Christian Science,
Christelijk of anti-Christelijk.
Jaargang
WOENSDAG 6 MAART 1929
No. 2115S
Officieële Kennisgeving.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
Leidsch
dagblad
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENT1EN
30 Cts per regel voor al verte iiti&n uit Leiden en plaatsen waar
agent^happt-n van ons Rlad gevestigd zijn Voor alle andere
jlvertentiÊn 35 Cts per regel Kleine ivrrlt-ntiën uib-luittnd
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
maximum aantal woorden van 30
Incasso volgen? postrerht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cl? porto, te betalen Bewijsnummer 5 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden f2 35. per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn. per week
Franco per post 2 35 portokosten.
ƒ0 18
„018
I nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
hsohaffing van schoolmeubelen
leer- en hulpmiddelen en
verandering van
inrichting schoolgebouw.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
jen ter openbare kennis, dat de Raad
gemeente Ln zijne op i dezer gehouden
rgaderine besloten heeft:
medewerking te verteenem aan het be-
j van de Gereformeerde Schoolvereeni-
I aldaar, tot aanschaffing van school-
tübelen. leer- en hulpmiddelen ten be-
<re van de school voor gewoon lager on-
itijs aan de Stadhouderslaan. alsmede lot
inrichten van het natuurkunde en lee-
lokaai dier school tot klasselokaal;
t vast te stellen een begrootingsstaat,
iel D., groot f. 1140, teneinde hun College
.tot te stellen te zijner tijd de benoodigde
dn aan hel schoolbestuur af te dragen.
Binnen dertig vrije dagen, te rekenen van
jen ai. kan ieder ingezetene en 't school-
tor legen dit besluit bij Gedeputeerde
lm dezer provincie in beroep komen.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
Burgemeester.
VAN STR1JEN, Secretaris.
Leiden, 6 Maart 1929. 8971
STEIN AAN DE MAAS.
Voordracht van dr. J. H. Holwerda.
het Rijksmuseum van Oudheden alhier
gisteravond dr. J. H. Holwerda. direo
|b van dat museum gesproken over „Stem
de Maas".
[$?r. begon met er aan te herinneren, hoe
onderzoek waarover hij dezen avond
ten zou in hoofdzaak het werk was van
diep betreurden overleden medewerker
emouchamps
bij het dorp Stein aan d? Maas was
lang de aanwezigheid bekend van wat
een Romeinsche villa noemde. Ook
a hier al te voren meerdere keeTen
rijke Romeinsche graven gevonden,
oer had de Beeksche medicus dr. Beckers
een hooger plateau aan de Maa3 een
hl gevonden.
zelf heeft daar op dit plateau een
zoek ingesteld. De gracht bleek een
Üssadegreppel te zijn afkomstig van een
muur die hier een versleTkte burcht om-
Op dit plateau werden overblijfselen
vierkante huizen gevonden en een groot
9cherven van Germaansch aarde-
waaronder ook enkele Romeinsche da-
eo de burcht die in het klein zeer
te gelijkenis in vorm vertoont met de
tivenburcht onder Ubbergen. Evenals
bij Nijmegen naast de burcht der Bata-
op de heuvels, in de dieple ten W. der
kafsch-Romeinsche kolonie gelegen had
ontgroef dr. Remouchamps naast de-ze
hl in de laagte bij het dorpje Stein het
genoemde gebouw. Dit bleek echter
villa te zijn doch een merkwaardige
t?. Door vergelijking met tal van platte
en kan deze als aanzienlijk logeerhuis
'baard worden. De geheele bouw met zijn
u'digen aanleg, de prachtige muur-
'deringen. waarvan de reeds bij vroegere
^ngen gevonden fragmenten op kunstige
W door Mevr. Retera te Beek werden sa-
levoegd en nageschilderd en de rijke
vondsten wijzen op buitengewone luxe.
Zulke gebouwen behoorden tot het Ro-
nsche postwezen. Waren te vinden op
■Pansiones de halteplaatsen en droegen
den naam van ..praetoria". Dergelijke
€r> lagen natuurlijk aan de groote ver
legen. maar ook aan waterwegen
Schijn lijk.
