DE LEIDSCHE STADHUISBOUW.
Het plan Dudok met behoud van den ouden gevel
m Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 22 Augustus 1930
Derde Blad No. 21605
t
I ft)
Vv fML
De heer W. M. DUDOK.
I\* het jongste besluit van den Gemeente-
fa inzake den Stadhuisbouw mocht publi-
I* van het plan Dudok met behoud van
i ouden gevel tegemoet worden gezien
|in overeenstemming daarmede kunnen
j ihans aan onze lezers en lezeressen
ver nadere gegevens verstrekken in
vorm van een vijftal teekeningen, toe
licht door den heer W. Dudok aan het
le»e van B. en W. uitgebracht rapport.
|Dit rapport luidt:
L. Situatie uit stedehouwknndig oogpunt.
per motiveering van de situatie, verwijs
"naar mijn uitvoerig rapport d.d. 9 Maart
waarin werd uiteengezel dat ook thans
^de situatie van het oude raadhuis van
herbouw bijzondere qualiteilen biedt,
[nog steeds een zeer geëigende ligging
i hel bouwwerk in het stadsplan waar-
|gt. Bij de beoordeeling van mijn voorsrtel
leze overweging uit den aard der zaak
l primaire beteekenis.
t Piiucipieele grondslagen.
fel is bij de uitwerking van het plan dan
Ier van het grootste gewicht, eener-
de bezwaren van de ligging in een
stadscentrum voor het gebouw zelf
ree! mogelijk op te heffen, en anderzijds
erkeersbezwaren, uit'het tamelijk inten-
le gebruik van een raadhuis in de oti-
■dellijke omgeving voortvloeiende, zoo-
li mogelijk te voorkomen.
Ihderde factor van overweging komt dan
ladien nog aan de orde het al of niet
|-men van den beslaanden ouden gevel
t nieuwe project. Dit laatste mocht
i-'mijn meening slechts dan geschieden,
keer die gevel de ontwikkeling van een
gaaf, modern plan met volkomen redelijke
ruimte-distributie niet in den weg zou staan.
Want het zou slecht te verantwoorden zijn,
Ihans een bouwwerk tot stand te brengen,
waarin ons nageslacht wellicht honderden
jaren de bezwaren zou ondervinden van
onze verkeerd begrepen deferentie voor
oude architecturale schoonheid. Maar daar
tegenover slaat, dat voor het opnemen van
dezen gevel in het nieuwé plan, wanneer
aan de boven omschreven voorwaarde vol
ledig zou kunnen worden voldaan, niet al
leen kunsthistorische, maar ook practische
overwegingen pleiten.
In kunsthistorisch opzicht bleef in dezen
fraaien gevel ongetwijfeld het meest waarde
volle deel van hot oude raadhuis behouden,
dat. afgezien nog van het geheel onvol
doende vloeroppervlak, een uiterst gebrek
kige planindeeling vertoonde en in het alge
meen slecht verlichte vertrekken bevatte
Deze gevel besloot echter voortreffelijk een
zeer lang bouwwerk aan een smalle, eenigs-
zins gebogen straat: de onderhoudende de
tailleering is typisch op het nabije effect be
rekend. Laat men den ouden gevel verval
len, dan zou men er niet licht toe komen
een zoo representatief bouwwerk in de oude
rooilijn te plaatsen; men zou het op groo-
ter afstand wenschen te zien, liefst te over
zien, maar dat laat de beschikbare bouw-
diepie niet toe. Door aan de Vischmarkt de
willekeurige verbreeding van den Oude
Rijn te lalen vervallen en deze op een nor
male Leidsche grachtbreedte te reduceerén
en voorts door het overbouwen van een win
kelgalerij aan de Vischmarkt, bleek het, met
behoud van den ouden gevel, mogelijk, een
zoo groole bouwdiepte beschikbaar te krij
gen, dat een ruim binnenplein in het plan
kan worden opgenomen.
Dit is het essentieele van het aangeboden
project.
