ONZE PRIJSVRAAG.
DONDERDAG 30 OCTOBER 1930
No. 21663
OFFICIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
Indische voordrachten
vanwege de Leidsche Universiteit
Het voornaamste nieuws
van heden.
71sle Jaargang
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cis. per regel toot advertentiêD uil Leiden en planteen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd lijn. Voor alle andeTe
advertentien 35 Cts. per regeL Kleine Advertentiên uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week'
Franco per post f. 2.35 -+• portokosten.
ƒ0.18
„0.18
Dit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
In het Derde Blad zal men heden
no. 2 vinden van onze nieuwe prijs
vraag, die, zooals gemeld, tot en met
Maandag wordt voortgezet.
Naar aanleiding van een tot ons
gerichte vraag, zij medegedeeld, dat
geen taalfouten in de rebus zijn
aangebracht. Alleen is gebruik ge
maakt van de gewone daarbij
behoorende vrijheden, zooals b.v.
zei voor zij, etc.
DE DIBECTIE.
DRANKWET.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeene kennis, dat J. B.
Nieuwenlhuis, te Amsterdam, een verzoek
heelt ingediend ter bekoming van verlof voor
don verkoop van atcoholfhoudenden drank,
anderen dan sterken drank, voor gebruik ter
plaatse van verkoop in het perceel Haar
lemmerstraat 52, alhier.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRTJEN, Secretaris.
Leiden, 30 October 1930. 2067
de opvolging
van Prof. telgersma.
In ons verslag betreffende het afscheids
college van prof. dr. G. Jelgersma, leest
men in de toespraak van dr. van Ophuysen
het volgende: „Het spijt spr. en hij
i3 ervan overtuigd, dat dit de hartevvensch
van den scheidenden hoogleeraar was ge
weest dat dr. Carp niet eveneens een
psveho-analyticus is".
Om eventueel misverstand te voorkomen
deelt men ons van de meest gezaghebbende
en best ingelichte zijde mede, dat dr. Carp
geheel overeenkomstig den wensch van prof.
Jelgersma en van meet af door niemand
krachtiger en met meer overtuiging aanbe
volen, tot diens opvolger is benoemd.
diamanten
huwelitksfeest.
Als bijzonderheid vermelden wij, dat a.s.
Zondag 2 November de heer en mevrouw
J. W. van Wingenvan der Reest, Hooge-
woerd 121. hun diamanten huwelijksfeest
zullen herdenken.
z. h. vereeniging
„het groene kruis"
Vergadering van de afdeeling Leiden.
Onder voorzitterschap van dr. J. A.
Schreuder werd gisteravond in het gebouw
Pielerskerkgracht 9 de jaarlijksche alge
meene jedenvergadering gehouden van de
afdeeling Leiden „Het Groene Kruis".
Na een woord van welkom van den voor
zitter tot de aanwezigen werden de notulen
der vorige vergadering, door den secre
taris, den heer H. Filippo W. Fzn. gelezen,
onveranderd goedgekeurd.
De penningmeesteresse, raej. Le Poole,
gaf hierna een overzicht van de begrooting
1931, die een totaal aan inkomsten en uit
gaven aangaf van f. 7180, met een bedrag
van f.418 aan onvoorziene uitgaven.
De bc-grooting werd na enkele besprekin
gen goedgekeurd.
Bij de hierna gehouden bestuursverkiezing
werden de aftredende leden, mej. Le Poole
en dr. Boonacker, met op één na algemeene
stemmen herkozen.
Hitrna kwam de beschrijvingsbrief voor
do heden te Rotterdam te houden algemeene
vergadering der Zuid-Hollandsche Vereeni-
ging Het Groene Kruis in behandeling. Tot
afge^ardigde naar deze vergadering werd
gekozen (jr. M. D. Horst, directeur van
der, Gemeentelijken Geneeskundigen Dienst
alhier.
De vergadering sprak zich uit voor het
door de Zuid-Holl. Ver. in te stellen z.g.
