70ste Jaarvan?
MAANDAG 16 DECEMBER 1929
No 21398
lofficieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
HET 10-JARIG BESTAAN VAN HET VOLKSGEBOUW.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cis per regel voor advertentien uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiên 35 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
maximum aantal woorden van 30
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2 35. per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post 2.35 portokosten.
ƒ018
„0 18
I nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
HINDERWET.
I Burgemeester en Wethouders van Leiden
lengen ter algemeene kennis, dat door
la vergunning is verleend aan J. A.
fciek eD rechtverkrijgenden tot het oprich-
q van een meubelmakerij in het perceel
tvenlouwensteeg No. 17, kadastraal be.
i gemeente Leiden, Sectie H. No. 3418.
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN
Burgemeester.
VAN STRIJEN. Secretaris
iLeiden, 14 December 1929. 9463
IrclTE VARKENSMARKT TE LEIDEN.
„jrgemeester en Wethouders van Leiden
«ogen ter algemeene kennis, dat zij, in
rbc>nd met het vallen van den len Kerst-
-s en den Nieuwjaarsdag op Woensdag,
tóbeD besloten de vette varkensmarkten
L 34 en 31 December a.s. in plaats van
I die dagen te doen houden op Maandag
|en Maandag 30 December a.s.
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
Burgemeester
VAN STRTJEN. Secretaris
Leiden. 16 December 1929. 9464
Prof. dr. N. Ph. TENDELOO.
lïcespraak van den voorzitter van het
troldigingscomité dr. G. O. E. Lignac.
ïoewel het de wensch was van prof. dr'.
I Ph. Tendeloo, hoogleeraar in de a!ge-
Ine ziektekunde, ziektekundige ontleed-
fcie en gerechtelijke geneeskunde aan de
tvlsche Universiteit, om den dag van zijn
twintig-jarig jubileum onopgemerkt
'j te laten gaan. is de jubilaris ten
(och gezwicht voor den op hem
drang om zich niet te onttrekken
b'b huldiging in intiemen kring, die gis-
in het laboratorium voor alge-
-ae pathologie en pathologische anatomie
I bet Boerhaave-kwartier heeft plaats
Frof. dr. N. Fh. Tendeloo.
Deze huldiging, die een strikt onofficeei
karakter droeg, heeft plaats gehad in het
daartoe feestelijk versierd trappenhuis tegen
over den ingang van het nieuwe monumen
tale laboratoriumgebouw, waar het borst
beeld van prof. Tendeloo het geschenk
van medewerkers, vrienden, oud-leerlingen
en leerlingen temidden van bloemen en
planten op een voetstuk geplaatst was
Bij het binnenkomen van den jubilaris
met ziin echtgenoot? bood mevr Lignac aan
mevr. Tendeloo bloemen aan
Dr G 0. E. Lignac. voorzitter van het
huldigingscomté sprak vervolgens prof Ten
deloo als volgt toe:
In dezen iagenden en jachtenden iijd
aldus spr nu de techniek er zich op
toespitst het tempo steeds te versnellen, kan
de mensch dit alles nauwelijks op den voet
volgen Hij heeft behoefte aan rust: zulk een
rustpunt is thans, nu het een kwart eeuw ge
leden is, dat gij. hooggeleerde heer, het ambt
van hoogleeraaT aan de Leidsche Universi
teit aanvaard hebt. aangebroken Allen, die
belang stellen in uw werk en uw persoon,
zijn in dezen tijd in hun gedachten vele
jaren teruggegaan en hebben met u nog weer
eens alles doorleefd
Sympathiek is het. wanneer men U. den
man die op het hoogtepunt van zijn kunnen
en kennen staal, met achting over zijn leer
meesters hoort spreken Wat zouden uw
leermeesters Siegenbeek van Heukelom en
Mac Gillavry wel gezegd hebben als zij
thans hier aanwezig hadden kunnen zijn!
