m* Jaargang VRUDAG 21 FEBRUARI 1930 No. 21453 I STADSNIEUWS. Het voornaamste nieuws van heden. EIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN: J ets per regel toot adverteotiên uit LeideD en plaatsen waar Peetschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere drertentiën 35 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 60 Cts. bij een üa-iimum aantal woorden van 30 Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven Cts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque* en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco peT post f. 2.35 portokoeten. ƒ0.18 „0.18 urnmer bestaat alt VIER Bladen EERSTE BLAD. IhrTIÏISTORISCHE UNIE AFD. LEIDEN. cursusavond van Mr. P. J. Idenburg. de Chr. Hist. Unie afdeeling Leiden Imr. P. J Idenburg een derden cursus- I over de Christelijke Staatkunde in nd in de 19e eeuw. I stond allereerst stil bij den persoon Broen van Prinsterer, een der grootste [ieden in deze 19e eeuw. loren in 1801 te Den Haag uit Christe- [ouders, kwam hij als Leidsch student aking met Thorbecke, Bilderdijk, da e a. Bilderdijk en da Costa legden een geestelijken grondslag voor Groen; jhorbeeke een van zijn beste vrien- rerschilde hij aanmerkelijk in princi- Jstaatkundige opvattingen. [zijn studie werd hij spoedig geplaatst let Kabinet van koning Willem I en daardoor in aanraking met de inticm- latkundige vraagstukken, greeks 1830 komt een reactie op den tijdgeest van de vorige eeuw (heé jReveil); ook Groen voelt zich aange- len tot deze beweging en sloot zich aan liegenen, die het Christendom op alle pen des levens wilden propageeren, en ■eenden, dat Nederland slechts groot Ejn niet in de allereerste plaats door tering van wetgeving maar door naamheid aan Gods geboden. In dezen leeft Groen ook voor het eerst zijn Irlandsche Gedachten" uit. Hij komt [het Reveil in aanraking met mannen Clercq-Heldring; uit de samenspre- •an deze mannen werd menig stuk en philantropisch werk geboren fcderloo, de Heldring-gestichten, werk in Jhterbuurten van Amsterdam, Zondags- In). In het algemeen werd de strijd »onden tegen het ongeloof en de ver ing van het Christendom, kn trekt ook partij voor de Afgeschei- die om des geloofs wille door de Re- vervolgd werden op een geweldda- B wijze Niet dat Groen het eens was [de wijze van handelen van de Afge- penen, maar hij eischte, dat de Over- Ibuiten de interne kerkelijke aangele iden bleef; zijn vriend Thorbecke de maatregelen vervolging, boe- ikwartiering goed! houdt vast aan de ongebroken jkerk maar de Kerk zelve blijve vrij. I plaatste zich daardoor tegenover den g; het gevolg was, dat hij ontslag nam. izelfde opvatting koesterde Groen ook [over de Roomsehen; gelijk recht voor pzindten en toen in 1853 er een protest I ingebracht bij den Koning over de fenomen invoering van de Lisschoppe- Jorganisatie der Roomsche Kerk in Ne- Id bleef Groen op den achtergrond. Wel Itte Groen, dat Nederland een Cbriste- pnd was, dat het gezag uit God was, Hervormde Kerk de Volkskerk was, dat het woord Christelijk opgevat [worden in Nationalen zin. pt na 1840 begint*de strijd over het wijs. [onderwijswet van 1806 gaf aan. dat de I moest opleiden tot alle Christelijke en fchappelijke deugden; dat sloot toen in, 6 school met gebed en bijbellezing aan- tëen werd, maar dat geen leerstellig pijs gegeven mocht worden. De prak- latere jaren werd evenwel anders: jebed en schriftlezing werd verboden, iemand gekrenkt mocht worden in •dsdienstige gevoelens, tërwijzers, die dit verbod overtraden, i geschorst en