan is niet
aanwezig.
Vaak wordt er gesproken over onze ver
warde tijd. Het is zeer wel mogelijk, dat er
verwarring bestaat, maar dan toch zeker
niet in den gee9t van werkers.
Een belangrijke leidraad kan voor ons zijn
de woorden, waarmede enkele jaren geleden
prof. Bavink een rede aanving: „de den
kende (lees hier „werkende") mensch, stelt
aan zijn eigen werken den eisch van rede
lijken samenhang en houdt dezen eisch vol,
zelfs tegenover den wereld der verschijn
selen".
Iemand, die werkelijk werkt, arbeidt niet
alleen aan de volmaking van eigen geegt,
maar werkt tevens aan de volmaking der
massa, der veelheid. Er zijn echter factoren,
welke deze volmaking voor zichzelf, niet
absoluut volmaakt voor de massa kunnen
doen zijn. Dat is, als deze volmaking, wat
toch het levensdoel van ieder wezen is, niet
gezamenlijk opgevat en collectief gelijk ge
zicht is. Dit nu is thans evenmin het geval
in onze hedendaagsche kunst, zoo zeide
spreker. Kunstgevoelen wordt gezegd, is iels
van individueelen smaak. Zeer juist kan dit
zijn. mits deze persoonlijke smaak terdege
goed gevormd, maar bovendien juist van
richting is.
Spr. wees erop, dat in den lijd, kort na
de middeleeuwen, toen vooral door de heer
schappij der Gilden, de opleiding der jonge
ren weinig uiteenliep, de kunst ondersteund
of gedragen werd door het ambacht. De oude
dingen, toen ontstaan, zijn mooi, niet slechts
om het paat van hun leeftijd, maar omdat
ze ontstaan zijn door het samengaan van
hot ambacht met de kunst. Als derde echter
dringt zich thans onweerstaanbaar de tech
niek naar voren, die. doordat haar waarde
werd onderschat, zelfs miskend, ons juist is
gaan overheerschen. Eerst aangewend als
de vervanger van den handenarbeid, gaan
wij nu juist haar waarde beseffen en trach
ten we haar te dwingen naar onzen wil en
door samen te brengen de techniek, de kunst
en het ambacht of beter: de ingenieur (de
hersenen), de architect (het hart) en de
werkers, de uitvoerders van den wil te
komen tot een nieuwe kunst; een zakelijke
kunst, die niet anders is dan het gevolg van
de evolutie van onzen tijd. Het karakter
van den tijd, die achter ons ligt. was zeer
sterk onpersoonlijk, men schiep niet zelf
standig, men verzamelde en reproduceerde
alle9 wat van vroeger tijd was. Deze ge-
heele inleiding was als het ware een ver
klaring, waarom men er in de bouwkundige
wereld toe is gekomen om zich los te maken
van het slaafs volgen van de klassieke
bouwkunst, die van generatie op generatie
van elkaar overnam, wijzigde naar eigen
inzicht, doch die toch au fond steeds bleef
een nabootsen van anderen.
Uitvoerig behandelde spreker de tegen
woordige stedenbouw een onderwerp wat
wel zeer onze belangstelling verdient im
mers. geheel Holland met R'dam in 't Zui
den A'dam in 't Noorden is bezig één groote
wereldstad te vormen. Geleidelijk maar
toch zeker lossen de kleinere gemeenten
zich op in de grooten die zich weer aaneen
schakelen tot een nog grootere en eindelijk
een zeer groote. Ziet naar Den Ilaag met
de, men zou zeggen de aanhangwagens
Voorburg, Wassenaar: ziet naar Rotterdam
met Schiedam. Delft; ziet naar Amsterdam
met Haarlem, 't spreekt alles van aaneen
sluiting. En zoo hebben de moderne archi
tecten aangevoeld dat langs de breede ver
keerswegen voor snelvervoer een rustige,
zakelijke bebouwing als 't ware noodig
werd. De kaarsen en olielampjes verdwenen,
voor de moderne verlichtings-techniek en
zoo is 't ook in de Bouwkunst. Dat die
kunst zich ook losmaakte van het oude is
ook een gevolg van den tijdgeest.
Deze moderne opvattingen in de Bouw
kunst worden echter ook al weer toegepast
op verschillende wijze en ieder land legt
daar alweer zijn eigen, cachet op. Al die
gevoelsuitingen van de thans vooraan
staande persoonlijkheden in de moderne
bouwkunst, werden door spreker in 't kort
behandeld en verklaard; het zou hier echter
te ver voeren al die werken der strijders
voor de nieuwe idee te reieveeren. doch de
werken van Le Corbusier in Frankrijk, van
1 Wijdeveld, Dudok en anderen in Holland
en van Lloyd Wright in Amerika traden
wel 't meest op den voorgrond.