Zij zouden ongetwijfeld met trots naar U
opzien en U gaarne beschouwen als der
Dritte im Bunde. De een is u voorgegaan in
de ziektekundige ontleedkunde, de andere in
de algemeene ziektekunde Zoodra stond ge
niet op eigen beenen of ge gingt volstrekt uw
eigen weg
In uw meesterwerk de „Allgemeine Patho
logie", tot stand gekomen tijdens uw hoog
leraarschap te Leiden, komt dit duidelijk
naar voren. Physiologie. pathologische phy-
siologie en ziektekundige ontleedkunde
komen hier beurt om beurt aan het woord,
ieder krijgt zijn deel, niet te veel. doch ook
niet te weinig Gij zijt er wonderwel in ge
slaagd, ze harmonisch te verbinden. We
waardeeren in dit boek de korte en scherpe
wijze van uitdrukken, al eischt het van den
lezer ook een maximum van aandacht en
concentratievermogen. Wat niet rijp is,
wordt er zorgvuldig uit geweerd Van het
fonkelnieuwe, dat zoo dikwijls aan het
wetenschappelijk firmament schittert als een
meteoorsteen, blijft dikwijls niet veel meer
over dan 'n hoopje dorre a9eh Het moet nog
eens en weer eens door verschillende onder
zoekers worden onderzocht, hun resultaten
moeten eensluidend zijn. zult ge waardig
keuren om het in uw boek op te nemen
Waardeering is niet uitgebleven Wenden
wij ons naar het oosten, dan is bekend, d^t
uw boek in Duitschland algemeen geroemd
wordt, zelfs verder nog in Japan en wel in
Tokio wordt het herhaaldelijk geraadpleegd
Keeren we ons naar het westen dan weten
we, dat de hoogleeraar Krumbhaar uit Phi
ladelphia zich vier maanden lang onder uw
rechtstreeksche leiding heeft gesteld, alvb-
rens hij zijn ambt als hoogleeraar in de al
gemeene ziektekunde en ziektekundige ont
leedkunde in Philadelphia aanvaard heeft
Eindelijk heeft men uw goedkeuring voor een
vertaling van uw boek in h?t Spaansch ge
vraagd.
Op het gebied der ontsteking hebt ge
grondbegrippen gevestigd Spr. herinnerde in
dit verband aan de collaterale ontsteking
door prof. Tendeloo reeds in 1902 proef
ondervindelijk aangetoond. Thans kan men
geen artikel over longfuberculose doorlezen
of men komt dit begrip tegen zij het ook
onder een minderjuisten naam als „pcrifo-
kale ontsteking" Het begrip is ihan? ook ge
meen goed der clinici geworden.
Meesterlijk is uw behandeling der anato
mische en hislologische afwijkingen, zooals
die bij tuberculose kunnen voorkomen. Gij
hebt de veelheid dezer ontstekingsachtige
veranderingen, zooals de tuberkelbacil die
kan teweeg brengen aangetoond en daarbij
levens weer gewezen op de bel eekenis van
prikkel'terkte en prikkelbaarheid als tegen
over elkaar staande factoren die den aard
der weefselveranderingen bepalen
Op de beteekenis der lymphogene ver
spreiding van de tuberkelbacillen voor d*
verbrpiding der tuberculose in het mensche-
.ijk organisme hebt ge gewezen meer en
meer aanhangers vindt uw opvatting over
hel tof stand komen der chirurgische nier-
tuherculose.
Hebben bijkans meer dan drie kwart
eeuw geleden de humorale en cellulaire
pathologie om den voorrang gestreden en is
de strijd welhaast beslecht ten voordeel?
der laatste, thans voegt zich, en onver
breekbaar verbonden mei de cellulaire pa
fhologie de constellatie pathologie er aan
toe.
Gij zijt de vader van dit uw troetel
kind Gij wijst er op. dat voor de totstand
koming eener ziekte steeds vele factoren
moeten samenwerken, dat wij ons niet te
vreden kunnen stellen met de kwantiteit en
kwaliteit dezer factoren, doch. ook hun
ruimtelijke en tijdelijk* verhouding moet op
gespoord worden Het principe hierin ver
werkt nast gij ook toe op he! probleem der
erfelijkheid.
