A
HANDSCHOENEN
m
L
m
m
m
m
fX
f
W
m
m
m
m
llé
J
-
Krabbels uit Zwitserland.
BOUWKUNSTIG SCHOON.
DAMMEN.
m
-
fl
KUNST EN LETTEREN.
Directie en Administratie
^eo nemen, de massa zon meer rechten
jj?eo en dan zon al de wrok, al de ontevr9-
gjieid, al de verbittering, die gedurende
1 jaar opgekropt zijn, tot uiting kunnen ko-
l0 .belgeeD in een uiterst primitief land
Rusland zou beteekenen, dat vele bolsje-
jstiscbe leiders vermoord zouden worden,
urom kost het Stalin zoo weinig moeite
p tegenstanders ten val te brengen, daarom
jiuen zij allen terug voor de consequen-
s van een openlijke worsteling, van een
trekken van de niet-bolsjewistische ele
ven ,dns van het geheele land, in hnn
jjd, En de bevolking zelf is nog te passief
i opruiming te houden.
Dr. BORIS RAPTSCHINSKY.
It behoort reeds tot het verleden. Toch
is zij het waard dal wij nog, zij het ook
i lofrede poslhume, iets van haar ver
ten.
Salts heette ze kortweg in den volksmond
onder deze benaming genoot ze tijdens
ar kortstondig beslaan een groole popu-
•iteil Maar haar officiééls benaming was
de „Schweizerische Ausstelllung For
aueo Arbeit." Hoewel, zooale de naam
nduidt, ze feitelijk slecht9 als een nalio-
le betooging van het willen en kunnen
r Zwilsersche vrouwen bedoeld was, mag
toowel door haar doel als door de kra-
ie wijze waarop ze opgezet is als een zaak
D internationale beteekenis voor de vrou-
rbeweging gelden.
De Saffa is voortgesproten uit een heel
in en bescheiden tentoonstellinkje, in
13 te Bern gehouden. Tijdens de groote
rieloosheid in dat jaar heerschte er veel
inde in de kringen der werkende vrou-
i Enkele vooraanstaanden sloegen de
iden ineen en wielen een expositie tot
pd Ie brengen, waardoor de aandacht
het koopkrachtig publiek gevestigd
ld op de ontbering die er heerschte onder
irbeidende vrouwen en op het werk,
irloe deze laatsten in staat waren. Die
toonstelling sloeg in, met het gevolg dat
[in andere steden van Zwitserland der-
jte expositie'* gearrangeerd werden. Een
ij saldo van fr. 600, afkomstig van de
ie, is de grondslag geworden van de
b wederom in de Bondshoofdslad gehou-
grootscheepsche nationale tentoonslel-
I van vrouwenarbeid. Dit is te danken
de samenwerking van drie vereenigin-
waarvan in de eerste plaats dient ge-
md de Alliance des sociélês feminines
ges. welke in haar 175 aideelingen meer
[driemaal honderdduizend vrouwen ver
ijl. Ook de Union feminine suisee des
i el métiers, zoowel als de Ligue des
mes catholiques suisses hebben het
ine bijgedragen tot het slagen van deze
pagandistische tentoonstelling. Want
Daal was voor alles beoogd het bewijs te
ren, dal de vrouw geschikt is voor veler-
trbeid door veleD in dit conservatieve
I nog uitsluitend tot het domein van
man gerekend en om tevens le toonen,
de vrouw in vele opzichten de gelijke,
nkele de meerdere van den man is en
óm dan ook recht heeft op politiek ter-
mondig te worden en een stem in het
Itel te krijgen. Want dit laat hier te
nog allee te wenschen over. Voor de
rderheid onzer brave Helvetiêrs is het
wznlnesrecht nog uit den booze, gelijk
groote teleurstelling van alle vrouwen
bij de opening van deze expositie. Na
ames gecomplimenteerd te hebben over
wal hier door hen tol eland was ge-
hl en na den lof te hebben verkondigd
de vrouw ale moeder en echlgenoote,
«slierster van huis en hof, als opvoed-
van het komend geslacht, als arbeid-
ambtenaree, kunstenares en geleerde,
»t de spreker zijn rede met een eenigs-
verrassend slot: „dat z. i. de vrouw
t' niet moest afdalen in de arena van
olitieke en economische worstelingen,
voor ze niet geschapen is."
