69,u JAARGANG
DONDERDAG 22 MAART 1928
No. 20867
OFFICIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
Ö*(3<3LAD VOOR L6IDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
80 Ct3. per regel voor advertentien uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen ran ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiên 85 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend
bh vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30
Incasso volgen? postrerht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts porto te hetalen. Bewijsnummer 6 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANTS
Voor Leiden per 3 maanden 2 35 per week 0 18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.35 portokosten.
Dit nominsr bestaat alt 0RIE Bladen
EERSTE BLAD.
i KIEZERSLIJST.
i Burgemeester en Wethouders van Leiden,
Gelet op art 10 der Kieswet;
Brengen ter algemeene kennis, dat de
kiezerslijst voor den dienst 19281929 voor
de verkiezing van de leden van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal de Provincial»
Staten en den Gemeenteraad is vastgesteld,
dat die lijst van den 23sten Maart tot en met
den 21steD April a.s op de Secretarie (afd.
Bevolking Vischmarkl No. 1213) dezer
gemeente voor een ieder ter inlage is neder-
gelegd en tegen betaling der T.osten in af
schrift en stemdistrictsgewijze, in uittreksel
verkrijgbaar is gesteld. 5535
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRIJEN. Secretaris.
I Leiden 22 Maart 1928.
f VEREENIGING VOOR STAATKUNDE.
De voorgestelde wijzigingen in
de Indische Staatsregelingen.
Op uitnoodiging van de Vereeniging voor
Staatkunde heeft gisteravond in de boven
zaal der Sociëteit Minerva" mr. dr. W. M.
G. Schumann, oud-voorz. van den Volks
raad, een lezing gehouden over „De voor
gestelde wijzigingen in de Indische Staats
regeling"
Na met een enkel woord door den praeses
bij het talrijke auditorium te zijn ingeleid,
ving mr Schumann zijn voordracht aan
met op te merken, dat de bovenbedoelde
wijzigingen, die op het eind van het vorige
jaar in den Volksraad behandeld zijn en
waarop gunstig advies is uitgebracht, be
oogen den invloed der Inlandsche bevolking
op het staatsbestuur in Nederlandsch-Indië
te vergrooten.
De voornaamste punten uit het wijzi-
gingsontwerp zijn: lo. het brengt wijziging
in den datum der verkiezing der leden van
het College van Gedelegeerden2o. het stelt
voor het aantal leden van den Raad van
Indië van 5 op 7 te brengen, teneinde twee
Inlandsche leden te kunnen benoemen; 3o.
het geeft een kleine kiesrechtuitbreidinv en
4o. hét wil aan den Volksraad een andere
samenstelling geven door het aantal in-
heemschen van 25 op 30 te brengen en
dat der Europeanen van 31 tot 26 te redu-
ceeren, zoodat de Inheemschen op een
totaal ledental van 61 de grootst mogelijke
minderheid zullen vormen.
Vooral dit laa'ste voorstel ondervond bij
de overgroote meerderheid van het Euro-
peesche volksdeel in Indië en bij velen hier
le lande heftige tegenkanting.
De tegenstanders zijn n.l. van oordeel,
dat het streven, dat bij de regeering in
dezen voorzit, om de meerderheid der In
heemschen tot politieke samenwerking le
brengen, teneinde een rustige ontwikkeling
van Indië mogelijk te maken, toch niet met
succes zal worden bekroond, terwijl daar
entegen de Nederlandsche belangen op ge
voelige, zoo niet onherstelbare wijze zullen
worden geschaad.
Bovendien achtte zij het oogenblik. zoo
kort nadat de nieuwe staatsinrichting in
haar geheel in werking is getreden en nu
de indruk, door de communistische rel
letje? gewekt, nog niet geheel is weggeno
men, al heel slecht gekozen.