Interessant is het na te gaan. hoe in uw
crootendeels Rotterdamsch werk. .Studiën
über Ursachen der Lungcnkrankheiten" de
constellatiepathologie in embrvonalen vorm
aanwezig is Hiermede komen wij tot het
gebied der ziektekunde, dat uw bijzondere
voorliefde heeft: de longpatholo^ie
Ts uw verklaring over het mechanische
ontstaan van longemphvscem welhaast
overal geaccepteerd, toch laat dit gebied der
longpathologie u niet los On revient tou-
jours k son premier amour. Thans wordt
het vraagstuk onder uw leiding geheel vol
gens uw inzichten door assisten verder uit-
gewerkt.
Ik ben mij wel bewust, aldus spr. dat ik
niet volledig kan zijn in het opnoemen
uwer wetenschappelijke vondsten Toch wil
ik nog even naar voren brengen, dat veel
van uw werk tot stand is gekomen in een
1 gebouw, dat niet voldeed aan de minste
cischer die men mocht stellen, ook niet op
hygiënisch gebied Wij betreuren het. dal
dit nieuwe laboratorium zoo geheel volgens
uw eigen inzichten gebouwd, niet eerder
door u in gebruik is kunnen genomen wor
den
Rest mij nog. aldus spr., één uwer ken-
I merkende eigenschappen als docent naar
voren te brengen In uw betoog zijt ge
I kristalhelder door vraagstelling laat ge uw
j toehoorder? meedenken: uit het eenvoudige
wordt stelselmatig het samengestelde opge-
1 bouwd Ongemerkt gaan deze eigenschappen
op uw assistenten over: uit hun betoog kan
de ingewijde den meestpr honren spreken.
Hot kon niet anders, aldus sprof wij
hebben ons opgemaakt om u ter gelegenheid
van uw 25-jarig hoogleeraarscbap pen aan
denken te schenken
Namens vrienden chirurgen, die sinds
jaar en dag van uw voorzichtig oordeel ten
bate hunner patiënten profiteeren. namen*
prosectoren, hoofd- en co-assistenlen, oud-
leerlingen en leerlingen overhandigde -pr
vervolgens den jubilaris een album vermel
dende de namen van hen, die tot het ge
schenk hebben bijgedragen, terwijl spr
aan mevr Tendeloo verzocht het doek. dat
liet borstbeeld tot nu toe aan de oogen ont
trok, te willen verwijderen.
Deze voldeed hieraan, waarna het beeld
bezichtigd werd
Het bronzen beeld is gemodelleerd door
den Hollandschen beeldhouwer Joh Wert-
heim (Prix de Rome J926^ en zal eerlang
een plaats krijgen op het trappenhuis, waar
gislermiddag de overhandiging heeft plaats
gehad.
Het beeld werd ontworpen door den beeld
houwer J. G. Wertheira en in brons gegoten
in de kunstgieterij Prowasecl» en Stöxen
alhier.
Nadat dr. Lignac den beeldhouwer had
dank gezegd voor de wijze waarop hij de
hem verleende opdracht heeft uitgevoerd,
vervolgde spr Zoo ooit. dan wordt bij prov
Tendeloo bewaarheid dat het uiterlijke een
weerspiegeling is van het innerlijke Wan
neer na lang wikken en wegen zich een
meening bij u heeft post gevat, dan zult gij
die hardnekkig met alle krachten die in u
zijn verdedigen geen duimbreed? grond
geeft gij gewonnen
De woorden compromie en concessie ko
men in uw woordenboek niet voor Het
vorschende en =cherpe. dat de beeldhouwer
in dit kunstwerk tot uiting heeft gebracht.
moge een ieder die hier algemeene ziekte
kunde en ziektekundige ontleedkunde be
oefent bezielen tot bevordering van den
bloei dezer wetenschappen, tot ho£l der
iijdende menschheid Het zij zoo.
Hierna nam prof Tendeloo het woord
Prof Tendeloo dankte met een geestig
speechje voor de hem gebracht buide.
Zijn dank zing in de eerste plaats
uit naar den beeldhouwer, den heer Wert-
heim en voort naar allen die aan dezt
huldiging hun medewerking hadden ver-
leend in het bijzonder dr Lignac
Hierna werden ververschingen aange-
boden, waarna het laboratorium werd be
zichtigd.
