De brand in het
i Leidsche Stadhuis.
flif« Jaargang
DONDERDAG 14 FEBRUARI 1929
No. 21141
Het voornaamste nieuws
van heden.
EIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
10 Cts Pe' re2e' Toor advertenliên uil LeidtD en plaatsen waar
ijeDtschaPPen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
iverUnliên 35 Cts per regel. Kleine Vtvertenliên uitsluitend
ij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cis. bij een
narimum aantal woorden van 30
Incasso volgens poslrecht Voor eventueete opzending van brieven
10 Cis porto te betalen Bewijsnummer 5 Cis.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT::
Voor Leiden per 3 maanden 2 35. per weet
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post 2.35 portokosten.
ƒ0 18
..0 18
nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
STADHUISBRAND.
Burgemeester van Leiden verzoekt
ngezetenen om documenten, papieren
idere voorwerpen, die kennelijk van
tadbuis afkomstig en door den brand
de stad verspreid zijn, ook nl schij-
ij van weinig waarde, te willen dovu
gen aan de Stadsgehoorzaal (Afdee-
Algemeene Zaken, tijdelijk gevestigd
Foyer). 7617
A. VAN DE SANDE BAKI1UIJZEN,
den, 13 Febr. 1929.
STADHUISERAND LEIDEN.
Burgemeester van Leiden verzoekt
epartementen van Algemeen Bestuur,
esturen der provinciën, gemeenten en
publiekrechtelijke lichamen, als-
particulieren, die zich omtrent eenige
of met eenig verzoek tot het geraecn-
uur van Leiden hebben gewend en
nog geen antwoord of (eind)be-
ting ontvingen, afschriften van de op
,nige zaak of op zoodanig verzoek be
ing hebbende missive's aan hem te
toekomen, onder bijvoeging zoo mo-
ran afschriften van de eventueel ter
door het gemeentebestuur van Leiden
gevoerde correspondentie. 7616
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
iJen, 13 Febr. 1929.
HINDERWET.
jemeesler en Wethouders van Leiden
|en ter algemeene kennis, dat door hen
inning is verleend aan de Bataafsche
t Maatschappij, en rechtverkrijgenden,
l uitbreiden van de inrichting voor het
n cn aftappen van benzine, petro-
en gasolie op het perceel Hooge
nweg No. 116a, kadastraal bekend Ge-
Leiden, Sectie P, No. 1461 (oud
119).
irgemeester en Wethouders van Leiden,
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
X
Groote deelneming in het geheele land.
Een begin van brand in de Stadsgehoorzaal.
Het zijn niet enkel de alledaagsche jour
nalistieke drijfveeren, welke ons telkens
weer naar de pen doen grijpen, om uiting
te geven aan onze smart over het groote
verlies, dat onze slad geleden heeft.
In ons spreekt vooral in deze dagen, de
Leidenaar, die heel den dag over niets an
ders spreekt als over het gebouw, waarop
hij zoo trolsch was en dat nu voor altoos
is verwoest.
Het is eigenlijk zoo héél weinig, wat ons j Een brok historie van ons land.
is overgebleven, een schoone herinnering j Maar ook daarbuiten wijd en zijd
weliswaar, maar we zouden zoo gaarne iets Beroemd. Want. als Ier bodevaart,
meer tastbaars willen hebben. j Zag 't schoonst stadhuis van Nederland
Helaas, de kans daarop is uitgesloten, en j Steeds talloos velen aan zijn voet
we doen hetzelfde, wat ieder mensch doet, i Bevvond rend opzien naar t gebouw,
wanneer iets wal hem zeer dierbaar was £,)al z,jn ftrakken. slroeven ernst
uit zijn omgeving is weggenomen: er den Steeds deelde m Leiden vreugd en rouw
In Memoriam.
J Ach. Leiden's roem. ach Leidens trots.
