70ste Jaargang DONDERDAG 14 NOVEMBER 1929 No. 21371 STADSNIEUWS. academische examens. lW®enL")S(LeidCn) enC J A' dt' OP DEN DAG VAN HEDEN i TDISCHE WEEK. Het voornaamste nieuws van heden. EIDSCH DAG BLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIEN: 30 CU per re3e' V00T advertentiën uit Leiden en plaatsen waar jgenUcbappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere dvertenliën 35 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend tij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30 ilncasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven Cts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 2 35, per week Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco per post ƒ2.35 -f portokosten. OU .0.1» nummer bestaat uit VIER Bladen EERSTE BLAD. STE VOLKSBIJEENKOMST. kille Novemberdagen met storm, regen iniienkort wellicht hagelvlagen zijn aangebroken en met hen de avonden. we de gezelligheid en vooral wat jkheid zoeken om de troosteloosheid het bestaan te ontvluchten, is de groote verdienste van de Com- voor de Yolksbijeenkomsten om lagen der eenvoudige bevolking te genieten van animeerende kunst, die grijpt, maar den toehoorder er eens heelemaal uithaalt en een ge- van behagelijkheid schenkt. Met het iani"-ensemble zijn de actieve orga- iren steeds gelukkig, het bracht ook ivond weer een programma vol af- ing en de rondborstige immer opti- sche conferencier Adriani weet. on- gehuld in zijn wat somber aandoend artistenpakje, toch onmiddellijk zijn ïrden vrienden te pakken. Dat is een bij wien je dadelijk voelt, dat hij de zware taak om zijn publiek uit il van hun veelvuldige beslommerin- [te halen, volkomen opgewassen is: reeljarige routine op dit gebied doet eren. Moppen, die misschien wel niet (sprankelen van geest, maar die men fin gemoedelijken avond toch altijd hoort, strooit hij de zaal in. Op relijk-collegiale wijze introduceert kornuiten, die soms nog niet dat- podiumgemak bezitten, maar door [over de vrees van het eerste oogen- rolkomen worden heengeholpen. ging het ook nu weer hij leidde |d vrienden Herman Stenz, de humo- lugust de Laat, ook hier bekend door )foon en radio, de warmklinkende in Jan Arendse en de bekoorlijke Wil- falker, wier charmeerend en vriende- )praanstemmetje vergoedde wat haar •beid in actie wellicht onlbrak. ,,De ide zangers" trokken de aandacht door goed voorgedragen chansons over het Ivallige en avontuurlijke artistenleven ij! het onverwachte intermezzo van dreigenden, dikken politiedienaar in ïummer een oogenblik van uitbundige iioit bracht. Ook naar de prestaties het Nyapiankwartet werd met ge- ïn geluisterd ,al kwamen deze zangers iet oude nummers van hun repertoire, it Residentie-trio zorgde voor een voor lijke omlijsting van het smaakvolle en fts grofgesehikte bouquet van cabaret iers: de violist bezit een meesterlijke ?sslreek" en de accompagnateur Wm- ïan zorgt voor een beschaafd-beschei- [begeleiding. Met veel genoegen hebben '^idenaars de kennismaking met dit :ijdige begaafde ensemble hernieuwd, ize zangers zullen zeker weer eens willen komen in de stad. waar men 'altijd met zulk een uitbundig applaus fast. avond werd geopend door den voor- fjr van de Commissie den heer R. van p. die een welkom toeriep aan den pmeester, het bestuur van de 3 October buiging en de talrijke aanwezigen Jf;r maakte van de'ze gelegenheid ge- lf- den trouwen bezoekers dezer bijeen zien namens de Commissie nogmaals püjk dank te zeggen voor de hulde .