ontslagen, f deze onderwijszaken werden bespro- b dien kring van vrienden, waar zich 'ad bijgevoegd Mr. van der Brugghen, 'at te Nijmegen, een pleitbezorger 0 onderwijzers, die om bovengenoemde po ontslagen waren. Van der Brugghen F» in Nijmegen een Christelijke school frt. waar geen dogmatisch onderwijs pgeven, maar wel eerbied voor Gods 1 werd geleerd. Van der Brugghen pleit voor de school, omdat men het Christendom opdringen aan andersdenkenden °n vele anderen pleiten voor de rre Christelijke school, jbrondwet van 1848 zorgde uitsluitend openbare, neutrale-onderwijs-, al- 10cht de oprichting van bijzondere ?>et tegengewerkt worden, uitvoering van het onderwijs-artikel ^"as niet zoo makkelijk; eerst in dit aan van der Brugghen. Een om dit bijzonder onderwijs van Jto te subsidieeren. mislukte, de werd aangenomen, maar Groen 5 legen. .L;6? we* kwam vast te staan, dat fenbaar Christelijk onderwijs werd ^*Vea; het Christelijk volksdeel moest zich maar op een aparte school terugtrek ken. Een der gevolgen van deze wet was ook, dat er een scheiding ontstond tusschen Groen en zijne vrienden eenerzijds en Mr. van der Brugghen anderzijds; de laatste werd openlijk genoemd een verrader van het Christelijk onderwijs. Zonder succes heeft Groen nog gepleit voor zijn ideaal; eerst later heeft Groen dit opgegeven en toen ook gewerkt voor de Christelijke school; in het bijzonder voorde in 1860 opgerichte Vereeniging voor Christe lijk Nationaal Onderwijs. Christelijk MIDDELBAAR ONDERWIJS. De jaarvergadering. Gisteravond hield de Vereen, voor Christ. Midd. Onderwijs haar jaarvergadering. Ds. Broekstra. de voorzitter, opende met gebed en sprak daarna een openingswoord, waarin hij memoreerde, dat het aantal leer lingen ook dit jaar weer regelmatig is ge stegen en thans 171 bedraagt. De examens slaagden prachtig, van de 18 candidaten ontvingen 16 het diploma. Ook in financieel opzicht heeft de vereeniging een beter jaar gehad dan het voorgaande. Er is nu eenig goed perspectief. De notulen werden gelezen en goedge keurd. De secretaris bracht verslag uit. dat onge wijzigd werd vastgesteld. Het verslag van den penningmeester vormde, na het rapport van de verificatie commissie. die adviseerde tot dechaTge, een onderwerp van bespreking. Speciaal werd gesproken over eventueele mogelijkheid van verlaging van schoolgeld. Verslag en balans werden vastgesteld n penningmeester en boekhouder dank ge bracht. In een drietal vacatures in het bestuur, die van den heer Bosch, nog bestaande van het vorig jaar, die van den heer Mulder, die periodiek aftrad, en die van den heer Hui- nink wegens vertrek naar Den Haag, wor den respectievelijk gekozen de heeren Bosch, Mulder en van Es. Na een paar opmerkingen van huishoude- lijken aard, werd de vergadering na dank gebed van den heer Goslinga, door den voor zitter gesloten. VRIJZINNIG-DEMOCR. BOND. Ja ar vergadering van de afdeelina Leiden. In het Volkshuis opende gisteravond prof. mr. R Kranenburg de jaarvergadering van bovengenoemde afdeeling, met een herden king van wijlen den heer Sijtsma. die jaren lang secretaris der afdeeling was. Nadat vervolgens de notulen, door den waarnemend secretaris, den heer de Ren Sr. samengesteld, waren goedgekeurd, evenals het jaarverslag, werd het finantieel verslag door de penningmeesteresse voorgelezen. De toestand van de kas bleek gunstig, ondanks belangrijke uitgaven voor de verkiezingen. Tot leden van de Kas-commissip werden be noemd de heeren Kronenberg en Horst. Me vrouw W. van ItallieVan Embden werd als