71sle Jaargang VRIJDAG 14 NOVEMBER 1930 No. 21676 STADSNIEUWS. MUZIEK. Het voornaamste nieuws van herten. IDSCH DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN 30 Cts. per regel 7oor advertentiën uit LeideD en plaatsen waar agentschappen Tan ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertentiën 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiën uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 60 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30. Incasso volgens postrecht. Voor eventueels opzending van brieven 10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT:]- Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco per post f. 2.35 portokoeten. ƒ0.18 „0.18 Dit nummer bestaat uit ZES bladen EERSTE BLAD. i - ct—a—1 BOEKENDAG. De oud-minister van Biimenlandsche Zaken mi. J. B. Kan zond naar aanleiding van een hem daartoe gedaan verzoek on derstaand artikel dat wij heden op den Boekendag plaatsen. HET BOEK. „Igitur care liber timida circumspice mente." Met de woorden „dierbaar boek, zie schroomvallig in het rond" leidde eens een beroemd Romeinsch dichter aarzelend zijn versbundel in. Helaas zijn de duizen den en duizenden schrijvers, na hem op gestaan, niet allen even bescheiden ge weest. Al zijn zij niet zoo openhartig als een onzer meest gelezen Nederlandsche auteurs, ai zeggen zij niet met de eigen woorden, dat zij gelezen willen worden, schroomvalligheid is een eigenschap, velen niet bekend. Nochtans de straf volgt op het kwaad. 'Al is de doodstraf afgeschaft, sedert Vaa Deyssel zijn pen niet meer in den alsem pleegt te doopen, die, een dertig jaar ge leden zijn werktafel nimmer verliet, min waardige literatuur ontgaat ook thans haar vergelding niet. Evenals in den muntslag eenige alliage noodzakelijk is, maar te veel de munt valsch maakt, zoo is ook in de boekenwereld een tikje minwaardig element onmisbaar om aan het grootsche geheel des te waardiger relief te geven. ,,Te waardiger relief". Want wat gaat er boven een boek 1 Wat zouden wij zijn, als het boek eens niet bestond 'I Wij kunnen ons er evenmin in denken als in het oneindige. Poogt men zich hier van een voorstelling te maken, dan daagt telkens aan onze verbeelding hoe wijd zich ook uitbreidend, ten slotte een grens. Ver der nadenken zegt ons, dat deze in het oneindige niet 'bestaat; wij verdagen de grens, maar wisselen haar niet uit. En toch kent het begrip oneindigheid geen einde. Zoo is het ook met het boek. Een maat schappij zonder boek mist- realiteit; zij ontsnapt aan ons voorstellings-vermogen. Het meest essentieele verschil tusschen mensch en dier komt te vervallen. Zonder boek geen wetenschap, zonder boek geen kunst. Scholen worden gesloten; universi teiten geslecht; het woord bibliotheek een anachronisme. Het steenen tijdperk keert terug. De man met den sterksten bisceps wordt Koning. Zeg ik te veel, dat dit aan het voorstellingsvermogen van den homo sapiens onzer dagen ontsnapt1} Even weinig als men zich kan verbeelden, dat plotseling de zon niet meer zou op gaan, zoo faalt ook het voorstellingsver mogen tegenover een wereld, waarin het boek ontbreekt. Het is, als het dageliiksch brood, een onmisbaar voorwerp in ons leven. Verklaarbaar is dan ook het ver schijnsel dat als bibliophille pleegt te wor den aangeduid, een liefde voor boeken, die wordt zij ziekelijk, in bibliomanie kan ontaarden. Als een bock inderdaad een even kostbaar geschenk voor de mensch- heid is als het