Die eeuwenoude wonderbouw,
j Het rijk bewerkte grijs gesteent
I Een kunstwerk bij de gratie Gods.
i In vlammen ging 't ten hemel opl
Tp niet, te niet. door 't vuur verteerd
Wat Middel eeuw sc h genie ontwierp,
i Wat wilden krijg hepft getrotseerd.
rel
heelen dag over spreken, elkandef herin
neren aan het vele schoons, dat lange jaren
onze trots uitmaakte, maar nu met één slag
is vernietigd, grondig en meedongen loos.
't Is als met een dierbaren doode: eerst
nu het er niet meer is. voelen we pas de
ontastbare leegte, welke het in ons leven
achterlaat.
En zoo gaat het niet alleen ons: zoo gaat
het talloos velen.
Iedere postbestelling brengt nieuwe brie
ven van stadgenoolen en oud-stadgenooten
over het geheel land verspreid.
En allen stemmen met ons in in den
treurzang om wat eens was en nu verwoest,
wanhopig vernield ter wereld ligt.
Het is ondoenlijk om al deze brieven uit
alle oorden des lands op te nemen: er zijn
er bij van hoogleeraren en doctoren, maar
ook van eenvoudige werkfieden. die in bib
berige letterkrabbels uiting hebben gegeven
over het leed van Leiden, dat ook hfin
leed is.
Het is ontroerend deze algemeene deel
neming. maar verblijdend tevens, want zij
rechtvaardigt de verwachting, dat wanneer
een oproep mocht worden gedaan op
de offervaardigheid van stad- en oud-stad
genooten. dat dan allen zullen geven, gul en
met milde hand. opdat het nageslacht met
evenveel trots zal kunnen gewagen van
den goeden burgerzin der Leidsche bevol
king anno 1929.
Toch willen we niet nalaten twee dier
Ontboezemingen op deze plaats af te druk
ken. Vooreerst een poëtische van de hand
van mevr. Elise Soer, die ons uit Lochem
tfen, 14 Februari 1929.
7618 schrijft:
iM. de Koningin bij Haar aankomst hedenmiddag te halfdrie aan
de Stadsgehoorzaal alhier.
W. Blaozé, Leiden.
't Was een tresoor, dat sladsjuweel,
'n Grijze schrijn van schallen vol;
..'t Huis*' van heel de burgerij.
Vi.ur ieder zijn rechtmatig deel.
Beroofd, verarmd sfaarf Leiden's volk.
Op droeve ruïne, zwart berookt...
Is dit geen droombeeld? Neen, een ramp.
Die opkwam als een onweerswolk,
Vo laaiend vuur.Oepn man geen vrouw,
Blijlt onbewogen bij dit leed.
Zoo onherstelbaar zwaar en bang..,.
Heel Neerland treurt in diepen rouw.
ELISE SOER.
Lochem, 13 Febr. 1929
En de tweede van de hand van den heer
Willem C. Brouwer, „Vrcdelust", Leiderdorp.
De groote slag.
DE ONHERSTELBARE SLAG
IS LEIDEN TOEGEBRACHT.
Zijn Raadhuis is niet meer. Rouw is er
over Leiden gekomen. Rouw over het gan-
sche land.
Onherstelbaar, want een getuigenis van
ons Verleden.
Wat heeft het grijze Raadhuis in den loop
der eeuwen niet aan zich zien voorbijgaan.
Welke besluiten van belangrijken aard. zijn
er niet genomen. Hoe heeft het niet allijd
gedaan, te midden v*n de burgerij. Hoe
heeft zijn picturale toren en het door vele
steden zoo benijde Carillon, niet het stads
beeld beheerschtDe oude-vertrouwde.
rc-cds van uit de verte zichtbaar. Eenigszins
scheef geraakt, in der eeuwen tijd. Wat ge
tuigden de verschillende zalen, niet van ge
zonden burgertrols. De gobelins, den wand
en zolder-schilderingen.... wat waren ze
niet allen geschapen, met het doel....
schoonheid en liefde te wekken, voor het
heden, doch vooral ook voor de toekomst. En
elk geslacht dat weer kwam. doorleefde en
doorvoelde de groote waarde van dat aloude
precieuse bezit. Een parel, van waardige
schoonheid, al weten wij allemaal wel. dat
de bouwperiode meer hel picturale en on
architectonische meebracht, dan wij heden
onder Bouwkunst meer kunnen verstaan.
