Jaargang VRIJDAG 22 FEBRUARI 1929 No. 21143 FFICIEELE KENNISGEVING STADSNIEUWS. een veertienvoudig tubileum. toflage aan pieente-ambtenaren. nationaal tongeren verbond. de gezant van slowakije op de bloemententoonstelling de geschiedenis van den bril, geput uit de beeldende kunst. de brand in het stadhuis. handelsregister van de kamer van koophandel en fabrieken voor rijnland te leiden. woningbouwvereeniging „tuinstad wijk". Het voornaamste nieuws van heden. binnenland. buitenland. EIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER AÜVERTENT1EN: |S0 Cis per regel voor a IverU-nliên uit leiden en plaatsen waar Kontschappen van on? Blad ge-vestigd zijn Voor alle an«l?re a Ivertentién 36 Cts per regel Kleine Iv«rrïe-uti^u uitsluitend Ibi) vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een I maximum aantal woorden van 30 [in.asso volgens pijlrecht Voor eventueele opzending van brieven 110 Cts porto te betafen Bewijsnummer 5 Cts Bureau Noordeindsptein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden f 2 35; per week 0 18 Builen Leiden, waar agenten geaesligd zijn. per week „018 Franco per post 2 35 portokosten. nummer bestaat aft VIER Bladen EERSTE BLAD. DRANKWET. Rrgemeester en Wethouders van Lei- Il>rengeD ter openbare kennis, dat P. I te Leiden, een verzoek heeft inge- jcd ter bekoming van verlof voor den loop vaD alcoholvrijen drank, voor ge- j:k ter plaatse van verkoop in het oer- Lage-Rijndijk No. 62. A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Burgemeester. VAN STRIJEN. Secretaris. jiden, 22 Februari 1929. 8196 hel kantoorgebouw van de N. V. [epsbouw- en Reparatiewed „de Hoop*" Gebr. Boot, aan den Lage Rijndijk t gisteren een niet-alledaagsche plech- lid plaats gevonden, n.l. de huldiging (veertien jubilarissen uit het personeel meer was deze plechtigheid van be- inis. doordat zij als het einde te be- ^jffen was van een onverkwikkelijke ig. welke gedurende eenige jaren lu» i i de directie en het personeel bestaan j is ongeveer drie jaar geleden, dat flusschen de directie en het personeel [geschil voordeed naar aanleiding van loor de directie aangevraagde over- [vergunning, krachtens welke de werk j iheden aan deze werf 's morgens om j zouden aanvangen, personeel weigerde en kwam eerst 1 uur op het werk. hetgeen de directie [besluiten in den vervolge alle jubilea het personeel te negeeren. jaar heeft deze toestand voortge- R. wel werden de jubilea in den per- paring gevierd, doch de sanctie van |rhand ontbrak. Totdat de directie hoeveel waarde het persoueei (te aan de erkenning der jubilea en fblig aan het gevleugeld woord ver- i en vergeten" het oogenbiik ge- achtte haar standpunt te wijzigen, jlienpinde waren gisteren de veertien |npn. die in de afgeloopen drie jaai '25- of 40-jarige werkzaamheid aan werf mochten herdenken, bijeen in [kantoor der directie. Het waren de M ran Dam, P. Hoppenbrouwer. J Zwaan en M. Hoogeveen d:e [hun 40 jarig jubileum vierden en de i Gr. Jansen, P. Devilee. R den Her van der Vegte. H. Schutte. W. fendijk. M. Overdijk. II. Brandt en [uhheldeman. die hun zilveren jubileum pten. mens de directie herinnerde de heer Pool Jzn kortelijks aan de gerezen ■kheden en sprak er zijn vreugde pit. dal deze nu tot het verleden oo- Bn. Per het uitspreken van den wensch, Blen nog vple jaren aan de werf ver in zouden zijn bood hij elk der negen [en juhilarissen een gouden horloge pcriptie aan en den vijf seniores een pppe met inhoud. |ma voerde nog het woord de heer J*0' Sr.. die zich in