INDISCHE VOORDRACHTEN VANWEGE
DE LEIDSCHE UNIVERSITEIT
71ste Jaarvanv
DONDERDAG 23 OCTOBER 1930
No. 21657
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. pei regel voor advertentiën oit LeideD en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd gijn. Voor alle VndeTe
advertentiën 35 Cts. per regel Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrechL Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per weekƒ0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week 0.18
Franco per poet l. 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
ZILVEREN JUBILEUM,
De heer P. Dévilé.
Heden herdacht de heer P. Dévilé den
dag dat hij voor 25 jaar in dienst trad bij
de N.V Meelfabriek „de Sleutels" voor
heen de Koster Co. Dit feit werd op fees
telijke wijze herdacht.
Nadat de jubilaris met zijn echtgenoote
per auto van zijn woonhuis was gehaald,
werd hij ten kantore der firm^ door de
directeur met zijn jubileum gecomplimen
teerd, onder aanbieding van een geschenk
onder couvert. Daarna werd hij geleid naar
de zakkenafdeeling, alwaar hij bij monde
van den heer Ir. H. A. Bol in tegenwoordig
heid van het geheele personeel werd toege
sproken.
Als aandenken werd hem hierbij door het
fabriek9persoQeel een huiskamer- en een
ganglamp, benevens bloemen aangeboden,
terwijl het kantoor- en laboratorium-perso
neel hieraan een bloemenmand toevoegde.
Velen maakten daarna gebruik van de
gelegenheid om den jubilaris persoonlijk ge
luk te wenschen. Hem werd den verderen
dag vrijaf gegeven, om het feest in huise-
lijk'en kring voort te zetten. Aan belang
stelling heeft het hem in zijn woning niet
ontbroken!
CREMATIE Dr. HORST.
In allen eenvoud vond gistermiddag in
het Crematorium te Velsen de crematie
plaats van wijlen dr. R. Horst, oud-conser
vator van 's Rijksmuseum voor Natuurlijke
Historie alhier. Een kleine schaar familie
leden en vrienden begeleidde den overle
dene naar z'n laatste rustplaats.
Toen de lijkbaar, die geheel bedolven
ging onder bloemen en kransen, den weg
naar het crematorium werd opgedragen,
vormde zich daarachter een kleine stoet,
waarin wij o.a. opmerkten prof. dr. E. D.
van Oort, directeur, dr. G. Stiasny en R.
van Eecke, conservatoren, P. de Koning,
amanuensis en Nieuwenhuis, preparateur,
allen van 's Rijks museum van Natuurlijke
Historie. Eveneens was aanwezig dr. Kroon,
conservator der Academische Bibliotheek
alhier.
In de aula wijdde de broer van den over
ledene treffende woorden aan diens nage
dachtenis. Vol weemoed getuigde spreker
van zijn smart over het heengaan van zijn
laatsten broer Hij schelste den overledene
als een trouw echtgenoot en zeide, niet
over zijn werk te willen spreken, doch al
leen over hem als mensch. Het leed van de
wereld is hem niet gespaard gebleven, maar
hij klaagde nooit. Hij droeg z'n leed manne
lijk en moedig.
Prof. dr. Oort voerde daarna hel woord.
Wij brengen hier ten grave een geleerde
van de oude garde, die zoo langzamerhand
aan het uitsterven is In korte trekken
schetste Prof Oort den levensloop van den
overledene. In 1883 werd dr. Horst de be
trekking. van conservator aan het Rijks
museum te Leiden aangeboden, welke door
hem werd aangenomen. Van dat oogenblik
tot zijn ontslag in 1923 heeft dr. Horst de
wetenschap en het museum op voortreffe
lijke wijze gediend en belangrijke publica
ties het licht doen zien. Hij was een gesta
dig en rustig werker. Na zijn aftreden bleef
hij doorwerken, tot zoo lang zijn krachten
hem daartoe in staat stelden. Door het
monument der wetenschap, dat hij zichzelf
slichtte zal zijn herinnering bestendigd
blijven. Uit naam van het geheele perso
neel van het Museum bracht spreker den
overledene een laatsten groet.
