'te Jaargang
VRIJDAG 7 MAART 1930
No. 21465
STADSNIEUWS.
OP DEN DAG VAN HEDEN...
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cts per rejel toot advertcntiêD uit l^eideo en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd lijn Voor alle anders
advertentiën 35 Cts per rege, Kleine Advertenliên uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
maximum aantal wuorden van 30
Incasso volgens postrechl Voor eventueele opzending van brieven
10 Cis porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2 35. per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post f 2 35 portokosten.
ƒ018
..018
nammer beslaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
KERKELIJK LEVEN EN
REVEN IN NOORD-AMERIKA
Lezing van dr. Henry Beets.
de Zendingsschool te Oegstgeest heeft
sravond dr. Henry Beets, zendingsdirec-
van eeft der gereformeerde kerken in de
eenigde Staten, die op een reis door de
•ld op het oogenblik ons land bezoekt,
lezing gehouden over kerkelijk leven
itreven in Noord-Amerika.
et volgende is er aan ontleend:
de Vereenigde Staten vindt' men een
verscheidenheid van allerlei kerkelijke
pen; er zijn er niet minder dan twee-
tderd. Toch bestaat er een betrekkelijke
leid, daar honderdvijfenzeventig dezer
pen slechts ongeveer vier procent uit
en van het totaal aantal belijders, ter-
verreweg het grootste deel behoort tot
bekende kerken, zooals de Methodisten
Babtisten. met ongeveer n°gen millioen
leden elk.
Roomseh-Kalholieke keTk geeft acht-
millioen leden op.
bestaan in de Vereenigde Staten drie
pen, die historisch verwant zijn aan de
en in ons land; namelijk de German
rmed, de Dutch Reformed en de Chris-
Reformed.
nder die verschillende groepen bestaat
wat samenwerking. Elk jaar komen
taten van ongeveer vijftig Protestant-
kerken samen om gemeenschappelijke
ngen te bespreken ten opzichte van de
en- en buitenlandsche zending. De be-
dezer vergaderingen zijn wel 19
zuiver adviseerend. zonder de betrok-
ïerken te binden, maar toch komt er op
wijze he-el wat tot stand, waarmede
wat groepen hun voordeel mee doen.
het openbare leven heeft de godsdienst
stempel gedrukt, reeds eeuwen geleden
nog steeds is deze invloed merkbaar.
politieke conventie, elke zitting van
nationaal congres, wordt met gebed ge
en verreweg de meeste leden van het
es zijn belijdende leden van verschil-
kerken Onder de presidenten Wilson
Coolidge waren er heel wat ministers,
mderling waren van plaatselijke kerken
ook onder president Hoover is dit het
Ook op de openbare scholen vindt
nog zeer veel van dezen invloed terug.
dit er in de laatste jaren niet beter
rordt Onder invloed der evolulie-hypo-
is er een groote afbuiging in liberale
fflg gekomen Daardoor zijn enkele groe-
ertoe over moeten gaan om eigen chris-
scholen op te richten, zonder eenige
:ings9ubsidie.
actie voor de zending is nog steeds
Mig. vooral van de zijde der meer
odoxe kerken. Zij onderhouden niet
der dan achttienduizend buitenlandsche
iflingen.
hoogheemraadschap
rijnland.
de gisteren alhier gehouden Vereenigde-
riering van het Hoogheemraadschap
Rijnland werden de kiezerslijsten vast-
eld voor de vijf districten waarin dit
erkiezingen worden gehouden,
iloten werd om goedkeuring te hec.i-
aan de regeling van de provincie- Zuid-
nd, krachtens welke de kosten van he:
de provincie ten behoeve van Rijnland
n van een afwateringskanaal naast het
aven verbindingskanaal tusschen IJse!
ouwe en van een keersluis tegen den
worden gefixeerd op een bedrag van
000.
ens werd goedgekeurd, dat het Dage-
h Bestuur het uit de Ziektewet voort
and risico heeft overgedragen aan Je
neene Bedrijfsvereniging voor zicken-
erzekering (werkende onder ..Centraal
er") volgens het zuiver omslagstelsel «uï
!e?n premieverhaal op de werknemers
t toegpast.
n slotte werd besloten, het aanta! duin
eners bij wijze van proef van vier terug
engen op drie.
leger des heils.
t men ons mededeelt zal morgen
J le 8 uur de nieuwe zaal van 't Leger
"eils. ..Stichting-William Booth" aan
tooigracht 30 plechtig worden geopend
Commandant Bouwe Vlas. Leider van
(£r des Heils in Nederland.