zijn toespraak |l richtte tot de oudgedienden, met Ih') lange jaren prettig heeft samen- Bal de heeren Roos en Overdijk namens Personeel bedankt hadden voor deze fng. bleef men nog een'gen tijd in Hte stemming bijeen, waarna de pnwezige jubilarissen drie waren naar hun resnectievelïike woon- i teerde om hrtt feest in den huise- teing voort te zetten. mestuit van B. en W. houdende na- r'iziging van den staat betreffende F'eenep van een toelage boven de ?ar ambteoaren, die m het bezit 1 diploma is bepaald, dat aan flarer ter eecretarie en ten kantore i neinpente ontvanger djp hel docto- ,D de rechtsgeleerdheid heb aar daarvoor een ïaarlijkerhe toe- te f 100 zal worden toegekend p -ai aan stokers in het bezit van P"ma afgegeven door de rereeni- Stoken" per week een van f. 1 worden gegeven. Een afdeeling te Leiden. Gisteravond had hier ter stede de oprich ting plaats van een afdeeling LeU.cn van het Nationaal Jongeren Verbond. Nadat de voorloopig voorzit'er. de heer W. de Vries, met eenige woorden uitéén had gezet, dat voor een afdeeling van het N. J. V. te Leiden een grooi terrein van actie openlag, hield de heer B. J van Tuil. Algemeen Voorzitter van het Verbond, een korte rede. waarin hij doel en streven van het N. J.V. nader uit één zette. Spreker deelde mee. hoe in 1925 toen voor de verkiezingen de leuze van nationale, eenzijdige ontwapening overal ge hoord en gepropageerd werd. een aantal Jongeren van Gymnasia en Iloogere Bur ger Scholen te Arnhem zich geheel uit eigen beweging aanéénsloten, om deze zoo bij uitstek op anti-nationale en defaitistische wijze voor propaganda tegpn te gaan. opdat ten minste bij de jongeren de weliswaar schoon klinkende, maar bij volvoering voor Land en Volk rampzalige leus geen ingang zou vinden. Het mocht hun gelukken een honderdtal jongeren voor hun beweging te winnenook te Nijmegen en den Haag ver rezen op voorbeeld van Arnhem Jongeren- bonden tegen éénzijdige ontwapening. Even wel de verkiezingen gingen voorbij, en de propaganda voor Nationale, eenzijdige ont wapening luwde. Tegen een zich niet ver- tuonenden vijand is een strijd altijd moei lijk te voeren, en de jongeren besloten om waar de vijand zich op één punt terug trok, hem op meerdere punten aan te vallen. Finde 1927 werd het Nationaal JongeTen Verbond opgericht, dat op ruimer leest geschoeid dan de Jongeren Bond tegen een- zijdigtj ontwapening -- xich ter: doel stelt, om onafhankelijk van eemge politieke of godsdienstige richting, den Nederlandschen jongeren de nationale gedachte bij te bren gen en bij hen de nationale gevoeligs op le wekken of aan te wakkeren: en wel door het verbreidtD van kennis omtrent de geschiedenis van Vorstenhuis. Volk en Land, omtrent de huidige beteekenis en de toekom stige roeping van ons Koninkrijk, zoowel hier als in de overzeesche gebiedenvoor de jongeren de beteekenis van het grondwet tig gezag en onze grondwettelijke instellin gen in het licht te stellen en ten aanzien van één dezer laaLste de weermacht bij hen de overtuiging ingang te doen vin den, dat vooralsnog voor de instandhouding van de onafhankelijkheid van Nederland en van de overzeesche gebieden een weermacht van voldoende sterkte, steunende op de sympathie der Natie, noodig is: de jongeren op te wekken en te leeren stelling te nemen tegen elke ondermijning van het gezag en van den nationalen geest, in het bijzonder legen alle stroomingen, welke door eenzij dige ontwapening de weermacht ontijdig trachten af te breken en welke ons Volk trachten