°Pde Marcus zuil ziet men den keizer en
Zlinen op reis bij juist zulk een gebouw
aPpen. Dit Romeinsche logeerhuis lag
aan den voet van 'n inheemsche burcht
foidden van de resten van inheemsche
^uwen van een Germaansch dorp.
^halve die Germaansche overblijfselen
dr. Remouchamps hier ook overblijf-
van hutten met zoogenaamde bandoe-
lek. welke men gewoonlijk aan een veel
*?ere neolithische cultuur toeschrijft.
Peutingerkaart noemt ongeveer op deze
aan de Maasden pasus catualium In
jachtige villa welke voor pfnige jaren
j( t Ravenshosch hij Valkenburg werd
fraven wprd een bronzen opschrift van
^eergeschenk gevonden- .aan Tertinius
j." °ud-afdilis de pagus catualium". Niet
f'iogeliik heeft men hier een oud-aedilis
S'pin die zich later in het Ravensbosch
Voordracht van Dr. J. Ch. Kromsigt.
In het Ktein-Auditorrum der Universiteit
alhier werd gisteravond in opdracht van de
Vereeniging tot ves'iging van Bijzondere
Leerstoelen door dr. J. Ch. Kromsigt van
Rinsumageest de laatste zijner twee voor-
draehlen over Christian Science gehouden.
Spreker begon met eenige mededeelingen
te doen omtrent de verspreiding der scien-
tislische beginselen en de verbreiding der
secte. die o.a sinds kort te '9-Gravei)hage
een eigen kerkgebouw heeft, en ging vervol
gens over tot toetsing der beginselen.
Science noemt zich Christelijk. Is dat
terecht? Zij wil bepaaldelijk haar overeen
stemming met de H. Schrift bewijzen. Hoe
staat het met dit bewijs?
Deze vraag vestigt terstond onze aan
dacht op haar eigenaardige Schriftverkla
ring. Ze noemt die spiritueel en legt op
ieder, die haar niet aanvaardt, terstond den
ban der ongeestelijkheid. Wanneer wij ech
ter ..the Kev to the Scriptures" raadplegen,
moeten we wel constateeren dat met deze
„sleutel" het slot van de schatkamer der
Schrift wordt geforceerd, waarna Science
de Schriftschaften er uit haalt om de hare
er in te bergen en die voorts den volke als
gezaghebbende Schriflwaarheden aan te
bieden Wel zijn ér in 't geen ze dan aan
biedt Schriftuurlijke resten, maar Schrift-
inhoud zonder meer is het zeker niet. Hier
van geeft spreker eenige voorheelden.
Science 9prcekl van weten aangaande
God. waar de Schrift van gelooven spreekt.
Zoo trekt Science God neer tot het peil van
den ..wetenden" mënseh en miskent de
raadselen, waarvoor Gods Opperhoogheid
den mensch stellen moet: Dit is een be
zwaar tegen monislisch idealisme in het al
gemeen. Tegen Science in het hijzonder ont
wikkelt spreker meerdere bezwaren in zake
haar leer aangaande God, schepping, zonde
en verlossing.
Science noemt God Geest. nl. wat Science
onder geest verstaat als uitslui'ende god
delijke persoonlijkheid en goddelijke daad.
Science kent niet. zoo als de H. Schrift, een
goddelijke raad door goddelijke handeling
uitgevoerd Zij noemt God goed. de liefde;'
maar wat de Schrift zegt over Gods gerech
tigheid en heiligheid komt hier niet tot zijn
recht.
Wat aangaat de Scientistisrtie Schep
pingsleer; Science wil niet pantheisfi9ch
zijn. maar het kenmerk van pantheïsme
wordt duidelijk bij haar gevonden, nl. de
vereenzelving van Schepper en schepsel.
