AGENDA.
LEIDSCHE SCHOUWBURG.
BEDEN:
Pieterskerkgracht 9: Ledenverg. Z-H Ver.
„Groene Kruis", afd Leiden, 8*/a uur nam.
Stadsgehoorzaal: Volksbijeenkomst, 8 uur
nam.
Oegstgeest: ..Het witte Huis", bazaar
Ned Herv. Kerk2—5 uur en 710 uur
nam
Donderdag.
„De Burcht". Ver. Schoonheid in opvoe
ding en onderwijs. 8 uur nam.
Nulsgebouw. Ver. lot Bevr. der Bouw
kunst. Lezing met lichtb. van den heer Lode
van Gent, 8 uur nam.
Schouwburg: Der Blaue Vogel. 8 1/4 uur.
Stads-evangelisatie, Prinsenstraat 74. Sa
menkomst 8 uur nam.
Stadsgehoorzaal: Soc. Dem. Vrouwenclub,
8 uur nam.
Vrijdag.
Concordia: Veefonds Leiden. 11 u. voorm.
Leger des Heils (Hooigracht): Hervor
mingsdag-herdenking, 8 uur.
Zondag.
Schouwburg: Ver. Rott. Hofstadtooneel.
„De wonderdoktoor". 8l/i uur nam.
Sladszaal: Ver. Schouwspelers: De Rozen
krans. 8 uur.
De avond-, nacht-- en Zondagsdienst der
apotheken wordt van Maandag 27 October
lot en met Zondag 2 November a.s. waarge
nomen door apotheek: W. Pelle, Kort Ra
penburg 12, telefoon 594.
RITKSMUSEUM VAN
OUDHEDEN.
„Oude volksgebruiken in het Saksische land"
In het Rijksmuseum van Oudheden alhier
worden ook dit jaar weer de archaeologi-
sche lezingen en cursussen gehouden. Ook
ditmaal bestaat voor de avonden vrij groote
belangstelling. De eerste lezing werd gis
teravond gehouden door den heer J. J. v.
Deinse, conservator van het Rijksmuseum
Twenthe over het onderwerp„Oude volks
gebruiken in hot Saksische land."
Twenthe is een mooi land, aldus ving
spr. aan. Het heeft natuurschoon, dat in
hooge mate boeit. Het is echter niet alleen
mooi, maar ook merkwaardig, vooral van
wege de merkwaardige volksgebruiken,
die inzonderheid op het platteland nog
worden aangetroffen. Hieraan wilde bpr.
voornamelijk zijn lezing wijden. Het jaar
getijde zooveel mogelijk volgend, begon
spr. bij het Nieuwjaar, met de nieuwjaars
koeken, waarop afbeeldingen voorkomen,
zeer primitief, die veelal aan den Bijbel
zijn ontleend. Het bakken van de nieuw
jaarskoeken heeft plaats van Kerstmis tot
Drie Koningefr
De grootste feestelijkheden groepeeren
zich intusschen wel om hot- Paaschfeest
Vooral Palmpaschen is een gebruik, dat in
nog Zeer vele plaatsen van het Saksische
land in eere wordt gehouden. De kindeven
trekken met deze Palmpaschen, met een
groene tak, die versierd is en voorzien van
lekkernijen door de dorpen. Ook het ont
steken van de groote paaschvuren, waarin
evenals bij Palmpaschen nog vele heiden-
sche gebruiken verscholen liggen, komt
nog telken jare in vele plaatsen voor.
Spr. vertelde verder uitvoerig van de
viering van Paasch-Zondag in Ootmarsum,
waar men 's morgens in optocht door de
6traten trekt al maar zingende het Paasch-
lied„Christus is opgestanden", een lied
dat uit 27 coupletten bestaat en dat ook
gedurende overige feestelijkheden en in d»
kerk telkens opnieuw weer gezongen wordt
ook als men 's middags op de Paaschwei
de keten" vormt, die het dorp zal door
trekken hand in hand huis in huis uit.