Bij de huldiging waren om aanwezig:
I prof dr. J H Zaayer. dr II H Maa9, di
recteur van het Academisch Ziekenhuis Ie
I.elden. dr S Kroonenberg directeur vai»
het Ned Isr Ziekenhuis te Amsterdam be
nevens tal van medewerkers. cud-leer!ingen,
'eerlingen en vrienden de meesten verge
zeld van hunne echtgenooten
De plechtigheid werd besloten met een-
gemeenschappelijken maaltijd in ..De Ver
gulden Turk
DE STADHUIS-KWESTIE.
Foto Bleuzé.
stuur van de Ver. „Het Volksgebouw", dat Zaterdag tien jaar bestond. V. i. n. r. zittend de heurun Carton G Wakka,
van Eek, F. Kooislra ©n M. G. Verwey. Daarachter staande in dezelfde volgorde, de hecren Schneider, Nicolaas,
Sasburg, Van Stralen en Huisman.
Nog een adxes.
De vereemging ..Opbouw" te Rotterdam
en de Vereeniging Architecten-Kern ,,de 8"
te Amsterdam hebben een «adres aan den
gemeenteraad gezonden, waarin zij- doen
opmerken, dat zij de discussies, de verschil
lende uitingen en adviezen in zake het
bouwen of herbouwen van het raadhuis t*
Leiden met groote belangstelling hebben
gevolgd en begrijpen, dat de vele indivi
dualistische arohitectuurstroomingen, die in
«->ns land tot uiting komen, het uiterst moei
lijk maker om tot een beslissing te ge
raken.
Vóór alles echter, dient, aldus adressan
ten, het vraagstuk zuiver gesteld te wor
den.
Wanneer men dit doet, vallen de volgen,
de feiten te constateerende stad Leiden
verloor door brand een belangrijk en kunst
vol bouwwerk uit de zeventiende eeuw; een
belangrijk gevelfragment bleef gespaard en
dient, zoo mogelijk, voor het nageslacht
bewaard te wordende stad Leiden behoeft
thans een nieuw Raadhuis.
Het verlies van een belangrijk historisch
bouwwerk is alleen te vergoeden door het
stichten van een bouwwerk van dezelfde
waarde voor dezen tijd, als het oude raad
huis het voor de zeventiende eeuw De
aanwezigheid van een fraai gevelfragment
mag in geen geval aanleiding zijn om. zon
der verder onderzoek, de plaats van het
te bouwen of te herbouwen r.tadhuis te be
palen. Het zoeken van de juiste plaats ic
het stadsplan is geen architectonisch vraac
stuk, maar één van zuiver stedebouwkun
digen aard dat dan ook als zoodanig be
handeld dient te worden.
Zeer wel achten adressanten het mogelijk
dat men na deze objectief stedebouwkuD-
dige studie tot herbouw op de historische
plaats besluit. Een zoodanig onderzoek is
niet alleen voor het verkrijgen van een
goede bvgiug met een waardige omeeving
van belang, maar. uit een oogpunt van
juist stedeboMwkundig beleid ook voor de
alnremeene verbetering van de stad.
Eerst na afloop van voren bedoeld on
derzoek kunnen één of meer architecten ;n
enkelvoudige of meervoudige opdracht met
het opstellen van een schetsontwerp voor
een nieuw raadhuis worden belast.
De vereenigrngen wijzen er op. dat hpt
te bouwen raadhuis oen practiseh gebouw
moet zün. geheel uit. doel, opcrave. en
materiaal gegroeid". Vóór alles moet me*
liefde en toewiidiner aan de oplossinar der
quaestie gearbeid worden.
Om deze reden verzoeker adressanten
den raad, alles te doen om te voorkomen,
dat de raadhuisquaestie tot een twistpunt
wordt tussohen verschillende groepen de-
bevolking of van eepziidi"?* deskundigen
nog geen beslissins te npmen in zake de
opdracht van het trehouw. doch de even
tueele opdracht te doen voorafgaan dof
een opdracht voor een objectief stede
bouwkundig onderzoek naar de juiste plaat
sing in het stadsplan. j
BUITENLAND.