Schommel fonds, een ziekenverpl^gingfonds,
waardoor de vereeniging in staat gesteld kan
worden een hechtere financieele basis te
vormen. Besloten werd den afgevaardigde
ten aanzien van deze kwestie vrij mandaat
te geven.
Hierna werd de vergadering gesloten.
Dr. Z. Kamerling over:
,De plantenwereld van Insulinde in beeld*
Gisteravond heeft dr. Z. Kamerling de
reeks Indische voordrachten voortgezet met
een door lichtbeelden geillustreerde lezing
over „De plantenwereld van Insulinde in
beeld".
Worden en vergaan, zoo ving spr. aan is
de eeuwige wet van alle leven; ook de tro
pische plantenwereld is aan een voort
durende verandering, aan een voortdurende
wisseling van phase onderhevig.
In het verleden ligt het heden,
In het nu wat worden zal
heeft een Hollandsdh dichter indertijd ge
zongen en een Duitsch dichter heeft deze
wet der voortdurende wisseling onder woor
dten gebracht:
Das Alte stürzt, es andert sich die Zeit
Und neues Leben blühei aus den Ruinen.
Maar het tempo waarin die eeuwige wij
ziging, die voortdurende wisseling verloopt
is niet altijd hetzelfde-, 90ms gaat de ver
andering zóó langzaam, dat de tijd schijnt
stil te staan, in andere gevallen is het
tempo zóó snel, dat men van een revolutie
kan spreken. Heeft niet Carlyle er in zijn
geschiedenis der Fran9che Revolutie op ge
wezen, dat tusschen evolutie en revolutie-
feitelijk slechts een verschil van tempo is?
In de beklemmende stilte van het tropische
oerwoud, waar geen zonnestraal tot op den
bodem doordringt, kan men wanen dat de
tijd stil staat, kan men zich voorstellen dat
deze vegetatievorm hier alle eeuwen door
geheerscht heeft, maar wellicht stuiten wij
daar dan toch in de wildernis plotseling op
een, onder een lawine van groen bedolven
tempelruine, die ons bewijst dat er, enkele
eeuwen geleden, reeds een tijd is geweest,
dat hier menschelijke woonplaatsen waren.
En misschien is het nog slechts een kwestie
van eenige maanden, dat de bijl van den
houthakker deze, de eeuwen trotseerende
reuzen vellen zal en dat de kuituur weer
voor een kortere of langere reeks van jaren
bezit zal nemen van dit terrein.
Het is deze indruk van een telkens wis
selend worden en vergaan in de planten
wereld van Insulinde. die ik hedenavond
als leiddraad zou willen vasthouden, eerst
bij de wordingsgeschiedeniader natuurlijke
vegetatie, op nieuw terrein? daarna bij de
wijze hoe de mensch zich de plantenwereld
ten nutte maakt, hoe daarbij telkens nieuwe
kuituurgewassen naar voren komen, om de
oudere vroegere vergetelheid te doen weg
zinken.
In de eerste plaats liet de schrijver nu
eenige lichtbeelden zien om de overwel
digend welige groei in de tropen te demon-
streeren, en bleef daarna iets langer stil
staan bij de zeer opvallende tegenstelling in
de natuurlijke plantenbekleeding, tusschen
de plantengroei aan het zeestrand en in het
binnenland.
De plantengroei aan het zeestrand ontwik
kelt zich in hoofdzaak daar. waar door na
tuurlijke oorzaken, geologische factoren,
aanwas van de kust plaats vindt, uit kiemen
,die overzee, door de zee worden aangevoerd.
De ontwikkeling van de natuurlijke vege
tatie in het binnenland kan men vervolgen
op nieuw vulkanisch terrein. Het blijkt dan,
hoe de kiemen van de voortrekkers hier in
hoofdzaak door den wind worden aange
voerd en hoe daarna, van de later volgende
groote ma^sa der occupanten, de zaden in
den regel door vruchUnetende dieren, vogels
en zoogdieren, worden medegebracht.