was een koude douche voor velen,
n hel eerste gedeelte van de rede van
president een vage belofte meenden te
turen van de erkenning van de politieke
en der vrouw.
den optocht, gehouden op den dag der
ing, was het vrouwenkiesrecht in Zwit-
gesymboliseerd door een groote
luister beeld was na die presidentieele
moeilijk le vinden geweest,
het werk voor deze tentoonstelling is
uitsluitend door vrouwen verricht, en
de architect behoorde tot de schoone
Min of meer is dit aan den opzet te
en. Want hier zag men niet als ge-
dijk de massale hallen, die overweldi-
loor hun afmetingen, maar een systeem
afzonderlijke kleine pavilloens en
S. welke het mogelijk maakten ai het
loseerde le plaatsen in een passend
waardoor de diverse inrichtingen,
de interieurs met de meubels in alle
k lot hun recht kwamen. Vreemd, dat
voorliefde der vrouw lot detailleering.
«n vrij belangrijk detail over het hootd
gezien. Want blijkbaar was vergeten
"ven te plaatsen, waarin het publiek
ren. ombellage, resten van eetwaren
»an deponeeren, met het gevolg, dat
"rein er niet altijd even gesoigneerd
■ies uitzag Maar voor de rest was
tip-lop tot in de puntjes verzorgd. Op
tentoonstelling van de vrouw mocht
lr'ijk een laartjespaleis niet ontbreken
urémerie op den top van een grooten
nam dan ook een eereplaats in. Maar
lfe taartjes, slagroom, koffie, thee enz.
'P hel terrein ook wel iets hartigers
'tigen.
geelachtig aan het elck wat wilt, was
restaurant waar wijn en dergelijke
trlelijkheden geschonken werden, zoo-
als eeD inrichting waar de alcohol ge-
verbannen was en slechts onschuldi-
"Mrlijiiheden geduld werden. Bij de
'an de expositie gaf deze splitsing
'ng tot eenige moeilijkheden, want
óllicieele banket kon men toch niet
Jan de neuzen zien of de invité's
Mers waren van het natte regiem
meer voelden voor drooglegging,
"luidt, moeten niet alle gasten even
2Ün geweest. Men beweert zells,
dat voor somgnigen het drinken van gewoon-
ol mineraalwater bij den maaltijd een ge
heel vreemd experiment was en voor vele
onzer „chèrs confédérés" uit het wijnland
rondom het Leman zelfs een beproeving.
Den eersten dag was er een cortége,
dank zij de bijzondere zin van de vrouw
voor co9tumeering en decoratie, biizonder
mooi. De clou waren ais 9teeds de groepen
van jonge meisjes, gedost in de zeldzaam'
mooie landelijke dracht der diverse can
tons, vooral die uit Wallis, Bern en
Graubundertand. Een groep waarin ver
toond werd wat H. M de Mode decreteerde
9inds de dagen van Olim vanaf vrijwel het
eerste costuum door Eva gelanceerd en via
crinolines, tournures, torenhooge kapsels
tot aan 'n kleedij welke het voormalig pa-
radijs-costuum wederom in vele opzichen
nadert en aldus den kringloop der natuur
bewijst, had een uitbundig succe9.