^bracht, ter gelegenheid van het lang bestaan. Tevens wees hij er op, J mochten onverhoopt door enkelen ge pit worden nu of op de komende avon- P de orde te verstoren, de Commissie P.1 besloten was zeer streng hiertegen te lp optreden. R. goed na afloop van deze ge- pjde uren zooveel opgewekte gezichten Jijen: dit is een teeken, dat het doel Tikt was! Voor het candidaale-examen de dames A. van Traa j. ,am'; A. J, G Plantenga (Den Haag) l' rianienga luen naag) i j" oWr».n de Rochemont (Den Haag'1 Lt rjmi a °i n (Scheveningen); voor U, "^«amen wis- en natuurkun- H liLi °e heeren G- van Kleef (Alphen examen wis- en natuurkun- HET TELEFOONBELEID EN HET GESPREKKENTARIEF. w'ï 7' G Zonnenberg (Rotterdam) kt,..: °'aa'-examen rechtsgeleerdheid Nieuw verweer van mr. Knibbe. Onze stadgenoot mr. P O. Knibbe schrijft in Econ.-Stat. Berichten over het telefoon- beleid in Nederland o.m.: Thans .nu de stille strijd, welke, naar verluidt, gevoerd is tusschen den admini stratieven en den technischen telefoon dienst, dank zij de automatiseering. ten gunste van den technischen dienst is be slist, zijn tevens voorstellen gekomen, welke op ontstellende wijze blijk geven dat zoozeer het contact met de telefoon gebruikers is verloren, dat een bekrompen dienstinzicht doorgevoerd wordt ten koste van het waarachtige belang van een vlot telefoonverkeer Blijkbaar heeft het Hoofd bestuur der P.T.T. zich geen deugdelijke rekenschap gegeven van het feit, dat de Rijkstelefoonnetten nagenoeg alle zeer klein zijn. zoozeer zelfs, dat dooreengenomen in ruim 96 pCt. der netlen gemiddeld per abonné per dag geen twee gesprekken wor den aangevraagd. Zonder meer is toch dui delijk, dat in dergelijke kleine nelten niet de theorieën opgaan, opgesteld met het oog op het verkeer in wereldsteden. Geen ver gelijking is voorts gemaakt met bijv. de toestanden in Denemarken en Zweden, waar een zeer ontwikkeld telefoonverkeer wordt aangetroffen met vast abonnement. Geen rekening is ermede gehouden dat in Amerika, waar het telefoonverkeer zijn grootste uitbreiding heeft verkregen en waar alleen reeds 59 pCt. van alle telefoon toestellen ter wereld zijn, in netten van den omvang der Rijkstelefoonnetten, alge meen en welbewust het vaste abonnement wordt gehandhaafd, om de eenvoudige re den. dat dit tarief, het minst remmend op het telefoonverkeer inwerkt en ook overi gens het doelmatigst is. Ondanks dit alles wordt in Nederland voorgesteld, het be proefde en op prijs gesfelde vaste abonne ment, te vervangen doot een voor zeer ve len hatelijk gesprekken tarief cn wordt dit verkeersprobleem op ietwat middeleeuw- sche manier opgelost, door 30 pOt van het telefoonverkeer om hals te brengen. Zelfs in Duitschland kent men een der- gelijken overmatigen invloed der telefoon- administratie niet. Aldaar wordt het ge heel e postbedrijf, de telefoon inbegrepen, tegenwoordig bestuurd door een Verwal- lungsrat, gekozen uit den Reichstag, uit den Reichsrat. uit het personeel van de Rciohs- post en uit handel en nijverheid, waarbij nog komt een vertegenwoordiger van den minister van financiën, welke Verwaliungs- rat met voorstellen bij de regeering komt. Daarmede vergeleken is het verzoek om instelling eener Staatscommissie, om op korten termijn rapport uit te brengen om trent de voor de Rijksnetlen meest wen- schelijke* tarieven .alleszins redelijk. Zulks te meer, omdat er geen noemenswaardige technische bezwaren legen opschorting van het tellen der locale gesprekken bestaan en inzonderheid de zoozeer gewensche auto matiseering ongestoord voortgang kan hebben. Vooral bij deze herziening komt zeer sterk uit, hoezeer de verantwoordelijkheid voor den gang van zaken berust bij een instantie, die volgens de wet geenerlei ver antwoordelijkheid