DIES NATALIS VAN DE LEIDSCHE H00GESCH00L. 70s,e Jaargang ZATERDAG 8 FEBRUARI 1930 No. 21442 Dfficieele Kennisgevingen. STADSNIEUWS. treinvertraging. handelsregister aiiervan koophandel. OP DEN DAG VAN HEDEN... Het voornaamste nieuws van heden. binnenland. buitenland. maatschappit der nederl. letterkunde. academische examens. christelijk gemengde zangvereenigingen. LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN 30 Cts per regel voor advertentiên uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere advertentién 35 Cts per regel Kleine Advertenliên uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 60 Cts bij een maximum aantal woorden vaD 30 Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven 10 Cts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts Bureau Noordelndsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco per post f. 2 35 portokosten. ƒ018 „0 18 Pit nummer bestaat uit VIER Bladen EERSTE BLAD. ¥G VAN LEERLINGEN VOOR OPENBARE BEWAARSCHOLEN. Burgemeester en Wethouders van Leiden rengen ter kennis van belanghebbenden, aan de Openbare Bewaarscholen in Elisabetshof, aan de Van der Werf- raat en in de Groenesteeg tot en met den i Februari a.s. gelegenheid bestaat tot l doen inschrijven van leerlingen en wel s voormiddags van kwart vóór 9 tot half. en uitgezonderd Zaterdag des jniddags van kwart vóór 2 tot kwart over A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Burgemeester. VAN STRIJEN, Secretaris. Uiden, den 8en Februari 1930. 315S Rectorale oratie over „Optimisme en pessimisme in de Russische letterkunde". In de plechtige - bijeenkomst ter herden king van den 355sten verjaardag van de rijksuniversiteit alhier, hedenmiddag in het Groot-Auditorium van het academiegebouw aan het Rapenburg, heeft de rector mag nificus, prof. dr. N. van Wijk, een rede ge houden over: Optimisme en pessimisme in de Russische letterkunde." ICHRIJVING VAN LEERLINGEN VOOR OPENBARE LAGERE SCHOLEN. orgeineester en Wethouders van Leiden tncen ter kennis van belanghebbenden: dat tot het doen inschrijven van leer- (gen voor de toelating, met Maart a.s., e openbare lagere scholen op 't Schat geld, aan de Haverstraat, aan de Paal isiraat, aan den Znidsingel, aan de istraat en aan de Vrouwenkerksteeg, eoheid zal worden gegeven aan cfie i tot en met 15 Februari e.k. dage- behalve Zondag, van des voormid- pkilf negen tot negen uur en op Maan- lag, Donderdag en Vrijdag bo- i van half twee tot twee uren des ags- dat bij de inschrijving het bewijs ceboorte-inschrijving moet worden ge- dat de kinderen op 1 Maart a.s. den jftijd van v ij f en een half jaar p:n hebben bereikt. A VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Burgemeester. VAN STRIJEN. Secretaris Uiden, den 8en Februari 1930. 3159 HINDERWET. krgemeester en wethoude.rs van Leiden Bezien het verzoek van E. H. F. Passier I vergunning tot het uitbreiden van de rinebewaarplaats en autoherstelplaats t perceel Langestraat Nis 13, 15. 17 en kadastraal bekend Gemeente Leiden, pie C No. 1562. wiet op de artikelen 6 en 7 der Hin Jet; Seven kennis aan het publiek dat ge- rad verzoek met de bijlagen op de Secre. dezer gemeente ter visie gelegd is; 'de dat op Zaterdag, den 22 Februari 5 voormiddags te half elf uren in het Breestraat 125 (Bureau van Ge- fntewerken) gelegenheid zal worden ge- fcn om bezwaren tegen dit verzoek m peen, terwijl zij er de aandacht op ves- dat niet tot beroep gerechtigd run die niet overeenkomstig art. 7 der Hin- voor het gemeentebestuur of oen pr leden zijn verschenen, ten einde hun j*aren mondeling toe te lichten. A VAN DE SANDE RARHTTYZEN Bnrgpmeesfer VAN STRTJEN Secretaris [eiden. 8 Februari 1930. 