hemelvuur, door Prome theus geroofd, is het verklaarbaar, ja stemt het sympathiek wanneer sommigen hun liefde aan het boek verpanden. Dat zij zooals een geestig schrijver het uitdrukte met een bock in het huwelijk treden. En toch ook hier mag men niet te veel gcneraliseeren. Het gaat met boeken als met menschen. Hemelsbreed is het onder scheid. Een boefje dat telkenmale in het tuchthuis terecht komt. naast een Einstein zijn ongelijksoortige grootheden. Zij laten zich niet vergelijken. Er is een kwalitatief, geen kwantitatief verschil. Het zijn schier geen wezens meer van hetzelfde soort Zoo is het ook als een stuivers-roman wordt gesteld nevens epische poëzie. Wat in het strafrecht pleegt te worden geheeten de repressieve afweer van mis drijven, de afschrikwekkende kracht die uitgaat van bedreiging met straf, is *n do boekenwereld onvoldoende Vernieti gende critiek, hoe beteekenisvol ook, kan niet de tallooze uilejL die zich valk..a wanen, weerhouden de menschheid op de producten van hun zwak brein te onthalen. Rr moet een afweer zijndergelijke mis drijven moeten, vóór de vrucht tot- rijpheid is trekomen, worden gesmoord. De politie macht die deze weldaad ver richt, vormen de gezamenlijke uitgevers. Zij zijn het, die elk manuscript op zijn waarde toetsen Een teleurgesteld schrij ver moet eens hebben uitgeroepen: ..Geen uitgever kan ingaan in het Koninkrijk der Hemelen." Maar dezen bijbel-vaste zou men kunnen verwijzen naar een anderen tekst die, zonder emendatie, waarschuwt zich niet te haasten een woord voort te brengen voor Gods aangezicht en aan spoort- ..laat Uwe woorden weinig zijn" Censuur-oefenen, opdat niet rijp en groen aan de pers worde toevertrouwd, is de schoonc en nobele taak voor welke het uit- geversgilde zich ziet gesteld. Wanneer die taak naar behooren wordt vervuld, zal het boek door alle eeuwen blijven des menseh- doms hoogste goed. J. B. KAN. RITKS-MUSEUM VAN OUDHEDEN. Dr. A. Mahr over; de invloed van Ierland op de cnlturen van Midden- en Noord-Europa. In de tweede voordracht, die dr. A. Mahr, directeur van het Nationaal Museum van Ierland gisteravond in het Rijksmuseum van oudheden gehouden heeft en waarvoor ook groote belangstelling bestond, heeft deze gesproken over: de invloed van Ierland op de culturen van Midden- en Noord-Europa. Behandelde spr. in zijn eerste voordracht de plaats, die Ierland in de cultuurgeschie denis der Atlantische wereld heeft ingeno men, dus de rol, die Ierland in de mega- litische wereld heeft gespeeld, in deze tweede voordracht besprak dr. Mahr meer in het bijzonder de geheele ontwikkeling van Ierland en den invloed, dien het daarbij op de geschiedenis van geheel Europa heeft uitgeoefend. Deze invloed, aldus spr., is beduidend grooter geweest dan dat men, gelet op de kleine oppervlakte van het eiland, vermoe den zou. Ierland moet, afgaande op de over half Europa verspreide producten der Ier- sche goudsmeedkunst uit den vroegen bronstijd (20001500 v. Chr.) reeds een dicht bevolkt land zijn geweest, toen de rijnafwaarts en over Holland veroverend naar Engeland trekkende lieden der Beker cultuur omstreeks 2000 v. Chr. Groot-Brit- tanië bekend maakten met de kontinentale cultuur. Deze verovering kwam in Ierland tot staan: blijkbaar was het land sterk ge noeg zijn onafhankelijkheid te verzekeren. Het oude West-Europeesche ras (blijkbaar de oude megalitische bevolking) hield ook nog langer stand, tot ongeveer 1000 jaar v. Chr. In ongeveer