[^nieuwe vergaderzaal is een aanmer-
n verbetering voor hei ^verk van het
:r des Heils in Leiden,
j v?rband met deze opening worden er
'MCp bijeenkomsten gehouden waar-
Je advertentie in dit Blad U nader
^Migen geeft
DE ELECTRICITEITS-
TENTOONSTELLING.
Voordracht van den heer L. Jan se over
„De beteekenis der electriciteit in de
industrie".
De reeks voordrachten iD verband met
de Electriciteitstentoonstellmg is gister
avond besloten met een lezing in hotel
,,Den Burcht", van den heer L. Janse,
directeur van het verkoopkantoor Heemaf
te Rotterdam over het onderwerp ,,De be
teekenis der electriciteit in de industrie"
Vele installateurs en electro-technici uit
Leiden en omgeving waren opgekomen om
deze voordracht bij te wonen en de fil-m-
vertooning te zien, die een overzicht van
de Heemaf-fabrieken zou geven.
Allereerst bracht spreker dank aan het
bestuur, hetwelk deze tentoonstelling lieeit
georganiseerd omdat dit bestuur op zeer
onbekrompen wijze, de Heemaf, gevestigd
te Hengelo en Dortmund en met eigen kan
toren te Rotterdam, Amsterdam en Eind
hoven als deel der Nederlandsche in
dustrie, in de gelegenheid heeft gesteld,
een overzicht van haar fabrikaten en van
haar nieuwe producten te geven.
De tijden zijn voorbij, dat ons land uit
sluitend op landbouw en zeevaartgebied
wat te beteekenen had en dat men voor
industrieele producten zich tot het buiten
land had te richten. De groote beteeken.*
van de Nederlandsche industrie als bron
van welvaart voor ons land lichtte spreker
met verschillende frappante cijfers toe.
Komende tot het onderwerp voor dezen
avond, behandelde de heer Janse allereerst
in het kort de toepassing der electriciteit
als bron van licht en daarna meer uitvoe
riger als bron van kracht.
Als bron van kracht bewijst de electri
citeit groote diensten. De electromotor
heeft successievelijk de stoommachine en
den Zuiggasmotor verdrongen, dank zij de
daaraan verbonden voordeelen, waarover
spr. nader uitwijdde.
Er zijn verschillende soorten van mot >-
ren, gelijkstroom-, wisselstroom- en draai
stroommotoren, doch daar de draaistroom-
motoren het meest worden toegepast, wer
den deze motoren in het bijzonder behan
deld. Onder de draaistroommotoren onder
scheidde men tot een tiental jaren geleden
twee soorten de motor met kortsluitankcr
en met sleepringanker.
De motoren met kortsluitanker hebben
het voordeel, dat ze eenvouding van con
structie zijn. doch het nadeel, dat hun
aanloopkoppel klem en de stroomstoot bi]
het inbedr jfstellen groot is.
De sleepringmotoi heeft gunstiger tech
nische eigenschappen, doch het naaeel, dat
zijn bouw en het inbedrijfstellen zeer ge
compliceerd is en daardoor een bron van
veel slijtage en storing kan zijn.