Onder de tonen van een koraal uit de
Matthauspassion van 1. S. Rach werd de
baar daarop neergelaten.
Een zoon, dr M. D Horst dankte de aan
wezigen voor hun belangstelling.
Prof. Escher over Nederlandsch-Indië als aardbevingsland.
De gedachte van de leden der Commissie
voor de Indische Week om bij wijze van
proef een reeks Indische voordrachten te
doen houden, blijkt nu reeds een zeer geluk-
dige te zijn geweest.
Onder groote belangstelling het groot-
auditorium was vrijwel geheel bezet, terwijl
velen een toegangskaart moest worden ge
weigerd heeft gisteravond prof. dr. B. G.
Escher de reeks geopend met een voor
dracht over Nederlandsch-Indië als aard
bevingsland.
Na een korte inleiding van prof. mr. G.
André de la Porte, waarin hij de hoop uit
sprak, dat deze serie voordrachten in den
smaak zou vallen, verkreeg prof. Escher
het woord.
Spr. stelde allereerst de vraag:
Wat is een aardbeving? In hel algemeen
cn in verreweg de meeste gevallen een tril
ling van den.bodem, die ontstaat'omdat in
de aardkorst een verschuiving plaats vindt.
Twee gedeelten van de aardkorst schuiven
daar in de diepte even langs elkaar, waar
door een trilling door de geheele aarde gaat.
In enkele gevallen bereikt de verschuiving
de aardoppervlakte (Mino - Orvari 1891, San
Francisco 1906), meestal vindt zij slechts in
de aardkorst plaats. De haard van de aard
beving ligt dus onder de aardoppervlakte,
vermoedelijk meestal lusschen 0 en 50 K.M.
diepte. In den laatsten tijd heeft de Japanner
Wadati echter gemeend diepe aardbevings
haarden (300500 K.M.) te hebben gecon
stateerd en onze landgenoot dr. S. W. Visser
deelde in 1929 mede, dat de haarden van
sommige aardbevingen op West-Java 320
490 K.M. diep moeten liggen. Vermoedelijk
zijn dat uitzonderingen, maar ze zijn geheel
in overeenstemming met theoretische be
schouwingen van den Engelschen geophysi-
cus Jeffreys.
Het punt van de aardoppervlakte, dat vlak
boven de haard ligt, wordt epicentrum ge
noemd en het lijkt, alsof van dat punt de
trillingen zich over het geheele aardopper
vlak voortplanten.
De oorzaak der aardbevingen is dus vol
strekt niet vulkanisch. Wel treden bij sterke
vulkanische uitbarstingen zeer zwakke aard
bevingen op, maar de sterke aardbevingen
hangen steeds samen met bewegingen in
de aardkorst, in laatste instantie met ge
bergte-vormende processen. Bij het verschui
ven van twee gedeelten van de aardkorst
langs eikaar ontstaat op het breukvlak een
wrijfspiegel met wrijfkrassen. In zekeren zin
is omgekeerd elke wrijfspiegel een ver
steende voorhistorische aardbeving.
Uit een vergelijking van een kaart der
epicentra in Ned. Indië met een kaart der in
de laatste eeuw werkzame vulkanen volgt
ten overvloede, dat beide gebieden elkaar
niet dekken. De epicentra van de groote
bevingen in Ned. Indië liggen voor het groot
ste gedeelte in zee. Dit kan worden vastge
steld met behulp van gevoelige instrumen
ten (seismografen), die de trilling van
sterke aardbevingen over de geheele aarde
opteekenen. Uit de automatisch geregistreerde
aardbevingskromme (seismogram) kan de
afstand van het instrument tot het epicen
trum worden berekend. Uit drie seismogram
men van drie verschillende stations kan
de plaats van het epicentrum worden be
paald.
Over de verspreiding der epicentra in Ned.
