71ste Jaargang WOENSDAG 26 NOVEMBER 1930 No. 21686 STADSNIEUWS. Het Voornaamste Nieuws van heden. LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN 30 Cta. per regel toot adverlentiën uit Leiden en plaatsen waar agentschappen ran ons Blad gevestigd gijn. Voor alle andere adverlentiën 35 Cts. per regel. tCleine Advertentiën uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30. Incasso volgens postrecht Voor eventueels opzending van brieven 10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts. Bureau Noordeindspleln Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postchèque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT? .Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per weet f. 0.18 Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per weet 0.1S Franco per post l. 2.35 -p portotosten. Olt nummer bestaat uit DRIE Bladen EERSTE BLAD. GESCHIEDENIS DER IDEAALTHEORIE. Openbare les van dr. H. D. Kloosterman. In het klein-audiiorium der Universiteit heeft dr. H. D. Kloosterman, benoemd tot lector in de faculteit van wis- en natuur kunde aan onze Universiteit zijn ambt aan vaard met het geven van een openbare les over: De geschiedenis der Ideaal theorie. Het volgende is er aan ontleend: Spreker voerde eerst de verschillende soorten getal len in, die in de wiskunde voorkomen. In de eerste plaats heeft men de zoogenaamde natuurlijke getallen 1, 2, 3.Met deze ge tallen houdt zich de hoofdstelling der reken kunde bezig, die zegt, dat ieder natuurlijk getal op één en sleehls één manier is te ontbinden in een product van priëmgeiallen. De ideaaltheorie houdt zich bezig met uit breidingen dezer stelling op andere syste men van getallen. Om de invoering van „ideale elementen" in de wiskunde duidelijk te maken, behandelde spr. uitvoerig de in voering der imaginaire getallen, welke inge voerd worden als paren van reëele getallen. Tot zijn eigenlijk onderwerp overgaande vervolgde spr.: Gausz breidde voor het eerst de hoofdstelling dei' rekenkunde uit op het systeem der complexe geheele getallen. Aan gemoedigd door dit succes werd door ver schillende mathematici geprobeerd ook andere systemen van ..geheele" getallen op dezelfde wijze te behandelen. Kummer toonde echter aan dat de hoofdstelling der rekenkunde niet altijd blijft doorgaan voor willekeurige systemen van geheele getallen en dit is aanleiding geweest tot het ontstaan der ideaaltheorie. In groote lijnen schetste spr. daarna de ontwikkeling der ideaal theorie tot de „abstracte" ideaaltheorie van tegenwoordig. Het is echter onmogelijk deze moderne theorie te kunnen begrijpen zonder de ontwikkeling ervan te hebben bestudeerd. De moderne theorie is slechts een formeel „gebouw" en krijgt pas een inhoud door ze te verbinden met de vroegere theorieën. Dit zelfde geldt min of meer voor ieder hoofd stuk der moderne wiskunde. Deze laatste bewering aan een voorbeeld duidelijk te maken, was het hoofddoel van sprekers beloog. Hierna volgden de gebruikelijke loc- spraken. TENTOONSTELT 7NG OP „ENDEGEEST". Tot en met Vrijdag geopend. Gistermiddag werd op Endegeest weder een tentoonstelling (met verkoop) geopend van voorwerpen, die door patiënten ver vaardigd zijn. Ditmaal is deze tentoonstel ling in het gymnastiekgebouw der inrich ting en betreffen het voorwerpen, die door de kinderen van de afdeeling Voorgeest ge maakt zijn. De vrij ruime zaal bleek haast te klein om alles te bevatten; op verschei dene groote tafels waren de tallooze artike len op smaakvolle wijze geëtaleerd, terwijl