te verslappen. Spreker wees er op, dat het N. J. V. overtuigd is. dat het alge meen belang en de welvaart der volken een internationale, bindende regeling nopens in ternationale samenleving en verkeer tus- schen de Staten vereischt Hij is evenwel van meening. dat zoolang een dergelijke re geling nog niet tot stand is gekomen, elke staat aan zichzelf verplicht is een gepast en gezond nationaal standpunt in le nemen. Het deed spr groot genoegen, dat thans na Arnhem. Nijmegen, Den Haag. Amersfoort en Terschelling te Leiden de stad die bij uitstek zoo rijk is aan gedenkteekenen der vroegere nationale grootheid waarvan helaas één dezer dagen zoo jammerlijk ver brandde een afdeeling van het N. J. V. opgericht werd. Na eenige zaken van minder belang, werd het voorstel van de voorloopig voorzitter om een afdeeling op te richten goedgekeurd en een voorloopig bestuur gekozen, bestaande uit de heeren W. de Vries, voorzitter. E H Bergsma. secretaris (Rapenburg 4): en jhr. W. J. van Citters (penningmeester). De heer B. J. van Tuil sprak hen toe en drukte hun op het hart de nationale belangen met heel hun hart en al hun verstand te verde digen. Van de rondvraag maakten eenige aanwezigen gebruik om te getuigen van hun sympathie met het Verbond. Nadat de voorzitter medegedeeld had dat men zich bij hem of bij den secretaris als lid of begunstiger kon opgeven, sloot hij de vergadering. Alle belangstellenden, die nog geen lid waren, sloten zich na afloop der bijeenkomst bij het Verbond aan. Hedenvoormiddag bracht de Gezant van Slowakije Z.Ex Miroslav PL-einger Buzinau het door Z.Ex. aaugekundigd bezoek aan de bloemententoonstelling in Zomerzorg Te 10.40 kwam de Gezant per trein uit Den Haag aan en werd daar ontvangen door den secretaris van de Kamer van Koophandel voor Rijnland mr Nnibbe. die hel bestuur van de afdeeling Ocgslgeest en Omstreken van de Alg. Vereen voor Bloem bollencultuur aan Z Ex voorstelde. De heer W van Egmond heette den hoogen gast in de Duitsehe taal welkom en sprak er zijn blijdschap over uit dat Z.Ex. persoonlijk zich op de hoogte heeft willen stellen van de bloembollencultuur in deze streken, waar de kweekers niet enkel naar Slowakije exporteeren maar ook daaruit importeeren. De Gezant dankte voor de vriendelijke ontvangst en ging vervolgens de tentoon stelling met bijzondere belangstelling be zichtigen. Vooral informeerde hij naar de hier gevolgde methodes van kruising en mendelen, welke laatste methode het eerst werd toegepast door den Praag&chen plantkundige Mcndell, waarnaar zij ge noemd is. Wij vernameD verder dat thans ook proe ven met de veredeling van bolgewassen uil Rusland in de bollenstreek alhier wor den genomen, hel eigenlijke vaderland der tulpen. Deze bolgewassen groeien daar in het wild in de bosschen en nadat eerst van particuliere zijde kleine partijtjes werden I verzonden, moet thans de regeering de export in handen hebben genomen Aan den kweeker Le Feber te Lisse zou een groote 1 partij zijn toegezonden, waaronder ook de z.g.n. „wol"-bal. Later zullen mededeelingen worden ge daan welke resultaten nu;t deze cultuur alhier weiden verkregen. Wat het bezoek van deze tentoonstelling die hedenavond tien uur zal worden ge sloten, aangaat, de ongunstige weersom standigheden in aanmerking genomen, kan het bestuur over het bezoek tevreden zijn Men hoopt hedenavond het getal van 1500 bezoekers te hebben bereikt. De firma G. Lubbe en Zn te Oecrstgeest bood aan haar zaailing No 40 den naam te geven van Bozinau". welk