draagt. De tegenwoordige minister van waterstaat vond bij zijn op treden een begrooting -gereed, waarin net gesprekkentarief was verwerkt, terwijl hem tegelijkertijd een daarmede in overeenstem ming zijnde algemeene maatregel van be stuur werd voorgelegd, welke evenmin op dat moment voor wijziging vatbaar was. Ook de Tweede Kamer wordt, zonder dat de bezwaren bij de behandeling der vorige postbegrooting in zoo overstelpende mate naar voren gebracht, zijn ontzenuwd en zonder dat betere voorlichting wordt ge geven ,voor een fait accompli geplaatst. Dit alles in aanmerking nemende en gezien de bij zoo talloos vele telefoon- verbruikers bestaande meening, dat van bovenaf een tarief wordt doorgedreven, dat voor hen ongeriefelijk of schadelijk en ge woonlijk beide zal zijn en dat het tele foonverkeer onnoodig beperkt, is het daar om thans meer dan ooit gemotiveerd door een Staatscommissie meer licht te ver schaffen. Bij een juist gevoel voor harmo nieuze verhoudingen, zou ook de telefoon administratie zelf de instelling van een dergelijke Staatscommissie moeten toe juichen. Hqe de geestesgesteldheid bij de telefoon- adminislratie is, blijkt echter wel zeer duidelijk uit het weglaten uit het Verslag over 1928. van de cijfers, betrekking heb bende op het aantal locale gesprekken, welke er voorheen wèl in werden opgeno men. Door deze tellingen, welke wel zijn gehouden en welker resultaten bekend zijn, niet in het Verslag op te nemen», wordt aan alle belanghebbenden, hoog en laag. voorgoed de gelegenheid ontnomen om een juist inzicht van het telefoonver keer te erlangen Uit deze en andere om standigheden ontvangt men den indruk, dat de telefoonadministratie liever allerlei verkeerde denkbeelden laat voorbbestaan, dan door zoo volledig mogelijke voorlich ting aan het publiek een goed inzicht in de bedrijfsvoering te gunnen. Hoe grooter de verwarring overigens, hoe grooter is immer de mogelijkheid geweest om bepaalde voorstellen door te zetten. Als laatste geste kan ik voorts wijzen op de scheiding, voor de eerste maal in de begrooting voor 1930 gemaakt .tusschen de interlocal en internationale telefonie eenerzijds en de locale telefonie anderzijds. Volgens deze thans gemaakte indeel ing levert de interlocale en internationale tele fonie een geschat voordeel op van f. 5.174.100 en de locale telefonie een ge schat nadeel van f 1.072.500. Zooals van zelf spreekt, hangt alles af van de grens lijn. welke men voor de verdeeling trekt. Door allerlei kosten zooals bijv. die voor binnenleidingen en onderhoud van aanslui tingen, aanleg en onderhoud van locale kabel- en luchtnetten, enz. enz. „uit sluitend" ten laste der locale telefonie te brengen .ofschoon deze voor een zeer be langrijk deel ook dienen voor het inter- locaal en internationaal verkeer, is voor de locale telefonie een te kort gecreëerd. Boekhoudkundig moge een dergelijke schei ding op haar plaats zijn. fout gaat hij, die er ten aanzien van de tarieven ook maar eenige conclusie op zou willen bouwen. Waar de strijd echter juist gaat om de locale tarieven, zal als de administratie deze bedrijfstaktiek weet te handhaven, nimmer met kracht op verlaging of wijzi ging dier tarieven meer kunnen worden aangedrongen en zullen de telefoongebrui kers tevreden moeten zijn met wat de ad ministratie hun genadig uit eigen beweging zal toeschuiven. Wordt daarom thans de strijd om het doelmatig telefoontarief door de gebruikers verloren, dan zal het èn voor de volksvertegenwoordiging èn voor de telefoonverbruikers èn voor ons geheel e Nederlandsche volk voorgoed onmogelijk zijn om op het te voeren lelefoonbeleid •hun rechtmatigen invloed uit te oefenen. De telefoonadministratie speelt een hoog spel. Moge de uitkomst toonen. dat de aan geslotenen daar niet de dupe van zijn ge worden. In de M. v. T. op de Staatsbe groting wordt van minister Reymer ge zegd. dat het hem een eere zal zijn, zoo zijn beleid overeenkomst zal hebben o.a. met dat van minister de Marez Ovens. Het zij mij vergund de hoop uit te spre ken, dat het den tegenwoordigen minister van waterstaat moge gelukken althans op hel gebied der telefonie, zijn bekwamen voorganger ver te overtreffen. VEREEN. „OUD LEIDEN" Op uitnoodiging van de vereeniging „Oud- Leiden" heeft gisteravond mevrouw M. L. H EerdbeekClaasen uil Katwijk-aan-den- Rijn in een der zalen van het Stedelijk Mu seum „de Lakenhal" voor een vrij groote *n aandachtig luisterende schare een lezing ge houden over „Het Sant en zijne bewoners", waarbij tal van _projecties het gesproken woord verduidelijkten. Na de pauze ver toonde de spreekster een aantal hoogst inte ressante lichtbeelden van den Rijn tusschen Leiden en Katwijk en van het dorp Katwijk- aan-Zee. Een hartelijk applaus dankte de spreek ster voor haar mooie voordracht. De voorzitter, prof. van Blom, die haar ook bij het auditorium had ingeleid, betuigde aan het 9lot der lezing nogmaals den dank der aanwezigen aan mevrouw Eerdbeek. PERMANENTE TENTOON STELLING VAN BOEKEN EN PRENTEN. De firma Burgersdijk en Niermans, „Tem- plum Salomonis", Nieuwsteeg 1, heeft het aardige denkbeeld gehad een apart zaaltje in te richten ten einde daar van 1 Januari a.s. af een permanente tentoonstelling van bceken en prenten te houden. Ter inleiding heeft zjj een expositie gearrangeerd van reproducties van prenten van oude mees ters, hoofdzakelijk Ho'.landsche, zooals Rem brandt, Lucas van Leyden en verder Aver- kamp, Nic. Maes, Vincent van Gogh, e.a. Al deze reproducties zijn afkomstig van de Reichsdruckerei te Berlijn. Hef ligt in de bedoeling deze tentoonstel ling maandelijks te veranderen en aldus beur telings oude en nieuve boeken en prenten, fotografische kaarten e.d. te exposeeren. De tentoonstelling is ondergebracht in een stemmig zaaltje, waar gelegenheid is tot rustige bestudeering en bezichtiging. De toegang is vrij. HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Wijziging: Gebrs. Lafeber, Oude Vest 79, Leiden, Kuiperij-Fusthandel. F. Lateber, Leiden. (Huwelijksch Voorwaarden). is het 125 jaren geleden, dat Aagje Deken, begaafd Ned. dichteres en romanschrijfster, overleed. Den lOden December 1741 werd deze schrijfster bij Amslelveen uit een boeren familie geboren waarna zij in het Amster- damse'ne weeshuis „d'Oranje appel" tot 1767 werd opgevoed. Zij werd juffrouw van gezelschap o.a. bij een Weduwe Bosch, met wier dochter Maria tezamen zij een bundel „Stichtelijke Gedichten" vervaardig de. die Aagje na Maria's dood in 1773 deed verschijnen. In 1776 kwam zij in aanraking met Betje Wolff, met wie zij haar verder leven heeft gewoond en gewerkt. Behalve de werken, die zij tezamen met Betje Wo'if schreef en waarop haar roem berust Co.a. ,,His!orie van Mejuffrouw Sara Burger hart"; „Historie van Willem Lecvend"; „Historie van Cornelia Wildschut of de ge volgen der opvceding". etc.), verscheen van haar hand „de Goede Eerzucht", „Mijn offerande aan het Vaderland", „Liederen voor den Boerenstand", .Liederen voor ouders en kinderen", etc. Ongeveer gelijk tijdig zijn Aagje Deken en Befje Wolff over leden; de eerste 14 Nov. 1804. de tweede .9 dagen eerder. In 1884 werd te Vlissingcn een monument ter eere van beide schrijfsters onthuM. Voordracht van Raden Adipati Aria Ahmad Djajadinnigrat, In