Het was wel hooger bouwkunst onderwijs
wat er te genieten viel en toen spreker zijn
betoog deed volgen door een 50-tal licht
beelden, die de allernieuwste creaties op
bouwkundig gebied naar voren brachten,
kregen de aanwezigen toch wel de overtui
ging dat in de moderne bouwkunst toch
zeer zeker veel schoons en goeds is te be
reiken. Sprekende over het Leidsche Stad
huis ten slotte, zou de heer v. d. Mark niet
volledig zijn, indien hij ook niet even het
plan voor dit stadhuis aanroerde Over de
keuze en de wijze van kiezen van den
architect wil spr. niet oordeelen. Spreker
wil echter niet verhelen, dat z.i. de op
dracht. die niet alleen moeilijk was, maar
bovendien een dualisme bevatte, op wer
kelijk geniale wijze is opgelost, n.l. het ont
werpen van een centraal stedelijk ad
ministratiegebouw. brandvrij, waarbij van
de wat ouderwetsche opvatting voor het
representatieve gedeelte, zeer handig is ge
bruik gemaakt van de overblijfselen eener
historische cultuur, die niet meer de onze
is. Dat zoowel de binnenplaats al9 de ach
terzijde van het gebouw op zakelijke wijze,
strak, rustig en voornaam opgevat zijn.
lijkt spreker een pleidooi voor het zuiver
aanvoelen van den geest van onzen tijd.
Aan het einde viel spreker een luid applaus
ten deel, wat nog onderstreept werd door
den Voorzitter, die in weinige doch krach
tige woorden hulde bracht aan den heer
v. <1. Mark.
De begrooting voor 1931 werd goedge
keurd. Tot kasnazieners over 1930 werden
benoemd de heeren A. J. Turion en P. J.
Verhoog.
De tijdschriften voor de leescirkel voor
1931 werden vastgesteld en toen was het
tenslotte de Voorzitter die met enkele
vriendelijke woorden deze laatste vergade
ring van 1930 sloot.
HET ONGEOORLOOFD
SCHOOLVERZUIM TE LEIDEN.
In het December-nummer van „In en Om
de School" is door den heer J. Baaik Jr. het
zelfde „ingezonden" geplaatst, dart door ons
voor een paar weken werd opgenomen. De
redactie schrijft er in een onderschrift
o.m. bij:
Toonde het schrijven van den heer Nord
Thomson, dat hij den ernst van den toe-
Stand niet begreep, hier komt iemand, die
ter zake kundig is met cijfers, die onomstoo-
leli/k laten zien. dat het ongeoorloofd
schoolverzuim in Leiden inderdaad „schrik
barend" is, zooals inrzender het noemt
Onze goede stad valt de betreurenswaardige
eer te beurt, zich er op te kunnen beroemen,
het hoogste percentage ongeoorloofd school
verzuim te hebben in den lande. Zelfs de
veelbesproken inspectie Emmen, welker
naam in de schoolmeesters wereld diverse
herinneringen en gedachten opwekt, legt
'het glorieus af bij de groote stad Leiden,
wier roemrijke geschiedenis al'leen reeds het
er een eer in moest doen stellen le figuree-
ren onder de beste plaatsen van het land.
Wat betreft 'hef ongeoorloofde schoolverzuim
is dit, helaas. en wij zeggen het met
schaamte in het hart andersom.
O.i. heeft de heer Baak met publicatie
van deze cijfers, die zoo geheel onze ver
moedens komen bevestigen, een goed werk
gedaan in het belang vooral van het mis
deelde schoolkind. Met zijn openhartig
schrijven toont hij. dat bij hem de fout niet
gezocht behoeft te worden. Dan rest nog
slechts de bange vraag: „Bij wie dan wel?"
Is daar iemand, of zijn daar eenigen, die
verantwoordelijk is of zijn voor een derge-
lijken, desolaten toestand? Dat daar dan
Jtecht geschiede en dat dan ook hierin het
Gezag worde hoog gehouden, opdat Leiden
bij het ongeoorloofd schoolverzuim niet lan
ger de plaats inneemt, die het tot nog toe
bekleedt.
VERANTWOORDING
BINNENGEKOMEN GELDEN
VOOR HET EERSTE LEIDSCHE
VACANTIE-KINDERFEEST
In het versohenen maandblad van de af
deel ing Leiden van den „Bond van Ned.