Indië had men, voordat betrouwbare seismo
grafen bestonden. eeD onjuiste voorstelling,
omdat de verspreiding der Europeanen over
de Archipel een even grooten invloed op de
berichtgeving van aardbevingen uitoefende
als het optreden der aardbevingen zelf.
De kaarten van Montessus de Ballore, die
in 1906 het belangrijke werk „Géographie
seismolcgique" uitgaf, hebben voor Ned.-
Indië nu slechts historische waarde. Voor
andere gebieden der aarde, waar goede
seismografen nog ontbreken, blijft dat boek
nog steeds een nuttig verzamelwerk.
De aardbevingfrequentie is moeilijk vast
te stellen. Zoolang slechts enkele goede
seismografen in Ned.-Indië zijn opgesteld,
worden slechts de sterke bevingen alle ge
registreerd. De zwakke worden in het alge
meen slechts door menschen gevoeld; maar
het hangt van talrijke factoren af, hoeveel
hiervan bekend worden op het Observato
rium. Van 1909 tot 1926 werden per jaar 37
lot 71 aardbevingen door de seismografen
opgeteekend. Het aantal berichten over
aardbevingen schommelde in dien tijd tus-
prhen 274 en 2759 pér jaar, en deze hadden
op 156 tot 616 aardbevingen per jaar be
trekking. Gemiddeld traden in Ned -Indië in
die jaren 450 bevingen per jaar op, dus meer
dan één per dag. In 1908 verzamelde het
internationale aardbevingbureau in Straats
burg berichten over 4880 aardbevingen of
13 A 14 per dag.
Aardbeving-katastrophes kunnen zeer ver
schillend zijn. Wanneer de primaire ver
schuiving de aardoppervlakte bereikt, breekt
natuurlijk alles, wat op het breukvlak staat:
gasbuizen (brand), waterleidingen (geen
bluschwater) (San Francisco 1906). Door de
bodemtrilling, de eigenlijke aardbeving,
scheuren en breken huizen, waarbij de
bouwwijze en het bouwmateriaal een be
langrijken invloed uitoefenen Metselwerk is
zeer slecht tegen aardbevingen bestand,
houtconstructies zijn veel elastischer maar
brandgevaarlijk, het beste zijn goede gewa-
pend-beton-constructies.
In tossen bodem treden door de trillingen
blijvende veranderingen op. Er ontstaan
open spleten, vooral evenwijdig aan een dal
of kust, en aardschuivingen. Bij de aard
beving van Wonosobo in 1924 stortten
halve kampongs met aardschuivingen naar
beneden en werden andere kampongs door
aardschuivingen bedolven; rivieren werden
door aardschuivingen verstopt en de door
braken veroorzaakten weer overstroomingen
met modderwater (lahars). Zeebevingen,
d.w.z. aardbevingen, waarvan het epicen
trum in zee ligt, veroorzaken golven (Ja-
pansch tsunami's), die echter in Ned. Indië
in de laatste tienlallen jaren geen groote
verwoestingen hebben aangericht.
Deze voordracht werd door wandplaten en
lantaarnplaatjes geïllustreerd.
AANBESTEDING.
Bestuurderen van de Stedelijke Werkin
richting hebben gisteren aanbesteed de leve
ring der benoonigde levensmiddelen gedu
rende de eerstvolgende zes maanden, na
31 October a.s. als:
Aardappelen, Gesmolten Rundvet, Gort,
Rijst, Groene- en Capucijnerenvten, Bruine
boonen, Groenten, Kropbrood, Zoete- en
Karnemelk, Koffieboonen, Cichorei en Stroop.
Navolgende inschrijvingen werden ont
vangen
Koffithoonen: Verkouw Stokhuvzen:
Kwal. A f 1.50, B f.1.30, C f. 1.00 per K.G.
Aardappelen: W. den Heeten Zn. f.6.36;
Th. Haan f 5.58; M. van Klinken f. 6.75
per 100 K.G.
E rophroodLeidsche Broodfabriek 1.0 111/2
per K.G.
Gesmolten rundvet: M. Franke f 0.44 per
Kilo.
