ONZE STADGENOOT DE HEER Ir. F. STOKHÜYZEN
OVER ZIJN WERK IN IERLAND.
ifrfe JAARGANG
ZATERDAG 19 MEI 1928
No. 20914
|ficieele Kennisgevingen.
SPORT.
Het voornaamste nieuws
van heden.
STADSNIEUWS.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DIÊR ADVERTENTIEN:
80 Cts. per regel voor advertentiên uit Leiden en plaatsen waar
(gentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
dvertentiên 35 CU. pet regel. Kleine AdvertentiCn uitsluitend
ij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
[naximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 CU.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35. per weekƒ0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week 0 18
Franco per post 2.35 portokosten.
jiummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
DIENSTPLICHT.
j Burgemeester der gemeente Leiden
|t ter kennis van onderstaande dienst-
ligen, dat zij in hun eigen belang wor-
fcangeraden aan de afdeeling Militaire
der Gemeente-Secretarie, Breestraat
|19, hoek Wolsteeg, opgave te doen van
Tegenwoordige verblijfplaats.
JRARDUS THEODORUS PLASMEIJER,
[tplichtige van de lichting 1925 uit de
fcnte Alkemade en behoorende tot het
ïgiment Veld-Artillerie;
KLEM FREDERIK VAN DAM, dienst-
Aige van de lichting 1923 uit de ge-
■te Leiden en behoorende tot het 6e
lent Infanterie;
tOBUS DREEF, dienstplichtige van de
Jrig 1922 uit de gemeente Leiden en
prende tot de Treinafd. der le Art.ie-
JA MIN BLAASER, dienstplichtige
[de lichting 1923 uit de gemeente Rot-
i en behoorende tot het 22e Regiment
literie.
1 aandacht van genoemde dienstplich-
J wordt er op gevestigd, dat niet-nale-
|van de bepalingen betreffende opgave
dresverandering oproeping in werke-
i dienst bij wijze van straf tengevolge
lebben.
V VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
Iden, 19 Mei 1928.
9970
HINDERWET.
rgemeester en Wethouders van Leiden;
kien het verzoek van: a. de firma Le
I en Co., om vergunning tot het oprich-
fran een inrichting voor het bereiden,
pn en drogen van huiden in het perceel
K-e Brugsteeg No. 2. kadastraal be-
Gemeente Leiden, Sectie D. No. 1545
b. A. A. van der Meij, om vergunning
iet oprichten van een ondergrondsche
jarplaats voor benzine op het perceel
e-Rijndijk No. 220, kadastraal bekend
iente Leiden, Sectie O. No. 85. met af-
pichting op den Hooge-Rijndijk vóór
ierceel
let op de artt. 6 en 7 der Hinderwet;
{ven kennis aan het publiek, dat ge
verzoeken met de bijlagen op de
plarie dezer gemeente ter visie gelegd
mede dat op Zaterdag den 2den Juni
[des voormiddags te halfelf uren op het
|bui9. gelegenheid zal worden gegeven
iezwaren tegen deze verzoeken in te
feen. terwijl zij er de aandacht op ves-
E dat niet tot beroep gerechtigd zijn zij.
liet overeenkomstig art. 7 der Hinder-
poor bet gemeentebestuur of een zijner
zijn verschenen, teneinde hun be-
pi mondeling toe te lichten.
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
Burgemeester
VAN STRTJEN. Secretaris.
9969
■óm, 19 Mei 1928.
kweekschool voor onder-
Ijzers en onderwijzeressen
te leiden.
■ders of Voogden, die hun kinderen of
Ben wenschen geplaatst te zien als
gkeüng (vereischte leeftijd: vóór 1
Wils 14 jaar) gelieven hen daarvoor
J.te geven mondeling op 21. 22. 24 of 25
avonds tusschen 61/» en 8 uur,
Vest 35 (trouwboekje meebrengen
B of schriftelijk vóór 10 Juni.