3160 n nummer 11.30. die gisteravond tc uit Den Haag in de richting Leiden 'u,rtrokken. bleef even voor het stal ion ^riioten door het in werking komen dfr Westinghouse-rem stilstaan. De Ernen 'an de twee achterste rijtuigen r n *e zÜn vastgeloopen. Met een ver- rn(- van ?pn halfuur kwam de trein aan Ls«l on alhier aan. Daar werd vastge- f 'd de luchtleiding der achterste rij- °nopgehelderde oorzaak defect f ?eraakt De reizigers zijn hier nverge- in den trein, die om zes uur vanhier ^nchling Haarlem vertrekt. De defecte 1 z'ia bier achtergebleven: 't overige *lte pafen 'an den trein, waaronder een heelt te 7 u. 16 de reis voort- Faking: i0^9rlle Duinwater Maatschappij, f? 12 Leiden Nieuwe waarne- 'r,-cteur. C. J. van Spall, Leiden. Prof. Dr. N. van Wijk. De geaardheid en de beschaving van een volk weerspiegelen zich in zijn letter kunde en de letterkundige werken mag men zien als een bron voor de kennis der vol ken, die zij hebben voortgebracht, aldus prof. Van Wijk Juist de Russische letter kunde der negentiende en twintigste eeuw leent zich wel zeer bijzonder voor de be studeering van de natie zelf, die haar voortbracht De breedc Russische natuur leeft ook ip de groote schrijvers, die, niet tevreden met eng begrensde tbemata, ons plegen in te wijden in hun geheele wereld beschouwing, menigmaal ook eenige levens visies. Hierdoor komt het dat men de klas sieke letterkunde van het Russische volk •uitnemend kan beschouwen in het licht van antinomieën als ecuwigheidsgeloof aardsche idealen, mysticisme rationalis me, slavofilie, occidentalisme, optimisme, pessimisme. Op deze laatste antinomie, waaraan spreker in het bijzonder ziin beschouwin gen wil wijden, viel zijn aandacht door wat Potebnja schreef over- Pessimisme en re trospectief denken n.l.in het algemeen vertoont het primitievere denken neiging tot een pessimistische opvatting der histo rische ontwikkeling, een-maal was er een gouden eeuw en die zal nooit terugkce- rcn. Bij de Slaver en speciaal bij het la gere Russische volk is volgens Potebnia deze opvatting bijzonder verbreid, andei> zijds echter, neemt hij bij de jongste gene raties van intellectueelen een strooming waar. die gelroft aan een gouden cetiw- op aarde en het verleden in sombere kleu ren voorstelt In dit verband haalt spr Belinsky, Lermontow en Tjoettsjew aan en hij schetst het. beroemde gesprek tusschen een Duitsch en een Russisch boerenjonge tje, opgenomen in Raltykow's „Over ff» grens". Daaruit 6preekt een machtig ge loof aan de potenricele spperioteit van het ci'.ren volk, een geloof dat wij terugvinden hij de meest uiteenlopende Rnssieche auteurs. In hoeverre dit grlorif ei-richt op een soort van aardseh parados, in hoi verre op een hiernamaals, is niet althn gemakkelijk na te gaan Het geloof aan een gouden eeuw op aarde waarover Po tebnja sprak is zeker niet voor allerlei ge vallen juist, maar het aldus getinte ..opti misme" is niet door een scherp fcrekbfuo grenslijn gescheiden van het religieuzer gekleurde opstanding* en oeuwigheidsgc loof. dat zulk een centrale plaats inneemt iD de Grieksch-orthodoxe wereldbeschou wing en dat in de letterkunde door geen mindere grootheid dan Dostojewsky verte genwoordigd is. Zijn romans en ook zijn Dagboek van een schrijver herhalen steeds opnieuw in allerlei variaties het motief van opstanding en eeuwig lev°n Hop is hi t Ron ja Marmeladowa in Misdaad >m Straf mogelijk om het offer van een ontuchtig en algemeen veracht bestaan od zien tc nemen en tocb «en ongerepte rein heid van ziel te bewaren Door haar ge loof! En Dostojewsky's laatste en grootste werk „De broeders K ar am a zo w" eindigt met een belijdenis van het opstandings- geloof, zonder welk geloof het aardsche leven van Dostojewsky geen zin heeft. Het wordt dan een chaos. In zijn hiernamaals- optimisme is hij solidair met het geloof der Russische kerk, zooals dat beleden woru» door millioenen eenvoudigen van hart. En hoe diep ook de kloof moge zijn geworden tusschen „volk" en ,,intelligenten" een der gelijke echt-Russische geloovighcid is geen zeldzaamheid ondci de hooger ontwikkelde groepen der natie Spr. kan er dan ook niet aan twijfelen, dat de typisch Russische stemming van