71sle Jaargang
VRIJDAG 14 NOVEMBER 1930
No. 21676
STADSNIEUWS.
MUZIEK.
Het voornaamste nieuws
van herten.
IDSCH
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per regel 7oor advertentiën uit LeideD en plaatsen waar
agentschappen Tan ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentiën 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 60 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueels opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:]-
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post f. 2.35 portokoeten.
ƒ0.18
„0.18
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD.
i - ct—a—1
BOEKENDAG.
De oud-minister van Biimenlandsche
Zaken mi. J. B. Kan zond naar aanleiding
van een hem daartoe gedaan verzoek on
derstaand artikel dat wij heden op den
Boekendag plaatsen.
HET BOEK.
„Igitur care liber timida circumspice
mente." Met de woorden „dierbaar boek,
zie schroomvallig in het rond" leidde eens
een beroemd Romeinsch dichter aarzelend
zijn versbundel in. Helaas zijn de duizen
den en duizenden schrijvers, na hem op
gestaan, niet allen even bescheiden ge
weest. Al zijn zij niet zoo openhartig als
een onzer meest gelezen Nederlandsche
auteurs, ai zeggen zij niet met de eigen
woorden, dat zij gelezen willen worden,
schroomvalligheid is een eigenschap, velen
niet bekend.
Nochtans de straf volgt op het kwaad.
'Al is de doodstraf afgeschaft, sedert Vaa
Deyssel zijn pen niet meer in den alsem
pleegt te doopen, die, een dertig jaar ge
leden zijn werktafel nimmer verliet, min
waardige literatuur ontgaat ook thans haar
vergelding niet.
Evenals in den muntslag eenige alliage
noodzakelijk is, maar te veel de munt valsch
maakt, zoo is ook in de boekenwereld een
tikje minwaardig element onmisbaar om
aan het grootsche geheel des te waardiger
relief te geven.
,,Te waardiger relief". Want wat gaat
er boven een boek 1 Wat zouden wij zijn,
als het boek eens niet bestond 'I
Wij kunnen ons er evenmin in denken
als in het oneindige. Poogt men zich hier
van een voorstelling te maken, dan daagt
telkens aan onze verbeelding hoe wijd zich
ook uitbreidend, ten slotte een grens. Ver
der nadenken zegt ons, dat deze in het
oneindige niet 'bestaat; wij verdagen de
grens, maar wisselen haar niet uit. En toch
kent het begrip oneindigheid geen einde.
Zoo is het ook met het boek. Een maat
schappij zonder boek mist- realiteit; zij
ontsnapt aan ons voorstellings-vermogen.
Het meest essentieele verschil tusschen
mensch en dier komt te vervallen. Zonder
boek geen wetenschap, zonder boek geen
kunst. Scholen worden gesloten; universi
teiten geslecht; het woord bibliotheek een
anachronisme. Het steenen tijdperk keert
terug. De man met den sterksten bisceps
wordt Koning. Zeg ik te veel, dat dit aan
het voorstellingsvermogen van den homo
sapiens onzer dagen ontsnapt1}
Even weinig als men zich kan verbeelden,
dat plotseling de zon niet meer zou op
gaan, zoo faalt ook het voorstellingsver
mogen tegenover een wereld, waarin het
boek ontbreekt. Het is, als het dageliiksch
brood, een onmisbaar voorwerp in ons
leven. Verklaarbaar is dan ook het ver
schijnsel dat als bibliophille pleegt te wor
den aangeduid, een liefde voor boeken,
die wordt zij ziekelijk, in bibliomanie kan
ontaarden. Als een bock inderdaad een
even kostbaar geschenk voor de mensch-
heid is als het hemelvuur, door Prome
theus geroofd, is het verklaarbaar, ja stemt
het sympathiek wanneer sommigen hun
liefde aan het boek verpanden. Dat zij
zooals een geestig schrijver het uitdrukte
met een bock in het huwelijk treden.