Spr. gelooft, dat. dit gebruik duidt op het
zegen brengen voor den oogst.
In Denekamp treft men nog het 2.g.n.
Paaschtakhalen aan, waarbij een stoei jon
gelui, aangevoerd door Judas en Kriatek
(waarschijnlijk een verbastering van Iska-
riot) naar het naburige kasteel gaan om
een groote boom die de heer van het
kasteel hun schenkt en die met een teer
ton op de paaschwei wordt opgericht en
daarna door Judas verkocht.
Op Pinksteren treft men in sommige
plaatsen nog aan het loopen met de Pink-
sterkroon door kinderen. Deze loopen de
boerderijen af. uitgedosohfc als bruid en
bruidegom onder een kroon, waarbij ze
omringd worden door andere kinderen. Ze
krijgen dan van de boerin koekjes of cen
ten, waarvoor ze chocolade kunnen koopen.
Een eigenaardig gebruik is ook het witte
feestkleed, dat de vrouwen dragen bij het
binnenhalen van den roggeoogst. Deze
roggeoogst is de beste tijd van het jaar voor
de hoeren, Dat kan men ook bemerken
uit de vele uitdrukkingen die men er aan
heeft ontleend.
Een der meest treffende volksgebruiken
is nog de uitdeeling van roggebrood, aan
de armen in den Agelen Esch te Ootmar
sum. De boer doet dit om zegen op zijn
oogst te krijgen. Voor en na het uitdee-
len wordt een tijdlang gebeden.
Spr. behandelde voorts nog het inte
rieur van de oude boerenhuizen met het
,,hoal" of de ketelhaakde opschriften op
de boerenhuizen; de ouderwetsche begrafe
nissen en tenslotte het blazen op de Mid
winter of Kersthoorn.
De lezing werd toegelicht met lantaarn
plaatjes.
Aan het eind van zijn lezing viel den
spreker een warm applaus ten deel.
o
ACADEMISCHE EXAMENS.
Candidaatsexamen Wis- en Natuurkun
de, letter G de heef G R. J. Terpstra
(Oegstgeest). Candidaatsexamen rechtsge
leerdheid mej J Teitol, ('s-Gravenhage),
en de heeren P. A. Kan ('s-Gravenhage),
K. Holm (Rotterdam).
O.O. SCHIETVEREENIGING
„GENERAAL SNIJDERS".
Aanbieding van een vaandel.
Dat was gisteren in de annalen van de
Onderofficierenvereen. „Generaal Snijders"
een gedenkwaardige dag. Vele hoofd- en
subalterne officieren, waaronder de com
mandant van de lste divisie, generaal Roëll
waren in de groote zaal van „Den Burcht"
bijeengekomen om meerderen luister bij te
zetten aan de officieele uitreiking van een
vaandel aan bovengenoemde vereeniging.
Na de ontvangst der autoriteiten en ver
dere genoodigden in de koffiekamer, had te
klokke acht uur de intocht in de Graan-
beurszaal plaats, waar allen werden ver
welkomd door den voorzitter, sergeant
majoor Kilhne, die daarbij in hel bijzonder
begroette den divisie-commandant, generaal
Roêll, den garnizoenscommandant, overste
Le Poole, de hoofd- en subalterne officieren,
de leden van de vaandelcommissie, den
commissaris van politie, en verder de ver
tegenwoordigers van het collegium van het
L.S.C., van „Pro Patria" en de burgerschiet-
vereenigingen. Spr, wees verder op het bij
zondere karakter van dezen dag, die een
waardig slot vormt van het eerste lustrum
der vereeniging en verheugde zich erover
de aanbieding van dit vaandel als symbool
van de sympathie van der vereeniging
welgezinde personen nog mede te mogen
maken. Vervolgens gaf spr. het woord aan
den voorzitter van de vaandelcommissie,
den heer Schrassert Bert, die met dank
baarheid de spontane medewerking memo
reerde, waarmede het plan bij het I.eidsche
officierencorps en niet in het minst bij den
garnizoens-commandant was ontvangen,
Spr. noodigde daarop don eere-voorzitler,
den lsten luitenant Sleenhauer uit het
vaandel te willen onthullen, waaraan deze
voldeed en waarop „Euterpe", dat dezen
avond met haar zeer gewaardeerde mede
werking opluisterde, het Wilhelmus in
zette.