bloemen en groen, o.a. eenige fraaie palmen uit de kassen van Rhijngeest het geheel een feestelijk aanzien geven. Van de meisjes vinden we er zeer fraaie borduurwerken en nuttige handwerken: vooral kussens in mo derne kleuren en patronen, tafelkleedjes, tafelloopers, lampekappen, gebreid baby- goed enz.; van de jongens karton- en hout snijwerk, zaagwerk, rietvlechtwerk, voor werpen van boetseerklei, timmerwerk, weef werk, allerlei artikelen voor de praktijk, zoowel als luxe voorwerpen, veel speelgoed o.a. poppen-ameublementen, verschillende dieren op wielen, bruggen, trams, enz. Voorts cocosmatien en borstelwerk. De geneesheer-directeur, dr. Stuurman, constateerde in zijn openingsrede met ge noegen, dat er ook dit maal wederom zulke fraaie artikelen aanwezig zijn, waarvan vele naar nieuwe ontwerpen en volgens nieuwe methoden. Hieruit blijkt dat deze arbeid geen sleurwerk wordt, maar dat het onderwijzend en verplegend personeel steeds met animo dit mooie werk doet. Spr. bracht dank aan allen die er aan medege werkt hebben: dr. Querido, Zr. Wolmerstet en de overige zusters, den hoofdonderwijzer v. Sermondt, de onderwijzeressen Meykamp en de Wekker, de Fröbeldames Marie, Picard en Schophuyzen. Moge het weer een beetje meewerken om deze tentoonstelling een druk bezoek te be zorgen. De tentoonstelling is nog tot en met Vrijdag geopend, 's middags van 2 tot 5 u. De prijzen zijn laag gesteld, zeker geen bazar- of fancy-fair-prijzen. Toch hoopt men op een batig saldo, dal ten behoeve van de patiënten, die de voorwerpen ge maakt hebben, wordt besteed. TWEEDE VOORDRACHT AVOND HANUSSEN. Vele interessante experimenten. De keer Hanussen is geen „wonder- ntensch", maar zijn experimenten zijn niet temin wonderbaarlijk. Hij is een prettig causeur: geestig en hoffelijk met een zeer uitgebreide woordenkeus, waaruit hij met zorg en nadruk z'n zinnen opbouwt en hij weet zoo met een betrekkelijk klein pro gramma den avond gemakkelijk to vullen! Jammer was het dat dit program van A tot Z overeenstemde met dat van den eersten avond, waardoor voor het vijftal belang stellenden, dat blijkens handopsteken voor de tweede maal gekomen was, de interesse eigenlijk kleiner was dan zij' vooraf hadden mogen verwachten. Daarbij kwam dat niet alle proeven van den heer Hanussen ditmaal even snel zijn gelukt als toen. Na de pauze vlotte het uitstekend, doch in den aanvang had hij er nog al eens moeite mee, waar door hij soms driemaal van medium moest verwisselen en hij er bijvoorbeeld uitsluitend door contact in kon slagen na vele mislukte pogingen een der verborgen naalden te vinden. De andere naald was evenwel coiitsctloos binnen enkele oogenblikken te voorschijn getooverd uit een der vakjes van de portemonnaie van een bekend Leidsch chirurg en de heer Hanussen leverde daar mede het bewijs dat de moeilijkheden niet in de eerste plaats bij hem lagen, doch voornamelijk bij bet medium, dat zich nog al eens vergiste, zoowel in den persoon als in de plaats, waar het te zoeken voor werp geborgen was. Hoe het ook zij: het was verder buitengewoon interessant, onge looflijk soms, en het publiek (ruw geschat een vierhonderd) is niet moe geworden den heei' Hanussen door appiaus van zjjn waar deering on groote geestdrift blijk te geven! „Es ist heute Abend so schwer" zeide bij, maar hij schreef toch maar zonder bezwaar den naam, het adres en het telefoonnummer op, benevens de betreffende pagina uit de gids, die door een dame uit het publiek in haar gedachten waren genomen en die vooraf in een