Onderwijzers" zijn alle ingekomen gelden
voor het in Juli gehouden vacantie-kinder-
feest verantwoord. Met het saldo over 1929
groot f fë),50 is er totaal ingekomen
f 1267.fi 1 Van particuliere personen werd
ontvangen f 676,721/s, van diverse organi
saties en hun leden f. 265,63, van personee-
len van scholen f. 20-1,25 en van schoolkin
deren f. 80,50.
De inkomsten en uitgaven zijn gecontro
leerd en m orde bevonden door de heeren
mr. H. D M. Knol. accountant te dezer stede
en P. Rinck en H. van Lienden, kascommis-
sie uit de afdeeling Leiden van den Bond
van Ned Onderwijzers. De geteekende ver
klaringen van den accountant en van de
kascommissie liggen bij den penningmeester
van het Vacantie-Kinderfeest. den heer D.
Bosnia, Koninginnelaan 76, ter inzage.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL
Nieuwe inschrijving: Den Hartog en Wou
denberg (Beperkende Bepalingen), Rusthof-
laan 3, Sassenheim. Kweeken van en handel
in bloembollen en wat verder tot dit vak
behoort Vennooten: C. den Ha-rtog, Sassen
heim en II. van Woudenberg, Amsterdam.
Voor de benoeming als directeur der
Markten te Rotterdam wordt door B. en W.
aanbevolen de heer L. A. Mennes, directeur
van den Markt- en Havendienst alhier.
Mej. A. Zuidema alhier is geslaagd voor
het examen wiskunde L. O.
Maandag as den 22en December des
avonds te 8.30 uur, zal ds. P. D. Tjalsma
een Kerstwijdingsdienst leidon in de Rem.
Kerk. IJoogl. Kerkgracht, met medewerking
van mevr. C. L. TjalsmaVan der Meutlen
(zang) en de heeren A. Akkerman (viool) en
R. Heering (orgel). Voor bijzonderheden zij
verwezen naar de 'betreffende annonce in
dit blad.
Bij de firma Burgersdijk en Niermans
zullen in Februari a.s. de bibliotheken wor
den verkocht van mr. S. van Houten, oud-
minister van binnenlandsche zaken, oud-lid
van de Eerste en Tweede Kamer der Sta
ten-Generaal; mr. dr W. F. van Leeuwen,
oud-burgemeester van Amsterdam; mr. H.
Verkouteren, advocaat en procureur, lid van
de Eerste Kamer der Staten-Generaalmr.
J. D. Pasteur, president van de arrondisse
mentsrechtbank te Haarlem en mr. M. W.
Jellinghaus, eerste secretaris van de Ned.
Ver. voor Internationaal Recht.
Morgen zal een commissie van des
kundigen, aangewezen door de directie der
Ned. Spoorwegen, op het station athier een
onderzoek instellen naar de oorzaak van
het niet werken der ludhIdru'krorrmien van
den eleclrischen trein No. 1088 op Dinsdag
j.l., waardoor de trein doorreed en pas bij
den Haarlemmerweg tot stilstand kwam.
Verschil'!ende personen zul-len door de
commissie worden gehoord.
KUNSTKRING VOOR ALLEN.
Hermann Schey.
Hermann Schey.
Dat is nu weer eens een zanger, die
kan zingen. Die kon zingen vóór hij het
geleerd nad. Een zanger op wien stellig geen
diverse methoden van onderwijs zijn be
hoeven te worden toegepast. Een zanger, die
het noodzakelijke gegeven voor zijn kunst,
stem, bezat in zoo overvloedige maat, dat
de studie meer nog op behoud dan op
uitbreiding moet zijn gericht geweest. Een
zanger, wiens orgaan tot volle ontwikkeling
is gekomen, zonder dat de charme, die
de mooie natuurstem eigen is, in het minst
is aangetast. En welk een zeldzame egaliteit
valt daarin te bewonderen. Er is geen enkele
toon over den vollen omvang van dit
prachtig baritongeluid, die uit de lijn valt.
Bewonderenswaardig ook het ademgebruik.
Welk een macht heeft deze zanger over
den toon. dien hij laat klinken naar eigen
wil en welbehagen.