bestuurslid herkozen, terwijl in de vaca tures werd voorzien door benoeming van de 'heeren T. F. Vlieland en Dr. M. D Horst. Na een bespreking over het voeren van PTopaganda, verleend de voorzitter het woord aan den heer J. H van Waveren uit Amsterdam, voor zijn inleiding „Het gevaar van den stemplicht" Spreker begon met prof. Kranenburg ge'luk te wenschen met zijn benoeming tot lid van de Eerste Kamer en behandelde vervolgens de geschiedenis van den stemplicht, die z.i. in Holland van Katholieke huize is Vroeger tegengehouden door van Houten kwam bii de Grondwets herziening in 1917 de stemplicht tol verwe zenlijking en leidde spoedig tot vorming van een fraude (verkiezing van Had je me maar, en) zooals van Houten had voorspeld. Spre ker wijst er dan op dat de resultaten van den stemplicht niet zeer bevredigend zijn, leiden tot een groot aantal veroordeelingen en tot ongelijke rechtsbedeeling, waar de eene burgemeester strenger optreedt dan de andere, terwijl het de vraag i9 of massa- veroordeel ingen als b v. te Amsterdam wel geoorloofd zijn. (Z.g dispositie-recht). Het aantal ongeldige stemmen is zeer groot. Men zegt dat het stemmen een gemeenschaps plicht. een staatsbelang is, en vindt daarin den rechtsgrond voor den stemplicht. Spreker meent echter dat deze dwang geen effect heeft en men het stemmen moet overlaten aan de werkelijk belangstellenden. Het is juist, dat aan dezen dan ook de grootste invloed op de verkiezing der volksvertegen woordiging toevalt Een gedwongen georga niseerde wilsuiting als de stemplicht is, schijnt hem toe in strijd te zijn met de vrij zinnig democratisch? beginselen Ook wijst hij er op dal het ontstaan van kleinp par tijtjes erdoor wordt bevorderd.' en de poli tieke wilsuiting verzwakt inplaats van ver sterkt. Na eén levendig debat waaraan behalve den voorzitter, o.a. de heeren de Ren Sr.. de Ren Jr. en Pont deelnamen, werd de vergadering gesloten. CENTRAAL GENOOTSCHAP VOOR KINDERHERSTELLINGS- EN VACANTIEKOLONIES. De jaarvergadering der afdeeling Leiden. Gisteren hield de afd. Leiden van boven genoemd Genootschap in de Kinderkliniek aan den Rijnsburgerweg een bestuursver gadering. gevolgd door een algemeene leden vergadering, welke geleid werd door den voorzitter prof. dr. E. Gorter, die een kort openingswoord sprak. De rekening, die door de kascommissie was nagezien en accoord bevonden, werd onder dankzegging aan den penningmeester goedgekeurd. Hierna bracht de secretaresse, Zuster ■T. W van Ingen Schenau, het jaarverslag uit. Hieraan is het volgende ontleend: Hoewel er 31 December 1928 nog een bedrag van f.206.in kas was en het be stuur kon rekenen op het vastgestelde maximum gem -subsidie van f 600en de vaste contributies van de leden, zoo zou de afdeeling toch niet in staat zijn geweest zooveel kinderen naar buiten te zenden, wanneer er niet af en toe een extra-gift van particulieren, van de Coöperatie „Vooruit" en het „ïlsa'-fonds was binnen gekomen. In de eerste plaats wijdt het verslag dan woorden van dank aan de gemeente Leiden voor de subsidie, aan de stadgenooten. die het bestuur weer in staat stelden zooveel te kunnen doen in het belang van 't zwakke kind. De afdeeling heeft in het jaar 1929. 34 kinderen kunnen uitzenden met 1412 ver- pleegdagen. De kinderen werden verpleegd in de volgende koloniehuizen- 1 mei9je was nog in het „Boschhuis" 31 December 1928 en er kwamen van 1929 nog 45 verpleegdagen bij; 6 kinderen gingen naar het „Ri verhuis" de Steeg van 1 Maart tot 11 April; 5 kinderen naaj ^gmond aan Zee, „Ker- dijk" van 11 April tot 14 Mei; 16 kinderen naar Ellecom „Veluwezoom" van 21 Juni tot 27 Juli: 5 kinderen naar de Steeg „Rivierhuis" van 11 October tot 13 November. Een jongen van dat laatste nlubje bleef tot 18 December. 