gesloten couvert waren geno teerd. Het medium was wellicht ietwat ner veus, haspelde na een gegeven oogenblik in haar memorie dientengevolge telefoon- en bladzij-nummer dooreen en was toen het eerste volmaakt vergeten*t Was voor Hanussen geen onoverkomelijke moeilijkheid: hrj begreep naam en adres, zocht even in do gids en vulde zoo, vriendelijk en lachend, onder daverende bijval de opgave volledig aanTot slot schriftkunde, het beoordee- len van toto's en het intrance ver tellen van gebeurtenissen, welke op briefjes, in gesloten enveloppen, in het kort waren aangeduid. Wonderlijk, die verhalen van een kindje, dat ziek geweest was en nu gevaar liep blind te worden, van het aandenken aan iemand, die nog dit jaar naar Indië zal vertrekken.van den brand aan do Ereestraat in een groot, kostbaar ge bouw,d&rzelend: een soort museum?... toen, inééns, kort en krachtig: es war das Kathaus Het uitbundig enthousiasme bracht Ha nussen tot de werkelijkheid terug en het beteekende tevens het einde van een mooien, maar vooral belangwekkenden avond, die bij menigeen nog lang in het geheugen zal blijven o BESCHERMING VAN SLACHTOFFERS IN DEN NAAIMACHINEHANDEL De in dit blad aangekondigde zitting in de Arbeidsbeurs heeft gisterenavond een viót verloop gehad. Her verzamelde materiaal was zeer be langwekkend, terwijl buitengewoon waarde volle mededeelingen werden gedaan. Uittrraard was het niet de bedoeling om den bona-fide handel ook maar op eenigerlei wijze te belemmeren. Gezien echter de meer en meer aan het daglicht komende feiten werd besloten de volgende week Dinsdag om 7 uur wederom in hei Gebouw van den Gemeentelijken Dienst voor Sociale Zaken? Levendaal, alhier een zitting te houden, ten einde belanghebbenden opnieuw gelegenheid te geven hun ervarin gen mede te deelen. Ook in hun eigen belang wordt een ieder die met een strafvervolging bedreigd wordt of bedreigd is aangeraden op de zitting te verschijnen. DE RADIO-MISERE. Een lezer schrijft ons: In verband met de misère van de 298 M. golf, zou U velen lezers wellicht een groot genoegen doen, door mede te deelen, dat de bezitters van een Philipstoestel, klein mo del, in plaats van in te schakelen: links pl 70, rechts pl. 31, in den midden op 3, gezet moet worden: links pl. 5, recht pl. 32. in den midden 2, waardoor storingen zoo goed als geheel zijn uitgesloten. Wij hopen dat dit inderdaad verbetering zal brengen en danken den inzender voor zijn goede bedoelingen. RITKSMUSEUM v. OUDHEDEN. Dr. Holwerda ovei „Egypte en ons Hnnnebeddenvolk". Aan de gisteravond door den directeur van het Museum van Oudheden, dr. J. H. Holwerda, gehouden voordracht over „Egypte en ons Hunnebeddenvolk" is het volgende ontleend: De vorige spreker op de lezing in het Museum, dr. Mahr, noemde dr. Holwerda den ergsten scepticus onder de praehistorici. Spr. die niet anders kan dan deze betiteling aanvaarden, zet nader uiteen, dat men met die tegenwoordige praehistorische theoriën volkomen op den verkeerden weg is. Men moet niet beginnen met theoriën, doch met zuiver waarnemen der vondsten om alleen daaruit tot samenhang van verschillende verschijnselen te komen; daarbij komt men dan vaak tot veronderstellingen gelijk men die bij oudere onderzoekers vindt, vóór dat de groote bloei der tegenwoordige theoreti sche beschouwingen hen in het vergeetboek deden geraken. Als voorbeeld vertoont spr. het titelblad van Pleyte's Nederlandsche Oudheden, provincie Drente, waarop een Libyer uit Egypte is afgebeeld. Spr. geeft dan een overzicht van den