De heer Kilhne dankte daarop den heer
Schrassert Bert en de overige leden van de
commissie voor het fraaie vaandel, waarin
hij gaarne een symbool ziet van de eenheid,
de corpseer en de kameraadschap in de
vereeniging. Spr. hoopte, dat ook in de toe
komst „Generaal Snijders" aan dit driele
dige doel zal beantwoorden en besloot met
zijn hartelijken dank-te beluigen aan allen,
die de aanbieding van het vaandel hadden
mogelijk gemaakt.
Generaal Roêll, hierop hel woord verkrij
gende, zeide met genoegen de uitnoodiging
om hier een enkel woord te spreken, te
hebben aanvaard, omdat voor hem van
dezen avond drieërlei bekoring uitgaat.
In de eerste plaats, omdat de leden dezer
vereeniging worden, gerecruteerd uit twee
regimenten, welke spr. uit hoofde van zijn
vroegeren werkkring van nabij kent. in de
tweede plaats omdat de vereeniging den
naam draagt van Generaal Snijders, den
opperbevelhebber van onze weermacht ge
durende de moeilijke oorlogsjaren en ten
derde, omdal hij in de tegenwoordigheid van
afgevaardigden van diverse burgerschiet-
vereenigingen het verblijdend symptoom
ziet van een ontwakend nationalisme, dat
zich ondanks alle défaitisme baan breekt.
Spr. besloot met een: Leve „Generaal
Snijders".
Nadat de voorzitter voorlezing h/d ge
daan van een telegrafischen gelukwensch
van generaal Snijders, sprak de garnizoens
commandant, overste Le Poole zijn groote
vreugde uit over de geste dezer vaandel
aanbieding, waarin hij het bewijs ziet van
de groeiende sympathie der burgerij jegens
bet leger. Mede na uwe goede prestaties in
den afgeloopen zomer, is hel garnizoen
trolsch op uwe vereeniging.
Hoewel op het feestelijk karakter dezer
bijeenkomst de schaduw valt van het ver
trek van den voorzitter, hoopte spr., dat zijn
opvolger erin zou mogen slagen de vereeni
ging tot steeds stijgenden groei en bloei le
brengen.
Nadat de heer J. Fabel namens de Leid-
sche Schermvereeniging „A. E. W bloe
men had aangeboden en „Euterpe" onder
leiding van haar bekwamen dirigent eenige
nummers ten gehoore had gebracht, was
het woord andermaal aan den heer Kühne
ten einde officieel afscheid te nemen.
Spr. dankte voor het in hem gestelde
vertrouwen en voor de medewerking, welke
hij van de zijde zijner medebestuursleden
had mogen ondervinden in het bijzonder
van den ijverigen secretairs, den heer Blod-
kamp. Met de beste wenschen voor het
welzijn der vereeniging droeg hij zijn functie
over aan den onder-voorzitter, den adju
dant-onderofficier van Thiel, die daarop
den scheidenden voorzitter dank bracht voor
de vele opofferingen en moeiten, welke hij
zich in het belang der vereeniging heeft
getroost.
Ten slotte werd nog het woord gevoerd
door luitenant Sleenhauer. die eveneens
hulde bracht aan den heer Kühne, voor zijn
bezadigde en toch energieke leiding en hem
schelste als iemand, die zich niet alleen
een goed onderofficier betoonde, maar ook
als iemand, die zich daarenboven vele
vrienden in de burgermaatschappij wisl te
verwerven en daardoor naar de mate van
zijn bescheiden krachten propaganda
maakte voor het leger. Spr. besloot met zijn
beste wenschen uit te spreken voor de toe
komstige loopbaan van den heer Kühne.