De voorstanders daarentegen beschou
wen. evenals de regeering en de Volksraad,
die de voorgestelde wijzigingen met groote
meerderheid aanvaardde, deze hergroepe"e-
ring der Volksraadzetels welke gpheel in
overeenstemming is met de oorspronke
lijke door minister De Graaff voorgestelde
regeling doch door de Tweede Kamer werd
gewijzigd, als een absoluut noodzakelijke
voorwaarde om te voorkomen, dat de in-
heemsche bevolking van ons bestuur ver
vreemdt ^n tenslotte daartegenover vijan
dig komt te staan. Huns inziens kan nóch
de omstandigheid, dat de Europeanen op
economisch gebied de leidende klassen zijn,
nóch de overweging, dat het Europeesche
volksdeel meer dan de helft der belastin
gen opbrengt, een reden zijn om de Euro
peesche groep, die nog geen half procent
van de bevolking bedraagt, de volstrekte
meerderheid in den Volksraad te doen in
nemen. te minder waar alle leidende
functies, het overgroote gedeelte van de
hoogere en middelbare ambten in Indië
en het geheele regeeringsbestel in Neder
land in Europeesche handen zijn.
Sprekers verdediging van de voorgestelde
wijzigingen bepaalde zich voornamelijk tot
de voorgestelde uitbreiding van den Raad
van Indië van 5 tot 7 leden en de samen
stelling van den Volksraad.
Ten aanzien van het eerste punt merkte
spr op, dat het inderdaad in uitgebreide
knngen voldoening zou wekken, wanneer aan
de inheemsche bevolking een zetel werd
iDgeruimd, doch onjuist zou spr. het achten,
wanneer daarvoor een bepaalde categorie,
hetzij politieke dan wel godsdienstige partij
in aanmerking zou komen.
Met betrekking tot de samenstelling van
den Volksraad, ontkende spr. allereerst, dat
het inheemsche element noch in de huidige
noc*1 in de voorgestelde samenstelling vol
doende vertegenwoordigd, laat staaD door
een meerderheid vertegenwoordigd zou zjjn.
Spr. achtte het onbilljjk, dat aan 209.000
Europeanen meer zetels zjjn toebedeeld dan
aan 51 millioen inheemschen en bestreed
uitvoerig de opvatting van prof. Moresco
ten deze.
In de zeven jaar van sprekeris presidium
is het bovendien nog nooit voorgekomen,
dal de niet-Europeesche partijen een aan
eengesloten phalanx vormden.
Met klem wees spr. op het groote ge
vaar, dat er sluimert doordat het opko
mende inheemsche intellect zich teleurgesteld
gevoelt in zijn nationalistisch streven en dien
tengevolge leidt naar het communisme als
het eenige middel om hun nationalistische
idealen te zien verwezenlijkt.
Spr. besloot met te zeggen, dat een met-
aanvaarding van de voorgestelde wijzigingen
door de Staten-Generaal zou zjjn te beschou
wen als een stap, welke in hooge mate
Laaeelig zou werken op de bevordering der
wederzjjdsche belangen.
In het tegenovergestelde geval zal men
tcoDen te beseffen, dat men elkander noodig
heeft, en elkander wil leeren kennen en
waardeeren. (Applaus).
Als eerste debater voerde daarna prof.
mr. Nederburgh, uit Utrecht, het woord.
Spr vroeg zich allereerst af: Gedoogt
iDdië's belang, dat Nederland zijn macht en
daarmede zijn roeping en zijn taak over die
landen opgeeft?
Immers neen, ons volk heeft in indië een
taak te vervullen, welke de geschiedenis ons
heeft opgelegd en waaraan indië te danken
heeft, wat het thans is.
Ons werk is, als alle menschenwerk, on
voltooid, doch op het gebied van volks
gezondheid, volkswelvaart, recht, enz. is
fteds veel bereikt en het ware onverstandig
en tegenstrijdig aan de heiangen van indië
onze taak thans neer te leggen.
Spr. acht aanneming van deze voorstellen
een eerste stap in die richting en geiooft,
dat deze hervorming het sein zal zijn voor
nog noogere eischen.
In de Januari-vergadering der Sarikat
Islam is door diverse leiders betoogd, dat
„zij, die met Allah optrekken, van Ailah
hun beioomng zulien ontvangen", in deze
woorden ziet spr. een bedreiging voor alle
niet geioovige Mohammedanen, en in de
uitlating „bet land van den islam alleen
voor den Islam" een aanval op het Neder l
gezag in Indië.
net betrekkelijke wetsontwerp wordt ons
opgedrongen, en met bezorgdheid stelt spr.
de vraag wat er overblijft van de grond
wettelijke bevoegdheid van de Nederlandsche
wetgeving, wanneer dit ontwerp, wat spr.
niet hoopt, door de Koningin en de Staten-
Generaal wordt aangenomen.