B Zonder toelatingsexamen kunnen
tweede klas der 9chool worden loege-
diegenen, welke met gunstig gevolg
■Jassen eener Middelbare school door
Pjn hebben of in het bezit zijn van een
L 0 diploma.
De Directeur.
H. VAN SLOOTEN Jr.
VOETBAL.
Programma voor morgen.
derlandsche voetbalbond.
van Nederland: Z.A.C.Noad.
n?** degradatie: FrisiaW.V.V.;
r V.U.C. II (Pomona-terrein).
Mf® N-V.B.-beker (6de ronde) Ensch
f E. C.; Alcmaria VictrixR. G. H.;
'-D.F.C.
Zijn adviezen aan the Electricity Supply Board
van den Ierschen Vrijstaat
2rijPeIÜke vreugda in den lande verwekt
en in het bijzonder wij, in Leiden, gevoelden
ons gecocffeerd door de onderscheiding,
onzen stadgenoot, ir. Stokhuyzen, den hoofd
ingenieur der Stedelijke Lichtfabrieken, te
beurt gevallen. En wij houden ons er van
overtuigd, dat zeker niet weinige onzer
lezers even zullen hebben stilgestaan by de
lezing van het sobere bericht, 'dat de be
noeming van ir. Stokhuyzen aankondigde,
onder gelijktijdige vermelding, dat hem een
verlof van drie maanden was toegestaan
om zyn expeditie te gaan volbrengen. En
iets, zij het slechts een vage glimp, van
de onderscheiding straalde terug op de stad,
wier ambtenaar werd geroepen tot dit ver
antwoordelijke en moeilijke werk in den
merkwaardigen Vrijstaat op het eiland, dat
ten Noorden, Westen en Zuiden door den
Atlantischen Oceaan wordt bespoeld,
Ir. Stokhuyzen, wiens verlof met een
maand verlengd werd, is thans terug uit
Ierland. Zyn zending is volbracht, en in een
onderhoud, dat hy ons gisteren heeft willen
toestaan, heeft hy ons het een en ander van
zyn arbeid ginder verteld.
„Gy weet, dat Ierland, het land, dat ten
gevolge van verschillende fnuikende invloe
den, op een verleden terugziet, dat weinig
anders heeft geleverd dan politieke struin
belingen, zoowel in den Staat zelf als met
betrekking tot zijn verhouding tot Enge
land. Ierland, dat twee voor den bloei van
een land voorname schatten, kolen en erts,
ten eenen male ontbeert, een land, waar
dientengevolge nagenoeg geen industrie
worat gevonden, en dat een land is van
sinds eeuwen uitgezogen landbouwers en
paardenfokkers,, was er, toen het eenige
jaren na het einde Van den wereldoorlog
volkomen home rule kreeg, economisch
ellendig aan toe.
Land en bevolking verkeerden tot voor
korten tijd in zeer achterlijken toestand en
de regeering van den Vrijstaat moest ge
weldige energie ontwikkelen, wilde zjj ver
betering in uitzicht stellen. Maar de grooten-
deels uit mannen van middelbaren leeftijd,
veertigers en dus jonge regeerders bestaan
de regeering heeft de energie ontplooid,
die van haar werd geëischt en zoo gaat
de Vrijstaat een toekomst tegemoet, waarin
de zon door de samengepakte dreigende
wolkenmassa begint te komen. Het streven
eer regeering is gericht op herstel van
der. bloei van het verarmde land en niets
wordt bespaard om dit doel en daarmede
de ontwikkeling van den Vrijstaat tot een
Staat, waarin de bevolking in elk opzient
onder gunstige omstandigheden tan leven.
En reeds thans, nu dit regime nauwelijks
zes jaar heerscht, zijn duidelijke sporen
waarneembaar, dat Ierland zal worden een
land, waarin welvaart even goed mogelijk
zaï zijn als in andere landen.