Namens de Leidsche Burgerwacht over
handigde spr. daarop een medaille als eersle
op het nieuwe vaandel, welk voorbeeld door
den heer Schrassert Bert werd gevolgd,
„Euterpe" en een genoeglijk dansje ver
zorgden daarop het verdere, officieuse, maar
zeker niet minder gezellige deel van dezen
avond.
DEBAT OVER
„NATIONALE ONTWAPENING"
Gisteravond vond onder tamelijk groo'e
belangstelling in de Stadsgehoorzaal een
debatavond plaals tusschen de heeren dr. Z
Kamerling alhier en Johs. Visser, Chr.
Historisch gemeenteraadslid te Haarlem en
hoofdbestuurder van den Chr. Nationalen
werkmansbond aldaar.
Deze avond werd geopend door den lieer
Chr. L. Waldkötlcr, die allen hartelijk wei-
kom heetle.
Hij herinnerde er aan, hoe door dr. Ka
merling reeds langen lijd actie gevoerd
wordl voor nationale ontwapening.
Dr Kamerling ontwikkelde zijn rede naar
aanleiding van de volgende stellingen:
le Hel moderne militairisme is een sla
vernij en een gruwel zonder weerga.
2e. Het moderne militairisme is op gods
dienstige gronden niet meer te verdedigen.
3e. Het moderne mililairisme is in voi-
komen wederspraak met de prediking van
Jezus Christus.
4e. Hel moderne militairisme ru9l op den
tweevoudig onzedelijken grondslag, dat
macht gaat boven recht en dat het doel de
middelen heilig!.
5e. Het autontair-heerschzuchtige karak
ter van het moderne mililairisme i6 met ai'.c
begrip van menschenwaarde in strijd.
6e Het moderne militairisme worlelt in
de slechte drijfveeren van het menschelijk
gemoed. in angsl, haal, wantrouwen,
heerschzurht en hebzucht.
7e. Een genezing van onze door en door
verziekte moderne maatschappij zal alleen
bereikt kunnen worden op den grondslag
van het eeuwige en hoogste gebod- Hebt
uwen naaste lief als u zelf.
Hij wees er op, hoe inen elkander mol
moet verketteren, wanneer men het oneens
is. Het verheugde hem, dal hier nu een ge
legenheid geboden was, om principe tegen
over principe te stellen.
Spr. is er trolsch op hel internationale
insigne te mogen dragen van „het gebroken
geweer'd.w z. dat hij alle oorlog ziet
als een zonde van hel menschelijk ge
slacht. Hij is er tevens trotsch op, zich Ne
derlander te mogen noemen. Nimmer ver
loochende hij zijn Nederlanderschap, hoe
wel hem meermalen do gelegenheid geboden
is zijn carrière le verbeteren, indien hij
zich licl naturaliseeren.
Spr. zou te allen tijde zijn Nederland-
sche nationaliteit willen handhaven, maar
nooit met de wapenen, vlammenwerpers of
gifgassen, nimmer geweldl „Heb uwen
naasle lief als u zelf": hooger gebod is cr
geen, aldus spr.
Spr. is er van overtuigd, dat men in zake
de ontwapening niet van twee wallen kan
elen, zooals z. i. de liberalen het doen. Er
is geen middenweg mogelijk: men moet kie
zen vóór of tegen
Nederland mag niet achteraan komen en
moet voorgaan op den weg naar nationala
ontwapening.
Men mag niet wachten, totdat anderen het
voorbeeld daartoe gegeven hebben. Dit voe'.t
spr. als een schande.
Sprekers tegenstanders verwijten hen:,
dat hij in de kaart der communisten spelct.
Spr. weet, dat er op het oogenblik in Rus
land waanzinnige gruwelen plaatsvinden
en welk een ellende daar heerschl. Maar hij
vraagt zich af, wat de oorzaak van dat com
munisme is en noemt het een reactie o. a.
op een militairsme, dat de mensehen tot
moordenaars maakte Gewapende oorlog ts-
gen het communisme acht spr. uit den boozs.