Voorts werd aan net deoat o.m. nog deel
genomen door generaal Van der Weyden,
actief lid van den Indischen Volksraad, die
uiteenzette, waarom zijn partij, het Indo-
Euiopeescb Verbond, tegen de wijzigingen
stemde en door prof. Coienbrander, die be
toogde, dat deze wijzigingen geenszins te
beschouwen zijn als een eerste stap in de
richting van vergrooting van den inheemschen
invloed in de Ind. staatsregeling en voorts,
d3t van 30 inheemsche leden niet te ver
wachten is, dat' zij nu plotseling unaniem
zullen opzweepen tot een godsdienstoorlog,
iets, waarover door 25 leden in jaren tjjds
met geen enkel woord is gerept.
Na repliek van mr. Schumann werden de
volgende vraagpunten in stemming gebracht:
I. Is hel in beginsel wenschelijk, dat de
samenstelling van den Volksraad veran
derd wordt, zooals door de regeering is
voorgesteld?
II. Is het wenschelijk. dat deze wijziging
op dit oogenblik tot stand komt?
Beide vraagpunten werden bevestigend
beantw oord.
Hierna werd de vergadering, welke o.m.
werd bijgewoond door de hoogleeraren
Krabbe, Colenbrander, Hazeu en Kranenburg,
gesloten.
CHR. METAALBEWERKERSBOND.
Het 25-jarig bestaan der Leidsche afdeeling.
Deze week bestaat de afdeeling Leiden
van den Chr. Metaalbewerkersbond 25 jaar.
Waar het afdeel ingsbestuur gemeend heeft
dit feit op eenigszins feestelijke wijze te
moeten vieren door Zaterdagavond in „Zo-
merzorg" een feestavond te organiseeren,
mogen ook wij dit zilveren jubileum niet
onopgemerkt laten voorbijgaan en geven wij
hieronder het een en ander uit de geschiede
nis der jubileerende afdeeling.
Den lSden Maart van het jaar 1903 werd
alhier opgericht de Vereeniging van Prot.
Chr. IJzer- en Metaalbewerkers en aanver
wante vakken. Directe aanleiding daartoe
was de spoorwegstaking van 1903, de daad
der revolutionaire arbeiders, die in vele
■Christelijke arbeiders het besef deed ontwa
ken ook op sociaal-economisch terrein sa-
HET JUBILEUM DER AFD. LEIDEN VAN DEN CHR. METAALBEWERKERSBOND.
Elders in dit Blad vermelden wij verschillende bijzonderheden uit de geschiedenis der Leidsche afdeeling van den
Chr Metaalbewerkersbond in Nederland, die dezer dagen 25 jaar bestaat. Zittend van links naar rechts de heeren
J. Verhoeven, secretaris, A J Schone veld, voorzitter en G. Rodenburg, penning meester; daarachter staande in dezelfde
volgorde de heeren W. Stavleu, A. A. Jansen. J. B. H. Grotenhuis, W. Hoogendijk en W. van der Linden.
men te moeten werken in een organisatie,
welke de christelijke beginselen op den
voorgrond stelde.
Zooal? dit in meerdere plaatsen het geval
was, heeft ook hier „Patrimonium" den
stoot tot de oprichting van deze vakvereeni-
ging van metaalbewerkers gegeven.
Reeds op de ledenvergadering van „Patri
monium", gehouden den 23en April 1900,
werd door den heer C Roos, die ook nu nog
lid van de afdeeling is, een inleiding gehou
den over het onderwerp „Christelijke vak
organisatie". Men ziet hieruit, reeds toen
leefde de gedachte, het moest tot Christelijke
vakbeweging komen Maar, het zou nog wel
eenigen tijd duren, 't Zou zoo heel gemak
kelijk niet gaan
Op 16 Juli 1900 kwam bij het bestuur van
„Patrimonium" in een schrijven van de
Chr Metaalbewerkersvereeniging te 's-Gra-
venhage. waarin verzocht werd te trachten
in Leiden een vereeniging van metaalbewer
kers op Chrislelijken grondslag te stichten.