In het algemeen zijn telkens weer plan
tensoorten. waarvan de zaden door den
wind werden aangevoerd, varens, orchi
deeën en verschillende grassen vooral, de
voorloopers der vegelalie op nieuw open
komend terrein in het binnenland. Ook in
dien een aanplant van meerjarige gewassen
aan ouderdomsgebreken begint te lijden en
gapingen gaat vertoonen, of indien bij een
aardverschuiving in het gebergte een groot
stuk van een berghelling bloot gelegd wordt,
zijn ook weer varens, orchideeën en grassen
de eersten, die zich hier vestigen Op
schraal, onvruchtbaar terrein kan zich dan
een eigenaardige gras- of varensteppe ont
wikkelen.
Indien wij in vogelvlucht nagaan hoe zich
de mensc'h in den loop der tijden de plan
tengroei ten nutte maakte, kunnen wij als
het ware verschillende tijdvakken onder
scheiden. In een eerste, primitieve tijdvak
werd nog ternauwernood landbouw uitge
oefend. Een enkel knolgewas wordt wellicht
gekweekt, een sagobosch geëxploiteerd maar
in hoofdzaak is het toch het onregelmatig,
in het wild ingezamelde voedsel, waarop
men teert. Op allerlei wijze, voor allerlei
doeleinden weet de woudlooper zich in dit
stadium de hem omgevende plantenwereld
ten nutte te maken.
De ontwikkeling schrijdt verder, de land
bouw breidt zich uit. enkele handelsrelaties
komen tot stand. Men bedenke hoe bijv. in
den tijd van Salomo de handelaren van
Tyrus en Sidon waarschijnlijk reeds Baros-
kamfer van Sumatra haalden, cassia, san
delhout. wellicht ook reeds kruidnagelen en
nootmuskaat uit Indië medebrachten. Twin
tig eeuwen geleden waren peper, gember,
kaneel reeds bekende specerijen in Rome.
Pylgift en vischvergiften en ook de bloed
stelpende Penjawar Djambir, behooren even
zoo tot de zeer oude handelsprodukten.
Nieuwe kultuurplanten worden ingevoerd;
de assen of tamarinde, het sesamzaad, de
Ricinus, de vleezige Euphorbia's en de zoo
genaamde kentang djawa, Coleus tubc-
rosus, zijn vermoedelijk reeds lang voor de
komst der Europeanen in den Indischen
archipel aldaar van uil Afrika, of Zuidwest
Azie geimporteerd en geacclimatiseerd. Wel
licht is ook de Badoeri. Galotropis giganlae
niet oorspronkelijk inheemsch in Indie maar
er van uit het Zuidwesl-Aziatische steppen-
gebied overgebracht als vezelstofleverend
gewas. Ook een in vroeger tijd zeer bekende
kleurstofplant, de saffloer i9 vermoedelijk
van uit die streken afkomstig. De lontar-
palm en de arenpalm voor palrrïwijnberei-
ding, de waroe voor boombaslbekleeding, het
Jobstranengra9 en de gierst, de Sumatraan-
sche indigoliaan, Marsdenia tinctoris, zijn
ook voorbeelden van dergelijke zeer oude kui
tuurgewassen.
Buitengewoon grooten invloed werd op de
kuituurvegetatie uitgeoefend door de ont
dekking van Amerika, en door de daarmede
ongeveer samenvallende komst der Euro
peanen in den Indischen Archipel. Gedeel
telijk via de Philippijnen, gedeeltelijk via
Europa is er toen een zeer groot aantal
nieuwe plantensoorten ingevoerd, tal van
bekende Indische vruchten, de agave, de
Spaansche peper, de mais, de cassave, enz.
enz. In de zestiende en de zeventiende eeuw
zijn specerijen en verfhout zeer belangrijke
handelsgewassen, dan komt langzamerhand
de. oorspronkelijk uit Abessinie afkomstige
koffie, meer en meer naar voren.
Met bet Engelsche tusschenbestuur wordt
het zoo krampachtig vastgehouden spece-
rijeTimonopolie gebroken.