Wanneer het West-Europeesche militairisme
met geweld zou gaan strijden tegen hel
communisme, dan is dit, alsof Satan zou
gaan strijden tegen zijn dubbelganger.
Naar aanleiding van zijn stellingen her
innert spr dan allereerst aan de gruwelen
van den oorlog. Vervolgens wijst hij er op.
dat in vroeger eeuwen achter den oorlog
een „godsdienstige overtuiging" stond; het
ging toen in waarheid om de „hoogste 'goe
deren" der mensehheid, hetgeen nu tegen
woordig niet meer het geval is.
Wat stelling 3 belreit somt spr. een aan
tal hijbelsche spreuken op. die van deze uit
spraak getuigenis afleggen.
Inzake stelling i zegt spr. dat gestreden
moet worden mei „geestelijke middelen
voor hel recht, terwijl het militairisme
macht boven recht laat gelden.
Het moderne mililairisme kweekt aan
slaafsche onderwerping en een heersch
zurht, die meent onfeilbaar le zijn.
Spr erkent slechts het gezeg, waaraan
men zich uit eigen vrije wil onderwerp.
Spr. acht het voorts een schande voor
onze regeering. dal in ons land granaten ge
maakt worden, uitsluitend met de bedoeling
om er geld aan te verdienen.
Hij spreekt tenslolle over de „verziekte
moderne maatschappij", waarvan verschil
lende voorbeelden worden gegeven en wijst
tenslotte nogmaals op het gebod „Hebt
uwen naasle lief als u zelf", dat tot gevolg
moet hebben het uiiroeien van het mili
lairisme.
Vervolgens sprak de heer Johs. Visstr
naar aanleiding van de volgende stellingen:
le Er hetsaat geen beginselverschil tus
schen „modern" en vroeger militairisme.
2e. Een regeering heeft het recht, mili
taire dienstplicht le eischen van de burgers
des lands, mei eerbiediging van duidelijk
gebleken persoonlijk gewetensbezwaar
3e Tusschen oorlog voeren, of zich ter
verdediging en bescherming uitrusten be
staat principieel verschil.
-te Noch de Kerken, noch de georgani
seerde arbeiders zijn in staat om oorlogen te
voorkomen Alle betoogingen en verklarin
gen hebben niel belet, dat alle partijen uit
de verschillende landen met geestdrift leu
oorlog zijn getogen in 1914.
5e. Hoewel de gevolgen van den oorlog
1914/1918 in vele opzichten rampzalig zijn
te noemen zijn er b.v. op staalkundig ter
rein eenige lichtpunten aan le wijzen. Ook
is de organisatie van den Volkenbond regel
recht een gevolg van dien oorlog.
6e. De ontwikkeling van het Internatio
naal gezag van den Volkenbond kan slechts
langzaam vorderen Is er een algemeen en
voortdurend gebed der Christenheid voor
den Volkenbond?
7e. Hel doeltreffend middel om den oorlog
onmogelijk te maken, is tol op heden mei
gevonden.
8e Alleen Internationaal kan een vrede
tusschen de volken bereikt worden. Een
„offer' van ontwapening, te brengen door
Nederland, kan een nieuwe oorlog vlakbij
brengen.
9e Ongeloof en revolutie leiden tot verlies
van den vrede.
Ook deze spr. acht de moderne oorlog
een Verschrikking. Maar hij vraagt zich ai,
hoe men zich tegen zulk een ramp moet be
veiligen. In beginsel ziet spr. geen verschil
tusschen het vroegere en het tegenwoordige
militairisme: men moet zijn legen alle mili-
tairisme
Men dient echler le begrijpen, dat een re
geering tegenover haar land een ontzag
lijke verantwoordelijkheid draagt. Wanneer
zij de overtuiging heeft, dal lol verdediging
van hot land mensehen noodig zijn, dun
heeft zij liet recht deze op te eischen.