Juist daaromjuist omdat het een
getuigenis gaf van de psyche van dien
j (bouw)lijd. alsook van .de daarop volgende
tijden, waarin het waardige gebouw, stap
j voor stap. zijn affinementen kreeg. Kort
geleden nog. als bij toeval, bezocht ik een
der groolere lokalen, waarin de ..schouw"
en de plafondbeschildering. zoo innig getui
gen kon. van den geest dier tijden. Wa
pens van de Schepenen, omringden een pla
fondschildering. waarop vrouwefiguren, in
donzen pracht. En de Schouw droeg de his
torische illustratie beelding van het verhaal,
waar de Vader Brutus, zijn beide zoon9
liet onthoofden, omdat ze haddpn meege
werkt tot het ondermijnen van hel gezag!
Om als afschrikkend voorbeeld gesteld te
worden voor het (toen) heden, alsmede voor
de toekomst, die groeide, dag, na dag...,.
eeuw na eeuw.totden rampdag van
12 Februari.
Menigeen is 't vergaan. al9 mij. toen hij
de Calhedraal van Rheim9. vernield zag
slaan, hemeltergend de staketsels in de lucht
gesloken, als zoovele armen van drenkelin
gen. En als man moest men de kaken
opeen klemmen. Als door den donder getrof
fen. Vernietigd, en 't huilde in onze ziel.
En zoovergaat het van heden af. den
kunstminnenden Leidpnaar doch even
zeer. den oprechtpn Nederlander. Reddeloos
moest hpt overgelaten worden aan den ver
moordenden greep van het fa'alislisohe vuur
En voor dp nogen van ?oo velen. v>el. zelfs
zonder wankelen, m één slag de prachtige
toren om. zijn gouden windvaan, pinkelde
voor 't laatst in 't maanlicht, dat reeds ver
bleekte. evenal. door een demonische kracht
stortte hij ter aarde, in den vuurgloed, die
den klokken voor goed, het zwijgen zou
opleggen.
Het was gedaan Ook hier had de dood
zijn prooi weggesleept. En grauw en naakt
staan de resten.
Dochevenals de „resten" van de
Cathedraal te Rheims. nog hun taal konden
spreken, en bleven spreken, totdat de stem
verhoord werd zoo-ook zullen de reslen van
ons oude stadhuis een reen door 't land ver
spreiden. Een roep om hulp Een roep
on».... gedachtig aan 't verlorene.... te
trachten een nieuw Raadhuis te
stichten, dat. van voren af aan, zal gaan
gé-tuigen van den burgerzin, om ten
spijt van de zware tijdon-van-heden, toch
niet tevreden te zijn. met een ..bezuinigings
uiting". waaraan de tegenwoordige Bouw
kunst helaas mank gaat. doch integendeel,
het als een dure plicht te beschouwen, uit
den asch te' dopn herleven, een gebouw, dat,
opnieuw bedoeld is. om het heden, en de
verre verre toekomst Ie doordrenken
van het feit. dat Schoonhei dB a ri n g
ons aller plicht is.
Doet het niet weldadig warm aan, deze
algemeene sympathie?
fte vraag is gewettigd* waarvóór zal de
Leidsche burgerij moeten offeren? Voor her
bouw van het oude Stadhais, of opbouw van
een nieuw, wellicht op een andere plaats?
Tot onzen groolen spijt moeten we hierop
het antwoord schuldig blijven
We hadden gi9leravond nog een kort
onderhoud met dr .1. Kalf uil Den Haag. di
recteur van het Rijksbureau voor Monumen
tenzorg. die gistermiddag vergezeld van den
architect den heer van Heeswijk een be
zoek bracht aan hel terrein van de ramp.