samenhang der verschillende vormen van hunnebedden en de rotsgraven van Midden Europa. Zoo wijzen de vormen der steen monumenten in Drouwen en Emmen, door spr. zelf onderzocht, op een zuidelijke af komst van dit hunnebeddenvolk; deze zijn weer nauw verwant aan de mastaba's van het Oude Rijk van Egypte. Wanneer men het goed beschouwt, is feitelijk het groote sleengraf van Emmen niet anders als zulk een mastaba. Uit deze hunnebeddencultuur vond spr. in ons land speciaal aan het Uddelermeer, ook eenvoudige zandgraven dezer bevolking, gelijk men die ook door Europa heen vindt en die eveneens karakteristiek zijn voor het praedynastisch Egypte. In Egypte meent men een ontwikkelingsgang te kunnen op stellen van zandgraf tot mastaba. Merkwaar, dig zijn daar vooralde z.g. tusschenvormen, in de rots uitgehouwen grafkamers, die fei telijk een volmaakte gelijkenis met onze hunnebeden-vormen vertoonen. Al deze soorten van graven vormen een band van het Oude Egypte door Afrika en W. Europa naar ons Noorden; deze band wordt ver sterkt door tal van andere verschijnselen, zoo door de obelisken, die feitelijk niet an ders zijn dan de menhirs der megalithkul- tuur. Door vondsten in graven in Afrika wordt bewezen dat de megalithgraven daar om nog niet alleen zeer oud moeten zijn? immers daar zijn ze zeker nog tot in Ro- meinschen tijd in gebruik geweest. Ze zijn zelfs nog in eere bij de Kabylen en Berbers, de afstammelingen der oude Libyers en ook in Frankrijk en Engeland heeft onze hunne- beddenkultuur nog in zeer laten tijd voort geduurd. En in het Noorden bewijzen niet slechts de volmaakte sleenen instrumenten uit deze hunnebedden, dat ze bronzen tot voor beeld hebben gehad en konten deze volgens andere berichten van Skandinavien b.v. talrijke malen zelfs z.g. late bronsvormen in deze grafkamers voor, doch de urnen velden zooals we die in ons N.O. kennen en die zelfs tot diep in den keizertijd reiken zijn de directe opvolgers dezer megalith- kultuur. Ook de oude litteratuur bewaart het ge tuigenis van dezen elhnischen samenhang, ze spreekt ons van de Libyers, een der oudste elementen der Egyptische bevolking en de voorouders der tegenwoordige Berbers, als destamverwanten van de Iberiërs, die langs de géheele Westkust van Europa, zeker tot in Briltanië, woonden. HANDELSREGISTÊR KAMER VAN KOOPHANDEL. Wijzigingen: „De Volharding", Wilhelminastraat 25b., rood, Alphen aan den Rijn. Vereeniging voor ziekenhuisverpleging. Uittredende 2e voorzitter: H. E. Dallinga, Alphen aan den Rijn. Uittr. Ie secr.: C. J. Halm, Alphen aan den Rijn. Uittr. Penningmeester: W. Best, Alphen aan den Rijn Uittr. Comm.: C. den Uyl, Alphen aan den Rijn en R. Kerkhoven, Alphen aan den Rijn. N. Secr.- Penningmeester: A. van Emmerink. Alphen aan den Rijn. N. 2e voorzitter: G. Verkley, Alphen aan den Rijn. N. 2e secr.: H. de Jong, Alphen aan den Rijn Nieuwe Com missaris: W Best, Alphen aan den Rijn. N. Parlevliet, v. d. Vetstraal 2, Katwijk aan Zee, Reederij en haringhandel. Bijvoe ging uitgeoefend bedrijf, tevens nettenfabri- calie, gevestigd: Tramstraat 67. ACADEMISCHE EXAMENS. Geslaagd voor het candidaatsexamen Wis- en Natuurkunde letter J. mej. A. M. W. Stroeve (Den Haag); candidaatsexamen Egyptische taal en letteren de heer B. H. Strecker (Rotterdam), (cum lande). WETENSCHAPPELIJKE VOORDRACHTEN AAN DE LEIDSCHE UNIVERSITEIT. Derde lezing van prof. dr. A. H. de Hartog. Gisteravond hield prof. de Hartog uit Amsterdam in het Academiegebouw zijn derde lezing. Prof. dr. A. H. de Hartog sprak over