Zij stelt scheppen met emanatie gelijk en
vertoont daardoor, ondanks het ponee-en
barer geestelijkheid, overeenkomst met het
materialisme, wijl' uitvloeiing aan de stof
felijke wereld eigen is. terwijl ze juist van
het specifiek gceslelijke. een goddelijke wils-
daad hij Gods Schepping, niet weet Zij noemt
de Schepoing eeuwig, terwijl de Schrift jiust
op haar tijdej'jke karakter nadruk leel Zij
beweert, dat God geen stof heeft geschapen,
evenmin al« kwaad maar de Schrift kent
zoo'n gelijkstelling van stof en kwaad niet
en houdt uildrukke'iik staande tegen hen,
die in hun geest pl ij Vhö'd" zich van voe
dingsmiddelen fen geneesmiddelen') willen
onthouden- ..Als Scheosel Gods is goed.
waar het met dankzegging genoten wordt".
Met de ons^hriftuurlijkheid der Schenoings-
lecr van Sricnce hangt die h°rer zonde'e°r
onlosmakelijk samen Haar stelling: „kwaad
is niet" schijnt bij Sc'ence een zonr1elepr
uit te 9lintcn Toch heert ze die wel. 7onde
is nu volgens haar leer: het geloof fde
waan): kwaad is wel. Of ook hef ongeloof
in de waarheid: ..God. goed. gepsf alleen is".
De Schrift noemt ook ongeloof zonde
Fchter n:ef ongeloof van hel schenspl ;n
e:,TPn geestelijkheid, maar ongeloof van het
schepsel in dep Schenper en de wnnrhe;d
van zijn Woord, wantrouwen in Ziin goed
heid, zich niet willen onderwerpen aan
Hem. eigen lotsheschikker, rechter, mees
ter. God willen zijn Hoogmoed is dit, waar
door hij nipt Guds dienaar wil zijn. begeer
lijkheid. waardoor hij nu slaaf van eigen
luslPn en van zijn medeschepselen wordt.
Deze zonde is schuld Geheel iets anders dan
't geen Science onder ongeloof, zinnenwaan.
Adamsdroom ve-staal Als Science uit Jezus
woord omtrent den vader der leugen haar
leer: ..kwaad is niet", distilleert, doet ze dit
door een soph isme
Jezus verzoening9- en verlossingswerk
bestaat volgens Science daarin, dat Hij den
mensch tot het bewustzijn brengt van zijn
wezenlijke eenheid met God. om dan voorts
deze eenheid te beleven en te ..demonstree-
ren." Hii verlost hem van den waan.
alsof zonde, ziekte, 9che;ding van God we
zenlijk beslaan. Evpnmin als bij de Schep
ping weet zij bij de Verlossing van godde
lijke daad
De Schrift daarentegen gaat uit van
reëel bestaande scheid:ng tusscben oen hei
lig God en een onheilige menschbeid, waar
om hereeniring a'lepn door de grootste
l:erdedaad Gods de zending ("Job, 3- 1R> en
ofrcrande (1 Joh. 5: 10) des Zoons moge
lijk is. -
Aan deze Schriftleer der objectieve ver-
loss:ng beanfwoordt.de leer der subjectieve
foeê'gpning van verlossing en heil. waarbij
•het Ke*rnt met scbuldprkentenis. oordeels-
aanvaarding. terwijl de schuld vergeving
frehtvrnrdiging) hier in het nr'ddelnnnt der
evnngeb'es staat en niet de genezing van
een waan.
Hef kruis der schuldverzoemng brengt
de verlossing, den vrpde der schuldvergeving
en daarmep tevens de inn°HnVp veran
dering van hc-t* ..ik ben met Christus ge
kruist. Christus leeft in mij" waarbij het
egocentrische leven voor het Christocentri-
sche wiikt.
In Science is wel iets. dat hieraan her
innert, maar wat de Schrift absoluut steit,
wordt hier g relativeerd Zoo komt het m
Science niet tot Christocentricileil maar tot
verfijnde egocentriciteit. Zelfverlossing voert
hier tot zelfvergoding.