Reeds neemt de onrustbarende emigratie
der Ieren naar Amerika aanmerkelijk af,
reeds bereikt de landbouw en veeteelt tot
voor korten tyd ongekende resultaten en al
heerscht er overal in de steden, als Dublin,
Cork en Limerick, nog schrijnende armoede,
er is nieuw, gezxmd jong leven, dat wel
besteed wordt en dat de waarachtige hoop
wettigt, dat Ierland eerlang een bloeiend
land zal worden.
De regeering begrijpt haar moeilijke taak
volkomen en vat haar aan met moed en
prijzenswaardig gericht beleid. Zij kent de
kwalen van het land en met de gevolgen,
die daaraan inherent zyn voor oogen schroom',
zij niet alles te ondernemen wat kan, wat
moet leiden tot afdoende genezing. Zij weet
het gemis aan het zwarte goud en aan erts
als een duur gemis, dat slechts opgeheven
kan worden door langs anderen, kunstmatigen
weg de bron van kracht, die noodig is
om aan de eischen van een modern volk
in een modern land tegemoet te komen,
aan te boren.
Dien weg heeft de regeering van den
Ierschen Vrijstaat gevonden toen zij het
besluit nam, om het water van Ierland's
voornaamste rivier, de 350 K.M. lange
Shannon, met haar stroomgebied van bijna
12.000 K.M. 2, dienstbaar te maken aan
de opwekking van de kracht, die het land
bi) gebrek aan kolen, uit eigen bodem
gewonnen, noodig heeft, op economische
wijze te kunnen exploiteeren voor de elec-
trificatie niet alleen van de steden, maar
ook van het „platte"land, het land, dat
wei geen kolen in zyn boezem verborgen
hcudt, noch ertsen, doch dat gedeeltelijk
vruchtbaar is, anderdeels moerassig turf
land of rijk aan mineralen en visch. Het
lanü. dat gezegend is met een vochtig,
doch mild klimaat, waar het nooit vriest,
ondanks de koude, die veroorzaakt wordt
dooi de groute armoede, die er eeuwenlang ge
woond heeft, doch die men thans wil bannen.
De Shannon zal dus de bron leveren vooi
ae waterkracht, waarmede de machtige
Ir. P. STOKHUYZEN.
Toen luitenant Koppen eenige maanden
geleden hier een lezing hield over zijn succes
volle vlucht naar Java en vertelde van zyn
wederwaardigheden in de verschillende meer
of minder beschaafde en geëxploreerde lan
den der verschillende werelddeelen, die hy
aandeed, heeft hy ook verteld van een
ontmoeting met een Nederlandsch ingenieur,
die wij meenen ergens in Engelsch-Indie
belast was met de uitvoering van den
bouw van een groote brug. Koppen vertelde
dit om er weer eens dé aandacht op te
vestigen, hoe men zich overal ter wereld
voorziet van de diensten van onze Delftsche
ingenieurs, van de civiele, waterbouwkundige
en mijnbouwkundige ingenieurs vooral, wier
kennis en practische geschiktheid beroemd
is over de gansche wereld.
Het mag dan ook een algemeen bekend
feit heeten, dat deze ingenieurs overal ter
wereld, en vooral buiten Europa, zeer veel
nuttig werk verrichten en dat hun prestaties
in niet geringe mate bijdragen tot verhooging
van het Nederlandsch prestige in verre
landen. Men kan wel byna zeggen, dat geen
waterbouwkundig project van grooten om
vang wordt uitgevoerd zonder dat Nederl.,
Delftsche ingenieurs aan de uitvoering mede
werken of bij het ontwerpen er van bun
adviezen uitbrachten.
Anders is het met onze electro-technische
ingenieurs, die wel is waar ook in den
vreemde bekend staan als kundige man
nen, wier uitstekende vorming een waar
borg is voor goede bruikbaarheid, maar dio
men in den regel in den vreemde niet
noodig heeft, oindat de meeste andere be
schaafde landen eveneens over uitstekende
electro-technische ingenieurs beschikken.