Pantheïsme, waarbij hij de volgende stel lingen ontwikkelde: 1. „Pantheïsme" heet de wereldbeschou wing, die God en Al (Pan) vereenzelvigt. Begrijpt men onder het „Al" al het denk bare, mogelijke en werkelijke (vgl. Strauss: „Alter und neuer Glaube"), zoo is het moei lijk, zoo niet onmogelijk, het Pantheïsme te weerleggen. Verstaat men onder „God" een „Persoonlijke God", die boven het Al ver heven is, zoo kan hier in geen geval aan een „beperkt Ik" worden gedacht, anders zou God „eindig" zijn als tegenovergesteld aan het (overige) Al. Daarom is het begrip aangaande een Persoonlijk God, die het Al draagt, regeert en voleindigt, slechts houd baar, indien men onder „Persoon" beduidt een „Geestelijk Wezen" (Art. I der Geref. Confessie) dat niet „beschrankt" (vgl. Von Hartmann, Drews) maar „entschrankt" (Schwarzkopf) moet worden gedacht, welk begrip „Enlschrankung" dan voorts verband houdt met het redelijk-zedelijk karakter van den mensch als persoonlijkheid, die redelijk het Al doortrekt met zijn denkvormen en zedelijk het Al betrekt onder zijn wils- normen. 2. Men staat het sterkst, indien men onder „Pantheïsme" begrijpt de beschouwing, die God en bet tijd-ruimtelijk, stoffelijk Al ver eenzelvigt (vgl. Bavinck) en men komt het verst, iylien men God „Bovenpersoonlijk" (de mensch in persoonlijke verhouding, de natuur onderpersoonlijk, zie ook de formule der Drieeenheidsbelrjdenis „Una Sub stantia") als Oorsprong en Einddoel van het Al boven het Al verheven acht en nochtans het Al verwerkelijken (naar Bgbelsche ge tuigenis „uitspreken") ziet. 3. De vraag blijft nu echter: „Is het houdbaar om bij het „Zjjin" (Gods Wezen) aan te vangen en het „Worden" als secun dair te beschouwen? Bergson, die God als de voortdurende Actie opvat, gebruikt het beeld van een vuurwerk, dat uit het cen trum uitgaat („Evolution créatrice", p. 270). Hier leidt het beeld dan weder onge dacht tot een zijnscentrum, waaruit het wor den kringt. 4. Daarom kan men het Pantheisme (be schouwd als God en het tijd-ruimtelijk, stof felijk Al vereenigend) 't beste met de gedach te van het Deisme (God verheven boven de wereld, b.v. als Werkmeester) vereenigen, indien men Theistisch Gods „Zijnd" Wezen en de daaruit voortgaande „wordende" wer kelijkheid onderscheiden vereenigd ziet in Goas Werkzaamheid (Hebr. 1 :3 „draagt, het Al (der eeuwen gang) door het Woord Zijner kracht"). 5. Mystiek (verstaan als wezensrust), phi- losophie en metaphysica (mede begrepen als zijns- of principiënleer), moraal (als impe ratief onder norm en wet betrekkende) leiden (als zijns-momenten inhoudende) tot de Theisiische bezinning, die God en wereld wel onderscheidt maar niet scheidt. Daarom is de Christelijke Drieëenheidsleer tevens de omvattendste beschouwing, die God belijdt als Oorsprong (Vader) der Transcendentie; als Drager (Zoon) der Immanentie (oekono- misch Immanent, hoewel ontologisch mede Transcendent blijvende), als gloririeerend Voleindend het Al (Geest), uit door en tot wien het Al kringt. (Romeinen 11 36). DE MAN UIT HET VREEMDELINGENLEGIOEN. Hij was onlangs hier ter stede in betrekking. In ons Blad van gisteren namen wij een bericht over onder „Gemengd Nieuws" be treffende een te Maastricht aangekomen zwerver, die vertelde uit het Vreemdelingen legioen in Algiers te zijn ontvlucht. Naar aanleiding daarvan vernamen wij heden hst volgende: In het begin der maand Juli van dit jaar meldde zich bij de Arbeidsbeurs hier ter stede een man. die zonder werk was en die verklaarde 10 jaar in het Fransche vreem