Dit schrijven werd nog voor kennisgeving
aangenomen.
„Patrimonium" schreef op 18 Maart 1903
een vergadering uit om te komen tot de op
richting van een vereeniging van metaal
bewerkers Deze vergadering was niet slecht
bezocht; blijkens de presentielijst waren 21
personen aanwezig.
Een vereeniging werd opgericht onder
den naam van „Prot Chr IJzer- en Metaal
bewerkersvereeniging en aanverwante vak
lieden te Leiden". Grondslag dezer vereeni
ging was, blijkens art 2 der Statuten:
„De Vereeniging aanvaardt de regelingen
in Gods Woord vervat omtrent arbeiders-
aangelegenheden als een blijvende grond
slag voor lotsverbeteringen der vakgenooten,
terwijl zij zich ten doel stelt om op dien
grondslag de zedelijke en stoffelijke belan
gen der ijzer- en metaalbewerkers en met
hen gelijkgestelden in het algemeen en die
harer leden in het bijzonder, langs wettigen
weg te bevorderen".
Het eerste bestuur bestond uit de volgende
personen: C Roos, voorz.; W den Hertog,
2e voorz.; J. J v. Oosterhout, le secr.. J. W.
v. Hees, 2e secr en F Eikerbout, penningm.
De vereeniging was gevormd, de arbeid
kon een aanvang nemen.
Die arbeid bepaalde zich aanvankelijk
slechts om te trachten het ledental te ver
sterken Het ging met dit werk niet zooals
men zich dat had voorgesteld. De voortrek
kers toch, bezield door de eerste liefde en
vervuld met den wensch, die liefde ook op
anderen over te brengen, ondervonden bij
hun collega's slechts onverschilligheid en
lusteloosheid.
Verschillende verzoeken werden gesteld
aan de werkgevers, als doorbetaling van het
loon op Chr feestdagen, verhooging van het
loon met 1 of 2 cent per uur Sommige wer
den gedeeltelijk ingewilligd; doch het groot
ste deel der werkgevers verwaardigde zich
niet een antwoord te zenden.
Aansluiting bij den Chr Metaalbewerkers-
bond werd voorloopig nog niet gezocht. Wel
werd aansluiting gezocht en verkregen bij
het Chr Arbeidssecretariaat.
Het Hoofdbestuur van den Bond liet het
er niet bij zitten Steeds weer werd op aan
sluiting aangedrongen, met het gevolg, dat
ten slotte, na voor dien tijd zeer ingrijpende
verandering te hebben aangebracht in de
contributieregeling, de aansluiting bij den
Bond volgde.
Het jaar 1908 was voor deze afdeeling een
jaar van groote beteekenis 't Wa9 een jaar
van werken, een jaar van actie. De invoe
ring van de wet op het Arbeidscontract gaf
handenvol werk Bij die wet toch werd de
mogelijkheid opengesteld, dat de werkgever
van de gunstige bepalingen in de wet opge
nomen, bij individueele overeenkomst kon
den afwijken. De propaganda werd dan ook
met kracht aangevat. De afdeeling telde toen
spoedig 100 leden. Deze leden waren in
hoofdzaak werkzaam op de Kon. Ned. Grof
smederij. Om te verkrijgen, dat de actie het
grootst mogelijke resultaat opleverde, werd
met de andere ter plaatse bestaande metaal
bewerkersorganisaties samengewerkt.
De Directie van de Kon. Ned Grofsmederij
werd door de samenwerkende organisaties
aangeschreven, doch liet niets van zich hoo-
ren. Zonder eenig overleg met de organisa
ties, ja zelfs zonder eenig overleg met de
betrokken arbeiders, ging de Directie er toe
over de arbeiders een individueel contract
ter teekening voor te leggen, waarin van de
gunstige bepalingen, die de wet bood, af
stand werd gedaan.
Dit bracht het personeel in beweging. Het
gevolg daarvan was, dat de Directie een
conferentie aan de Hoofdbesturen toestond.
Deze conferentie leverde evenwel niet veel
resultaat op.