Huldiging van den Leidschen hoogleeraar
dr. N. Ph. Tendeloo bij zijn 25-jarig profes
soraat (Stadsnieuws, lste Blad).
De 162sle algemeene vergadering van
„Bloembollencultuur" te Haarlem (3de en le
Blad).
De begrooting voor het Wegenfonds; ver
schenen is de memorie van antwoord op het
voorloopig verslag ("3de Blad).
De groote dijk tot afslniting der Zuiderzee
zal in 1932 gereed zijn (Binnenl.. 3e Blad).
Moedige redding bij een brand te Am
sterdam (Gemengd 2de Blad).
De politie heeft te Amsterdam huiszoeking
gedaan bij „De Tribune" (Gemengd, 2de
Blad).
BINNENLAND.
De juridische commissie van de Haagsche
conferentie (Buitenland, 2de Blad).
De Buitsche regeering krijgt een votum
van vertrouwen (Buitenland, 2de Blad).
Zaimis gekozen tot president van Grie
kenland (Buitenland. 2de Blad).
Mijn-moeilijkheden in Australië (Tel., le
Blad).
UITVOERING KOORKLASSEN
MEJ. RITMAN.
Mej. Ritman onderwijst heel wat meisje3
in de beginselen van de muziek en van het
zingen, tiet podium in de kleine gehoorzaal
stond tenminste vol met vriendelyke zang©-
r&sjee, van k.eine dreumesen tot ogna jonge
dames toe, toen wij er Zaterdagmiddag ec-nige
nummers van het gevarieerde programma
kwamen beluisteren.
Het lijkt dikwijls zoo eenvoudig de jeugd
koortjes in te studeeren, maar er komt toch
wei 't een en ander bg kijken, terwgl op
de leidster een groote verantwoordelijkheid
rust. Immers, van het onderwijs in de grond
beginselen der muziek hangt heel veel voor
de toekomst af. Voorzichttig moet de nog
latente eigenchappen tot ontwikkeling ge
bracht worden, evenals die der jeugdige
stembanden, welke nimmer geforceerd mogen
worden. Indien zulks wel geschiedt, wreekt
de natuur zich op wreede wijze en de orga-
neE zijn, tot rijpheid gekomen, onherroepe
lijk en meestal voorgoed bedorven.
Gelukkig gaat mej. Ritman met groote
omzichtigheid te werk en zij lijkt ons daarbij
het juiste paedagogische inzicht te oezittc-u,
om haar leerlingen door de dikwijls moei
lijke groei der ontwikkelingsjaren zonder
lonten heen te brengen.
Dc kinderen hebben er een blijkbaar plei-
zier in onder haar te zingen: een. smaakvol
programma, w.o. de bekende cantate van
de vertrouwde en sinds jaren beminde kindcr-
zangmoeder Catharine v. Iiennes en het
„Vijlde Scheppingslied" van Richard Hol,
heeft vele ouderharten verrukt. Mej. Ritman
wist met de uiteenloopende koortjes eer te
behalen. Wg zouden evenwel over het alge
meen wat meer uitdrukking wenschen; vooral
bij de kleintjes lijkt het dikwijls alsof een
juist begrip der teksten hun nog ontgaat. In
't bijzonder op de voordracht moet nog flink
gewerkt worden 1
Maar de hoofdzaak: liefde voor de zang
wordt hier toch wel aangekweekt. Wij ge-
looven dat de leerlingen van mej. Ritman wel
gedurende het geheele verdere leven het
woord „Kun je nog zingen, zing dan mee",
alle eer zullen aandoen. E)r heerschte een
uiterst genoeglijke sfeer en 9e wgze, waar
op twee peuters een overdadige bloemenmand
voor de geliefde leerares hot podium optor-
aten» wa? allerliefst. Vol dankbaarheid glun
derden de oogjes voor al helge°n mej. Rit
man hun reeds had büfrebracht. D° toekomst
voor de muzikale jeugd ziet er in Leiden
nog niet zoo e<rg somber uit!
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wiizigine:
A. VV. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij,
Piczastraat L Leiden De statuien ziin ge
wijzigd Wijziging handelsnaam thans:
Naamlooze Vennootschap A. W Sijthoff's
Uitgeversmaatschappij.