Tenslotte meent spreker Schriftgeloof en
Sciëntisme aldus te kunnen typeeren Een
Schriflgeloovige Christen is een in Christus
begenadigd mensch die uit dankbaarheid
God zijn Verlosser dient in kinderlijke ge
hoorzaamheid. Een scientist is een geeste
lijk mensch die in zijn zelfverlossing van
ziekte en zonde zijn goddelijke geestelijk
heid ..demonstreert". Dit laatste kan zpker
niet Christelijk genoemd in Schriftuurlijken
zin. Veeleer doet'hier telkens een geest. d:e
n:et God in Christus, maar eigen geestelijk
heid verheerlijkt, denken aan 't geen de
Schrift zegt van den geest van den anti
christ
Gaarne had 9preker naast deze negatieve
kritiek nog een positieve gesteld en leerin
gen uit het Srientisme getrokken voor het
huidige Christendom, maar de tijd ontbrak.
Wie hierin belang stelt zal een en ander
kunnen |pz-m. waar de zes gehouden voor
drachten binnenkort bij de firma Veenman
te Wageningen in druk zullen verschijnen.
Slechts dit eene memoreerde hij ten slotte:
Christian Science moet Schriflgeloovige
Christenen herinneren: „Nooit kan 't geloof
te veel verwachten". Christen zijn betee-
kent met in een ..geest der dienstbaarheid
wederom tot vreeze" slechts te weten van
de groote macht der zonde: maar te weten
van de Almacht van Gods genade in Chris
tus. in welke te gelooven is ..de overwin
ning. die de wereld overwint". Dit is het
ware optimisme tegenover 't valsche opti
misme met 't oog op e;gen geestelijkheid.
In dien zin kan het citaat van Marv Corelli
worden overgenomen, waarmee spreker zijn
eerste voordracht begon.
TUBILEUMAVOND „DOOR
EENDRACHT VERBONDEN"
EEN GOUDEN TUBILEUM.
Gisteren was het 50 jaar geleden dat de
heer 19 de Moed in dienst trad bij de firma
Hakkenberg, kleermakers. Hoogewoerd 25.
De jubilaris was wegens lichte ongesteld
heid verhinderd dien dog op de zaak aan
wezig te zijn Hem werd door zijn chef de
gebruikelijke enveloppe met inhoud in ziin
woning Heepmstrsaf 129 overhandigd waar
ook bloemen van het overige personeel hem
kwamen verrassen.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd zijn voor het candidaats-
examen wis- en natuurkunde letter K de
heeren M van Amstel en F. W. Snep
vangers beiden Den Haag.
Bevorderd is tol doctor in de genees
kunde op proefschrift get. Statist:eke ge
gevens omtrent de gevallen van placen»3
praena uil de l.eidsrhp UniversiteMsküniek
gedurende de jaren 1818*49 lot heden"
de heer W. L. van Vurlh, geb. te 's-Graven-
hage.
Een geslaagd feest!
's Was tijdens het binnenkomen al dade
lijk een feestelijk gezicht: daar waren
bloemen en palmen, planten en tapijten, de
bestuursleden liepen met vroolijk-roode
houquetjes in het knoopsgat, de harten der
toeschouwers klopten vol verwachting en
men keek gespannen naar de heeren van
de Jazz-Band. die er al dadelijk met hun
slrak-gospannen rikketikkend rhythme de
rechte stemming in wisten te brengen.
40ojaren een vereeniging in stand te hou
den. ja, haar te doen groeien en bloeien,
dat wil toch wat zeggen Zoo iets moet
terdege gev;erd worden en lang in de her
innering bewaard blijven!
En toen de heeren van het bestuur in
langen optocht met het vaandel vooraan,
hel jubelend-verlichle podium opmarcheer
den kregen wij reeds dadelijk den indruk,
dat hier een „prima" feestavond op komst
wasll
De voorzitter, de heer N. Galjaard. heette
de aanwezigen hartelijk wdkom. 't Is nu
40 jaar geleden, dat de Vereeniging door
eenige pioniers werd opgericht. Hulde aan
die oprichters. Velen ervan zijn overleden,
maar twee zijn hier nog aanwezig. Een
hartelijk welkom aan den eere-voorzilter,
den heer Kriest Jzn., den heer Witte, voor
zitter van de Mij. v. Tuinbouw- en Plant
kunde. het bestuur en de oud-leerlingen van
wintercursussen. het bestuur van de woning-
bouwver. „De Eendracht" en hot bestuur
van de Leidsche Ziekenkas.