Dr. Kalf vertelde ons. dat hij geadviseerd
bad den voorgevel niet omver te trekken,
doch deze geleidelijk af te breken. Zoodoende
zouden den enkele waarde volle gedeelten
gespaard kunnen blijven.
Met welke bedoeling, vroegen wij. Dr. Kalf
was van oordeel, dat op restauratie weinig
kans bestaat, daarvoor had de steen te
veel van het vuur geleden.
Het advies was dan ook verstrekt met de
bedoeling de geredde gedeelten in een of
ander museum te kunnen onderbrengen.
De directeur van gemeentewerken, de heer
de Blaauw. deelde ons hedenmorgen nog
mede. dal ten aanzien van deze aangelegen
heid nog geenerlei beslissing genomen is.
Wat er thans nog over is. blijft voorloopig
staan. Meer wilde hij er niet van zeggen.
De hoop. welke wij reeds eerder uitspra
ken. dat evenals na den brand in de Leu-
vensche bibliotheek nog documenten onder
de cuinhoopen. geheel of gedeeltelijk intact,
zouden worden aangetroffen, is reeds in
vervulling gegaan. Althans voor een gering
gedeelte.
Het belreft hier een aantal registers van
van den Burgerlijke Stand: welke uit het
bureau aan de Vischmarkt zijn te voor
schijn gekomen.
De bescheiden werden gistermiddag tijde
lijk ondergebracht in de stemkamer van de
Stadsgehoorzaal.
En nog waren we druk bezig met na-
vorsehingen betreffende den S'adhuisbrand,
of gisteravond omstreeks halfelf werden we
opgeschrikt door het* alarm
Brand in de Stadszaalü
De schrik sloeg ons om het hart; ook dat
i nog! Gelukkig bleek het alarm overdreven.
Het bleek, dat de boekeu, welke op den
houten vloer waron neergelegd, waren gaan
smeulen. Boven in den foyer was een diner
en toevallig kwam een der feestgeDOoten in
de stemkamer, welke vol rook 6tond. En
i toen men den boekenstapel uiteen wildo
halen, sloegen de vlammen er weer uit,
In allerijl werd de brandweer gewaar
schuwd, doch toen deze zeer spoedig mét
een motorspuit ter plaatse verscheen, had
meD reeds met eigen middelen het vuur ge-
I bluscht.
Bij wijze van voorzorgsmaatregel zijn
toen gedurende den nacht eenige br.aou-
wachts in de Stadszaal geposteerd.
Critiek is gemakkelijk, we weten h.
maar het wil ons in hooge mate verant-
woordelijk voorkomen, om voorwerpen uit
een brandend gebouw afkomstig zonder
toezicht op een houten vloer in een prao-
I tiscb onbewaakt gebouw achter te laten.
Hoe gemakkelijk had dit een nieuwe
ramp tengevolge kunDen hebben 1
We spraken hedenmorgen nog even <len
chef van de afdeeling Burgerlijke Stand,
den heer J. Diebeis, die ons ondanks zijn
drukke werkzaamheden welwillend te woord
stond eD ons de geredde boekeD toonde.
Hij deelde ons mede, dat van alle be
scheiden den Burgerlijken Stand betref
fende dateerende van voor 1 .Januari
1929, afschriften berusten in Den Haag.
De documenten, welke tot dusverre gered
zijn, zijü hoofdzakelijk duplicaten van ao
bovenbedoelde registers Alle bescheiden.
BINNENLAND.
H. M. de Koningin heeft hedenmiddag
het terrein van den Stadhuisbrand bezocht
(Laatste Berichten, Iste Blad).
De Tweede Kamer heeft het wetsontwerp
tot goedkeuring van het verdrao met Dnitsch-
land aangenomen. (Uit het Parlement. 3e
Blad).