Door een der Ingenieurs van Heemat is
de belangrijke uitvinding van den SXA-
motorf speciaal kortshritankermotor) ge
daan, waarvan de patent-en in handen van
Heemaf zijn
Het groote voordeel van den SKA mo
tor is, dat hij in zich vereenigt de een
voudigheid van eer kortsluitm'otor en de
gunstige technische eigenschappen van een
sleepringmotor
Na nog de verdere bijzondere voordeelen
van den SKA motor te hebben uiteenge
zet behandelde spT. dv verschillende aan-
zet-apparnten. n.!. sterdriehoekschakelaars
en OSD controllers en verder het kasten-
•matenaal als b.v. kracht verdeelkasten,
schakelkasten enz. Van alle fabrikaten wa
ren exemplaren in de zaal aanwezig, zoo-
dat deze aan de belangste'lenden konden
■worden getoond
Aan het einde van de vooi dracht werden
met behulp van lantaarnplaatjes nog ver
schillende bewerkingen van de motoren en
apparaten in beeld gebracht.
Tenslotte werd er de aandacht op geves
tigd. dat de Heemaf alle fabrikaten voor
complete krachtinstallaties vervaardigt,
zaodat de grootste zekerheid van volle
dige garantie kan worden gegeven.
Daarna draaide de film van de Heemaf
fabrieken, welke een volledie en interessant
beeld gaf van de Heemaf als Nederlandsche
Electrotechnische-Tndustrie en van de toe
passing van haar producten in binnen- en
buitenland.
De tentoonstelling is gisteren bezocht
door 2'70 personen zeod3t het totaal aan
tal betalende oezoeker? thans gestegen is
tot 15532 Aan den loOOOsten bezoeker werd
door de Siemens Schukert Werke een elek
trische koffiekan aangeboden.
De onderwijstentoonstelling werd heden
bezocht door 116 leerlingen uit Leiden. 28
uit Zevenhuizen 281 uit Noordwijk. 115 üii
Zoeterwoude en 52 uit Leimuiden en voorts
door 96 leerüogpn van de Chr Kweekschool.
14-0 van de Vakschool aan hel Raoenhurg m
65 van de R. K. Vakschool in het Noordeinde
DE BEGROOTING
VAN ONDERWIJS.
In zijn memorie van onderwijs zegt de
minister van onderwijs o.m.:
De Rijkscommissie voor de Monumenten
zorg is na nauwgezette bestudeering tot de
conclusie gekomen, dat het mogelijk 19 ter
plaatse van het oude raadhuis te Leiden
een nieuw te bouwen met behoud van den
te restaureeren ouden voorgevel. De minis
ter heeft geen reden om te onderstellen, dat
ook van de zijde van hét gemeentebestuur
niet met den meesten ernst wordt gestreefd
naar een zoodanige oplossing, die in bree-
den kring voldoening zal geven. Hij zal niet
nalaten in die richting werkzaam te
blijven.
Dat het Rijksmuseum van Oudheden te
Leiden zeer onvoldoende zou zijn gehuis
vest, moet de minister ontkennen. De huis
vesting van de elhnographische collecties is
echter niet bevredigend. Hel ligt evenwel
in de bedoeling om. wanneer het oude
academisch ziekenhuis geheel buiten ge
bruik zal zijn gesteld, dit tot ethnogra-
phisch museum te doen verbouwen en in
richten. Van het Vroeger wei geopperd
denkbeeld om dit museum naar een grooter
centrum over te brengen, is afgezien.
DE RESTAURATIE
DER MAREKERK.
Van officieele zijde vernemen wij thans,
dat de restauratie van de Marekerk binnen
enkele weken gereed is. De inwijdingsavond
zal plaats hebben op Woensdag 26 Maart
a.9., des avonds te 8 uur.
De avond staat onder leiding van den
voorzitter van den kerkeraad, dr. Boissevain.
Ds. Hartwigsen de oudste der predikan
ten, zal de samenkomst openen door het
udspreken van een welkomstwoord.
Voorts zullen eenige leden van de Ge
meente-Commissie mededeehngen doen,
terwijl dr. Boissevain het slotwoord hoopt
te spreken
De heer Boom, organist der kerk, zal het
gerestaureerde orgel bespelen.
Deze avond zal toegpnkelijk gesteld wor
den voor genoodigden, kerkelijke colleges,
comniissies en comité's en voor zoover er
plaatsen beschikbaar zijn aan die leden, die
op een of andere wijzp blijk gegeven heb
ben belang te stellen in het werk der
restauratie, doch allen slechts op vertoon
van een toegangskaart.