En toch ook hier mag men niet te veel
gcneraliseeren. Het gaat met boeken als
met menschen. Hemelsbreed is het onder
scheid. Een boefje dat telkenmale in het
tuchthuis terecht komt. naast een Einstein
zijn ongelijksoortige grootheden. Zij laten
zich niet vergelijken. Er is een kwalitatief,
geen kwantitatief verschil. Het zijn schier
geen wezens meer van hetzelfde soort Zoo
is het ook als een stuivers-roman wordt
gesteld nevens epische poëzie.
Wat in het strafrecht pleegt te worden
geheeten de repressieve afweer van mis
drijven, de afschrikwekkende kracht die
uitgaat van bedreiging met straf, is *n
do boekenwereld onvoldoende Vernieti
gende critiek, hoe beteekenisvol ook, kan
niet de tallooze uilejL die zich valk..a
wanen, weerhouden de menschheid op de
producten van hun zwak brein te onthalen.
Rr moet een afweer zijndergelijke mis
drijven moeten, vóór de vrucht tot- rijpheid
is trekomen, worden gesmoord.
De politie macht die deze weldaad ver
richt, vormen de gezamenlijke uitgevers.
Zij zijn het, die elk manuscript op zijn
waarde toetsen Een teleurgesteld schrij
ver moet eens hebben uitgeroepen: ..Geen
uitgever kan ingaan in het Koninkrijk der
Hemelen." Maar dezen bijbel-vaste zou
men kunnen verwijzen naar een anderen
tekst die, zonder emendatie, waarschuwt
zich niet te haasten een woord voort te
brengen voor Gods aangezicht en aan
spoort- ..laat Uwe woorden weinig zijn"
Censuur-oefenen, opdat niet rijp en groen
aan de pers worde toevertrouwd, is de
schoonc en nobele taak voor welke het uit-
geversgilde zich ziet gesteld. Wanneer die
taak naar behooren wordt vervuld, zal het
boek door alle eeuwen blijven des menseh-
doms hoogste goed. J. B. KAN.
RITKS-MUSEUM VAN
OUDHEDEN.
Dr. A. Mahr over; de invloed van Ierland
op de cnlturen van Midden- en
Noord-Europa.
In de tweede voordracht, die dr. A. Mahr,
directeur van het Nationaal Museum van
Ierland gisteravond in het Rijksmuseum
van oudheden gehouden heeft en waarvoor
ook groote belangstelling bestond, heeft deze
gesproken over: de invloed van Ierland op
de culturen van Midden- en Noord-Europa.
Behandelde spr. in zijn eerste voordracht
de plaats, die Ierland in de cultuurgeschie
denis der Atlantische wereld heeft ingeno
men, dus de rol, die Ierland in de mega-
litische wereld heeft gespeeld, in deze
tweede voordracht besprak dr. Mahr meer
in het bijzonder de geheele ontwikkeling
van Ierland en den invloed, dien het daarbij
op de geschiedenis van geheel Europa heeft
uitgeoefend.
Deze invloed, aldus spr., is beduidend
grooter geweest dan dat men, gelet op de
kleine oppervlakte van het eiland, vermoe
den zou. Ierland moet, afgaande op de over
half Europa verspreide producten der Ier-
sche goudsmeedkunst uit den vroegen
bronstijd (20001500 v. Chr.) reeds een
dicht bevolkt land zijn geweest, toen de
rijnafwaarts en over Holland veroverend
naar Engeland trekkende lieden der Beker
cultuur omstreeks 2000 v. Chr. Groot-Brit-
tanië bekend maakten met de kontinentale
cultuur. Deze verovering kwam in Ierland
tot staan: blijkbaar was het land sterk ge
noeg zijn onafhankelijkheid te verzekeren.
Het oude West-Europeesche ras (blijkbaar
de oude megalitische bevolking) hield ook
nog langer stand, tot ongeveer 1000 jaar
v. Chr.
In ongeveer het jaar 1000 v. Chr. gaat er
een groote omwenteling door Europa. Sa
menvallend met geweldige volksverhuizin
gen, die met de Germaansche volksverhui
zing op één lijn gesteld kan worden, maakt
zich overal de cultuur van den jongsten
bronstijd zich vrij baan en ook de Britsche
eilanden, die sedert het jaar 1500 een sterk
geïsoleerd leven hadden geleid, komen weer
met het continent in nauwer contact.