Verschenen is het rapport der commissie
van voorbereiding in zake de wijziging van
het strafstelsel. (3e Blad).
De Hoore Raad vrn het Lener des Hailt
heeft generaal Booth uit zijn functie ont
heven en Hicvins in diens plaats benoemd.
(Kerk en School, 3e Blad).
De gevolgen van de koude. (3e Blad).
Tragische ramp op de Kagermeren; twee
personen verdronken (Gemengd, 2e Blad).
Opnieuw tal van branden. (Gemengd, 2e
Blad).
bevattende de mutaties in 1929 zijn verlo-
BUITENLAND.
De voortgezette vergaderino van de des
kundigencommissie. (Buitenland. ls!e Blad).
Eet dreigende conflict in de Dnitsche tes-
j tielnijverheid. (Buitenland, lste Blad).
President Coolidge heeft de Krniserwet ge-
teekend. (Buitenland, lsle Blad).
ren, tenzij daarvan alsnog iets gevonden
wordt.
De plaatsen, waar de bureau staan,
waarin deze stukken zijn geborgen, zijn in
de puinhoopen als heuveltjes zichtbaar.
Misschien dus, dat nog het een en ander
gered wordt Het bevolkingsrogiBter even
wel is in zijn geheel verloren.
Een nieuwe volkstelling leek den heer
Diebeis de eenige mogelijkheid om de des
betreffende gegevens weer to. voi znmelen.
De bescheicjen vaD alle afdeeiingen, welko
in do komende dagen gevonden mochten
worden, zullen worden ondergebracht in
een vijftal lokalen van de school iü de
Duivenbodestraat.
De adjunct archivaris, mr J. W. Vcr-
burgt, is belast met bet drogen en verder©
vakkundige verzorging der beschadigd©
deelen.
Naar verluidt overweegt de regeering,
of het noodig zal zijn een wettelijke voor
ziening te treffen, in den geest van de wet
van 4 Juli 1887 (Staatsblad 110), waarbij
geregeld is de bewijskracht van neten van
den Burgerlijken Stand, opgemaakt ter
vervanging vp.n de registers, welke door
den brand te Maastricht in 1866 werden
vernietigd.
Thans is o.m. gevonden het volledige
geboorteregister van 1928.
De belangstelling ïd de omgeving van het
Stadhuis was gistermiddag ongemeen groot
Tientallen automobilisten en honderden
schaatsenrijders waren van heinde cn ver
tezamengestroomd om het tooneel der ver
woesting te aanschouwen.
De Leidsche brandweer bleef gisteren d< n
geheelen dag en avond bezig de nog steeds
smeulpnde massa nat te houd»m.
Ook vannacht werd met eenige slangen
op de waterleiding nog gedurig water ge
geven.
Het tramverkeer op de Breeslraat. dat
vanaf Dinsdag geheel stil had gelegen met
het oog op het gevaar van de electrische
bovenleiding voor de spuitgasten, is heden
morgen zoowel voor het locale al? inter-
locale tramverkeer hervat.
De aannemersfirma Zitman heefi opdracht
gekregen het sloopingswerk te slaken en een
houten schutting over de geheeld frent-
bredte van h^t Stadhuis op te trekt:-n
Hedenmiddag is men begonnen dpn toe
gang tot de kluis vrij te maken.
Wij spraken gisteravond ook nog fven
een taxateur van een verzekeringsmaat
schappij. Deze begroole de totale schade op
een en driekwart millioen gulden d© his
torische en kunstwaarde Welke in gen
geldsbedragen zijn uit te drukken natuurlijk
buiten beschouwing latende.
De belendingsschade van het galanterie
magazijn der dames Baiier en Goddijn
raamde hij op liefst f 125 a 130 000- de
waterschade in hef modemagazijn der firma
Timmermans op 35 mille Ook hii de firma
Pierrot is de schade zeer aanzienlijk.
Hedenmiddag bracht H M de Koningin
eén bezoek aan het terrein -van den brand