Dan komt het kultuurstelsel, een poging
om de cochenille in le voeren mislukt, maar
overal op dorre terreinen op Java treft men
nog de vijgencactu9 aan, ingevoerd al9
voedsterplant voor de cochenilleschildluis.
Thee. suiker, tabak treden als groote han-
delskultuur meer en meer naar voren. Het
ruilverkeer tusschen de tropische botanische
tuinen importeert tal van nieuwe gewassen,
zoo ziet de 20ste eeuw bijv. de opkomst van
de rubberkuituur en van de coca. De
tweede helft van de vorige eeuw zag de,
economisch onbeduidende, maar in huma
nitair opzicht buitengewoon belangrijke
invoer der kinakuituur.
De rijst alleen, het meest stabiele van alle
kuituurgewassen der wereld, trotseert al
die wisseling.
In de laatste twintig jaar begint zich
steeds duidelijker af te teekenen een econo
misch proces, dat zich ook elders in de tro
pen afspeelt, zoo speciaal ook in Brazilië,
de geleidelijke liquidatie namelijk van het
groot-plantagebedrijf. dat meer en meer
plaats gaat maken voor het middelmatige en
kleine bedrijf, eventueel met behoud van de
centrale fabrieken of met coöperatieve ver
werking der produkten. De ontwikkeling
der bevolkingsrubber-, der bevolkingsklap
per-, der bevolkingstheecultuur wijzen alle
in deze zelfde richting. Het karakter van de
kuituurvegetatie zal, aldus besloot spr onder
den invloed van dit economische proces,
ongetwijfeld zeer ingrijpende wijzigingen
ondergaan.
handelsregister
kamer van koophandel.
Nieuwe inschrijving:
C. van Mastrigt, Vrouwensleeg 5, Leiden,
grossierderij van kalfsvleesch. Eigenaar C.
van Mastrigt, Leiden.
Wijzigingen- City Theater (filiaal), Haar
lemmerstraat 52, Leiden. Hoofdzetel Hoef-
kade 9. Den Haag. Het filiaal te Leiden is
overgegaan aan den heer .1 B. Nieuwenhuis,
te Amsterdam. (Huwelijksehe VoorwaardenV
N.V. Texl iel goed eren Handel Maatschappij
„de Katoenbaal" v.h N. Kloots, Haarlem
merstraat 43 en 45. Nieuwe adjunct-direc
teur A. J. F. Eichhorn, Leiden.
ver. v. vrijz-hervormden
Provinciale najaarsvergadering.
Onder presidium van ds. Priester uit
Nieuw-Helvoet hield gisteren de provinciale
vereeniging van Vrijzinnig-Hervormden in
Zuid-Holland haar najaarsvergadering in
café-restaurant „Zomerzorg". Na een ope
ningswoord van den voorzitter, gemeen
schappelijk zingen van Gez. 194 1 en
een wijdingswoord van ds .Landstra uit
Haastrecht naar aanleiding van Mattheus
21 2830 werd o.m. verslag uitgebracht
van de alg. vergadering te Zwolle.
Een motie van den heer van der Gaag,
luidende als volgt:
„De vergadering der vereeniging van
vrijz.-hervormden in Zuid-Holland bijeen
op 29 October 1930 in Zomerzorg te Leiden,
gehoord de besprekingen over de verrichtin
gen van sommige afdeelingen en predikan
ten bij de actie van de vereeniging Kerk en
Vrede, inzake een volkspetitionement tegen
de vlootplannen der regeering, geeft als
baar meening te kennen, dat door die actie
de politiek haar intrede in de vereeniging
heeft gedaan, spreekt als haar overtuiging
uit dat zulks noodwendig moet leiden tot
verscheuring der eenheid, verzoekt den af
delingsbesturen en predikanten dit in 't
vervolg te willen voorkomen, gaat over tot
de orde van den dag,"
werd uitvoerig besproken. Met 5610
stemmen werd besloten deze motie niet
aan de orde te stellen.
In verband met de in Zwolle aangeno
men quota-heffing van de provinciale be
sturen, moet ook de provincie de quota, die
zij tot nu toe heft van haar afdeeïingen,
herzien.