berusten in het heden en hopen op een betere toekomst in nauw verband staat met het opstandige geloof van het Oostelijk Christendom. Het spreekt vanzelf vervolgt prof. van Wijk daarna dat de toekomstverwach tingen minder vergezeld zullen gaan van een messianistisch geloof aan de bijzondere roe ping van het eigen Russische volk, wanneer het orthodoxe gezichtspunt op den achter grond raakt. Zoo ontbreekt bij Tsjechow, wiens vage toekomstvisioenen in de geschiedenis der Russische letteren zoo'n buitengewone ver maardheid hebben gekregen, dit nationaal messianistisch element. Tsjechow's visie van het leven zijner dagen is, dat het niet-opge- wassen-zijn tegen het practische leven kan samengaan met onbedorven goedheid des harten, en een wereld van zooveel goede menschen kan niet volkomen ongezond en ten verderve gedoemd zijn. Steeds dezelfde tegenstelling, in alleriei variaties, tusschen den mensch zooals wij hem zien in het dagelijksche leven en den potentieelen mensch En dit Russisch dua lisme komt wel in bijzonder scherpen vorm tot uiting bij Gogolj Pessimisme over het heden en optimistische toekomstvisioenen geen kunstenaar heeft deze tegenstelling in scherper vorm uitgebeeld dan Gogolj Spreker beschrijft vervolgens hoe Poesjkin de menscheüjke persoonlijkheid, onbevredigd door het leven en verlangend naar een zui verder, hoogere harmonie, in zijn werken verheerlijkt Een van Poesjkin's groote daden in de geschiedenis van Rusland's geestelijk leven is het geweest, dat hij dit motief heeft geïntroduceerd in de letterkunde. Hier vond het een vruchtbaren bodem Het is een der componenten van de idealistische toekomst- hope van zoovele auteurs, die gelooven aan een metamorphose van het thans zoo onge lukkige menschenbestaan, aan een hooger type van leven, waarin de voortreffelijke psychische en ethische qualiteiten der men schen beter tot hun recht zullen komen Uit den aard der zaak was bij het Russische volk met zijn diepgeworteld Grieksch-ortho- dox opstandingsgeloof de bodem voor zulk een optimisme gunstig. Naast dit soort van idealisme in a! zijn meer of minder religieuze, meer of minder siavofielet. meer of minder vage nuances, slaan de rationalistische ideologieën van allerlei typen van „realisten" Ook bij hen vinden wij veelal naast een pessimistische veroordeeling van het heden een optimis tische toekomst-verwachting Door hun maxi- malisme en „rechtlijnigheid" zijn -ook zij typische vertegenwoordigers der „breede" Russische natuur Spr treedt vervolgens in een uitvoerige vergelijking tusschen Dosto jewsky en L Tolstoj, waarbij hij er op wijst, dat het „raadsel Tolstoj" zijn oplossing vindt ïn de constateering van een strijd tusschen twee levensprincipes, die elkaar voortdurend bestrijden en daardoor elkaar telkens op nieuw voeden met frissche kracht Spr. wijst voorts op het optimisme van den moralist Tolstoj en geeft aan hoe zijn drama De macht der duisternis Dostojewsky's stel ling illustreert dat het in den aard van den Rus ligt om zich hals-over-kop in den afgrond te storten, maar, hoe dieper de val, des te onweerstaanbaarder is de drang tot boete en loutering Spr behandelt vervolgens Toergenew. de vermaardste literaire representant van het realisme, wiens Bazarow uit „Vaders en kinderen" heeft bevonden, dat allerlei wat de menschen voor iets reëels plegen te hou den niet is, nihil. Voorts Tsjernysjewsky en Dobroljoebow. Pisconsky, Gontsjarow, Leskow en anderen, om vervolgens stil te staan bij de moderne of, zooals de Russen zeggen „decadente" kunst, die een uitermate bont tafereel vertoont door het dooreenloopen van verschillende traditie* der klassieke Russische letterkunde met allefhande gees telijke en letterkundige slroomingen van West Europa, maar waarin toch eenige groote figuren domineeren als Gorjky, Andrewjew en Alexander Blok. is het 10 jaar geledendat dc groote dichter Richard Dehmel, die met Liliencron als de beste Duiische lyricus