Een woord van dank vervolgens aan hen,
die de schitterende tombola bijeen brachten,
niet minder dan 350 prijzen Zijn hier be
schikbaar gesteld! Tevens veel dank aan
den heer Hoogwerf, die de revue heeft
j heeft samengesteld, waarin het verleden der
vereeniging beschreven is.
Vervolgens sprak de heer Witte, die het
een aangename plicht achtte hier 't woord
te mogen voeren. Oorspronkelijk heeft de
Ver. een ander doel gehad, dan nu nage
streefd wordt, maar 't is ook nu een goed,
nuttig en rtfenschlievend werk. Gij hebt het
verstaan met den tijd mee te gaan. Uw
grootste verdienste is geweest, de wijze
Waarop gij het tuinbouwwezen hebt ge
steund en waarop gij door wedstrijden het
onderhouden van tuinen omhoog hebt ge
bracht Daar zijt ge de eerste in geweest en
gij hebt er een eervolle loopbaan door achter
den rug.
Het is geschied op een prachtige en voor
uitziende wijze. Spr. hoopte, dat de Veree
niging onder deze leiding nog lang werken
moge Wij meenen het bestuur te moeten
huldigen met een eereteeken: een zilveren
lauwerkrans, die gij wel aan uw vaandel
zult willen hechten. Nogmaals hartelijk ge
luk!
Dc voorzitter dankte den heer G. Th. Witte
in welgekozen woorden voor zijn gloedvolle
rede en hoopte, dat het eereteeken een sie
raad in elk opzicht voor het vereenigings-
raandcl zou mogen beleekenen.
Als voorzitter van de Ver. van oud-leer-
tingen der wintercursussen, sprak ook de
heer A Galjaard warme woorden van hulde
lot het volijverige bestuur.
De voorzitter sprak vervolgens tot de beide
nog in leven zijnde oprichters der vereeni-
ging. en bood hen onder luid applaus ieder
j een kist sigaren aan.
Naar de revue over het 40-jarig vereeni-
gingsleven door Thomasvaer en Pieter
nel in aardige verzen samengesteld, werd
aandachtig gelu:slerd en het telkens weer
klinkende applaus bewees hoe het publiek
met dit kostelijke overzicht meeleefde Het
bestuur werd er danig in opiehemcld en
de heeren verdienden zulks! Fen plechtig
oogenblik was het toen tot slot de overleden
oprichters in treffende woorden herdacht
werden
't Optreden van de humoristen, de heeren
Klaare en Flora werd een daverend succes!
Wij kunnen dan ook slechts verklaren, dat
deze zangers, zoowel wat zang. spel. dictie
als voordracht betreft, voortreffelijke dingen
te hooren gaven: de gezonde Hnllardscbe
humor kwam hier op het voordeel'gst naar
voren! Reeds het eerste lied „Kapitaal"
schonk een succes, dat in de volgende num
mers nauwelijks overtroffen kon worden.
Hel feest bood nog veel verrassinTor zoo
de tentoonstelling van oude en moderne
schilderkunst, die gansch iets anders bracht
dan verwacht werd: n;emand toch had ver
moed. dat hei „Vee aan stilstaand water"
van Piefer de Hoo?h. een gewone drukletter
V naast een hakje water geweest zou zijn.
of de Kinderen der Zee van Nioolaas Mhps
twee bokkingen heteekenden Aardig gevon
den de ..Kinderliefde" van v. d. Ileyden: een
heerlijke chocoladereep!
De schitterende tombola met de waarde
volle prijzen was een succes en tot slot
kwam een vroolijk bal. waarbij de Havanna
.Tazz Pand" de gemoederen opzweepte en
waarbii oud en iong de zorgen van den
alledag geheel vergaten.
De organisators van dit feest kunnen dank
baar op deze gedenkwaardige mijlpaal in
hun verenigingsleven terugzien!
BINNENLAND.
Nog steeds hef geheim Fransch-Belgisch
verdrag (3e Blad).
Behandeling der interpellatie de Vries*
Bruins en de Posterijen-begrooiing in de
Tweede Kamer (Uit het Parlement, 3e Blad)
BUITENLAND.