het jaar 1000 v. Chr. gaat er een groote omwenteling door Europa. Sa menvallend met geweldige volksverhuizin gen, die met de Germaansche volksverhui zing op één lijn gesteld kan worden, maakt zich overal de cultuur van den jongsten bronstijd zich vrij baan en ook de Britsche eilanden, die sedert het jaar 1500 een sterk geïsoleerd leven hadden geleid, komen weer met het continent in nauwer contact. Met de cultuur uit den laat-bronstijd komen de Goidelische Kelten (de voorouders der Keltisch sprekende bevolking van Ier land. Schotland en het eiland Man) naar de Britsche eilanden. Het contact met het vaste land slaapt echter spoedig in en ter wijl op het continent al spoedig de ijzeren eeuw aanvangt, blijven de Britsche eilan den in den jongsten bronzentijd steken. De tweede Keltische volksverhuizing (400 tot 250) brengt eerst weer nieuw con tact met het vaste land. Toen ter tijde overstroomden de voorouders der Brythoni- sche Kelten (de tegenwoordige Welschen) en de Bretanjers uit Frankrijk de Britsche eilanden. Dit tijdperk eindigt omstreeks 55 n. Chr. met de verovering van Brittannié door de Romeinsche legioenen onder kei zer Claudius. De Romeinen hebben nooit ernstige po gingen gedaan om Ierland te veroveren. Wij weten, dat vanaf -het midden der 3e eeuw Ierland deel heeft uitgemaakt van het Romeinsche Brittannië en dat het land dicht bevolkt was. Anders zou de daarop volgende periode van geweldige expansie nooit te verklaren zijn Het is wel opmerke lijk en tevens een der grootste onoplosbare raadselen van de Iersche archaeologie, dat het beroemde en rijke museum van Dublin haast niets bezit van wat betrekking heeR cp den tijd, dat Brittannië een Romeinsche provincie was. Toen de Romeinsche legioenen zich om streeks het jaar 410 uit de Britsche eilan den terug trokken, was Ierland een dicht bevolkt oorloglievend land. dat zijn be volkingsoverschot in dichte drommen zag vertrekken. Toen werd het historische koninkrijk Schotland als een Iersch kolo niaal rijk geslicht. In dezen tijd werd Ier land een Christelijk land. Vooral dank zij de nauwe betrekkingen, die het met Gallië onderhield. Wij komen nu, aldus spr., in liet gouden tijdperk van het vroeg-middel- eeuwsche Iersche Christendom. Het was een tijdperk van ongelooflijke activiteit van het kleine eiland, dat in Frankrijk, Enge land en Duitschland het zaad van het Christendom uitstrooit. Spreker vertoonde vervolgens tal van lichtbeelden van hoogst merkwaardige bijenkorfvormige tenten van Hernhutters, die in dezen lijd op de meest veraf gelegen rotsklippen der Iersche kusten geleefd heb ben. Andere afbeeldingen vertoonden de werkzaamheid der zendelingen en verder vele kunstwerken uit dezen tijd Hiervan trokken in het bijzonder de aandacht de „round towers" (belfroids) waarin de schatten van de kerk werden bewaard, verder hooge kruisen met wonderbaarlijke versieringen in gemengd Keltisch-Germaan- sche stijl. Spreker wees vervolgens op de invloedrijke rol der bekende missionarissen Columbanüs (Gallus), die St. Galles in Zwitserland heeft gesticht, de heilige Eme- ran, die Regensburg heeft gesticht en St. Albanus van Maintz. Deze opsomming, aldus spr., zou door tal van namen kunnen worden uitgebreid, maar deze zijn reeds voldoende om aan te toonen, hoe belangrijk het werk der Iersche missionarissen op het vaste land is geweest en waar op het vaste land altijd gesproken wordt van Schotsche kloosters, daar han delt het zich deeds om