Deze, vrijwel resultaallooze actie, had lot
gevolg, dat er een verslapping intrad. Het
duurde niet lang meer, of van de eens zoo
bloeiende afdeeling waren nog slechts een
drietal leden overgebleven
Zoo moet een drietal jaren worden door
gesukkeld In 1912 was het ledental weder
gestegen met 4. zoodat de afdeeling toen uit
7 leden bestond
In 1912 werd de propaganda weder krach
lig ter hand genomen. Deze propaganda
werd gesteund door ingezette acties bij Je
firma Boot. Kon Ned. Grofsmederij en de
Conservenfabrieken.
BINNENLAND.
De Indonesische studenten zijn rri}ge«
sproken. (Rechtzaken, le Blad).
Debat over de voorgestelde wijzigingen la
de Indische staatsreneling in de Vereen,
voor Staatkunde te Leiden. (Stadsnieuws. Ie
Blad).
Het zilveren jubileum van de Leidschs
afdeeling van de Chr. Metaalbewerkersbond.
(Stadsnieuws, le Blad).
De disenssies over de motie-Kleerekoper,
inzake de doodstraf in Indië. (Tweede Kamer
3e Blad)
Bijzonderheden omtrent de „beroovtng" to
Rotterdam. (Gemengd. 3e Blad).
Vele ernstige branden; te Tnbbergen to
een driejarig kind omgekomen. (Gemengd,
3e Blad).
Een ernerliik geval van verwaarloozing te
Diepenveen. (Gemengd 3e Blad).
De vermoedelijke samenstelling van de
Olympische schermploegen. (Sport. 3e Blad),
Overleden is de actrice Mevr. Wilh. d.
Horstv. d. Lngt Melsert. (Kunst. 3e Blad).
Aan mr. dr. W. F. van Leenwen is eervol
ontslag verleend als vice-president van den
Raad van State; tot zijn opvolger it be»
noemd mr. dr. F. A. G. Graaf van Lynden
van Sandenburg. (Laatste Berichten, lstej
Blad).
BUITENLAND.
Voortzetting van het debat over de Rnssi«
sche voorstellen te^ voorbereidende ontwape»
ninosconferentie. (Buitenl. le Blad).
Overeenstemming verkregen over het
Dnitsche noodprogram. (Buitenl. le Blad).
Nog altijd het Teapot-dome-schandaal in
de Ver. Staten. (Buitenl. en Tel. le Blad).
Ernstige la wine-ongevallen. (Buitenl. le
Blad).
Zoebkof is ook uit België uitgewezen.
(Buitenl. le Blad).
Mr. dr. W. F. van Leeuwen, de oud-vice-
president van den Raad van State. Men zie
voor bijzonderheden onder „Laatste Ber."
Er was nu een gestadige groei in het lei
dental waar te neinen.
Op 1 April 1914 trad de voorz der afdee-
ling, de heer Elkerboul, als gesalarieerd be
stuurder in functie. Hij moesUtoen als voor
zitter bedanken. In zijn plaats werd be
noemd de heer Wetselaar, die deze functie
vervulde tot 11 November 1917 Toen werd
ook hij geroepen den Bond als gesalarieerd
bestuurder te dienen. In zijn plaats werd
aangewezen de heer Schoneveld, die deze
xunctie tot nu toe vervult.
De periode 1918 tot begin 1921 wordt in
de afdeeling genoemd de „gouden eeuw"»
Door gestadige propaganda was invloed ver
kregen in schier alle bedrijven. De lande
lijke actie voor invoering van een Collect
Contract, de groote staking voor het per
soonlijk minimumloon, was ook hier van
invloed. Er heerschte een opgewekt organi
satieleven Ook de pfaatselijke acties wer-«
den met succes gevoerd Zoo brachten de ac
ties in 1918 loonsverhoogingen van 3 en 4
cent per uur, terwijl in dit jaar ook een
Coll. Contract werd afgesloten met de firma
Boot. Van nóg meer beteekenis waren de
successen op de acties in 1919 en daarna
gevoerd De uurloonen gingen met 10 tot 15
cents omhoog Ook voor het kleinbedrijf als
burgersmeden, wagenmakers en loodgieters,
werd actie gevoerd Bij de loodgieters kwam
het zelf? nog tot een staking.
In 1920 bereikte de afdeeling het hoogte-