1 Kind wordt vanaf 15 Juni verpleegd in het „Boschhuis" te Nunspeet. terwijl deze verpleging nog steeds moet worden voortge zet. Dit wordt geheel door de ouders be kostigd De dames-bestuurleden zorgden weer voor het halen en brengen der kinderen, tevens voor de uitrusling. waarbij sommige ouders geheel moeten worden geholpen en het ontbrekende goed hen dan tijdelijk wordt verstrekt Dit kost dikwijls heel wat hoofd brekens om altijd te zorgen voor voldoende voorraad en de linnenkast ziet er op het oogenhlik niet al te best uit. Uit het ver-dag van den penningmeester blijkt dat het jaar 1929 een vermindering van leden bracht, door vertrek, of bedan ken of overlijden. Het aantal feilen was 31 December 1929 141. In kas was met 1 Januari 1929, f. 206,91, de bedragen ouders en giften van particulieren bedroe gen f. 574,15, van het „ILa-fonds" f. 100 en van de Coöperatie „Vooruit" f.250, bij drage van leden f. 308,45. Gem. Subsidie f. 600, en Opbrengst -Vlaggetjesdag f. 341.45. Verplegingskosten en uitgaven reis en vracht f. 2259,20. In het bestuur kwam geen ver andering. En nu het nieuwe jaar 1930, wat zal dat brengen? Zal het een jubeljaar worden, wat de kas en de versterking van de lin nenkast aangaat? Het bestuur hoopt tiet, want 30 Juni as. zal het 25 jaar geleden zjjn dat de afdeeling Leiden werd opge richt en zich steeds beijverde voor het zwakke kind en al die jaren is hard ge werkt en zelfs onder heel moeielrjke om standigheden. Laat het dus een jubeljaar worden in de allereerste plaats voor het zwakke kind, maar ook voor de dames en heeren, die den stoot aan de oprichting der afdeeling hebben gegeven. Een woord van hulde komt hen allen toe. Het tegen woordige bestuur ia samengeste'd a's volgt: Frof. B. Gorter, voorzitter; mr. A. v. d Eist, penningmeester, Morschsingel 2; zr J. W. v. Ingen Schenau, secretaresse; mej. C. Coebergh; zr. H. van Ommen; dr. A. J. B. Poortman en de heeren J. E Nijbuis en H. M. Pont. NED. REIS-VEREENIGING. Aid. Leiden. Gisteravond werd door bovengenoemde vereeniging een bijeenkomst gehouden in de Casino-Bioscoop, Hoogewoerd 49. waar door de Zwecdsche Staatsspoorwegen de nieuwe Z\veden-films werden vertoond Bij afwezigheid van den voorzitter opende de tweede voorzitter, de heer J. A. A. v. d. Horst, de bijeenkomst met een welkom aan de leden waarna hij den verlegenwoordig-r der Zweedsche Staatsspoorwegen, de heer J Vingerhoed aan de aanwezigen voorstelde en hem het woord verleend. Genoemde heer deelde mede, dat Zweden als toeristenland niet zoo bekend i9 als het verdient Velen hebben de Noordkaap gezien en denken dan. dat zij Scandinavië geheel kennen, doch niets is minder waar. Zweden is 13 maal zoo groot als Nederland en heeft veel handel en industrie, speciaal in hout, lucifer en telefoonapparaten; is verder be kend om zijn sport en literatuur. Het kli maat is droger dan in Nederland en daarom, zoowel in den zomer als in den winter te verkiezen boven on9 klimaat. Ais bezwaar wordt dikwijls de afstand genoemd, peT boot is men in 3 dagen over, per spoor in 24 uur en per K. L M. in 6 uur. Zweden heeft op andere landen voor, dat men er alles vindt; vlak-land. heuvels bosschen, meren en hooggebergte en boven alles, de middernachtzon Verder is men er zeer gastvrij en voelt men zich er direct ge heel thuis Na deze