Door dit binnenplein, dal een oppervlakte
van ruim 25 x 45 vierk. M. verkrijgt wordt
het mogelijk aan alle dienstvertrekken een
voortreffelijke rustige ligging te verschaf
fen, en ze in verband met de oriënteering,
alle zooveel als eenigszins mogelijk is van
de zónbeiichling te doen profiteered
Het binnenplein is voor voetgangers zoo
wel aan de Breestraat (door het poortje
onder de hoofdtrap) als van de Vischmarkt
Cop 2 plaatsen aan het pleineinde) bereik
baar gemaakt, geheel buiten het raadhuis
om. Afgescheiden van de groote practische
voordeden is daardoor een zeer aantrekke
lijk element in het stadplan gebracht: tus-
schen Breestraat en Vischmarkt harmonisch*
van verhouding zijnde binnenplein zal zon
der twijfel juist zooveel voetgangers verkeer
tol .zich trekken als voor verlevendiging
daarvan wenschelijk is. Op de teekeningen
is fe zien. dat de zuidelijke pleinwanden
lager konden worden gehouden dan de noor
delijke, waardoor de overvloedige toetreding
van zonlicht wordt bevorderd
De eisch tenslotte, dat het nieuwe raad
huis het toch al drukke Breeslraatverkeer
niet behoort te verzwaren, is bevredigd door
den meest gebruikten toegang aan de Visch
markt te leggen. De bijzondere vorm der
situatie vToeg daar een bijzondere oplos
sing: de ingang is zooveel mogelijk voor het
gevelvlak voornitgebouwd, op het smalste
punt een rijwegbreedte van 15 M. vrij
latende.
CIn verband met bestaande en elders ooit
bereikbare wegbreedten is deze afmeting
zeker voldoende). De ruimtelijke vorm van
het bouwwerk sluit zich daardoor zooveel
mogelijk aan bij dien der situatie, terwijl
anderzijds het gebouw architecturaal vol
doende uit zijn omgeving naar voren tTeedl.
In plastisch opzicht is dan ook wel degelijk
naar aanpassing bij de omgeving gestreefd:
de houding van het gebouw is stedebouw
kundig verantwoord.
3. Planindeelingen.
Voor de planindeeling vormt het uitvoe
rige cahier de charges dat ik van het
college van B. en W. ontving den grondslag.
Daarin staan de verschillende diensten met
HET NIEUWE FRONT AAN DE VISCHMARKT RECHT ER VOOR STAANDE GEZIEN
de daarvoor benoodigde vloeroppervlakken
nauwkeurig vermeld. Buiten het represen
tatieve, centrale bestuursgedeelle en de
noodige trouw- en vergaderzalen bevat het
project ruimten voor de eigenlijke secre
tarie (Algemeene Zaken, Onderwijs. Finan
ciën, Militaire Zaken en Burgerlijke Stand)
voorts ruimten voor den dienst van den
Gemeenteontvanger. Al deze vertrekken-
reeksen zijn in de .,beganegrond Breestraaf-
verdieping en in de eerste verdieping onder
gebracht en daar als een eenheid tot uit
drukking gekomen. Maar bovendien bevat
het plan op de tweede en derde verdieping
de localiteiten voor de technische gemeente
diensten (Bouwtoezicht en Publieke Werken).
De opneming van deze ruimten in het pro
ject acht ik een groot voordeel, immers
hierdoor verkrijgt men de beschikking over
een ruime actieve reserve.
Het verkeer in het gebouw wordt geleid
langs een zeer eenvoudig 'en goed belicht
gangenstelsel, dat speciaal voor de dienst
vertrekken op den beganegrond bovendien
nog een verlichting van de gangzijde waar
borgt. Ter beperking van het verkeer ligt
de hoofdtrap onmiddellijk bij den hoofd
ingang; twee neventrappen bevinden zich
bij de belangrijke hoekpunten. Bij alle trap
pen voorziet een dubbele (Paternoster) lift
in het gemakkelijke verticale verkeer. Voorts
is zoowel aan de Breestraat als aan de
Vischmarkt op een dienstwoning gerekend.
Beschouwen wrj na deze algemeene op
merkingen de verschillende verdiepingsplan
nen nader, dan komen wrj achtereenvolgens
tut:
Plan begane grond Vischmarkt.
Daarin treft allereerst de opneming van
een winkelgalerij, waarvoor verschillende
argumenten pleiten. In de eerste plaats
achtte ik het onjuist het bedrijvige karakter
van de Vischmarkt te schaden, door het
bouwen van een lang. 's avonds ongebruikt
en daardoor eenigszins doodsch gevelfront;
een winkelreeks past daar zeker in de
sfeer. Maar ook het feit, dat de Vischmarkt
plm. 2.20 M. lager is gelegen dan de
Breestraat leidt ertoe om van de hoogte
verschil van een 3.50 M. hooge winkel
galerij te profiteeren: de oplossing der trap
pen houdt met het resteerende hoogtever
schil van 1.30 M. rekening. Door de winkels
achteruit en langs de winkelgalerij te pro
jecteeren, die juist in het verlengde van
de Kapelstraat is gelegen, dient men eener-
zijds het voetgangers verkeer en plaatst
men anderzijds de winkels op een meer
bescheiden plan. zonder de commercieele
waarde te schaden. Verder bevat deze ver
dieping ruime en zoowel van de Breestraat
als van de Vischmarkt bereikbare rijwiel-
bergplaatsen voor publiek en ambtenaren,
de noodige brandvrije archief, centrale ver-
warmingsruimten enz. Hoewel die niet
speciaal in het plan staan geteekend, kunnen
hier in overleg met de Directie der Stede
lijke Lichtfabrieken een tweetal transforma
torenruimten worden ondergebracht.