De tentoonstelling gaf een volledig beeld
van alles wat in betrekking staat tot de
vrouw. Modelinrichtingen van huizen, boe
renhoeven, keukens, ateliers, zoowel als
plastische en graphische voorstellingen
van alle beroepen, waarin de vrouw werk
zaam i9, te veel om in een klein bestek te
beschrijven. Een speciale vermelding ver
dient de aland der „Haute Couture", die ons
een kijkje gunde in het paradijs van de
vrouw. Genève stond hier bovenaan. Ook
de stands met pielswerk en bont, schoenen,
borduursels en kant (St. Gallen) en produc
ten der kunstnijverheid uit Valais, prachtige
artistieke boekbanden, ceramiek, beschil
derd fiorcelein, emails, leerwerk etc., getuig
den stuk voor stuk van den kunstzin en de
handigheid der vrouw. Kunst, litteratuur,
muziek, wetenschap nam een bescheiden
plaats in. Schilderijen in alle mogelijke gen
res, maar het is dubieus of de quantileit
evenredig was aan de qualiteit. Verder wa
ren er veel statistieken, een beetje droog en
weinig lot de massa sprekend. Meer zei de
aanwezigheid van eenige duizenden boeken,
waaronder tal van academische proefschrif
ten, studies op elk gebied, vanaf de streng
wetenschappelijke lot de meest populaire,
waarin de intiemste geheimen van de keu
ken en van het toilet onthuld worden. Ge
lijk uit de statistiek bleek, lelt Zwitserland
onder zijn schrijfsters niet minder dan een
vijftigtal beroepsjournalisten, terwijl eenige
honderden vrouwen al9 medewerkster aan
dagbladen en diverse periodieken verbon
den zijn.
De stand der Association suisse des fem-
mes universitaires wees aan dat 400 vrou
wen academische studiën volbracht hebben
en dat de vrouw even handig omspringt met
microscoop en ontleedmes als met naald en
draad. Ook de afdeeling oude kunst, waarin
veel goed werk, was zeer de moeite waard,
al dient men zich hier ook sleeds te herin
neren, dat schilderijen evengoed als ge
schriften 9lechts beoordeeld mogen worden
naar den tild waarin ze vervaardigd zijn.
En nu nog een woordje over een andere
tentoonslellmg, een bioemenexpo9itie. Niet
dal ze veel om het lijf had. In kleine plaat
sen van ons land heb ik ze we!' anders ge
zien. Maar het interessante of, naar men
wil, grappige of ongelukkige van het geval
was, dat ze. als hulde aan 't bloemenland
bij uitnemendheid, getracht hebben er een
Hollandsch cachet aan te geven. In de
groote zaal dan van ons Palais Electoral
stroomde een woeste rivier, maar toch on
gevaarlijk zijnde geheel van bordpapier,
hemelsblauw beschilderd. Deze rivier werd
overbrugd door een drietal bruggen, niet
van bordpapier, maar solide, van best gre
nenhout. Op stroom lag een Hollandsch
9chip, blijkbaar vervaardigd naar een mo
del van de Arke Noachs Aan de eene zijde
van de zaal ontsprong de rivier uit een
prachtig blauwe korenmolen (van bordpa
pier), terwijl aan den anderen kant ze ver
dween onder een Hollandsch huis, van de
zelfde constructie als voornoemde molen.
En om de voorstelling van bloemenvelden,
de Zaanstreek of iets anders, nog volledi
ger te maken, waren verder over het geheele
terrein tal van molens gestrooid, in alle mo
gelijke modellen (als boven, bordpapier en
hemelsblauw) Jonge meisjes (niet van bord
papier). gesloken in fantasiecostumes la
Volendam weike graeieuselijk loten offreer
den, verhoogden nog de illusie van het land
„des Tulipes." Ter eere van het publiek
dient echter vermeid, dat alles foeileelijk
en 9makeloo9 werd gevonden, met uitzon
dering natuurlijk van de imitatie-Volen-
dammerljes Dr. KLAUS.
Genève. November 1928.
RECLAME.
tVOfti
voor dames, heeren en kinderen.
VOOR ELK ONZER KLANTEN
EEN GESCHENK. 1942
DE PIETERSKERK, UITWENDIG.
IV.