Spr meent, dat onze regeering nimmer
de bedoeling heeft gehad een aanval.-
oorlog" te voeren. Slechts waakle zij voor de
beveiliging van ons land
Spr. noemt zich zelf absoluut gem mili-
tainst, maar acht preventieve maatregelen
Ier verdediging noodzakelijk. Hij ziet in een
algeheele ontwapening van een land, gele
gen tusschen landen die zulks niet doen, een
groot gevaar. Het zou wel eens kunnen zijn,
dat de druk op dit z g. „luchtledig" te
zwaar werd
Ook spr citeerl teksten uit den Bijbel, d e
echter wei degelijk van de noodzakelijkheid
eener verdediging spreken.
Hij is ervan overtuigd, dat men tegen een
oorlog absoluut machteloos slaat, ondanks
alle woorden en leuzen, de dingen moeten
gezien worden, zooals zij werkelijk zijn.
Hij juicht het werk van den Volkenbond
loe, die zijn onlstaan dankt aan den oorlog.
Men kan op dit werk hoop koesteren en
vertrouwen dat dan uiteindelijk „internatio
nale ontwapening" komen zai.
Nederland kan niel lot ontwapening over
gaan, zoolang de onzijdigheid (ook van onze
Koloniën) tegenover gewapende vijanden
bewaard moei blijven.
Ook spr. huldigt liet gebod der lieide, maar
daartoe is noodig „geloof" en daartegen,
werkt ,.de revolutie".
Daarna werd be,den sprekers nog gele
genheid gegeven een kort woord le spreken,
Dr. Kamerling voelde zich tenslotte niel
zoo ver van zijn tegenstander afstaan. Hij
wee? vervolgens nog op hel gegroeide
rechtsbewustzijn en noemde het groote mid
del tegen don oorlog „het breken van de ge
weren". terwijl hij nog herinnerde aan hat
woord „revolutie is eigenlijk een versnelde
evolutie" Spr. wilde het laatste woord g.=s
ven aan „den geest van Jezus Christus",
die indeze tijden weder over de wereld rond
waart.
De heer Visser vestigde er de aan
dacht op, dat hij met dr. Kamerling niet
zoozeer van meening verschilt. Het gaat er
tusschen hen slechts om,, welk offer ge
bracht moet wnrdem-om den oorlog le be
strijden Spr. j9 er van overtuigd, dat een
bescheiden bewapening noodzakelijk blijft,
om een oorlog, die niemand ooit voorzien
kan en steeds plotseling losbarst, te voor
komen
Hierna werd de vergadering door den
heer Waldkötter met een woord van dank
voor de rustige houding der toehoorders, ge
sloten
Een gehouden collecte na afloop bracht
ruim f. 67 op.
ERNSTIG ONGEVAL.
Op den Rijnsburgerweg.
Gisteravond te ongeveer kwart voor acht
is op den Rijnsburgerweg ter hoogte van
de Johan do Wiltstraat een ernstig onge
luk geschied. De 22-jarige motorrijder Th.
V alhier woonachtig had zijn meisje af
gehaald van het huis. waar zij in dienst
betrekking was Deze. de 20-jarige M B uit
Koudekerk, had ternauwernood op de duo
zitting plaats genomen en den Rijnsburger
weg overgestoken of het motorrijwiel werd
van achteren aangereden door een auto.
bestuurd door den 18-jarigen chauffeur D.
van I. uit Rijnsburg. welke zich met groot*
snelheid te groote zelf9 in de richting
naar Leiden bpwoog. Zoowel de motorrijder
als zijn vriendin werden van hun zitplaat
sen geslingerd en kwamen eenige meters
verder op de straat terecht
Toen de Eerste Hulpdienst precies tien
minuten later op de plaats van hel ongeluk
arriveerde natuurlijk ondervond de auto
oponthoud doordat de overweg gesloten was
en de slachtoffers naar het Academisch
Ziekenhuis had overgebracht, bleek, dat
mej B. ernstige hoofdwonden en een ge
compliceerde beenfractuur had bekomen
terwijl tel: de motorrijder vermoedelijk een
been had gebroken Laatstgenoemde kon
gisteravond nog naar zijn woning worden
vervoerd De toestand van het meisje was
hedenmorgen redelijk wel
Het motorrijwiel werd zwaar beschadigd
De politie stelt een onderzoek in naar
de schuldvraag.
o
Als waarnemend griffier bij het
Leidsche Kantongerecht is hedenmorgen
beëedigd mr. J. K Oostrijk.