Iersche stichtingen, want Schotland is slechts een Iersche dochterstaat. Hierna vertoonde spr. de ook elders ge projecteerde film over het visschersleven in Ierland en over de wijze, waarop de ty pische ouderwetsche visschersbootjes tot op den huidigen dag worden gemaakt. Aan het slot van de voordracht werd luide en langdurig geapplaudisseerd. VRIJZ. DEMOCRATISCHE BOND Aid. Leiden. In de gisteravond onder leiding van prof. Kranenburg in het Nutsgebouw gehouden ledenvergadering werd de beschrijvingsbrief voor de Algemeene Vergadering, welke op 29 en 30 November te Hengelo zal worden gehouden, behandeld. Behalve een enkele redaclioneele wijzi ging in art. 7 van het voorstel tot wijziging van het Huishoudelijk Reglement, gaf dit voorstel geen aanleiding tot discussie. Even min het voorstel tot wijziging van het kies reglement 1927, terwijl ook het Reglement voor de Vrijzinnig-Democratische Vrouwen club onveranderd werd aanvaard. Bij het voorstel der afdeeling Amsterdanr inzake wijziging van.de Radio-wet werden door de heeren van Poelgeest en Vos amen dementen ingediend, waarvan het laatste door de vergadering werd aangenomen, met de strekking om aan de Kamerfractie te verzoeken op wijziging der Radiowet aan te dringen. Het voorstel Amsterdam, in zake de lijsten met handteekeningen voor de op richting van een bijzondere school werd eveneens op voorstel van den heer Vos ge amendeerd. om bij eventueele wijziging der Lager. Onderwijswet de Kamerfractie door een duidelijke uitspraak van de Algemeene Vergadering in staat te stellen krachtig op verbetering aan te dringen. Tot afgevaardigde voor de Algemeene Vergadering werd benoemd prof. Kranen burg; tot plaatsvervangende afgevaardigden de heeren de Ren en Horst. De heer de Ren zal de afdeeling in de Federatie-vergade ring vertegenwoordigen. Vervolgens werden de rapporten der vo rige Federatie-vergaderingen door de afge vaardigden uitgebracht, waarbij een over zicht werd gegeven van de regeling der a.s. verkiezingen voor de Provinciale Sta ten. waarna de candidatenlijst van de af deeling voor die verkiezingen werd vast gesteld. Rotterdam en Den Haag stellen eigen candidaten. Leiden te samen met Gouda en Ridderkerk. Nadat de voorzitter nog eenige mededee- lingen had gedaan over de komende ver kiezingscampagne, werd de vergadering gesloten. HET ONTGINNINGSBEDRITF TE NIEUWKOOP. De eerste vrachten. Dezer dagen zijn de eerste belangrijke vruchten van het Gemeentelijk Ontgin- ning9bedrijf te Nieuwkoop geoogst en afge leverd en wel een partij van ruirh 18.000 K G. voederbieten. Het eerste vuil uit Lei den werd op 18 November van het vorig jaar aangevoerd, tot een hoogte van 1.60 M opgebracht en daarna afgedekt met een laagje bagger. Een dergelijke opbrengst bin nen een jaar mag derhalve wel een mooi succes heeten, temeer waar de qualiteit van de bieten niets te wenschen overlaat en een groot aantal een gewicht had van 7 en 8 K.G. De bieten werden bij publieke inschrij ving verkocht aan den veehouder A. J. Verhaar aldaar. DOOR EEN SPIEGELRUIT GEGOOID. Gistermiddag te 1 uur vervoegde zich ten huize van zijn vrouw van wie hij geschei den leeft, in een café aan <Ten Lage-Rijndijk een 27-jarige jongeman, die zeide zijn echt- genoote te willen spreken. De ontvangst door zijn schoonouders was echter minder, harte lijk, Er vielen harde woorden en even later dito klappen. Er heerschte een geweldig tumult, dat zijn hoogtepunt bereikte toen de teleurgestelde