Het bestuur doet het volgende voorstel
„De afdeelingen betalen een vast bedrag
van f. 3 per jaar. Hiervan zijn afdeelingen
met minder den 50 leden vrijgesteld. Voorts
f. 0.20 per lid, indien ze in een orthodoxe
en f. 0.30 per lid, indien ze in een vrijzin
nige gemeente is gevestigd."
Nadat is vastgesteld, dat met „vrijzin
nige gemeente" is bedoeld „een gemeente,
waarvan de kerkeraad in meerderheid vrij
zinnig is" wordt het bestuursvoorstel
zonder hoofdelijke stemming aangenomen.
Nadat de voorzitter tal van adviezen had
gegeven over de tienjaarlijksche stemming
over kerkeraad of kiescollege, welke begin
1931 zal worden gehouden, leidde de heer
A. v. Eijsberg uit Rotterdam de vraag in
„Ons hoofdorgaan een gratis blad?"
Hij komt hierin tot de conclusie, dat het
wenschelijk is, dat een blad als orgaan van
de Nationale Vereeniging komt onder de
oogen van alle leden, en dat in grooten
getale verspreid wordt. Dit „gratis" bedoelt
hij aldus, dat van het grootste deel der
lezers verwacht mag worden, dat zij voor
dat orgaan een vrijwillige bijdrage geven,
die ten minste gelijk is aan het abonne
mentsgeld.
De meeste aanwezigen waren het in be
ginsel met deze conclusie eens.
Bij de rondvraag vroeg dr. Kuyper uit
Rotterdam het onderwerp, bedoeld in de
motie van der Gaag, alsnog te behandelen
op de eerstvolgende vergadering te Oost-
voorne, waarop de voorzitter overweging
toezegde en daarop de bijeenkomst sloot.
eerste volksbueenkomst.
Een mooie inzet!
Reeds bij het plaatsbespreken voor de
volksbijeenkomsten valt er te .zien, hoe groot
de "belangstelling ieder jaar weer is: dan
verdringt er zich een lange rij liefhebbers,
die er op uit zijn, zooveel mogelijk vooraan
te zitten!
Want nietwaar, men weet het: de Com
missie staat er borg voor, dat er steeds iets
nieuws en aantrekkelijks geboden wordt,
waarvan jong en oud oprecht genieten kan.
Het streven, om zooveel mogelijk iedere
vereeniging, die werkelijk wat in haar mars
heeft, aan de beurt te laten komen, ver
dient waardeering. Het mag misschien wel
eens een enkele keer zijn voorgekomen, dat
de prestaties wat tegenvielen, maar dan
verdwijnt zulk een ensemble vanzeif weer
van het tooneel, om er nooit weer op terug
te komen. Want de organisatoren kijken cri-
tisch toe en het oordeel is spoedig geveld:
ook van het immer overtalrijke publiek.
En als we op het oordeel van de vele aan
wezigen van gisteravond afgaan (om van
ons eigen oordeel maar niet eens te spre- J
ken), dan was het wel een buitengewoon ge
slaagde bijeenkomst! De opinie over de
prestaties van 't muziekgezelschap „Eulerpe"
zoowel als over het humoristische dubbel-
mannenkwartet „Octavo" bleek unaniem
uiterst gunstig. Dat stond al van af de
eerste oogenblikken vast: zooals „Eutefpe"
Hérold'9 Zampa Ouverture inzette en ook
de andere gemakkelijk in het gehoor lig
gende nummers uitvoerde, daar nemen we
toch werkelijk onze hoed voor af! Dit is een
diletlantenorkest, dat in het genre „lichte
muziek" een zeer hoog cijfer verdient.
Vroeger hebben we al eens uitvoerig de uit
stekende hoedanigheden van dit ensemble
binnenland.
Verschenen is de memorie van antwoord
inzake de algemeene beschouwingen over
de rijksbegrooting (3de Blad).
Nieuwe verbeteringen ten aanzien van de
nachttreinen (Binnenland, lste Blad).