Bij beschikking van den minister van
Financiën is met 17 November e.k. D. H.
Everse alhier benoemd lot lijdelijk bouwkun
dig ambtenaar Isle klas bij den Rijksgebou
wendienst.
Reserve-lste luitenants X W. Roepers
en N. Knipscheer van het 6de■rceinv ~»t veld
artillerie. komen van 1 tot en met 24 Dec.
alhier voor herhalingsoefeningen onder de
wapenen.
Gistermiddag te ongeveer kwart over
twee is een auto, bestuurd door J. V. uit
Den Haag op de Hooiaraoht tegen een naast
de gepekte brug staande lier opgereden De
19-jarige zoon van den bestuurder die naast
hem zat, vloog door den schok met zijr.
hoofd door de voorruit en liep snijwonden
op Hij werd per politie auto naar het Aca
demisch Ziekenhuis overgebracht en daar
verbonden.
Gistermiddag is mej. F. op den hoek
van Stationsweg en Rijnsburgersingel aan
gereden door een motorrijwiel, tengevolge
waarvan zij een diepe vleeschwond' in de
kuit bekwam De wonde moest in het Aca
demisch Ziekenhuis worden gehecht.
Maandagavond komt de heer dr. W. G.
Burgers, uit Eindhoven, in het Leidsche
Volkshuis. Apothekersdijk 38 spreken over
het onderzoek van kristallen en krislallijne
sloffen met Röntgenstralen.
Dr. Burgers zal ons op dit gebied belang
rijke mededeelingen doen; lichtbeelden zul
len het gesproken woord verduidelijken.
Voor toegang zie advertentie.
Men verzoekt ons te verwijzen naar de
in dit blad voorkomende advertentie betref-
icnde de Conferenties voor Niet-Katholieken
door pater F. Hendrichs S.J. De bekende
apreker heeft dezen winter wederom een zes
tal conferenties over het Katholief Geloof
samengesteld onder den titel: Menseh denk
na. De afzonderlijke lezingen zijn getiteld:
Het Heelal overtuigt U; De Openbarirz ver
rijkt U; Qhristus veiheft U; De Kerk wacht
U; Rome bevredigt U; Wat zegt Uw ge-
welen.
Voor verdere bijzonderheden verwijzen wij
naar de advertentie en naar de aanplakbil
jetten in de stad.
N.V. VER. ROTTERDAMSCH
HOFSTAD-TOONEEL.
„IK HEB EEN MENSCH GEDOOD",
Tooneelspel in 3 bedrijven van
Maurice Rostand.
Als tweede abonnementvoorstelling is
gisteravond gegeven „Ik heb een mensch
gedood". De titel duidt reeds eenigszins aan,
dat men te doen heelt met een anti-oorlogs-
tendenzstuk en dit is hel ook inderdaad.
Over het algemeen is de interesse voor
dergelijke tooneelproducten met zoo uitge
sproken strekking hetgeen uit den aard
der zaak iels gedwongens meebrengt!
niel al le groot meer, en o.i. is er alleen dan
reden, om zoo'n stuk op het repertoire te
brengen, wanneer iets bijzonders is bereikt.