Met de cultuur uit den laat-bronstijd
komen de Goidelische Kelten (de voorouders
der Keltisch sprekende bevolking van Ier
land. Schotland en het eiland Man) naar
de Britsche eilanden. Het contact met het
vaste land slaapt echter spoedig in en ter
wijl op het continent al spoedig de ijzeren
eeuw aanvangt, blijven de Britsche eilan
den in den jongsten bronzentijd steken.
De tweede Keltische volksverhuizing
(400 tot 250) brengt eerst weer nieuw con
tact met het vaste land. Toen ter tijde
overstroomden de voorouders der Brythoni-
sche Kelten (de tegenwoordige Welschen)
en de Bretanjers uit Frankrijk de Britsche
eilanden. Dit tijdperk eindigt omstreeks 55
n. Chr. met de verovering van Brittannié
door de Romeinsche legioenen onder kei
zer Claudius.
De Romeinen hebben nooit ernstige po
gingen gedaan om Ierland te veroveren.
Wij weten, dat vanaf -het midden der 3e
eeuw Ierland deel heeft uitgemaakt van het
Romeinsche Brittannië en dat het land
dicht bevolkt was. Anders zou de daarop
volgende periode van geweldige expansie
nooit te verklaren zijn Het is wel opmerke
lijk en tevens een der grootste onoplosbare
raadselen van de Iersche archaeologie, dat
het beroemde en rijke museum van Dublin
haast niets bezit van wat betrekking heeR
cp den tijd, dat Brittannië een Romeinsche
provincie was.
Toen de Romeinsche legioenen zich om
streeks het jaar 410 uit de Britsche eilan
den terug trokken, was Ierland een dicht
bevolkt oorloglievend land. dat zijn be
volkingsoverschot in dichte drommen zag
vertrekken. Toen werd het historische
koninkrijk Schotland als een Iersch kolo
niaal rijk geslicht. In dezen tijd werd Ier
land een Christelijk land. Vooral dank zij
de nauwe betrekkingen, die het met Gallië
onderhield. Wij komen nu, aldus spr., in
liet gouden tijdperk van het vroeg-middel-
eeuwsche Iersche Christendom. Het was
een tijdperk van ongelooflijke activiteit van
het kleine eiland, dat in Frankrijk, Enge
land en Duitschland het zaad van het
Christendom uitstrooit.
Spreker vertoonde vervolgens tal van
lichtbeelden van hoogst merkwaardige
bijenkorfvormige tenten van Hernhutters,
die in dezen lijd op de meest veraf gelegen
rotsklippen der Iersche kusten geleefd heb
ben. Andere afbeeldingen vertoonden de
werkzaamheid der zendelingen en verder
vele kunstwerken uit dezen tijd Hiervan
trokken in het bijzonder de aandacht de
„round towers" (belfroids) waarin de
schatten van de kerk werden bewaard,
verder hooge kruisen met wonderbaarlijke
versieringen in gemengd Keltisch-Germaan-
sche stijl. Spreker wees vervolgens op de
invloedrijke rol der bekende missionarissen
Columbanüs (Gallus), die St. Galles in
Zwitserland heeft gesticht, de heilige Eme-
ran, die Regensburg heeft gesticht en
St. Albanus van Maintz.
Deze opsomming, aldus spr., zou door tal
van namen kunnen worden uitgebreid,
maar deze zijn reeds voldoende om aan te
toonen, hoe belangrijk het werk der Iersche
missionarissen op het vaste land is geweest
en waar op het vaste land altijd gesproken
wordt van Schotsche kloosters, daar han
delt het zich deeds om Iersche stichtingen,
want Schotland is slechts een Iersche
dochterstaat.
Hierna vertoonde spr. de ook elders ge
projecteerde film over het visschersleven
in Ierland en over de wijze, waarop de ty
pische ouderwetsche visschersbootjes tot
op den huidigen dag worden gemaakt.
Aan het slot van de voordracht werd
luide en langdurig geapplaudisseerd.