Deze kaarlen zullen bijtijds worden toe
gezonden.
Voor belangstellenden zal de kerk te be
zichtigen zijn: Donderdag 27 Maart en
Vrijdag 28 Maart, telkens des avonds van
89.30 uur.
De eerste godsdienstoefening zal gehou
den worden op Zondagavond 30 Maart, des
avonds te 6 uur. waarin ds. Hartwigsen
hoopt voor te gaan.
is het 75 jaar geleden, dat de bekende
Duitsche volkenkundige Karl von den Stei-
nen te Mülheim aan de Roer geboren wera.
Kari von den Steinen studeerde in de
medicijnen en legde zich speciaal toe op de
leer der zielsziekten. Hij deed daarvoor van
1879 tot 1881 een studiereis om de wereld,
waarbij hij de krankzinnigheid in de be
schaafde landen bestudeerde, terwijl hii te
gelijkertijd op verschillende eilanden in den
Grooten Oceaan ethnologische onderzoeKu»
gen deed
Hpt bekendst zijn z'n reizen naar het
Xingugebied (Cenfraal-Brazilië), waar nog
uiterst primitieve Indianenstammen wo
nen. de Bakaïri Met vele moeilijkheden
voer hij daarbij den Xingu af vanaf den
bovenloop tot aan de samenvloeiing met de
Amazone Hij ondernam deze reizen in 1884
en 1887. beide malen van Buenos Airec de
Parana en daarna de Paraguay opvarend.
Na zijn terugkeer vestigde Karl von den
Steinen zich als privaat-docent, later als
hoogleeraar in de volkenkunde te ÏWüjn.
Verder reisde hij naar de Marque=aseilnn-
den om deze te onderzoeken en heeft hij ge
werkt als voorzitter van de Vereeniging
voor Aardrijkskunde te Berlijn en als direc
teur van het Museum voor Volkenkunde
aldaar
Zijn hoofdwerk is- „Unter den Naturvol-
kern Zentral-Brasiliens" Van zijn verdere
werken noemen wij: ..Durch Zentralbrasi-
lien-Expedition zur Erforschung des Sohin-
gu". ..Zweite Schingu exnedition 1887
1888 Die Bakaïrisprache". Ook gaf hij een
„Diocionario Sipobo" uit. een afschrift van
het handschrift van een Franciscaner mon
nik met bijdragen tof de kennis van de Pa-
nostammen aan den Ucavali.
GODSDIENST EN TECHNIEK.
BINNENLAND.
Debatten in de Tweede Kamer over do
WinkelsInitiEB. (Uit het Parlement, 4e BI.)
De zeevisscherij in Jannari (Binnenland,
4e Blad).
De schilderijendief te Brussel aange
houden. (Binnenland, 4e Blad).
Discontoverlaging in Nederland, Zweden,
Denemarken en vermoedelijk in Duitsch-
land. (Financiën. Ie Blad).
Van Kempen en Bnschenhanen winnen
den Zesdaecschen wielerwedstrijd te Berlijn.
(Sport, 3e Blad).
Het programma voor de herdenkinq van
het honderdjarig bestaan der Leidsche
studentenveieeniging „Arena Studiosorum"
(Sport, 3e Blad).
Op Burenbezoek bij Boskoop. Een en
ander over de annexatieplannen dexez ge
meente. (3e Blad).
De bankier Kloppenburg is heden weer op
vrije voeten gesteld. (Laatste Berichten,
lste Blad).
FEESTAVOND op „ENDEGEEST
Gisteravond gaf het Zusterzangkoor
„Onder Ons" een uitvoering voor de pa
tiënten van Endegeest in een van de pavil
joens der vrouwenafdeeling. Onder leiding
van den dirigent, den heer Vink, werden
eerst een zestal liederen ten gehoore ge
bracht met pianobegeleiding Vooral indien
men den korten repetitietijd sedert de groote
Kerstuitvoering in aanmerking neemt, kun
nen dirigent en koorleden tevreden zijn ov-^r
het behaalde succes, langdurige toejuichin
gen na ieder nummer toonden hoezeer het
gehoorde in den smaak viel.