Hermann Schey is daarbij of daarboven
voordrachtskunstenaar. Uiterlijk door voor
beeldige dictie, door juiste verzorging der
consonanten, niet te veel noch te weinig;
innerlijk door verwerking en doorleving van
de muziek, die in zijn voordracht haar be-
teekenis aan zich zelf ontleent, zonder den
toon aan het woord op te offeren. Liederen-
zang beteek ent kunst van muzikale uitbeel
ding met de overtuiging die de stelligheid
d^r compositie eischt. Er zijn weinig zangers
die het lied, dat in zijn verschijningsvorm
zoo rijk is als het leven zelf. zoodanig be-
heerschen, het met zoo groote kracht van
uitdrukking voordragen, dat de hoorder het
BINNENLAND.
Ons parlementair overzicht. (3e BladJ
Do debatten over de provinciale begrooting
(3e Blad).
De regeering stelt voor op elk in- of uit
gevoerd postpakket 5 cent statistiekrecht te
heffen. (Binnenland, le Blad.)
De werking van de Merapi; 15 personen
door een lavastroom gedood. (Uit Ned. Oost-
Indië, le Blad.)
Ond-minister Kan is benoemd tot lid van
den Raad van State. (Laatste Ber. le Blad).
BUITENLAND.
Het Fransche kabinet-Steeg, trots een
kleine meerderheid, ten doode gedoemd.
(Buitenland, le Blad.)
De Engelsche regeering wijkt voor het
Hoogerhnis. (Buitenland, le Blad.)
Rede van Mnssolini over den financieelen
toestand. (Buitenland, le Blad.)
Cycloon teistert Algiers. (Tel., le BladJ
als opperste schoonheid of waarheid moet
ondergaan. Het lied is de hoogste opgave
voor den zanger.
Hermann Schey heeft een programma sa
mengesteld dat op zich zelf reeds de kunste
naarshand verraadt. Vóór de pauze twee
groepen van elk vier Schubertliederen, daar
na vier liederen van Hugo Wolf en tot
slot een viertal van Richard Strausz. En
de liederen telkens zóó gekozen dat ze in
het verband der groep een éénheid konden
vormen, terw^l in de opvolging der groepen
weer de variatie was betracht, die noodig
is voor de homogeniteit van een concert
programma. Schubert is nog steeds onuit
puttelijke bron voor den liederenzanger. Wat
hebben we nu weer een schat van muziek
ontdekt. Zoo goed als alle nummers onbe
kend of althans onvoldoende gekend. Hoe
bleek a« dadelijk bij den inzet (An die
Leier) de formidabele liedkunst van dezen
zanger: welk een contrastwerking en wélk
een harmonie daarin. En dat ging in den
Schubertcyclus zoo door tot het laatste lied
was uitgeklonken. Na een lang aangehouden
applaus werd „Der Jiingling an der Quelle"
herhaald. Bijzonder in z(ju kracht was Schey
in zijn Wolf-voordrachten, zangen waarin de
toondichter het leven gaf zooals zich dat
aan hem voordeed, 'diep gevoeld en zuiver
als bij Schubert maar in grooter complicatie.
Wolf maakte niet minder indruk. Een extra
weni afgedwongen waarvoor het virtuose
„dér Rattenfanger" van denzelfde werd
genomen. De Strauszliederen van eenvoudi
ger (ook grover) factuur, maar toch compo
sities van belang, vormden een voortreffe
lijk Ffnale van den zeer mooien en zeer
belangwekkenden avond.
Theo van der Pas begeleidde. Deed dat
subliem. Gaf alles wat de vaak rijke (vooral
bij Woip pianopartijen tot het lied als ge
heel bijdragen. Maar bleef altjjd op het
juiste tweede plan. De zanger betrok des
pianist, zeer terecht, in de hulde.
Steinway-vleugel van Bender.
PREDIKBEURTEN.
VOOR ZONDAG 21 DECEMBER.
BENTHUIZEN.
Ned.-Herv. KerkVoorm. halftien, ds.
Lijsen van Woubrugge; nam. 6 uur, lees-
dienst.
Geref. Gem.: Voorm. halftien en nam.
2 en 6 uur, leesdienst; Maandagnam. 7 uur,,
ds. Lamain, van Leiden.
BODEGRAVEN.
Ned.-Here. Kerk: Voorm. halftien en
nam. 6 uur, ds. Kruishoop.
Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam.
6 uur, ds. Dam.
Geref. Ge-m.Voorm. halftien en nam.
6 uur, leosdienst.
Evang. Luth. Kerk: Voorm. 10 uur, ds.-
Hamersen.
BOSKOOP.
Ned.-Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds. Glaa
Rem. Geref. Gem.Voorm. 10 uur, d&
.Van Nooten.