Nu gaan we de Pieterskerk uitwendig
bekijken. We verzamelen ons bij den
„Blauwen Steen" en begeven ons naar
Pieterskerkkoorsteeg Bij den ingang blijven
we staan. Onmiddellijk zien we een paar
hooge koorramen die nu weer in den ouden
vorm zijn gerestaureerd Nu willen we eens
nauwkeurig den vorm van het achterste
raam bekijken en letten op de spilsboogvul-
ling. Nauwkeurig bekijken. Een blinde be
tast het voorwerp waarvan hij iets weten
wil, met zijn vingertoppen Ons oog is een
veel fijner georganiseerd tastorgaan dan de
vingertoppen. Hel werkt ondenkbaar vlug
en daarom som9 ook zoo slordig. We den
ken met een oogopslag iets te overzien. In
werkelijkheid overzien we maar een heel
kleine oppervlakte en gaat ons oog onnoeme
lijk snel over de omtrekken van iets. Dat
gaat onbewust, maar wij willen het nu be
wust doen, bewust dat beeld van het ach
terste raam in ons opnemen. We zien in de
eerste plaats dat baksteen het materiaal is,
waarmee de bouwmeester heeft gewerkt Het
typische Hollandsche materiaal. We letten
op de stijging der lijnen en hoe het ven
ster uit twee vakken bestaat. De spitsboog
vulling is hoogst eenvoudig, maar sierlijk.
Nu moet U zich even herinneren, dat het
koor in 1339 werd opgetrokken De Gothies
is in Frankrijk dan al twee eeuwen oud.
In ons land is ze 70 h 80 jaar jonger maa,
toch behooren die koorramen van de Pie
terskerk nog tot de vroegere Gothiek, zij het
dan niet tot de allervroegste. Bij gevoegd
schetsje geelt U een denkbeeld. Het maas-
Schema Koorraam Pieterskerk.
werk berust nog in hoofdzaak op den cirkel
vorm. Nu wandelen we door de steeg en gaan
onmiddellijk ons posteeren bij de school aan
het Pieterskerkplein. Over de daken der aan
gebouwde huizen heen kijken we naar de
zijramen van hel koor. We letten niet op
de Noordelijke zijbeuk. We zien dat deze
ramen breeder zijn Deze zijn in drieën en
zelfs in vieren gedeeld. De spitsboog eischt
daardoor en meer gecompliceerde vulling
die toch nog eenvoudig, maar hoogst sier
lijk in metselwerk is aangebracht. Van een
van die ramen heb ik hier het type ge
geven.
Raamtype van zijbeuken en kooromgang.
Nu loopen we om het koor heen. Op het
achterste raam van de kooromgang letten we
nog niet, dan hoogstens om even op te mer
ken, dat het in gehouwen steen is en veel
rijker.
We stellen ons in den hoek bij het Pieters-
hofje en bekijken ook van uit dien hoek de
hooge koorramen.
Tegelijkertijd met het koor werd het Tran
sept, het dwarsschip, gebouwd, maap niet
zoo hoog als het nu is. Alleen maar tot de
hoogte der zijbeuken. We kunnen aan het
metselwerk heel goed de scheiding van het
oude en het nieuwere deel zien. Over dat
bovenste deel van het transept zwijgen we
nu even, want dat is van 1565, dus van
veel lateren tijd
Toen in 1339 het koor en het lagere deel
van het transept werden gebouwd stond het
oude Romaansche schip er nog.
60 jaar later, plm 1400, werd dat afge
broken en een nieuw 9chip met zijbeuken
opgericht Ook de kooromgang werd gebouwd
Nu moeten we even bedenken, dat in 1389
dp derde groote uitbreiding van Leiden had
plaatsgehad. De slad bevond zich in een
tijdperk van grooten economischen bloei. Er
was in alle steden van de Dietsche landen
een welvarende poortersstand, die altijd
schrap stond, om haar privilegiën tegen de
machtige edelen le verdedigen Alles trilde
van vrijheidszucht. In de 60 jaren sinds Qe
oprichting van het koor, haddeD ook de
bouwkunstige idealen wijziging ondergaan
Fl'oei en welvaart en levenslust teekenden
zich af in het ornament Men bepaalde zich
niet meer zooveel tot den inheemschen bak
steen. maar maakte ruimschoots gebruik van
de van elders aangevoerden bergsteen En
hel uithouwen van de sierlijke vormen in
sleen eischte meer lijd en arbeid dan het
metselwerk. We zijn hier omstreeks 14O0
in het tijdperk der Middel-Gothiek. Nu kun
nen wij aan het tegenwoordige schip niet
meer zien, hoe het ornamentiek der venster-
vulling 19 geweest. De luchtdruk, ontstaan bij
de ontploffing van het kruitschip in 1807
heeft alle ramen ingedrukt en men heeft
later eenvoudig steenen pijlertjes gemetseld
Als later het schip weer is gerestaureerd,
krijgen we weer een denkbeeld, hoe hel
spitsboogornamentiek werd toegepast in
1400.