VRIJZ. DEMOCRATISCHE BOND
Aid. Leiden.
In de gisteravond onder leiding van prof.
Kranenburg in het Nutsgebouw gehouden
ledenvergadering werd de beschrijvingsbrief
voor de Algemeene Vergadering, welke op
29 en 30 November te Hengelo zal worden
gehouden, behandeld.
Behalve een enkele redaclioneele wijzi
ging in art. 7 van het voorstel tot wijziging
van het Huishoudelijk Reglement, gaf dit
voorstel geen aanleiding tot discussie. Even
min het voorstel tot wijziging van het kies
reglement 1927, terwijl ook het Reglement
voor de Vrijzinnig-Democratische Vrouwen
club onveranderd werd aanvaard.
Bij het voorstel der afdeeling Amsterdanr
inzake wijziging van.de Radio-wet werden
door de heeren van Poelgeest en Vos amen
dementen ingediend, waarvan het laatste
door de vergadering werd aangenomen, met
de strekking om aan de Kamerfractie te
verzoeken op wijziging der Radiowet aan te
dringen.
Het voorstel Amsterdam, in zake de
lijsten met handteekeningen voor de op
richting van een bijzondere school werd
eveneens op voorstel van den heer Vos ge
amendeerd. om bij eventueele wijziging der
Lager. Onderwijswet de Kamerfractie door
een duidelijke uitspraak van de Algemeene
Vergadering in staat te stellen krachtig op
verbetering aan te dringen.
Tot afgevaardigde voor de Algemeene
Vergadering werd benoemd prof. Kranen
burg; tot plaatsvervangende afgevaardigden
de heeren de Ren en Horst. De heer de Ren
zal de afdeeling in de Federatie-vergade
ring vertegenwoordigen.
Vervolgens werden de rapporten der vo
rige Federatie-vergaderingen door de afge
vaardigden uitgebracht, waarbij een over
zicht werd gegeven van de regeling der
a.s. verkiezingen voor de Provinciale Sta
ten. waarna de candidatenlijst van de af
deeling voor die verkiezingen werd vast
gesteld. Rotterdam en Den Haag stellen
eigen candidaten. Leiden te samen met
Gouda en Ridderkerk.
Nadat de voorzitter nog eenige mededee-
lingen had gedaan over de komende ver
kiezingscampagne, werd de vergadering
gesloten.
HET ONTGINNINGSBEDRITF
TE NIEUWKOOP.
De eerste vrachten.
Dezer dagen zijn de eerste belangrijke
vruchten van het Gemeentelijk Ontgin-
ning9bedrijf te Nieuwkoop geoogst en afge
leverd en wel een partij van ruirh 18.000
K G. voederbieten. Het eerste vuil uit Lei
den werd op 18 November van het vorig
jaar aangevoerd, tot een hoogte van 1.60
M opgebracht en daarna afgedekt met een
laagje bagger. Een dergelijke opbrengst bin
nen een jaar mag derhalve wel een mooi
succes heeten, temeer waar de qualiteit
van de bieten niets te wenschen overlaat
en een groot aantal een gewicht had van
7 en 8 K.G.
De bieten werden bij publieke inschrij
ving verkocht aan den veehouder A. J.
Verhaar aldaar.
DOOR EEN SPIEGELRUIT
GEGOOID.
Gistermiddag te 1 uur vervoegde zich ten
huize van zijn vrouw van wie hij geschei
den leeft, in een café aan <Ten Lage-Rijndijk
een 27-jarige jongeman, die zeide zijn echt-
genoote te willen spreken. De ontvangst door
zijn schoonouders was echter minder, harte
lijk, Er vielen harde woorden en even later
dito klappen. Er heerschte een geweldig
tumult, dat zijn hoogtepunt bereikte toen de
teleurgestelde echtgenoot zijn vrouw beet
pakte en haar pardoes door een spiegelruit
op straat gooide. Wonder boven wonder had
zij geen ernstige verwondingen bekomen.
De politie nam alle vec'nlersbazen en -bazin
nen mee naar het bureau.
Begrijpelijkerwijze veroorzaakte de wor
stelpartij in deze dichtbevolkte buurt heel
wat opschudding.