aan- bod door Z.Ex welwillend werd aanvaard. De volkstelling, waarover wij reeds eerder schreven, zal gehouden worden op Dinsdag 26, Woensdag 27 en Donderdag 23 Febr. a s Het opruimingswerk. dat onder leiding van den heer C. J. van der Lelie momenteel wordt ingesteld in het gebouw van den Bur gerlijken Stand aan de Yischmarkt, heeft i tot dusverre weinig gunstig resultaat opge- i leverd. Gelijkvloers ligt de aschlaag, 1 meter hoog. op sommige plaatsen zelfs op mans- j hoogte en de meeste registers komen hieruit i totaal verkoold te voorschijn. Wij maakten er nog geen melding van. dat de Teekenkamer van het Bureau van Gemeentewerken één dog na den Stadhuis brand haar werkzaamheden weer heeft kun- nen voortzetten in de teekenlokalen van de Avondteekenschool van den Ned. R.-K Volksbond aan de Van der Werffstraat. welk gebouw door de groote bereidwilligheid van het betrokken schoolbestuur en den directeur der school, na een daartoe van gemeente wege tot haar gericht verzoek, onmiddellijk ter beschikking werd gesteld. Wijziging: Coöp. Tuindersleenbank Hooi gracht 34. Leiden. De statuten v*ijn gewij zigd Wijziging handelsnaam thans: Coöpe ratieve Boerenleenbank. Ons bericht van gisteren betreffende den herdruk der gemeentelijke verordeningen was in zooverre onjuist, dat er niet 108 ver- ordeningen bestaan, doch verordeningen over 108 onderwerpen. Gisteravond hield bovenstaande woning bouw vereeniging een buitengewone leden vergadering in het Nutsgebóuw. De door het bestuur voorgedragen heerep H L. C Kouw. R. Marree. J C. Lotte. P. Thijs en L H. Jansen werden met algc- meene stemmen tot commissarissen geko zen. Na toelichting door het bestuur hechtte de vergadering goedkeuring aan het voor stel tot grondruil met de gemeente en den bouw van een aantal woningen. Bij dp rondvraag werd geklaagd over het uitblijven van het badhuis m het zuidelijk stadsgedeelte en ovpr het voortdurend teeg staan van een aantal woningen als gevolg van de. veel te hooge huren Het bestuur werd ongedragen maalrege len te treften welk^ er top 'e*'den dat toch einde:ijk het badhuis wordt gebouwd en dat ten spoedig*:* tot nivellpering van de huren der won'neen. gpbouwd door de verschil lende won<ngh'uwver^nigtagen en door de i gemeente, wordt overgegaan. Voordracht van prof. Weve. In verband met de verzameling oude brillen enz., welke prof dr. H. J. M. Weve, te Rotterdam, benoemd tot hoogleeraar in de oogheelkunde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht aan het Instituut voor de Geschie denis der Geneeskunde in bruikleen heeft afgestaan, heeft prof. Weve gisteravond in de collegezaal voor oogheelkunde, op het terrein van het nieuwe academisch zieken huis een voordrecht gehouden over: De ge schiedenis van den bril. geput uit de beel dende kunst. Nadat de directeur van het Instituut, dr. J G. de Lint met een kort woord prof. Weve welkom had geheeten. ving deze aan met de opmerking, dat een zorgvuldige verzame ling van oude afbeeldingen, waarop de bril voorkomt, een hoogst nuttige aanvulling van de geschreven kennisbronnen voor de geschiedenis van den bril is gebleken Na een historische inleiding, waarhij hij deed uitkomen, dat de breking der licht stralen met behulp van lenzen een onschat baar hulpmiddel der techniek is dat daar aan het ontstaan van de verrekijker, de microscoop, de fotografie en de cinema is te danken en dat wij zonder toepassing van deze wetenschap geen kristallographie. ana tomie. bacteriologie geen moderne astro nomie enz zouden