het uitstekend bezette groot-auditorium der Universiteit heeft gisteravond de heer Raden Adipati Aria Ahmad Djajadinnigrat op uitnoodiging van de Senaats-commissie voor de Indische Week een voordracht ge houden over „De positie der regenten op Java en Madoera in het huidige bestuurs- stelsel." De ree tor-magni ficus, prof. dr. van Wijk, hield daarbij een korte rede ter in leiding van de Indische Week en zeide, dat een rector juist in het begin van zijn rectoraat bij uitstek in staat is zich een juist denkbeeld te vormen van de betee- kenis der koloniale gewesten en het belang van saamhoorigheid met het moederland. Immers onder de 2000 nieuw-ingeschreven studenten bevinden zich circa 400 uit Tndië afkomstig, waarvan 53 van inheemsche af komst Dat het contact tusschen de over- zeesche gewesten en de Europeesche samen leving steeds inniger wordt, bewees spr. door te herinneren aan de verkregen relaties van de Ned. Commissie voor Internationale Studie-aangelegenheden met de drie Indi sche hoogescholen; de Indische vertegen woordiging in de commissie voor Intellec- tueele Samenwerking en die in verschillende Voikenbonds-lichamen. waar de spreker van dezen middag zijn land representeerde. Daarna gaf prof. van Wijk het woord aan den heer Djajadinnigrat, die begon met op te merken, dat er veel waars schuilt in het gezegde van een bekend Nederlandsch staatsman, die beweerde, dat elk Tndisch sociaal, economisch of staatkundig pro bleem eigenlijk een Java-probleem is. Van de totale Indische bevolking van 50 millioen zielen, wonen er 36 millioen op Java en Madoera. zoodat mag worden aan genomen, dat elk probleem op Java min ol meer toonaangevend voor geheel Indië is. De waardigheid van regent is een zeer moeilijke In de eerste helft der 14de eeuw onderscheidde men in Indië een zgn kern- rijk. aan het hoofd waarvan de vorst stond en tal van vazalstaatjes, waarin de leen mannen dan machtig waren en een even groote pracht en praal ten toon spreidden als hun vorst Dit gaf aanleiding tot een hevigen strijd, welke eindigde met den ondergang der vazallen en de uitputting van Java. De vervallen staatjes werden grootendeels in beslag genomen door de O. I. Compagnie, die er een inlandsch bestuur aanstelde met aan het hoofd een regent, die zooveel mo gelijk in het bezit der oude rechten bleef, zooals de benoeming en het ontslag van ambtenaren, erfopvolging, enz. De bevolking voelde evenwel zeer goed. dat zij niet enkel en alleen meer werkte voor haar hoofd (den regent), doch ook voor de O I Compagnie, waardoor het contact van regenten en be volking steeds losser werd Het duurde niet lang of de regenten werden uitsluitend be schouwd als ambtenaar, ondergeschikt aan de Europeesche. Dit werd anders toen het cultuurstelsel werd ingevoerd, waarvan men den invloed en het gezag der regenten als volkshoofden onmisbaar achtte In het regeeringsregle- ment van 1854 kwam zulks tof uiting, ter wijl in het Tnd St bl van 1867 no 114 de rechten en plichten der regenten nader werden omschreven Maar na korten tijd trachtten de Euro peesche bewindhebber* wper direct in con tact te komen met de inlanrlsche bevolKmg met uitschakeling van de regenten die on der de leuze, dat deze laatsten te weinig algemeen ontwikkeld waren. BINNENLAND. Op 28 November zal H.M. de Koningin tw Amrierdam twee gedenkramen in de Engel- sche Kerk onthullen, (Binnenland. 