van den laatsten tijd beschouwd wordt, te Blankenes bij Ham burg overleed. Dehmel werd in 1863 te Wendisch- Hermsdorf in Brandenburg geboren. Te Ber lijn en Leipzig heeft hij vooral de natuur- en staatswetenschappen bestudeerd, waarna hij in 1887 op een dissertatie over het ver zekeringswezen promoveerde. Eerst na 1895 heeft hij zich geheel aan de dichtkunst ge wijd. In tegenstelling tot Liliencron stond bij hem niet de impressie doch de gedachte op den voorgrond, hij was sterk mystiek en ruetaphysisch aangelegd. Hoewel hij veel met de baanbrekers van het naturalisme omging, deelt hij hun. theorie niet-, poëzie is voor hem een levens uiting van den geheelen mensch. waartoe menscheüjke rijpheid noodi? is en die ook de zinnelijkheid adelt. Geen wonder dus dat zijn lyrische bundels „Erlösungen; „Lebens- blatter". „Wëib und Welt", „Aber die Liebe" in hoofdzaak liefdeslyriek bevatten, zij het dan ook. dat overal Dehmel's opvat ting van de liefde als kosmische beweeg kracht doorschemert. Ook sociale tonen worden aangeslagen, zoo in het gedicht „Arbeitsmann" en het „Ernteüed". Van zijn werken als dramaticus noemen wij zijn mysteriespel „Lucifer"; van zijn latere* lyriek zijn bundel: „Schone wilde Welt". Sinds 1906 is een uitgave van de vol ledige werken in 10 dcelen van dezen groo- ten Duitschen dichter verschenen. Bij Gorjky treedt onevenwichtigheid sterk naar voren, uitvloeisel van de onevenwich tige periode, waarin hij geleefd heeft, waar in de Russische wereld een ziekteproces heeft doorgemaakt, dat nog niet zijn einde bereikt heeft Andrejew is de pessimist, die in het menschenleven, ook al nemen wij aan, dat dit door hoogere machten bestuurd wordt, toch geen zin weet te ontdekken en het daarom diep ongelukkig acht. De grootste letterkundige figuur uit het eerste kwart der twintigste eeuw is echter Blok. Bij hem vinden wij in een nieuwen vorm de zoo vaak herhaalde tegenstelling tusschen het deprimeerende leven van eiken dag en een onbestemd ideaal terug. Spr. neemt vervolgens nog enkele andere schrij vers, o.a. den jong gestorven dichter Sergy Jesenin, die ons aan Blok's vaag, visionnair idealisme doet herinnerenvoorts de ver tegenwoordigers van de z.g. „proletarische letterkunde" als P S. Kogan en F. Glad- kow-, de met-communistisch^ schrijvers der Sovjet-unie, de popoettsjiki of „meeloo- pers" als Piljnjak. Lwanow, Lidija Sejfoel- lina en hij besluit Wanneer wij Rusland's klassieke letter kunde met een blik overzien en onze alge- meene indruk in een korte formule samen vatten, dan kunnen wij zeggen, dat deze letterkunde, de ziel den geest des men schen heeft liefgehad al* iets beters dan de wereld, waarin wij menschen leven en velen, in het algemeen de niet-rationaïis- ten voegen daarbij de menscb is zuiver der en edeler dan zijn daden. Dit geloof aan den mensch, at of niet religieus getint, al of niet culmineerend in de verwachting van een hiernamaals, i* het optimistische element der Russische letterkunde. Zoolang de mensch zooveel zuivere goedheid bezit, vormt deze een tegenwicht tegen de neer drukkende werkelijkheid om ons hoen; stemt deze tot pessimisme het optimism- klimt er tusschen door en eindigt veelal daarmee, dat het domineert. Deze stem mingen der letterkunde weerspiegelen de stemmingen der levende menschen, en wan neer zij zoo krachtig, zoo voortdurend tot uiting komen, als dat bii Rusland's groote schrijvers het geval is dan moeten zij wel heel diep wortelen in den Rusrischen peest, en het ware verbluffend, wanneer zelfs ••en langdurige en inErrüponde revolutie zc had uitgeroeid. Maar wat de toekomst ook moge bren gen, de groote klassieken zijn en blijven een onvervreemdnaar bezit van het Rus sische volk en tevens: een welsprekend getuigenis van zijn geestelijke waardezij zijn dat niet alleen door hun zuiver lite raire qualiteiten. maar nog meer door de suggertieve kracht, waarmede zij ook aan ons, die andere menschen zijn, het