Kan men daarvan spreken van dit product
van den zoon van een grooten vader? Wij
mee lit-n volmondig neen te moeten ant
woorden:
Daar is in de eerste plaats het onwaar
schijnlijke van het geval zelf. Men oordeele:
Een jong Fransch soldaat heeft in een hand
gemeen een jongen Duitscher geveld, aldus
een mensch doodend met eigen hand buiten
het machinale geweer- en kanonvuur om,
waarvan men de uilwerking bovendien zel
den direct ziet. Hij heeft het identiteits-
plaalje van den gedooden Duitscher mede
genomen en na den oorlog wordt in den
Franschen soldaat-moordenaar wakker
hevige wroeging. Zelfs de absolutie, die de
priester hem wil schenken, kan hem niet
bevredigen. Hij vertrekt naar Duitschland
om de verwanten te zoeken van den door
hem gedoQde en berouwvol om vergiffenis
le smeeken.
Komende in het huis van zijn slachtoffer,
waar een oude verzuurde vader, een fijn
voelende moeder, die weet, dat overal moe
ders treuren om haar gevallen zoons, van
welke nationaliteit ook, en een treurende ver
looide een cultus van doode-vereering oefe
nen, wordt hij gedrongen in de positie van
vriend van den gesneuvelde en mee te doen
aan dien vereeringscultus en hij gaat lang
zaam maar zeker innemen de plaats van
den doode-, zelfs bij den vader! Tenslotte
durft hij de bekentenis niet meer aan, die
echter door de verloofde tenslotte wordt
doorzien. Zij dwingt hem dan tot blijven:
een tweede zoon te verliezen zouden de
ouders niet meer kunnen dragen. En vrij
waarschijnlijk zal zij zelfs hem als man
accepteeren
Maar bij een tendenzstuk is hel geval niet
het voornaamste. Zelfs onwaarschijnlijk
heden worden daarbij niet te zwaar geno
men, zoo slechts voldaan wordt aan een
anderen eiscli, dien wij aldus zouden willen
stellen.
Heeft de lendenz het onwaarschijnlijke
kunnen opheffen, dit onvoelbaar kunnen
maken? In 't geheel niet, luidt ons ant
woord Hoe schoon de gedachte moge zijn,
die aan het werk ten grondslag ligt, de uit
werking is daarmede niet in overeenstem
ming. De tendenz ligt er dik op vanaf het
eerste woord lot het laatste en zoo krijgt
men, helaas, dat bekende teveel, dat doodt.
Ongetwijfeld is de bedoeling schoon: te
deen uitkomen, hoe het gewelddadig afsnij
den van een menschenleven een misdaad is,
zelfs in den oorlog; hoe de bedrijver een
moordenaar is
En ook de opvoering heeft hel stuk niet
kunnen redden. Het is niet, zooals dat soms
mogelijk is, „opgespeeld". Erkend dient te
worden daarbij, dat de vertolkers zich ge
plaatst zagen voor een ontzaglijke taak.
Jan van Ees hebben wij bewonderd in zijn
volkomen beheerschl spel van den Fran
schen soldaat; zelden zagen wij hem zoo'n
vorm bereiken. Doch trots zijn gevoelige
creatie, die ons af en toe aan Cor v. d. Lugt
deed denken, trots de nooit genoeg in te
prenten schoonheid van visie, in deze rol
neergelegd, overtuigde het ons niet
Naast Jan van Ees willen wij noemen de
moeder van Dora Haus, die de haar geboden
kans in een „groote" rol aardig heeft weten
te benutten. Jammer, dat in deze rol geen
climax ligt. dat zij blijft als bij den inzet.
Louis van Gasteren als de verbeten, iater
ontdooiende vadèr, voelde blijkbaar innerlijk
de opgave, waarvoor hij stond, niet geheel
aan. 't Was alles zoo zwaar. Bepaald slecht
was Carla de Raet als de verloofde Angelica.
Ook haar dictie en uitspraak mag zij wel
eens hijzonder verzorgen
Wat van een klein rolletje te maken is,
Jan v. d Linden toonde dat als de boekhan
delaar Het was een allerkeurigst getypeerd
rolletje. Alle hulde.
De schouwburg was prachtig bezet tol
zelfs de loges toe. Gelukkig onthield men
zich bij de pauzes van applaus.
2—1