LEGATUM VISSERIANUM.
Tweede voordracht over de Nederlandsch-
Belgische betrekkingen.
In de tweede lezing, die de heer Th. van
Weideren baron Rengers vanmiddag in het
klein-auditorium van het Academiegebouw
gehouden heeft, werd de militaire positie
van België behandeld.
De spreker betoogde, dat Frankrijk's doel,
met het bewerken van de opheffing van de
Belgische neutraliteit was geweest om de
politieke associatie van België bij Frankrijk
mogelijk te maken; langzamerhand zou dan
deze in een nog nauwere verbinding moeten
evolueeren.
België bleek van het vooruitzicht niet ge
diend; noch van een economisch noch van
een politiek verbond wilde het weten; alleen
drong de vrees voor Duitschland het land
een militaire conventie met Frankrijk aan te
gaan (September 1920), nadat het de
annexatie van Luxemburg bi] Frankrijk had
weten te voorkomen.
Al was het Fransch-Belgisch militair
accoord geteekend, dit beteekende nog niet,
dat er uitvoering aan werd gegeven. België
wenschte zich niet eenzijdig met Frankrijk
te verbinden en trachtte een parallel-loo
pend verbond met Engeland te sluiten. Dit
is niet gelukt.
Toen Duitschland in Februari 1925 het
Rijnpact aanbood, zag België daarin de ver
wezenlijking van zijn verlangens, n.l. een
garantie zoowel van Frankrijk, als van
Engeland en Duitschland. Nu kon Brussel
ook gerust de verdrags-herziening met Ne
derland weer opnemen.
Locarno verloor echter spoedig een groot
deel van zijn beteekenis door het tractaat
van Berlijn (Duitschland-Rusland) en het
Nederlandsch-Belgisch verdrag werd ver
worpen
België werd daarop bereid gevonden, zij
het met een beklemd hart, om uitvoering te
gaan geven aan de overeenkomst van mili
taire samenwerking met Frankrijk. Een
nieuwe legerorganisatie werd in 1929 inge
voerd en sedert dat jaar is België bezig om
zijn verdedigingsslelsel „en fonclion" met
dat van Frankrijk in te richten. Van Bazel
lot Maeseijck wordt de Fransch-Belgische
fortificatielinie in gereedheid gebracht,
waarvan het kanaal AntwerpenLuik een
zeer belangrijk onderdeel vormt Deze linie
kan zoowel dienen voor de verdediging als
voor uitvalsbasis, dus voor een strategie, die
poogt den oorlog terstond buiten het Bel
gisch grondgebied, dus in Rijnland of Neder
land te brengen.*
De uitvoering van de Fransch-Belgische
militaire afspraken brengt voor Nederland
gewichtige consequenties mee.
ZWART-WIT OF GROEN-GEEL-
Wat is binnen de muren van het school
lokaal meer klassiek dan het zwarte school
bord waarop de onderwijzer met wit krijt
de noodige aanwijzingen geeft? En toch
ook hier een zoeken naar iets anders. In
meerdere scholen ook hier te Leiden ge
bruikt men groene schoolborden en daarbij
geel krijt.
De inspecteur dr. Putto schrijft hierover
in het verslag van de inspectie van de
volksgezondheid 1929 het volgende:
Daar ik eenige keeren in de scholen
groene schoolborden had aangetroffen en
voor een nieuwe school in Leiden vermeld
zag dat groene borden waren gekozen en
deze borden, waarop meestentijds met geel
krijt geschreven wordt, geen enkel voordeel
opleverden, in minder goed verlichte scho
len zelfs nadeel, richtte ik mij tot de hoog
leeraren aan de universiteiten en tot den
oud-hoogleeraar professor H. Snellen om
nadere inlichtingen. Behoudens door den
hoogleeraar te Amsterdam, werd mij -met
bekwamen spoed antwoord gezonden.
De uitspraak was gelijkluidend. De eene
hoogleeraar spreekt zich wat scherper uit
tegen het gebruik van de combinatie groen
bord, geel krijt, de andere wat minder
scherp, doch zonder onderscheid keuren zij
het gebruik van groene borden af.