Maar wat aan het 9chip niet meer te zien
is, valt op le merken aan de ramen de»
zijbeuken. We merken op, dat het maaswerk,
in gehouwen steen uitgevoerd, kunstvoller
ornamentiek vertoont. Er zijn hier twee
raamtypen langs de zijbeuken en de koor-
omgang. Deze beslaan in grondtype uit een
roosvenster, gedragen door twee spitsbo
gen. In deze Middel-Gothiek treedt het
„vischblaastype", dat de laat-Gothiek zoo
goed typeert, zooals bij de Hooglandsche
Kerk nog niet uitgesproken, op.
Grondtype van Laat Gothieche
,,Vischblaa«".
Nu is het zoo opmerkelijk, dat bij de doop
kapel een grooter verscheidenheid van ven-
sterlraceering valt op te merken. De geschie
denis verhaalt ons, dat hier eens de Room-
sche Koning Willem II en zijn zoon Floris
V werden gedoopt. Maar, zooals men weet,
werd de eerste in 1256 door de West-Frie-
sche boeren doodgeslagen en de tweede in
1296 door de edelen vermoord. Toen was de
kerk nog lang en breed Romaansch Het is
evenwel zeer aannemelijk, dat de tegenwoor
dige doopkapel werd gebouwd op de grond
vesten van wat eens waarschijnlijk de hof
kapel van Willem II was. In ieder geval
had deze plaats door traditie een bijzondere
beteekenis gekregen.
Men weet. dat in de Middeleeuwen aan
doop- en sacramentskapel meermalen bij
zondere zorg werd besteed, zooals b.v, de
St Jan van Den Bosch ons wel leert. Het
fraais achthoekige grondplan kan zeer wel
Romaansch zijn. men denke aan de Ka
rolingische kapel op hel Valkhof. Maar de
Gothieke raamtraceering wijsl op de zucht,
om veel afwisseling en schoonheid aan te
brengen Eigenlijk moet men deze ramen na
tuurlek van binnen uit zien en gevuld don
ken met gebrandschilderd glas.
Allo correspondentie betreffende deze
rubriek te zenden aan het Bureau van ons
Blad of aan den Red. C. de Nie, Joris v.
d. Haagenstraat 26, '&-Gravenhage. Oplos-
singeo binnen drie weken na publicatie.
PROBLEEM No. 440. (Varianten).
Zwart li schijven op: 2, 7, 8, 9, 12, 13, 16,
18, 23, 29 en 38.
~i6 <7 48 49 50
(Wit).
Wit 11 schijven op: 11, 21 27, 30, 31, 32,
34, 37, 40, 43 en 46.
De laatste zet van zwart lijkt zwak, doch
als wit 43—39 speelt maakt zwart een dam-
alag.
PROBLEEM No. 441.
Zwart 6 schijven op7, 9, 12, 13, 14, 28
dam op 17.
(ZwarD.
i m m
.Si
Wit 7 schijren op: 15, 21
en 42.
PROBLEEM No.
Zwart 8 schijven op5, 7,
25, dam op 19.
(Zwart).
27, 29, 34, 37
18, 19,
442.
8, 9, 10,
mak
fes
1
m
Kfi
V7&W/.
jp
-
48
(Wit).
Wit 7 schijven op: 26, 28, 31, 34, 35, 37
en 40.
Wit begint en "wint.
Een juridisch vraagstuk.
Een elk die zich toelegt op het con-
strueeren van problemen, heeft wel eens
ondervonden dat men eigenaardige stan
den verkrijgt, waaruit weer een ander pro
bleem is samen te stellen.