inleiding liet spr. de nieuwe films vertoonen, waarvan hij zoowel voor, als na de pauze 5 deelen liet zien. alle voor zien van Neder! tekst Het eerste deel toon de Schoonen en omgeving; het tweede Go thenburg: het derde Stockholm, ook wel ge naamd het Venetië van het Noorden; het vierde gaf een beeld van de Zweedsche sport, ijszeilen rceien, zeilen en gymnastiek; van het laatste werd een zeer mooie demonstra tie gegeven Het vijfde deel gaf een vaart door het Gota-kanaal met zijn 70 sluizen en prachtige gezichten. Na de pauze gaf de heer Vingerhoed nog eenige inlichtingen omtrent industrie en de leefwijze der Zweden en ook omtrent de literatuur. Daarna kregen wij weer 5 afdeel ingen films te aanschouwen; ten eerste Werm- land. ten tweede Visby en Gcttland, ten derde Norland, ten vierde Lapland mei zijn vele krachtsstaf ions en ertsvclden en ten laatste de Lappen met hun rendieren en de Middernachtzon. Na afloop sprak de inleider de hoop uit, dat meerdere N. R. V.-ers een bezoek aan Zweden zullen brengen en beloofde, dat wie dit land eenmaal heeft gezien, steeds wil terugkomen. De waarn voorzitter bracht den heer Vingerhoed namens de Leidsche afdeeling hartelijk dank voor den schitterenden avond en tevens aan het orkest, voor de mooie be geleiding. De aanwezigen betuigden door luid hand geklap hun instemming. DE JUFFROUW MET HET LEEREN TASCHTE. In aansluiting aan hetgeen wij onlang* op verzoek van den Armenraad schreven over de juffrouw die met boekjes colporteert, naaiwerk ed vraagt, kunnen wij med^ceelen dat. dank zij optredpn der politie, thans naam en adres van deze juffrouw bekend zijn. De Armenraad beschikt thans over nauw. keurige gegevens betreffende omstandighe den en het verleden van deze vrouw. AAN DE GEVOLGEN OVEPLEDEN. De 46-jar>^ wiélrjjder uit Sassenheiin, die Woensdagavond op den Rijksstraatweg I onder Lisse door een me'.kauto werd over- 1 reden, is hedenmorgen in het Sint Eliza- I beth-ziekenhuiis alhier aan de bekomen ver- wondingen overleden. Het Ijjk is door de poli'tie in beslag ge nomen en hedenmorgen ger. geschouwd. FAMILIETWIST. Gisteravond hadden twee leden van het j gezin van T.. vader en zoon in een café in de Groenesteeg, wat al te diep in het glaasje gekeken, toen een broer van den I vader binnen trad. Toen deze het tweetal j ontwaarde, achtte hjj het raadzaam onmid- I delljjk te vertrekken, daar reeds geruimen tijd tusschen beide broers een verte bestaat. Het tweetal was daarmede echter niet te vreden en achtervolgde den man naar zijn woning aan de Uiterstegracht, onderweg een mes meenemende. Aldus toegerust, trachtten zjj de woning binnen te dringen, hetgeen de broer be lette door de indringers met een stuk ijzer te bewerken. Van F. Sr. kreeg daarbij een slag op het hoofd. Toen van T. Jr. daarop poog de zjjn vader met een zoet lijntje naar hnis mee te tronen, ontstond een handgemeen tusschen deze twee, waarbjj de zoon een messteek in den rug bekwam. De Eerste-Hulpdienst vervoerde beiden naar het Academi ch Ziekenhuis, waar bleek, dat de verwondingen ran nlet-ernstigen aard waren, zoodat zjj, na te zijn verbon den, huiswaarts konden keeren. BINNENLAND. De kosten der Zuiderzeewerken; groote financieele teleurstellingen; critiek naar aanJeiding van de begrooting van het Zniderzeefonds. (Binnenland. Ie Blad Het voorloopig verslag der Eerste Kamer over het Wegenfonds. (Binnenland. Ie Bind) Vóór 1 Mei is een wetsontwerp betreffende de Drankwet te verwachten. (Binnenland, le Blad.) Er is overeenstemming bereikt inzake de Pliilips-licenties. (Binnenland, le Blad.) Vergadering groepsbesturen Kon. Ned. Middenstandsbond. (Binnenland, le Blad.) De verdachte. Visser, van den kinder, moord te Rotterdam is op vrije voeten ge steld. (Gemengd, 2e Blad Een nieuw getuigenis inzake den moord te Stompwijk. (Gemengd. 