Vervolgens werd door een vijftal zusters
een voordracht met zang- .Rij de waarzeg-
sier" opgevoerd, die evenals het na de
pauze vertoonde kluchtspel ..De geleende
kcekepan' de aanwezigen onbedaarlijk deed
lachen
Ten slotte werd nog een groot tableau, ge
titeld ..De tijd" vertoond, dat met veel
smaax geëncèneerd. eveneens een luid ap
plaus verwierf
Hef was een zeer geslaagde avond; diri
gent en koorleden, alsmede de hoofdver
pleegsters zr VVolmerstett en zr van Meel,
kunnen met tevredenheid op dezen avond
terugzien
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving- J. J. Pijnnaken.
Schoolstraat 4. Melk, boter. kaas. eieren
(winkel) Eigenaar: J. J. Pijnnaken. Voor
schoten
Wijzigingen M G. Emeis D.Jzn. School
straat 4. Voorschoten. Melkhandel, boter en
kaas. Uittredend eigenaar: M. G Emei9 Dz.
Jzn Voorschoten, dd. 24 Febr 1930. Wijzi
ging handelsnaam thans: J. J. Pijnnaken.
Wijziging Bataafsche Impört Maat
schappij (filiaal). Hooge Morschweg 116a.
Leiden. Hoofdzetel Carei v. Bvlandtlaan 16
's-Gravenhage Verkoopkantoor van Kon.
Shell producten. Overleden chef: J F. H. de
Vignon Vandievelde, Oegstgeest. Nieuwe
chef: H. J. M. A. F. van der Eerden. Oegst-
geest.
Voordracht van prof. dr. Paul Tillich.
Op uitnoodiging van de afdeeling Leiden
der N C. S. V en V. S. C. B. en van de
theologische faculteit van Leidsche stu
denten heeft gisteravond in het Academie
gebouw prof. dr. Paul Tillich ui Frankfurt
een voordracht gehouden over ..Religion
und Techniek"
fn het algemeen aldus de spr. stelt
men de vraag, hoe de techniek op den
mensch inwerkt en wat daarvan de gevol
gen zijn voor den godsdienst. Maar dit zijn
slechts afgelpide vragen. De grondvraag is:
wat is het wezen der techniek, en wat het
karakter, wanneer de techniek eenmaal be
staat?
Wat beteckent het voor het wezen van
den mensch. dat or techniek i9. wat open-
j baart de techniek ons voor het karakter
des mcnschen in den diepsten zin?
Bij deze vragen moet tweeërlei verhou
ding tot de werkelijkheid onderscheiden
worden, lo. of men door de werkelijkheid
gevangen is. Zooals een dier. dat zijn dorst
leseht. door deze handeling gevangen is,
zoo kan ook de mensch door zijn eigen han
delingen gevangen zijn. zich er niet meer
van bewust, daar hij er den zin niet meer
van verstaat
2o. De spanning bij een dier richt zich op
den toestand, waarin het zich bevindt. Maar
de mensch behoeft niet gebonden te zijn
aan de gegeven wereld, maar kan daar
bovenuit gaan. zich er van losmaken. Want
de techniek is het ontwerpen van een
nieuwe wereld die uitgaat boven dc wereld
waarin wij staan.
In het water van hel nu drooggemalen
Hnllandsche polderland leefden vroeger die
ren. die tevreden waren met den bestaan-
den toestand Maar de mensch was er
niet mede tevreden, schiep het andere,
hef nieuwe Het dier is gebonden aan de
werkelijkheid, maar de mensch bezit boven
dien nog de mogelijkheid Door de techniek
wordt een nieuwe wereld ontworpen, maar
met een relatieve beperking achter alles
staat het doel middelen uit te vinden die tot
nut zullen strekken. Zoo verheft het een
voudigste technische werktuig den mensch
boven het animale beslaan Elke handeling
leidt weer tot een andere handeling, einde
loos door. met een bepaald praktisch-nuttig
doel Maar al dit ontwerpen en handden
op zich zelf kan niet het laatste zijn Het
moet ingebouwd zijn in iets anders Het
doel op zich zelf heeft nog geen zin.