Frankrijk, Zwitserland, Duitschland, de
Scandinavische landen en Engeland leveren
bekwame electro-technische ingenieurs af en
ook Amerika beschikt over een leger uiterst
kundige ingenieurs, die de electro-techniek
in al haar geleidingen tot een onderwerp
van hun speciale studie hebben gemaakt.
Men denke in dit verband slechts aan de
concurrentie der General Electric met Phi
lips Eindhoven, een' concurrentie, die vooral
op de spits gedreven wordt omdat zoowel
deze Araerikaansche fabrieken als onze be
faamde Nederlandsche industrie over een
staf van electro-technische (scheikundige e.a.)
Ingenieurs beschikken, die man voor man
groote geesten moeten zijn om zich een
positie bij deze naarstig experimenteerende
lichamen te verwerven.
Maar al weten wij en vleien wij ons met
de gedachte, dat de enorme vlucht der
Einchovensche fabrieken haar ontwikkeling
tot een bedrijf met meer dan 11.000 arbeids
krachten, in de eerste plaats een gevolg
is van den succesvollen geestesarbeid van
onze ingenieurs, door wier genie telkens
nieuwe technische overwinningen werden be
reikt, die de aanleidende oorzaak zijn tot
de vlucht en den bloei, wij weten ook,
dat het gebied van onze electro-technici
beperkt blijft tot het eigen land met zyn
koloniën. Al bevestigt de uitzondering na-
iuurlyk ook hier den regel.
Het kwam daarom min of meer als een
verrassing, toen men omstreeks de laatste
jaarwisseling vernam, dat twee Nederland
sche e. i. waren aangezocht om op te
treden als adviseurs bij de in voorbereiding
verkeerende electrificatie van den Ierschen
Vrijstaat, een land, niet alleen bijna drie
maal zoo groot als het onze, maar bovendien
met nauwe relaties zoowel aan Engeland als
aan Amerika verbonden.
Het bericht, dat men niettemin een Neder
lander had uitgenoodigd een opdracht van
schier ongelooflijke grootte en gewichtige
beteekenis uit te voeren, heeft destijds be-
centrale gedreven moet worden, die met
een vermogen van 180.000 P.K. de stroom
zal moeten leveren voor den geheelen Ier
schen Vrijstaat.
SiemensSchuckert maakte het ontwerp
voor deze centrale en voor den aanleg van
stuwen en kanalen, die de Shannon haar
drijfkracht voor moeten geven.
Een commissie van Zwitsersche, Zweedsche
en Noorsche waterkracht-specialisten, o. a
ae vermaarde Waldemar Borgquist, beoor
deelde de projecten en keurde en verbeterde
het SiemensSchuckert-plan, welke uitvoe
ring alleen reeds 5V2 millioen pond sterling
vordert, een bedrag, dat by Act of Par-
liamant voetstoots werd gevoteerd.
Men is thans reeds eenige jaren met een
paar duizend man naarstig bezig met de uit
voering van dit plan, waarover ik u alleen
eenige uren zou kunnen vertellen, aldus ir.
Stokhuyzen, maar ter zake, u wilt weten waar
voor men Nederlanders, den'heer ir. Bakker,
directeur der Haagsche centrale, en mi],
noodig had".
Rustig en met een duidelijkheid, die den
spreektrant van "den ingenieur par droit
de naissance kenmerkt, gaat de heer Stok
huyzen verder.
„Wanneer eerlang, men hoopt op 't eind
van 1929, de groote Shannon-central e gereed
zal zijn, wanneer SiemensSchuckert haar
arbeid bekroond zal zien, moet er ook een
kabelnet zijn, dat de centrale verbindt met
de 130 steden en dorpen, die de stroom
van haar zullen betrekken. Maar niet alleen
een kabelnet is er dan noodig, er moeten
intusschen ook verschillende onder-stations
gereed zyn en er zal nog veel meer zelfs
dan dat noodig zijn om de centrale zoo
spoedig mogelijk in bedrijf te kunnen stel
len en rendabel te laten werken.