delingenlegioen te hebben gediend, hetgeen juist bleek te zijn. Hij was op 16 Februari 1930 ontslagen omdat zijn diensttijd om was. Van ontvluchting was geen sprake. Aan gezien hij er vrij fatsoenlijk uitzag en een behoorlijken indruk maakte, deed men aan de Arbeidsbeurs moeite om werk voor hem te vinden; hetgeen gelukte. De man kwam op 10 Juli bij Heck's lunchroom aan den Stationsweg in dienst als portier, aan welk baantje tevens nog enkele, andere werk zaamheden verbonden waren Hier voldeed hij uitstekend en de directie der lunchroom ging er dan ook na eenige weken toe over BINNENLAND. Het hooge water; dreigende dijkdoorbraak bij Lobith. (Gemengd, 2e Blad). De vulkaan Merapi op Midden-Java werkt (Uit Ned. Oost Indië, le Blad). Ons parlementair overzicht (3e Blad). In den ouderdom van 64 jaar is te Lisse overleden Johan Manrits Diederic Graal van Lynden (Laatste Berichten, 1ste Blad). BUITENLAND. Zilveren regeeringsjnbilenm van koning Haakon van Noorwegen. (Buitenl. le Blad). Na het altreden van den Duitschen minister van justitie. (Buitenl. en Tel. le Blad)'. Votum voor de Eelgische regeering in den Senaat. (Buitenl. le Blad). Het Russische industrie-proces is begon nen. (Buitenl. en Tel. le Blad). Japan weer door een aardbeving geteis* terd. (Tel. le Blad). De Poolreiziger Otto Svendrup is over leden. (Tel. le Blad). hem een portiersjas te laten aanmeten. Kort daarop echter (hij was toen een viertal weken in dienst) was de man, die van de directie der Arbeidsbeurs geld had gekregen om een week kostgeld vooruit te betalen) plotseling verdwenen en sindsdien heeft men noch bij Heek, nog bij de 'Arbeidsbeurs weer iets van hem vernomen. Totdat ons Blad gisteren het bedoelde He- richt bracht! Aan de Arbeidsbeurs ging men twijfelen en men helde de politie le Maas tricht op, die den man ook a!l niet volkomen bleek te vertrouwen. Spoedig kwam thans aan den dag dat het hier dezelfde persoon betreft, die in Juli te Leiden vertoefde. Zijn geheele verhaal omtrent de ontvluchting is dus gefantaseerd en op veel steun zal da man dan ook wel niet meer kunnen rekenen I PAEDAGOGISCHE CONCERTEN. Gaarne willen wij nog even verwijzen naar de advertentie in ons blad, waarin De Leidsche Kunstkring „Voor Allen" mededee- ling doet van de Paedagogische Concerten. Deze concerten onder leiding van den heer Andriessen vormen een uitstekend middel om muziekliefhebbers meer op de hoogte te brengen van de verschillende so naten enz. en dus geschikt voor oud en jong. Voor het alhier afgenomen examen voor apothekersassistent slaagde mej. A. do Jonge (Rotterdam). Maandagavond 1 December kwart over acht uur, zal prof. dr. Böhl, hoogleeraar aan onze universiteit in het Leidsche Volks huis een voordracht houden over: Opgra vingen in het oude Mesopotamië en Pales tina." Vele stadgenoolen zullen ongetwijfeld deze belangrijke avond willen bijwonen. Wij verwijzen voor toegangskaarten naar de desbetreffende advertentie. Van de alhier gevestigde Hoogere Machinistenschool slaagden te 's-Graven- hage voor diploma A Groote Vaart de scheepswerktuigkundigen G. P. v. Ruiten, W. J. v. d. Linden en W. A. Verboog alhier, zoodat de groep deelnemers van deze oplei ding in haar geheel het diploma behaalde. Op uitnoodiging van de Leidsche Soc. Dem Studenten Club alhier spreekt prof. dr Max Adler uit Weenen in het kiein- auditorium van het Academiegebouw, op Donderdag 27 dezer, 's avond te 8 uur. over: die soziologische Bedeutung des Fascismus"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 1