Bij het maken van bovenstaande proble
men ontstond ook de volgende stand:
Zwart schijven op: 7, 8, 9, 13, 18, 28 dam
°P t9.
Wit twee schijven op 12 en 32; wit
aan zet.
Toen wij dezen stand ter beoordeeling
gaven aan drie lo kl. epelers, met de
vraag: hoe zoudt ge met wit slaan indien,
ge een dergelijke partijstand had, was
direct het antwoord* 32x3 wint. Het spel
reglement zegt, aanraken is spelen en meer-
el&g gaat voor. In dezen stand kaD wit
met schijf 12 drie schijven «laan en drio
met schijf 32; zoo men geen schijf aan
raakt. Raakt men schijf 12 aan, d.w.z*
neemt men deze in de hand om te slaan'
komt veld 12 open, meerslag gaat voor en
men moet slaan naar 1, waardoor de eind
stand remise is.
Hoe velen zullen slaan naar 3 en hoe
velen naar 1. Slaat men naar drie. kan
dan geëiseht worden dat men met 12 moet
slaan 1 Men ziet hieruit dat men het spel-
reglemeui goed moet kunnen toepassen en
uitleggen.
Standen om te onthouden.
Zwart schijven op: 3, 4, 6, 6, 8, lï, 12,
15, 16, 18, 19, 20, 23, 24, 26.
Wit schijven op 27, 28, 30, 32, 34, 35, 36,
87, 38, 41, 42, 43 45 en 48.
Zwart heeft 9x20 geruild dreigt met op
sluiting waarop wit vervolgt 30—25 en loopt
in den val.
Zwart 4—10, 16—21, 18—22, 12x21, 26—31,
15- 90, 94—30, 19x46.
Wit: 25x14, 27zl6, 28x17, 26x27, 37x98,
14x25, 35x24.
Dat Fabre ook 'n goed eindspeleT is,
toont u het volgende eindspel, hetwelk in
het vorige tournooi in de partij voorkwam.
Zwart twee schijven op 16 en 17, dam op
39, wit 2 schijven op 26 en 27, dammen op
46 en 4. Zwart had de remise willen for-
ceeren door 1721 enz doch Fabre speel-
de 26—21, 17x26, 27—21, 16x27. 4x31. 26x37,
46x44. Slaat zwart 26x17 volgt 26—28, 39x22,
4x36 wint.
HAARLEMSCHE ORKESTVEREENIGING.
Op het concert der H. O. V. van aan.
staande Maandag zal de solist zijn de
heer Jos. de Clerck (viool) die het viool
concert van Brahma zal spelen. Door het
orkest zullen uitgevoerd worden: Akade-
mische Festouverlure van Brahms en de
Symphonic No. 5 van Tschtikowsky.
NATIONAAL TOONEEL.
Te Den Haag heeft de jaarlijkache alge-
meene vergadering plaats gehad van den
Bond van Ned. Tooneelschrijvers. Tot voor
zitter van den Bond is gekozen de heer
Henri van Weemerkerken in de plaata van
den heer Maurits Wagenvnorl, die achter
deel van hel bestuur blijft uitmaken.
Tevens is ter vc-g.viering opgericht het
Nationaal Toonecl. Dit wil een bijzondere
rol in hel Nederlandeche looneelleven gaan
vervullen. Het wil namelijk in den vervolge
iederen winter met telkens daarvoor uit le
kiezen spelers en in verschillende hoofd
plaatsen een aantal stukksn brengen welke
onder <ft bekende tegnwoerdige tooneel.
omstandigheden, nu de beroepsgezelschap
pen wegens financieels overwegingen ver
plicht zijn hun repertoire grootendeels met
buitenlandsche Schlagers te vullen, niet
dadelijk tot opvoering zouden kunnen
komen.
Nog dit seizoen zullen eenige premières
gegeven worden.
ONZE TELEFOONNUMMERS
2500 (op 2 lijnen)
REDACTIE 1507
llfflliBillUilliilBUl
pmum
8—3