PROF. BAAS BECKING.
De onlangs benoemde hoogleeraar aan
de Rijksuniversiteit alhier, prof. dr. L. G.
M. Baas Becking is voornemens zich op 4
December a.s. per s.s. „Volendam" naar
ons land te begeven. Hij stelt zich voor zijn
werkzaamheden in Januari a.s. aan te
vangen.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijvingen:
J. Hanegraaff, Korte Oranjegracht 6,
Leiden. Modelmakerij en houtdraaierij.
Eigenaar J. Hanegraaff, Leiden.
H. v. d. Drift, Rijpwetering D. 23, Alke
made. Granen en kunstmeststoffen. Eige
naar H. v. d. Drift, Rijpwetering.
Opheffing.
Fa. G. Mizee, Haarlemmerstraat 156,
Leiden. Borstelmakerij en handel in aaid'e-
werk en huishoudelijke artikelen enz.
Wijzigingen.
Naamlooze Vennootschap Vruchtensap-
en Jamfabriek v.h. Wed. C. Rok en Zoon,
Julianastraat 94, Alphen aan den Rijn.
Overleden Commissaris: H. J. Lemkes,
Alphen aan den Rijn.
W. C. Schrier en Zoon, Rijndijk. Wijk
A. Nr. 146, Hazerswoude. Graanhandel en
malerij. Door uittreding van den vennoot
W. G. Schrier Sr., is de vennootschap ondier
firma ontbonden en wordt de zaak voort
gezet door den overgebleven vennoot W. G.
Schrier Jr., als eenig eigenaar, onder den
ouden naam.
Ds. J. H. Mispelblom Beyer, Rem. Pre
dikant te Nieuwkoop, zal op Maandag 17
November te 8.30 n.m. in de Remonstrant-
sdhe kerk alhier een lezing houden over:
,.De dood in het leven".
De toegang is vrij voor alle belangstel
lenden. Voor bijzonderheden zie men de
advertentie in dit blad.
Ir. G. C. van der Vli9, ingenieur bij
Gemeentewerken alhier komt als nummer 2
voor op de voordracht ter benoeming van
een directeur van Gemeentewerken te
Leeuwarden.
In de Zaterdag 22 dezer in het ge
bouw van den Hoogen Raad der Nederlan
den in Den Haag te houden vergadering
van de Vereeniging voor Wijsbegeerte des
Rechts zal de voorzitter, prof. R. Kranen-
burg een inleiding houden óver het onder
werp „De juridische uillegeinfrsmethoden
in hun grondslagen.
Woensdag 26 dezer wordt in de
groote gehoorzaal een geheel nieuwe film
met betrekking lot den zendingsarheid op
de Mentawei-eilanden vertoond. Zendings
vrienden houden vast dien avond vrij!
De Stationsweg krijgt meer en meer
het aanzien van een winkelstraat en lanb-
zaam maar zeker gaat het aantal winkéls
en zaken, dat der gesloten huizen overtref
fen; ook thans is weer een winkelpand ge
opend. De firma Warnecke heeft n.m.l. h&ar
winkel verplaatst naar de overzijde. Door
verbouwing is de vroegere kliniek van dr.
J. H P. Kerkckhoff door den aannemer J
van der Steen herschapen in een ruimen
winkel met flinke etalages. De artistieke
mahoniehouten betimmering geeft het Inte
rieur een cachet van verfijnde smaak.
Men verzoekt ons, onder verwijzing
naar de advertentie in ons blad van gisteren
er even aan te willen herinneren dat de
samenkomst van de Rel. Soc. Vereeniging
die hedenavond met den heer B de Ligt
als spreker, in de Nutszaal zou woTden ge
houden, wegens ongesteldheid van den
spreker tot nadere aankondiging is uitge
steld.
RESIDENTIE-ORKEST.
Wel waren het uiteenloopende gebieden
der gevoels- en gedachtenwereld, die we
gisteravond aan de hand van Dr. van
Anrooy en de Parijsche pianist Robert
Casadesus doorkruisten. De uiteinden wer- I
den bepaald door de beide pianostukken
Mozarts A dur concert no. 23 en Liszts
Totenlanz.