Aan het technische experimenteert de
mensch steeds zijn verheven zijn boven de
natuur Bij de primitieve volken was hun
magische techniek inbreuk op hot taboe
Maar ook de moderne techniek onttroont
het demonische voor den mensch Zij be
vrijdt van angst, die de primitieven voor
ieder ding hadden Denfero-Jesaja typeert
dit door te zeggen dat men van één stuk
hout een afgod maakt waarvoor men knielt,
terwijl van de andere helft ervan een vuur
gestookt wordt, waar men zich bij warmt.
De techniek ontwijdt wat ze in dienst
neemt, zie slechts het verzet bij natuurvol-
BUITENLAND.
Heden werd de president van Tsjecho-
Slowakije Masaryk 80 jaar. (Buiten! Ie BI.)1
Het Younpplan in den Dnitschen Rijks
dag. (Buiten! Ie Blad).
De „Roode Donderdag" der communisten
hot» vele botsingen een mislukking. (Buiten-
land en Te! Ie Blad).
Vermindering der Engelsche marine-
I begrooting. (Buiten! Ie Blad).
De overstrooming in Frankrijk. (Buiten!
Ie Blad).
j Ernstige mijnramp in België. (Te! Ie B!)
j Dr. Schacht gaat heen als president der
Dnitsche Rijksbank. (Te! Ie Blad).
j Groote Petrolenmbrand in Amerika.
Te!. Ie Blad.)
ken, wanneer spoorwegen door hun gebied
gebracht worden. Maar tevens voorkomt en
verdrijft ze vele rampen. Ook verandert ze
vele toestanden allerlei functies worden
door haar gemechaniseerd. Vergelijk do
Egyptische pyramiden-bouw. waarbij
massa's slaven om het leven kwamen,
en nu worden de grootste bouwwerken uit
gevoerd zonder veel levensgevaar. Door do
techniek wordt de mensch vrij voor andere
functies.
Maar dit alles heeft voor dc ziel het ge
volg. dat ze langzamerhand ophoudt te be
staan. In plaats van de ziel komt de heer-
schende persoonlijkheid. Door mechanisee
ring komen dingen en niet meer leven.
Hierop is de houding en het antwoord dor
romantiek: Weg met de techniek, maar
daaruit blijkt dat zij niet weet wat tech
niek is
Een ander antwoord is: dóór mechani-
sceren en vandaar uit de werkelijkheid be-
heerschen. maar dit bewijst niet te weten
wat mechanisatie inhoudt.
Wat de verhouding tot de gemeenschap
betreft, haar kan de techniek dienen. In
China. Voor-Indië en elders komen groote
hongersnooden. epidemieën enz voor door
het ontbreken der techniek. De techniek be
vrijdt de mensch'heïd van rampen en ge
varen.
Maar het gevaar is: zij maakt den mensch.
tot een rad aan de machine De mensch ver
liest de mogelijkheid van het ontwerpen.
Doordat de techniek ingebouwd is in het
kapitalistische systeem, worden vele moge
lijkheden belemmerd. De techniek maakt
mogelijk dat binnen korten tijd koren in
Europa is voor hongerlijdende massa's rnen-
schen, maar andere oorzaken verhinderen
dit.
De techniek bevrijdt ook De mensch heeft
er de mogelijkheid door alles te veranderen,
hij kan het nieuwe maken Amerikaansrh
is de technische wereld op één lijn te stel
len met de komst van het Koninkrijk Gods!
Maar behalve scheppende, heeft de techniek
tpgelijk ook demonische qualiteiten. Dei
machine is de demon, zij drijft massa's
menschen aan den rand van zinloosheid.
Wij kamppn er tegen en kunnen er niets
tegen doen Deze demonische machten zijn
over ons gekomen en ons te sterk geworden,
nadat wij ze zelf'geschapen hadden Met de
techniek kunnen wij een nieuwe wereld
ontwerpen maar onderworpen aan het
demonische Hiervan is slechts verlossmg
mogelijk door hetgeen weer is de techniek.