Er moet een distributieplan worden go
maakt, tarieven moeten worden vastgesteld,
voorzieningen moeten worden getroifen in
de drie steden, waar men thans reeds uit
eigen centrales, die straks gesloten zullen
worden, electrische energie gebruikt,
Voor de bestudeering van al deze zaken
heeft men ons, Nederlanders, laten- komen,
en zoo rustte op ons de taak de planuen
te ontwerpen, de projecties te teekeneu en
te becijferen, de tariefskwesties en exploi
tatie-mogelijkheden en alles wat daarmede
samenhangt onder de oogen te zien.
Natuurlyk hebben de heer Bakker en ik
niet alleen gewerkt, doch met een staf van
assistenten, Iersche ingenieurs, teekenaars,
enz., zoodat langzamerhand een groot bureau
met een dertigtal ingenieurs is gevestigd.
De eerste weken van mijn verblijf in
Ierland waren noodig voor oriëntatie in de
verschillende steden en in de dorpen, voor
besprekingen met de uitvoerders van Sie
mensSchuckert enz. En in de volgende
weken kwamen de conferenties en werden
ae teekenaren aan het werk gezet en de
typistes, die de plannen, welke ik ten
slotte had vastgesteld, noteerden, overschre
ven en toelichtten. Ook de onderhandelingen
voor den aankoop van het benoodigde ma
teriaal' voor de uitvoering van de plannen
waren van belang, want ook te dien op
zichte wenschten de Ieren van onze ervaring
te profiteeren.
Het is verheugend te zien, hoe men zich
volkomen houdt aan onze adviezen, die zij
herhaaldelijk verklaarden hoogeiijk tê waar-
deeren.
Welk een belangrijk afzetgebied de Shan-
non-centrale straks zal hebben te voorzien
van stroom, kunt u zich eenigszins indenken,
wanneer u verneemt, dat alleen reeds
Greater-Dublin of in goed Iersch Baile atha
Cliath(spreek uit: Boy leklie) per jaar ge
bruikt 40 millioen K.W.U., 20 mill, voor de
particulieren en 20 millioen voor de tram.
Cork verbruikt thans 8l/2 millioen K.W.U.
6D dat alles terwijl de stroom er duur is
en dus straks goedkooper, het verbruik be
langrijk zal stygen.
Straks als men in Ierland ook electrische
verwarming zal toepassen en nachtstroora
waterreservoirs zal gebruiken, op electrici-
teit gaat koken en met electriciteit zal
strijken en stofzuigenEn als de boeren
stroom zullen gebruiken in hun bedrijf, zoo
als de boeren uit het Rijnland.
Over die plattelands leverantie gesproken;
gij meent toch niet, dat het zonder be
redeneerde overweging is gegaan, dat men
juist ons, Nederlanders, uitnoodigde deze
zaak, alles wat er op den weg van de
centrale, de producent naar den consument,
de lichtpunten en de apparaten ligt, op
poolen te zetten.
Ik heb u reeds verteld hoe de Ieren
het waterkracht-ontwerp door Scandinaviërs
en Zwitsers, menschen van beproefde er
varing op dit gebied, lieten beoordeelen.
V. at de distributie betreft, kon men zich
in lerlhnd niet beter richten dan naar de
methoden, die in Nederland worden toe
gepast, de systemen, welke hier met stjj-
gend succes, dat tot uitdrukking komt in
de gunstige exploitatie van onze centrales.
In dit opzicht hebben de Nederlandsche in
genieurs veel van de omringende landen
gezien en verbeterd en zelf een rijke er-
v*rinr opgedaan. Wij kennen de nooden
van de consumenten en hebben geleerd in
den loop der jaren de klippen te omzeilen.
Ook wy propageerden en met succes
BINNENLAND.
Minister Beelaerts van Blokland over den
Volkenbond (Binnenland, 2e Blad).
Bij den Helder is een zeilsloep omgesla
gen; één inzittende wordt vermist (Ge
mengd, 2e Blad).