Ze vormen de grootst denkbare legen-
stelling. Op één programma ondergebracht
worden ze het best door een pauze met
veel rumoerige beweging verbonden of lie
ver van elkaar gescheiden. Mozart, al heeft I
hij in zijn klavierconcerten sereener hoog- 1
ten beslegen dan in dit A-dur, dat meer op
den eleganten Weener speeltrant van toen
maals is ingesteld, Mozart heeft toch altijd
iets van den hemel in zijn altijd begena
digde scheppingen; altijd worden we be
koord door melodiek van de fijnste inge
ving. door heldere muzikale logica ont
wikkeld tot vormschoonheid die we „com
positie" noemen. Liszts Totentanz is een
BINNENLAND.
De officieele opening van het nieuwe
Raadhuis te Noordwijkerhout. (3e Blad).
Het voorloopig verslag der Tweede Kamez
over de begrooting van defensie. (Binnen
land, 5e Blad). x
De werkzaamheden in den Wieringer-
meerpolder. (Binnenland, 5e Blad).
De voorlichting van den handeldrijven-
den middenstand. (Binnenland, 5e Blad).
Ons parlementair overzicht. (4e Blad).
De vliegboot DO-S is gisteren bij Milligen
gedaald en heden te Dordrecht gearriveerd.
(Gemengd, 2e Blad en Laatste Ber. Ie Blad)
Enorme overstrooming op den Leeuwar
der Straatweg tnsschen Hardegarijp en
Zwartewegseinde; de hoofdwaterleiding ge
sprongen. (Gemengd, 2e Blad).
BUITENLAND.
De meening der Britsch-Indische regeering
over den status voor Indie. (Buitenl. Ie
Blad).
Mussolini gehuldigd door den Stahlhelm.
(Buitenl. Ie Blad). 1
Aanslag op den Japanschen premier. (Tel.
Ie Blad).
Bijzonderheden over de ramp te Lyon.
(Buitenl. Gem. 2e Blad en Tel. Ie Blad).
Redevoeringen van Briand en Tardieu in
de Fransche Kamer. (Buitenl. en Tel. Ie BI.)
stuk diaboliek dat door een bezetene is
verzonnen moeten worden op instigatie van
den duivel zelf. Want duivelsch is het stuk
omdat het angstwekkend is en tegelijk
groote aantrekkingskracht bezit. Als zooda-
Gaaadesus.
nig dus een stuk waar de duivel den late-
ren abbé Liszt zijn tevredenheid over heeft
kunnen betuigen, 't Is een stuk waar alle
helsche machten aan te pas zijn gekomen
bij zijn conceptie, en die bij elke reproductie
wederom in 't geweer moeten worden ge
roepen om het klankstuk op te voeren tot
de realiteit van een boozen droom, die den
mensch dagen lang in zijn klauwen houdt.
Dat vooronderstelt kunstenaars die hun
temperament tot niets ontzienden en letter
lijk alles trotseerenden wil tot in het krank
zinnige kunnen opvoeren, kunstenaars die
m die oogenblikken de vrees van zich zelf
worden. Want daarmee staat en valt het
stuk. Als de pianist, die aan den vleugel
zit, niet de baarlijke duivel zelf is, als hij
door zijn spel niet ieder toehoorder tot een
klein duiveltje weet te maken, dan wordt
alles belachelijk. Van tweeën een: het is
helsch grootseh óf platburgerlijk grotesk Ca
sadesus heeft den baarlijken duivel gespeeld:
grandioos, niet te zeggen met welk een
kracht van overtuiging. Casadesus heeft
on9 mei zijn, zegge met zijn, Tottentanz tot
het eind aller dingen en zeker tot het eind
van ons zelf gebracht. Inderdaad met zijn
Totentanz. Daar willen we dit mee zeggen:
er zijn composities die gemakkelijker kun
nen worden opgesteld en neergeschreven
dan dat ze kunnen worden uitgevoerd. Dat
is meer dan op welk ander stuk ter we-