Russi sche gemoed en het Russische optimisme begriipeüjk en aannemelijk maken en daardoor ook onze horizon verruimen. De 355ste Dies Natalis der Leidschr Hoo- geschool. (Stadsnieuws, le Blad). De wettelijke regeling van het hypotheek* recht; een ontwerp tot herziening samen gesteld. (3e Blad). Het strafproces tegen Salomon Liebermann (3e Blad). Binnenkort is een algemeene maatregel van bestnnr in zake de eiernitvoercontrole te wachten. (Binnenland, 2e Blad). Rondom de Vlootconlerentie. (Buitenl.. Ie Blad). De hoofdredacteuren der Rote Fahne cn Hnmanité gearresteerd. (Buitenl le Blad). Brazllië's vice-president bij een verkie- zingsrelletie zwaar gewond. (Buitenl., le B!.). Voordracht van mevr. Ina BontlierBakker. In de gisteravond gehouden maandeiyk- sche vergadering van de Maatschappij der Nederlandsohe Letterkunde, heelt mevr. Iria BouaierBakker, een voordracht gehouden over: „De menschenriei in het sprookje". Oud als de menschheid is, heeft a.dus spr. al wat haar ontroerde en bewoog, zich om gezet in verha.en. Het levend vernaai eerst, dat-ging van mond tot mond. Een ieder legda er iets van zichzelf in, bracht er in naar vo-i en wat hem zelf het naast lag. Tot het niet meer was de stem van één ziei, maar vau d e menschenae'.het geschenk van den mensch aan al wat menschelgk is. Het zijn fali6 hartstochten die er laaien in (ie sprookjes. Jaloezie,* haat en moord vlam- mer op uit het oordeel van Sneeuwwitjes' spiegeltje. Ijverzucht en wantrouwen doen de bleeke spoken van het verleden oprezen voor Blauwbaards vrouw. De Prins gaat er, en weki de slapende roos in het doornenbosch uit den droom der onbewust heid. Voor den Wensch opent zich de berg Sesam, en er naast jaagt dezelfde macht naar het Bezit. Van ge'.d en goed, maar ook van den ge'jefde, en de kleine 'Zeemeermin aanvaardt haar Igdens tocht, tot den dood toe. Om dat andere, ede'.e bezit, den triomf van den geest, strqdt Biket met de kuif, met een slapende ziel. De Slimheid kruipt en intrigeert in Klein Duimpje en De Ge laarsde Kat, en tasschen dit alles gaat het Kind in een lange pelgrimsvaart. De Vogel, vluchtige snelle, zweeft waarheen slechts onze gedachten reiken, geest, die in het droomleven zich weet te bevrijden. Als de Asschepoesters in het leven .in den nacht zich wreken over den harden nuchteren dag en rijden in de gouden koets naar het feest hunner droomen. Maar in een hei van wrok en vereenzaming en booze her nqe- ring smacht Inger. het meisje dat op het brrwid trapte. Zoo, mengeling van bonte levende beelden is bet snrookje, gebonden aan géén tijd. Het staat, a'dus besloot spr., naast ons eigen leven. b^f ziet on aan, en we weten: liet is ons diepste zelf. Geslaagd voor het candidaatsexnmen geschiedenis de heer J. F. E. Ei na ar (Lei den); doctoraal-examen rechtsgeleerdheid de heeren G. H. Aeyelts (Den Haag) en W. H. G. Bos (Den Haag). Jaarvergadering Ring Leiden en Omstreken. Gisterenavond hield het Ringbestuu: net de afgevaardigden der aangesloten Ver enigingen in hel gebouw Nathana' iar 7de jaarvergadering welke zeer goed be zocht was. Verschillendp zaken voor het komende jaar werden weder besproken Het jaarverslag door den secretaris uiig» bracht werd onder dankzegging goedgekeurd alsook hef jaarverslag van don penning meester, dat ^en flink batig saldo aanwees. Beide functionarissen werd dank geb^ ht voor het zeer vele pn goéde werk ir het afgcloopen jaa»- voor den Ring gedaan In het afgcloopen jaar waren weder ver schillende Vereenigingen tot den Ring toe getreden zoodat er thans 25 vereenigingen aangesloten zijn De heeren C Koenen G Zitman en C. R v d Zeeuw werden met groote meerder heid v. stemmen herkozen Inde plaat? van den heer v Bemme| die riet herkiesbaar wac werd gekozen de heer i .1 van Kamp. j Met algemeene stemmen werd de heer v Bemmel tot pere !i<j benoemd De besprekingen hadden een aangenaam en vlot verloop.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 1