Bekentenis van den gearresteerden secre
taris in zake de oplichting bij de Rotter-
damsche Bankvereeniging (Gemengd 2e BI
Het Olympisch hockeytonrnooi; overwin
ningen van Britsch-Indië en Denemarken
(Sport. 4e Blad).
BUITENLAND.
Een uiteenzetting van Zaleski over de
Poolsche bnitenlandsche politiek (Buiten
land, 1ste Blad).
Tsjang Tso Lin zon geweigerd hebben
zich in Mandsjoerije terug te trekken (Bui
tenland, 1ste Blad).
De „Italia" it te Kingsbay teruggekeerd
(Buitenl. Gemengd, 1ste Blad).
gebruik van electriciteit by den boor
en by den kleinen man, die in Ierland
een muntmeterinstallatie krygt.
En ook wy leven in een land, waar
steenkolen wel niet geheel ontbreken, maar
toch niet de rol spelen, zooals in landen
ais Duitschland, Engeland e. a.
Nu zal het u duidelijk zyn, waarom de
aandacht van den Ierschen minister of In
dustry and Commerce op ons Nederland
viel. Ik geloof, dat de gedachte, die by de
keuze voorgezeten heelt, gelukkig mag
werden genoemd, en ik breng gaarne hulde
aan de Iersche regeering voor het schran
der verstand, het open oog, dat zy voor
haar belangen zoo zeer blijk geeft te hebben.
Dal bovendien by de keuze van de per
sonen het lot ook op my mocht vallen, be
schouw ik als een bijzonder voorrecht.
Want dat was het mij mede te mogen wer
ken aan de totstandkoming van de electri
ficatie van dit land, dat straks ook door
zyn goede electrificatie de struggle for life,
dien het eeuwenlang moedig heeft gestre
den, beter, moderner geoutilleerd, op waar
diger, vaardiger wijze hoopt te kunnen
vcortzetten.
Gy zult het zeker alleszins verklaarbaar
kui r en noemen, dat ik mij vlei by de
dachte, dat, wanneer eens Ierland, dank
zy zyc afdor"' beter tyden
zal doormaken, ik my zal kunnen verge
noegen met de wetenschap daartoe een be
scheiden steentje te hebben bijgedragen.
Moge het sympathieke Iersche volk, dat
zooveel en zoo intens geleden heeft door
politieke twisten en door den strijd voor
vrijheic van geloof en zelfbestuur eerlang
althanr economisch sterk worden, dank 4)
het goed functioneeren van de Electricity
Supply Board, aan de totstandkoming van
wek bedrijf ook wy, Nederlanders, het voor
recht genoten mede te werken.
NEDERLANDSCH STUDIEFONDS
PASTEUR.
Eerste lnstrnm.
De Nederlandsche Vereeiuging „Studie
fonds Pasteur hield hedennamiddag haar
aigemeene vergadering in prof. Gorter's af
deeling van het Nieuwe Academisch Zie
kenhuis alhier
De voorzitter herinnerde er in zijn ope
ningswoord aan dat het Nederlandsch
Pasteurfonds heden 19 Mei juist 5
jaar bestaat Na het bezoek van prof. Cal-
mette in 1922 ter gelegenheid van de her
denking van Pasteur's geboorte vertoonde
zich in ons land een dubbel initiatief tot
stichting van een fonds, dat de geregelde
uitzending van jonge Nederlandsche onder
zoekers naar het Institut Pasteur te Parijs
zou mogelijk maken. Samenwerking was
spoedig verkregen en al9 resultaat van
deze samenwerking kwam de Nederland
sche Vereeniging „Studiefonds Pasteur"
tot stand
De voorzitter meende, dat er wel aanlei
ding is. nu er 5 jaar zijn voorbijgegaan,
zich een oogenblik rekenschap te geven'
van hetgeen is verricht. Voor alles wilde
hij echter dank brengen aan het uitvoe
rend comité dat onder leiding van dr M.
P. Schülte te Rotterdam en met den heer
Thijssens als penningmeester zich zoo
uitnemend van zijn taak kwijt. Dank past
ook aan notaris mr. van Wijngaarden en4