echtgenoot zijn vrouw beet pakte en haar pardoes door een spiegelruit op straat gooide. Wonder boven wonder had zij geen ernstige verwondingen bekomen. De politie nam alle vec'nlersbazen en -bazin nen mee naar het bureau. Begrijpelijkerwijze veroorzaakte de wor stelpartij in deze dichtbevolkte buurt heel wat opschudding. PROF. BAAS BECKING. De onlangs benoemde hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit alhier, prof. dr. L. G. M. Baas Becking is voornemens zich op 4 December a.s. per s.s. „Volendam" naar ons land te begeven. Hij stelt zich voor zijn werkzaamheden in Januari a.s. aan te vangen. HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Nieuwe inschrijvingen: J. Hanegraaff, Korte Oranjegracht 6, Leiden. Modelmakerij en houtdraaierij. Eigenaar J. Hanegraaff, Leiden. H. v. d. Drift, Rijpwetering D. 23, Alke made. Granen en kunstmeststoffen. Eige naar H. v. d. Drift, Rijpwetering. Opheffing. Fa. G. Mizee, Haarlemmerstraat 156, Leiden. Borstelmakerij en handel in aaid'e- werk en huishoudelijke artikelen enz. Wijzigingen. Naamlooze Vennootschap Vruchtensap- en Jamfabriek v.h. Wed. C. Rok en Zoon, Julianastraat 94, Alphen aan den Rijn. Overleden Commissaris: H. J. Lemkes, Alphen aan den Rijn. W. C. Schrier en Zoon, Rijndijk. Wijk A. Nr. 146, Hazerswoude. Graanhandel en malerij. Door uittreding van den vennoot W. G. Schrier Sr., is de vennootschap ondier firma ontbonden en wordt de zaak voort gezet door den overgebleven vennoot W. G. Schrier Jr., als eenig eigenaar, onder den ouden naam. Ds. J. H. Mispelblom Beyer, Rem. Pre dikant te Nieuwkoop, zal op Maandag 17 November te 8.30 n.m. in de Remonstrant- sdhe kerk alhier een lezing houden over: ,.De dood in het leven". De toegang is vrij voor alle belangstel lenden. Voor bijzonderheden zie men de advertentie in dit blad. Ir. G. C. van der Vli9, ingenieur bij Gemeentewerken alhier komt als nummer 2 voor op de voordracht ter benoeming van een directeur van Gemeentewerken te Leeuwarden. In de Zaterdag 22 dezer in het ge bouw van den Hoogen Raad der Nederlan den in Den Haag te houden vergadering van de Vereeniging voor Wijsbegeerte des Rechts zal de voorzitter, prof. R. Kranen- burg een inleiding houden óver het onder werp „De juridische uillegeinfrsmethoden in hun grondslagen. Woensdag 26 dezer wordt in de groote gehoorzaal een geheel nieuwe film met betrekking lot den zendingsarheid op de Mentawei-eilanden vertoond. Zendings vrienden houden vast dien avond vrij! De Stationsweg krijgt meer en meer het aanzien van een winkelstraat en lanb- zaam maar zeker gaat het aantal winkéls en zaken, dat der gesloten huizen overtref fen; ook thans is weer een winkelpand ge opend. De firma Warnecke heeft n.m.l. h&ar winkel verplaatst naar de overzijde. Door verbouwing is de vroegere kliniek van dr. J. H P. Kerkckhoff door den aannemer J van der Steen herschapen in een ruimen winkel met flinke etalages. De artistieke mahoniehouten betimmering geeft het Inte rieur een cachet van verfijnde smaak. Men verzoekt ons, onder verwijzing naar de advertentie in ons blad van gisteren er even aan te willen herinneren dat de samenkomst van de Rel. Soc. Vereeniging die hedenavond met den heer B de Ligt als spreker, in de Nutszaal zou woTden ge houden, wegens ongesteldheid van den spreker tot nadere aankondiging is uitge steld. RESIDENTIE-ORKEST. Wel waren het uiteenloopende gebieden der gevoels- en gedachtenwereld, die we gisteravond aan de hand van