De besprekingen te Genève (Buitenl. en
Tel., Ie Blad).
Arrestaties te Dnblin (Builenl., Ie Blad).
VERKOOPAVONDEN IN HET
WITKGEBOUW „PNIëL".
Ten bate van het menbilair.
In het wijkgebouw „Pniël" der Ned.
Ilerv. Gemeente aan de Middelstegracht,
werd gisteravond de eerste van drie achter
eenvolgende verkoopavonden ten bate van
het meubilair gehouden
De voorzitter van het meubilair-eomité,
de heer G. Veerman, opende den avond met
een kort welkomstwoord en zette vervolgens
in korte trekken het doel dezer avonden,
verbetering van het meubilair, uiteen.
Na alle medewerkenden te hebben be
dankt voor hun moeiten en ijver en de hoop
te hebben uitgesj>roken. dat het resultaat
daaraan recht evenredig zou zijn. gaf hij
het woord aan dr. J. Riemens, den predikant
dezer wijk.
Er wordt wel eens gezegd, aldus sprdat
de wijkgehouwen de stille centra zijn van
waaruit het gemeenteleven opbloeit. En in
derdaad zou er veel minder ondprling con
tact lusschen de gemeenteleden zijn. wan
neer de wijkgebot.'wen niet bestonden. Ze
zijn als het ware te beschouwen als het or
ganisme, dat ons kerkelijk leven in stand
houdt.
Daarom verheugde spr zieh ook boven
mate in bet keurige gebouw, dat ds Meeter
aan hel Rapenburg tot zijn beschikking ge
kregen had. dank zij de offervaardigheid
der gemeente
Maar dankbaar was spr. ook gestemd je
gens het meuhilair-eomité voor de organi
satie van deze avonden, waar verbetering
hier dringend noodig is. Spr. besloot met
den wensch. dat deze poging in alle opzich
ten zou mogen slagen, opdat niet alleen
„Pniël" worde versterkt maar dat bovenal
Gods koninkrijk op aarde kome door dit ge
bouw Hierna ging dr. Riemen? voor in ge
bed. waarna gezamenlijk gezongen werd
Ps. 118-7.
Terstond daarna werden de lange tafels,
waarop de goederen, meest handwerken en
snuisterijen, lagen uiWoriald. bestormd en
de verkoopers en verkoopsters hadden de
handen vol om dezen eersten stormloop te
weerstaan.
Or,k de verschillende attracties, als grab
belton. sjoelbak, rad van avontuur, mochten
zich in een druk bezoek verheugen even
als de thee- en koffieschenkerij Fen fruit
en een lekkerskrnnm ontbraken al evenmin,
terwijl een strijkje de gezellige stemming
nog verhoogde.
Hpden- en morgenavond is de zaal. waar
in do verkenning wordt gehouden van 8 uur
tot hal fel f contend. Men verzinme n<el er
j eens een kijkje te nemen en* late dan zijn
of baar nortemonnade niet thuis.
Fr valt een goed werk Ip verrichten en
bet com-'té vertrouwt, dat Donderdagavond
alle nrbkelen zullen zijn uitverkocht.
Aan de gemeenteleden de taak om dit
vertrouwen niet te beschamen.
Het bestuur van de Afdeëting I eiden
van de Verg t. Bev der Toonkunst, bericht
ons. dat de uit veering van rh> Mattheus Pas
sion van J S Bach op 30 Anril in de Hoog-
landsche Kerk en dat op 21 Maart hoven-
dien een extra uitvoering za' gegeven wor
den en wel van de Schipbreuk" van Johan
Wagenaar met den componist aan den
vleugel en met de bekendp solisten.
Voor nadere bijznnd"rhpd n verwijzen
wij naar later in ons blad voorkomende
advertenties.
Vrijdag 8 Maart zal Tony de Ridder
haar uitgestelde voordnvhl houden 'óv°r
..Martha en Maria", het mooie hoek van
Anker I arsen in hof I.eid«ehe Volkshuis
Voor toegangskaarten zie men de adver
tentie.