b. Plan begane grond Breestraat.
Hierbij vestig ik de aandacht op de
oplossing van het hoofdentree aan de Viseh-
rnarkl. Evenals aan den ouden gevel vormt
hiereen machtige buitentrap waardoor
men via de vestibule over de winkelgalerij
wordt heengeleid het essentieele element.
Voor de ligging van do verschillende neven
ingangen die. een eenrichtingverkeer binnen
het gebouw mogelijk make, moge ik naar de
teekeningen verwijzen. Eenige moeilijkheid
veroorzaakten de verschillende poorten in
den ouden gevel, welke echter alle zeker
evengoed, zoo niet beter dan vroeger tot
haar rec'ht zijn gebracht. Een politiepost ligt
aan de Breestraat naast den toegang lot de
rijwielbergplaatsen en dicht bij do vertrek
ken voor de geldelijke diensten.
c. Plan eerste verdieping.
De ligging der dienstvertrekken blijkt uit
de leekening. Een statige trouwzaal met
antichambre voor plechtigheden van meer
gewicht, is, lang9 de fraaie hoofdtrap be
reikbaar, boven den hoofdingang aan de
Vischmarkt vooruitgebouwd. Deze verdie
ping is voorts als hoofdverdieping te be
schouwen, omdat hierin aan de Breestraat-
zijde speciaal de representatieve vertrek
ken zijn opgenomen^ waartoe de fraaie oude
buitentrap aan dc Breestraat toegang ver
leent, welke daardoor haar oude beteekenis
bij feestelijke ontvangsten, bij het opgaan
tot gemeenteraadsvergaderingen, en ook als
toegang voor het hoofd der gemeente be
houdt. Dat bij officieel© ontvangsten door
het gemeentebestuur de Breestraat met nog
intensiever verkeer wordt belast, ach-t ik
met het oog op het zeer uitzonderlijke
karakter zeker geen overwegend bezwaar.
Links van deze hoofdtrap bevinden zich,
aan een buiten het publieke verkeer gele
gen gang, de vertrekken voor burgemeester,
secretaris, enz., dicht bij afdeeling voor
Algemeene Zaken; rechts van de hoofd
trap leidt een fraaie opgang, van waaruit
men direct een overzicht op de binnen
plaats met den carillontoren verkrijgt langs
de vergaderkamer van B. en W., de koffie
kamer met dienkcuken voor de raadsleden,
naar de Burgerzaal. Deze zaal is als open
ontvangzaal opgeval de rustige ramen reeks
in den ouden gevel komt hier voortreffelijk
lot haar recht. De ligging van deze ont
vangst- en feestzaal aan de drukke Bree
straat is zeker geen bezwaar; de raadszaal
heeft echter de daarvoor zoo verkieslijke,
rustige ligging aan het binnenplein verkre
gen. Daarnaast voltooit de leeskamer der
raadsleden de serie besluurs- en representa
tieve vertrekken en zalen, die gezamenlijk,
door ligging en afmetingen een feestelijke
reeks kunnen vormen; zij zijn zoo noodig
evenzeer van de Visehmarktzijde bereik
baar (diensttrap in den toren). Voor den
raadzaalgevel is in de binnenplaats een
bassin met fontein geprojecteerd.
d. De plannen voor tweede
en derde verdieping.
Deze behoeven m.i. geen nadere toelich
ting. Volledigheidshalve wijs ik erop, dat de
kap van den ouden gevel geheel is benut, zon
der dat het inwendige een zolderkarakter
verkrijgt. Een cantine met dakterras voor
het raadhuispersoneel maakt het mogelijk,
dat hel personeel in het gebouw hun koffie
maaltijd gebruikt.
ÏICHT
OP HET NIEUWE FRONT AAN DE VISCHMARKT, VANAF DE ZIJDE DER KOORNBRUG.
GEZICHT OP HET BINNENPLEIN.