hebbe**» wees spr. er op. dat de bril een Europecsche uitvinding van de 13de eeuw is. een eeuw. welke in velerlei opz'cht hoogst belangrijk ia geweest. Het wetenschappelijk werk van Al Hazan den Arabischen geleerde van omstreeks het jaar 1000. gaf aan den Fngelschen Francis caner monnik Roger Bacon aanleiding het gebruik van geslepen glazen en kristallen aan fe raden aan ouden van dagen bij hun lectuur (Opus maius 1267). Blijkens een minnezan-rerspoeem uit on geveer dit tijdperk was het gebruik van een ..spieghel cleere" in Zuid-Duiteehlnnd dan ook hekend. Zekere vermeldingen van het gebruik van brüleglazen vindt men pas in 1300 uit preeken van den Domipicaner- mono'k Da Rivalto Daarbij wees «pr er op. dat de Dominicaner-broeder De la Spina reeds in 1235 brillenglazen vervaardigde. Ook iidp besluiten van dpn Herwen Raad van VenetiP weTks ff1asindu«frie (Murano) reeds op een honden trap stond blijkt, dat ze omstreeks 1300 daar reeds werden vervaar digd Komende tot de afbeeldingen van brillen uit den vroevsfen tijd. zeide spreker dat.deze in den vorm van een perieeld lecstlas. voorkomen op watermerken van panier uit Noord-Tlnl'5 omstreeks 1363. Voorts zijn er afbeeldingen van brilteo-^e nornin^a^er. monniken door Toma«sa da (1352) te Trcvi°o. Naast bef gestoelde leecvlas Irof men aan het dubbel eesteelde 1eecr,tes ''tang- bril) en de scharnierende bril (N;efbri11e. hés;cles clauents). Tot in het midden der 16de eeuw waren deze nog in fehnrk. Naast het brillencenfnim in Noord-Ttal'ö ontwikkelde z;ch vermoedelijk een tweede in de Zuidelijke ved0rlanden en Noord- Frankrijk en covert het ™;dden der 16de eeuw was ook Zuid-Dijitschland een belang rijk centrum van brillenfabricage (Neuren berg Rezen«hurg). In Vlaanderen en Noord-Frankrijk ont staat echter een nieuwe brilvorm en wel in de eerste helft der 15de eeuw. wat uit de beeldende kunst hliiVl. Deze n;cuwe vorm verbreidt zich spoedig en heeft spoedig in de meeste cultuurlanden den scharnierbril verdrongen. Als montuur gebruikte men ma teriaal van hoorn. been. balein en metaal en sinds 1500 ook Ieder, dit laatste vooral in Zuid-Duitschland. De brillen waren in dien tijd betrekkelijk goedkoop, ondanks beweringen van het tegendeel, zooals uit oude rekeningen blijkt. Begrijpelijk is, dat de brillentechniek toen nog niet volmaakt was. De bril zat slecht en werd meestal met de hand vast gehouden boven het oog. In Spanje werd de bril in.de 16de eeuw een modezaak De zeer groote beugelbrillen werden met lussen om de ooren bevestigd. Dezt gewoonte werd door Spanjaarden en Portiigeezen in China en Japan geïmpor teerd en lot op heden heeft dit gebruik zich daar nog gehandhaafd. Later kwamen er ook andere wijzen van bevestiging: met haakje aan het hoofddek sel: met slang in de haren of onder het hoofddeksel over het voorhoofd. Dit laatste vindt men nog in de 18de eeuw: hij ons. in Noord-Nederland, is zij ten tijde van Rem brandt no<? bekend. Pas in het eind van de 17de eeuw. ver moedelijk het eerst in Engeland ging men er toe over de brillen te maken met «fancen. welke om het hoofd grijpen, eerst «lech's aanteunfnöe aan dp slaren. pas later 18d en 19de eeuw' maakte mpn ze met oorstan- g»?n zooals wij die kennpn. Md hel oog op dp uilgehreidhfid van zijn onderwerp meende spreker in dezen niet De kinderarbeid in den Landbonw. (Uit het Parlement, 3e Blad.) Maatregelen bij ijegang. (Binnenland, 5o Blad.) Gisteren heeft weer een groot aantal branden gewoed. (Gemengd, 3e Blad.) Het voetbaltonrnooi om hef wereldkam