Professor Snellen schreef: „In antwoord
op uw brief kan ik U mededeelen. dat het
schrijven met gekleurd krijt op een ge
kleurd bord m. 1. sterk achter staat bij het
schrijven met wit krijt op dof zwart bord.
Bij dit laatste toch krijgt men de grootste
tegenstelling in lichtintensiteit en het groot
ste contrast en het is dus verre te verkie
zen boven schrijven met gekleurd krijt op
een gekleurd bord. Nu is geel wel de minst
slechte kleur, omdat wij na wit het meest
gevoelig zijn voor geel, maar, wanneer het
bord groen is, is de tegenstelling in licht
intensiteit en vooral het kleurcontrast veel
minder dan tusschen wit en dofzwart. Ik
kan mij ook niet voorstellen, dat het schrij
ven met gekleurd krijt op een gekleurd bord
om technische redenen eenig voordeel zou
opleveren en ik vermoed dus, dat het al
leen een kwestie van smaak (zoo niet wan
smaak) is."
Het gevolg van de bemoeiingen van dr.
Putto is geweest een bespreking van het
onderwerp door hoofdinspecteurs met in
specteurs en schoolopzieners van het lager
onderwijs, die in een rapport aan den mi
nister de wenschelijkheid betoogen, dat
groene schoolborden allengs door dof
zwarte worden vervangen.
FILMVERTOONING.
In hotel „den Burcht" heeft de firma Van
Rietschoten en Houwens te Rotterdam gis
teravond voor de Leidsche slagers de be
drijfsfilm van de door haar hier te lande
verkochte Koelkasten (Frigidaires) vertoond.
De hier verkochten kasten worden vervaar
digd bq de N.V. v.h. Hero de Groot te
Bodegraven volgens de voor ons klimaat
aangepaste patenten der General Motor Gij.
Zoowel de films als de verklaringen werden
met proote aandacht gevolgd.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijvingen: Gerard C. Hulst,
Domkérsteeg 21, Leiden. Schoen- en sport
artikelen (meest uitgebreid). Eigenaar: G.
C. Hulst, loeiden.
General Electric Verkoop Combinatie (be
perkende bepalingen). Hoogl. Kerkgradht 23,
Leiden. Verkoop van alle soorten electri-
sche geluidsreproductie-apparaten. Vennoo-
ten: H. G. van Luyken, Leiden; P. J. Eman
Jr., Leiden; B. P. Vrel, 's-Gravenhage.
DEMONSTRATIE STOFVERVEN
Evenals het vorige jaar organiseert de
firma Van Kloeten in de kleine Stadszaal
heden, morgen en Zaterdag een demon
stratie met de bekende dr. Schoenfeld's stof-
verven, welke, dank zij het eenvoudige
systeem,steeds meer en meer toepassing
vinden. Bovendien spelen ook de uiterst ge
ringe aansdhaffingskosten der hulpmiddelen
een belangrijke rol bij de popularisatie van
de-zen vorm van handschilderwerk. Niet
alleen in de huiskamer, maar ook op vele
scJholen worden deze verven reeds veelvuldig
gebruikt. En het zij nogmaals gezegd: de
resultaten zijn ongemeen fraai en bij eenige
routine van een ongekend groote verschei
denheid. We bewonderden het eerste werk
stuk van een meisje van 12 jaar en al was
het voor verbetering vatbaar, het getuigde
toch van de prachtige uitkomsten, welke
met deze verven te bereiken zijn. Het is niet
wel doenlijk hier een beschrijving te geven
van de werkwijze, doch we raden iedereen
aan dezer dagen eens een kijkje te nemen
in de kleine Stadszaal, waar men gratis
onderricht 'krijgt in de behandeling met
deze gegarandeerd kleur- en waschedhte
kleurstoffen.
BINNENLAND.