3e Blad). De encephalitis-verwekker dooi prof. Aldershoff te Utrecht ontdekt? (Binnenland 3e Blad). Het rapport-Posthuma over den econo misch en voorlichtingsdienst is gereed. (Bin nenland, 3e Blad). De memorie van antwoord betreffende binnenl. zaken en landbouw; het persoons- kaaxtenstelsel wordt pas in 1933 ingevoerd. (Binnenland, 3e Blad). Bij Philips zullen Maandag eenige honder den arbeiders worden ontslagen. (Binnen land, 3e Blad). Verschenen is het voorloopig verslag der Tweede Kamer over de begrooting voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. (Kerk en School, 3e Blad), BUITENLAND. Naar een crisis in België. (Buitenland le Blad). Scheuring onder de Engelsche mijneige naren. (Buitenl. le Blad). Wijziging in de Roemeensche regeering. (Buitenl. le Blad). De organisatie-plannen voor de Interna tionale Bank geieed. (Buitenl. en Tel. le Blad). Zoebkoff is te Bonn gearresteerd. (Tel. le Blad). In verband met de finantieele krach kon digt de Amerik. regeerino belastingverlaging aan. (Tel. le Blad). Langzaam maar zeker verloor de regenten stand in aanzien bij de bevolking; steeds grooter en dringender werd ook de actie tegen het autocratisch karakter van het be- stuursstelsel en zoo kwam dan eindelijk de bestuurshervorming tot stand, waarbij de regentschapsraden in het leven werden ge roepen. In deze raden hebben zoowel in- tellectueelen als eenvoudige dessalieden en revolutionaire volksleiders zitting, doch de inlandsche bevolking heeft de meerderheid. Verschillende regenten hadden aanvankelijk bezwaar tegen deze instellingen doch dit bleek c#n soort van vrees voor het onbe kende, want diverse regenten lieten zich tegenover spr zeer waardeerend uit over de werking van dit instituut Ook uit eigen er varing weet spr zulks; de 1 Va j- gedurende welke hij als voorzitter is opgetreden van een regentschapsraad was de beste periode uit zijn 30-jarige ambtelijke loopbaan. Hij had het gevoel dat hij de leiding had en in vele zaken zijn invloed kon doen gelden terwijl de raad van gecommitteerden hem in vele gevallen terzijde stond. Spr. heeft alleen bezwaar tegen artikel 124 der regentschapsordonnantie dat be paalt. dat de resident met het toezicht op den regentschapsraad is belast Spr. ziet hierin het gevaar dat dit doodend zal kun nen werken op het initiatief van den regent, die zich van nieuwe maatregelen in het ar- gemeen belang zal onthouden uit vrees, dat zijn plannen door den resident niet worden goedgekeurd Ook vindt hij het niet juist, dat jonge assitent-residenten door hun chefs uitgezonden worden om practisch buiten werk te verrichten dat tot den werkkring van de regenten of de inlandsche ambte naren behoort Z.i ware het verstandiger zulke jonge ambtenaren eenigen tijd ter be schikking te stellen van een regent en niet uit te gaan van den dwazen stelregel, dat geen Europeesch ambtenaar ondergeschikt mag zijn aan een Tnlandschen ambtenaar. Aan het einde van zijn rede stelde spr. da vraag of de positie van den regent op Java en Madoera op een lager niveau is ge bracht Oogenschijnliik is hii van volkshoofd gedegradeerd tot adviseerend ambtenaar en door allerlei bepalingen gebonden, doch practisch biedt zijn positie een hoopvolle toekomst, welke culmineert in de regent schapsraad. waarin de recent volop gelegen heid heeft tot eigen initiatief Deze raden kunnen eventueel zeer wel democratisch zijn ingericht terwijl tegelij kertijd de regent wel degelijk de vader der bevolking kan ziin. Daartoe aldus besloot spr zijn met groote aandacht gevolgde en luide toege juichte rede ziin echter twee voorwaar den noodig- le meer vertrouwen in de regenten en 2o een verhpfprde opleiding, overeenkomstig de pischen des tiids van de inlandsche ambtenaar in het algemeen en van de regenten in het bijzonder.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1929 | | pagina 1