pioenschap; een plan voor een geogralische indeeling der landen. (Sport, 3e Blad.) Be vQorwedstrljden om het wereldkam pioenschap biljarten; Dommering reeds tweemaal geslagen. (Sport, 3e Blad.) Wie sal sich over Trotsky onlfermeL? (Buitenland, 1ste Blad.) •t Wil met de groote coalitie in Dnitsch- land nog niet vlotten. (Buitenland, lo BI.) verder te moeten gaan dan tot het eind der 17de eeuw. Naast den vorm der brillen i». aldus ver volgde spr. van meer belang de ontwikke ling van de soort der glaztn. De glazen, waarover spr. tot dusver had gehandeld, waren de bolle leesglazen. Wanneer zijn evenwel de Holle glazen bedacht, die do bijzienden noodig hebben om goed in de verte t€' zien? Deze worden, aldu* spr., het eerst vermeld zonder dal blijkt dat ze gebruikt werden omstreeks 1430. De oudste afbeelingen hiervan vindt men bij onzen landgenoot. Hieronymus Bosch, om streeks 1480. Pas Keppler. in 1600. gaf de verklaring van den 9tralengang. Niet on mogelijk is dit een Nederlandsche vinding, ofschoon dit niet te bewijzen is. Dat echter de Nederlanden een gioot aandeel hebben gehad in de vervaardiging van brilleglazen, wordt waarschijnlijk gemaakt duor de tal- ïooze oude afbeeldingen op den brillenhan- dcl betrekking hebbend. (Hieronyinus Bosch e.a.) De verkoop van brillen geschiedde in kramen bij de kerk. in winkels, vooral van «edelsmeden, en door reizigers in snuisterijen langs de huizen, dus nog precies als heden. De vrouwen hebben al vroeg gebrild. Dit blijkt uit de oudste afbeelding (de St. Jans- schildcrij in het Rijksmuseum, welke uit omstreeks 1470 dateert) In de 17de eeuw vinden wc al vrouwen, die met een bril over de straat •oopen. Als leesbril wa9 de bril reeds torn zeer aige- meen. vooral bij vrouwen. De vroegere schil ders hebben zich door geen anachronisme! laten afschrikken om brillen af le beelden. Men houde. aldus spr dit wel in het oog bij de beoordeeling van het tijdperk, waarin een bril werd aangetroffen. De cataract-brillen voor personen, die van de staar gestoken waren, worden reeds om streeks 1600 (de Spaansche priester Daca de Valdes) vermeld. Smith bedacht in 1783 dubbele brillen voorzelglas voor lezen). Benjamin Franklin gaf in 1784 het eerste dubhelfocusglas aan. Wollealon (1804) de periscopische (doorge bogen) glazen. In 1825 ontdekte de astro noom Airy dat men hel astigmatisme door cylinderglazen kon corrigeerpii. Nog veel. aldus spr, i9 onbekend en toch de moeite waard om te achterhalen. Daartoe is echter samenwerking noodig van velen. Reed9 is er op dit oogtnhlik een belangrijke groep van mannen in alle landen van Europa, die zich voor een en ander interes seert. en dit najaar hopen we op het inter nationaal oogheelkundig congres, te Am sterdam een tentoonstelling te houden met betrekking tot den bril. Spr. riep aller medewerking in om daar voor ma'eriaal te bezorgen. Spr. achtte het verder noodzakelijk dat evenals in andere «an-ten zulks reeds het geval i9. ook in ong •and een verzameling wordt aangelegd, waar ften overzicht van de geschiedenis van den bril gegeven wordt Wat voor den enkeling geen waaide hepft kan voor een verzame ling zeei hplangrijk zijn Overals, aldus besloot spr. kunt u brillen A leesglazen vinden: Op schilderijen, tee- keningen. etsen, gravures, houtsneden, mi niaturen. tegels, beeldhouwwerk enz. Onder luid applaue dankte hierna dr. Da Lint den spreker voor zijn buitengewoon interessante en leerzame voordracht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1929 | | pagina 1