Dr. van Anrooy en de Parijsche pianist Robert Casadesus doorkruisten. De uiteinden wer- I den bepaald door de beide pianostukken Mozarts A dur concert no. 23 en Liszts Totenlanz. Ze vormen de grootst denkbare legen- stelling. Op één programma ondergebracht worden ze het best door een pauze met veel rumoerige beweging verbonden of lie ver van elkaar gescheiden. Mozart, al heeft I hij in zijn klavierconcerten sereener hoog- 1 ten beslegen dan in dit A-dur, dat meer op den eleganten Weener speeltrant van toen maals is ingesteld, Mozart heeft toch altijd iets van den hemel in zijn altijd begena digde scheppingen; altijd worden we be koord door melodiek van de fijnste inge ving. door heldere muzikale logica ont wikkeld tot vormschoonheid die we „com positie" noemen. Liszts Totentanz is een BINNENLAND. De officieele opening van het nieuwe Raadhuis te Noordwijkerhout. (3e Blad). Het voorloopig verslag der Tweede Kamez over de begrooting van defensie. (Binnen land, 5e Blad). x De werkzaamheden in den Wieringer- meerpolder. (Binnenland, 5e Blad). De voorlichting van den handeldrijven- den middenstand. (Binnenland, 5e Blad). Ons parlementair overzicht. (4e Blad). De vliegboot DO-S is gisteren bij Milligen gedaald en heden te Dordrecht gearriveerd. (Gemengd, 2e Blad en Laatste Ber. Ie Blad) Enorme overstrooming op den Leeuwar der Straatweg tnsschen Hardegarijp en Zwartewegseinde; de hoofdwaterleiding ge sprongen. (Gemengd, 2e Blad). BUITENLAND. De meening der Britsch-Indische regeering over den status voor Indie. (Buitenl. Ie Blad). Mussolini gehuldigd door den Stahlhelm. (Buitenl. Ie Blad). 1 Aanslag op den Japanschen premier. (Tel. Ie Blad). Bijzonderheden over de ramp te Lyon. (Buitenl. Gem. 2e Blad en Tel. Ie Blad). Redevoeringen van Briand en Tardieu in de Fransche Kamer. (Buitenl. en Tel. Ie BI.) stuk diaboliek dat door een bezetene is verzonnen moeten worden op instigatie van den duivel zelf. Want duivelsch is het stuk omdat het angstwekkend is en tegelijk groote aantrekkingskracht bezit. Als zooda- Gaaadesus. nig dus een stuk waar de duivel den late- ren abbé Liszt zijn tevredenheid over heeft kunnen betuigen, 't Is een stuk waar alle helsche machten aan te pas zijn gekomen bij zijn conceptie, en die bij elke reproductie wederom in 't geweer moeten worden ge roepen om het klankstuk op te voeren tot de realiteit van een boozen droom, die den mensch dagen lang in zijn klauwen houdt. Dat vooronderstelt kunstenaars die hun temperament tot niets ontzienden en letter lijk alles trotseerenden wil tot in het krank zinnige kunnen opvoeren, kunstenaars die m die oogenblikken de vrees van zich zelf worden. Want daarmee staat en valt het stuk. Als de pianist, die aan den vleugel zit, niet de baarlijke duivel zelf is, als hij door zijn spel niet ieder toehoorder tot een klein duiveltje weet te maken, dan wordt alles belachelijk. Van tweeën een: het is helsch grootseh óf platburgerlijk grotesk Ca sadesus heeft den baarlijken duivel gespeeld: grandioos, niet te zeggen met welk een kracht van overtuiging. Casadesus heeft on9 mei zijn, zegge met zijn, Tottentanz tot het eind aller dingen en zeker tot het eind van ons zelf gebracht. Inderdaad met zijn Totentanz. Daar willen we dit mee zeggen: er zijn composities die gemakkelijker kun nen worden opgesteld en neergeschreven dan dat ze kunnen worden uitgevoerd. Dat is meer dan op welk ander stuk ter we-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 1