2e Blad.) Het Nederlandsch voetbalelftal gaat hoogstwaarschijnlijk niet naar Montevideo. (Sport, 3e Blad.) BUITENLAND. Chantemps vormt in Frankrijk een mini sterie. (Buitenland en Tel., le Blad) De oorlog tegen den godsdienst in sovjet- Rusland in het Engelsche Hoogerhuis. (Buitenland, le Blad.) De conferentie inzake de donane-tarieven. Instelling van twee commissies. (Buiten land, le Blad.) DE SNELHEID DER STOOMTREINEN. Behalve dat de electrische treinen met den a.s. Zomerdienst sneller zullen gaan rijden, zal ook de snelheid der stoomtreinen (behalve op het baanvak Leiden-^-Woer- denRotterdam Maas) tot 100 K M. per uur verhoogd worden. Daar nu de gemiddelde snelheid 6590 K.M. bedraagt, zal de rij tijd over groote afstanden belangrijk verkort worden, en een groote tijdsbesparing geven. ONGEGROND VERKLAARD. Bij Kon. besluit zijn ongegrond ver klaard de beroepen van de gemeente Li^v °n de N. Z Holl Tramweg-Mij tp Haarlem tegen de beschikking der Ged Staten van Z. Holland, waarbij aan de N V. Autobus onderneming „de Sleutelstad" (e Leiden voor den tijd van 3 jaar vergunning is ver leend tot het in werking houden van den autobusdienst tusschen Leiden en Lisse. Dr. J. W. Loos, arts te Rotterdam, toegelaten als privaat-docent aan de Leid sche Universiteit om onderwijs te geven in de eerste hulp bij ongelukken heeft heden middag zijn colleges aangevangen met het houden van een openbare les over het be lang van het onderwijs in de eerste hulp bij ongelukken voor de studenten in de ge neeskunde. De heer F. L. Driessen is gekozen a a assessor 11 van het collegium van h?t Leidsche Studentencorps. Het bestuur der Litteraire Faculteit der Leidsche Studenten heeft zich voor het jaar 19301931 als volgt «>amengeseld C A. Zaalberg, praeses. Th. Galestin, af-actis H J. M. Broos, quaestor; mej J K. Oudendijk, assessor I, mej. A. Verdam, as sessor II. Met ingang van Zaterdag I Maart a.s wordt de ladingmeester der Ned Spoorwegen W. Wijn nobel overgeplaatst van Amersfoort naar hel Station alhier Op uitnoodiging van de afdeeling Lei den der Ned Ver. van Huisvrouwen zal a s. Dinsdagmiddag in het Nutsgebouw mevrouw H. Baart de la FailleWiekens Hoeth uit Wassenaar een lezing houden over ,.M*jn ervaringen uit Londen als werkster en a's droomster". Na afloop zullpn drie leden de aanwezi- 1 gen vergasten op zang en pianomuziek. Op Donderdag 17 April a.s. zal een I 70-tal onderwijzers en onderwijzeressen ar- komsfig uit de Britsche Dominions hun I jaarlijk9ch bezoek aan Leiden brengen. Gisteravond vond in een matig bezetten 1 Schouwburg een opvoering plaats van het welbekende blijspel ..Tropenadel" door het j gezelschap Braakensiek. Hoewel alle rollen goed bezet waren, blonken Ell?n Dur eux j en Charles Braakensiek. resp als juff Van der Knov °n Van Vliet uit Vooral om de Amslerdamsche uitdrukkingen van juff. Van der Kooy in die quasi deftige Indische om geving i9 vaak hartelijk eelachen. De hijbus der Posterijen, tot op heden staande in d*> Prinsenstraat is verplaatst naar de R K School aan den HporPhstnc»!. Tn onze opgave van gisteren van dc overleden personen in Leiden staat ver meld: A E. Bronsgeest geh met G Kraz, vr. 77 jaar; dit moet zijn geh. met G« Kranz.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 1