Geen staking in de typografie; overeea»
stemming bereikt over de loonkwestie; allé
andere eischen ingetrokken. (Binnenland,
3e Blad).
Op 65-jarigen leeftijd is te Den Haag
overleden mr. dr. H. W. van Sandick, oud
president van het Hoog Militair Gerechtshof.
(Binnenland, 3e Blad).
Een Zeppelin-werf te Rotterdam? (Bin
nenland, 3e Blad).
Ons parlementair overzicht. (3e Blad).
Het Nederlandsch voetbal-elftal definitief
samengesteld; drie spelers vervangen. (Sport
3e Blad).
BUITENLAND.
Nog steeds stijgt het aantal slachtoffers
der mijnramp hij Alsdorf. (Buitenl. Gem.,
2e Blad en Tel., Ie Blad).
De ministerwisseling in Pruisen. (Buitenl.
Ie Blad).
Opzienbarende arrestaties in Roemenië en
Finland. (Buiten., Ie Blad).
DE FILM IN DIENST
DER WETENSCHAP.
De heer Jean Painlevé, directeur van het
instituut voor wetenschappelijke cinemato-
graphie te Parijs, heeft gistermiddag in hen
Luxortheater, daartoe uitgenoodigd door de
Leidsche vereeniging vcor wetenschappelijke
voordrachten, een overzicht van z\jn ook
elders vertoonde films gegeven.
Onder de zeer talrijke aanwezigen waren
onder meer de secretaris van den acade-
mischen senaat, prof. dr. J. J. Blanksma,
verschillende hoogleeraaren, lectoren, pri
vaatdocenten en studenten en een groot
aantal belangstellenden.
Bq den aanvang der voorstelling sprak
prof. dr. L. van Itallie een welkomstwoord,
waarin hy o.m. herinnerde aan de film
opnamen van Comandon en verder de groote
verdiensten prees van den vader van den
heer Jean Painlevé, den beroemden wiskun
dige en oud-minister president van Frankrijk.
De heer Painlevé, hield zijn inlei
ding en ging vervolgens tot de vertoo
ning der films over, waarbij hij vaak op
humoristische wijze zijn uiteenzettingen ten
beste gaf.
Aan het slot werd luide en langdurig
geapplaudiseerd, waarna prof. Van Itallie
een slotwoord sprak.
ROODE KRUIS.
De gisteren alhier gehouden schaalcol-
lecte en de vlaggetjes verkoop ten bate
van het Ned. Roode Kruis hebben respsc-
tiftveljjk opgebracht f. 611.58 en f. 242.86
tezamen dus f.854 44.
Het vorige jaar waren deze bedragen
respectievelijk f.577.81V2 en f. 201.13l/2,
totaal f.778 95.
Gistermorgen omstreeks half twaalf
is een personenauto, bestuurd door ir. B.
C. de W. uit den Haag op den Haagweg
tengevolge van de gladheid van den weg
geslipt en in de sloot gereden. Toen de
auto dooi een kraan wagen van de firma van
Ulden op het droge was gebracht, bleek
de stuurinrichting defect en de vooras ge
broken.
Bij de politie zijn inlichtingen te ver-
krrgen omtrent een op de Breestraat onbe
heerd gevonden rijwiel.
Voor een uitverkocht Huis heeft „Lit-
teris" Sacrum" met een eenigszins gewij
zigde rolbezetting gisteravond in den Schouw
burg een reprise gegeven van ,,'n Partijtje
Poker". De stampvolle zaal heeft zich ook
ditmaal kostelijk geamuseerd en af en toe
onbedaarlijk gelachen.
In den afgeloopen nacht is door een
der wakers van de N.V. Leidsche Nacht
veiligheidsdienst en Controle, Heerengracht
18, een heerenrijwiel onbeheerd aange
troffen, hetwelk door hem ten kantore der
Maatschappij is gedeponeerd, alwaar in
lichtingen zijn te verkrijgen.
Op 22 October 1930 stonden 904
werkzoekenden bij de Arbeidsbeurs inge
schreven tegen 348 op 22 October 1929.