Ons parlementair overzicht (4de Blad).
Geval van gasverslikking in Den Haag;
71-jarig man overleden (Gemengd, 2e Blad).
Vechtpartij met doodelijken afloop te
Drachten (Gemengd, 2de Blad).
buitenland.
Hoover tracht Frankrijk en Italië inzake
de vlootkwestie tot elkaar te brengen (Tel.,
lste Blad).
Een motie van de Duitsche Rijksdagcom
missie voor bnitenl. zaken inzake de ont
wapening (R^tenland, lste Blad).
Uit het Engelsche Lagerhuis (Buitenland,
lste Blad).
Italië opnieuw door een aardbeving ge
troffen (Tei„ lste Blad).
Een mijnramp in Belgisch Henegonwen.
(Tel., lste Blad).
geschetst en we nemen er geen woord van
terug: de directeur kan tevreden, zijn over
dit groepje beschaafd en muzikaal 9pelende
musici, dat de vroolijkheid er in houdt en
meerdere malen ook een gevoelige snaar
weet te treffen. Muziek, bij uitstek geschikt
voor een avond als deze en kranig gespeeld:
het succes was dan ook enorm I Niet minder
applaus kreeg het humoristische dubbel-
kwartet „Octavo": deze kostelijk ge
schminkte en verkleede heeren, vol pot
sierlijke grimassen en inslaande vondsten
verhoogden zoo mogelijk nog de kwaliteit
van het programma In lied en wals, zelfs
in een geestig ouderwetsch quasi-opcrafje
met ontroerende sterfscènes, waarin de
schijndoode zijn hoogste lied galmt, wisten
zij het auditorium tot lachsalvo's op te
zweepen en vanaf het begin tot het eind in
(hun ban te slaan. Daarbij zijn deze vroo-
lijke zangers die werkelijk niet over een
9lecht stemmenmateriaal beschikken
voortreffelijk op elkaar ingezongen en ze
bezitten een gezonde humor! Nu eens niet
een achttal, deftig gestoken in smoking of
rok, maar uitgedost in costuums, die op
zichzelf al een gansche zaal in een optimis
tische stemming brengen! Ook zij kregen
een enthousiast applaus-, waarin zeer terecht
de heer Wiering betrokken werd, die voor
zijn kundige arrangementen groote lof ver
dient!
De heer van Waveren sprak een kort
woord, waarin hij de vertegenwoordigers
van het gemeentebestuur de wethouders
Goslinga en Splinter welkom heette, alsmede
de bestuursleden van de 3 Octoberver. en
van het „Nut". Hij dankte tevens de mede
werkende vereenigingen voor hun optreden.
De avond beteekende zeker een mooie in
zet van een reeks voorstellingen, die van
een groote en niet hoog genoeg te schatten
waarde voor onze burgerij zijn!
De opgetogen stemming, waarin de toe
schouwers de zaal verlieten, getuigde er
weer ruimschoots van, hoe zeer het werk
van de Commissie door talloozen op prijs
gesteld wordt!
achter de wolken schitnt
de zon
Nederlandsche tubeiculose-film.
Vanwege de vereeniging tot bevordering
der belangen van t.b.c.-patiënten in Neder
land, afdeeling Leiden, had gisteravond in
het Leid.-che Volkshuis aan den Apothekers-
dijk de vertooning plaats van de Nederland-
sc'ii Tuberculose-film „Achter de wolken
schijnt de zon".
De avond stond onder leiding van den
voorzitter der plaatselijke afdeeling, den heer
Ober. die een kort openingswoord sprak,
waarin hij allen hartelijk welkom heette,
speciaal dr. S. A. de Graaff, die een in
leiding op de film zou houden, het hoofd
bestuurslid, den heer Lessing en den film
operateur. Spr. wees er voorts nog op dat
do Vereeniging. welke dezen avond had
georganiseerd strikt neutraal is. De Leid
sche afdeeling die in Augustus is opgericht
telt thans reeds 100 leden.
Dr. de Graaff hield daarna een korte
