Er is gemeend de officieele opening thins
te uioeleD doeu plaatsgrepen, nu de ÜJlp*
gebuuMttD eD de wegen gereed ign en van
de ld üoeidgeuouwen, die m gebruik ge
nomen zullen werden, er reo<Ls drie gerui
man tyu hunne bestemming vervuheu, teiv\yi
in deze dagen vier andere betrekken weiden,
zeedal wij wel kunnen verklaren, dai oei
gjovidte deel van het cumplex veer hut
gebruik gereed is.
Hel is hier wel de plaats om er de aan
dacht nogmaals op te vestigen, dai het
in de pers, in de spreektaal en ook wel
in ellieieele stukkeu ingeslepen gebruik,
het stadskwartier, dal hier verrezen is, te
bestempelen mei deu naam van het Nieuwe
Ziekenhuis, alsof er hier alieeu een zieken
huis gebouwd wordt, ten eenen male on
juist is.
Hier toch vinden wjj bijeen alle gebouwen,
die de Medische Faculteit behoeit voor de
opleiding der studenten in de geneeskunde;
naast de klinieken voer de meer practische
gedeelten der medische weienschap, bevat
het complex evenzeer laboratoria veer ae
meer theoretische vakken, zeedat dit stads
kwartier welhaast een kleine duizend be
woners zal tellen en een duizendtal bezoekers
dagelijks zijn poorten zal binnengaan.
Lie vraag, weiken naam dit meu..e stads
gedeelte behoort te dragen, is gemakkelijk
te beantwoorden. Up hel terrein aan den
Morschsingel vinden wg naad het ziekenhuis
slechts laboratorium, dat o'Lcieel Jen
naam van boerhaave-lubo.alorium draagt,
terwgl de volksmond de universiteilsklim.k-n
dikwerf den naam van Boerhaave-zieken-
huis geeft.
baar nu Boerhaave-laboratorium en zie
kenhuis spoedig ontruimd zul.en zgn, ligt
hel voor de hand den naam van onzen bo-
faamden voorzaat, die sinds ee .wen den roem
onzer Faculteil en Universiteit heeft ver
hoogd, te geven aan hel nieuwe stads
kwartier en uit dus hel Boei haaverk war tier
te uoeinen.
Op het oogenblik, dat de groep van ge
bouwen staal geopend te worden, waaiin,
naar wg hopen, eenang de geheeie geuectr
kuuuige faculteit haar arbeid zaï verrichten,
is het verleidelijk om ons te verdiepen in het
verleden en na te gaan, hoe, gedureiide de
353 paren, die onze Universiteit bestaat, de
medische faculteit gehuisvest is geweest en
wie de vooruaainstepersonen waren, die in
die lacull-eildgebouweu door hunnen arbeid
getracht heboeu medisch onderwijs en we
tenschap te bevorderen. Een overzicht, zoo..ls
dit voor de anatomie alleen op zoo voor-
trellelgke wjjze gegeven is door den huog-
leeraar Barge in zgn rede: „De Leidscno
Anatomie herdacht", uitgesproken bg ae
opening van hel anatomisch laboralo.ium,
op 2 October 1923, nu reeds 4 Va jaar
geleden, waarmede het eerste complex van
dit oomplex in gebruik genomen werd.
Veel te veel zou echter van uw tjjd en
aandacht gevergd worden, wanneer ik zou
trachten zulks te doen voor de geheeie me
dische faculteit en daarom zal ik mg wel
moeien bepalen tot de allerlaat-te geschie
denis onzer faculteit en wel tot den bouw
vac dit complex.
Moet aldus bet grootste gedeelte van de
oudere geschiedenis onzer faculteit onoe-
sproken blijven, toch wil ik éêne uitzon
dering maken voor de periode van haren
grootsten roem, voor don tgd van Herman
Boer boa ve.
barnos en Heeren, stel a eens met mg
voor, d»t Boerhuave een oogenblik een kijkje
zou kunnen nemen op dit terrein, welk een
uitdrukking zou zich dan op zijne zoo spre
kende gelaatstrekken af teekenen Voorzeker
eene van intense verb.zing.
Zonder twijfel zou hg zich afvragen: is
dat hetgeen tegenwoordig een geneeskundige
faiulteii noodig heeft om haar arbeid te
kunnen verrichten? En, wanneer hij dan
deze trotsche gebouwen vergeleek met de
ruimten, waarover hg zelf en zgne faeul-
teiu»genooten beschikten, dan zou hg al-
Jichi daaraan toevoegen: is dit wel alles
noodig?
Welnu, de vergelijking met de ruimten,
vaar Boerhaave zgn klinisch onder.vgs gaf,
kunnen wg gemakkelijk maken. Wg hebben
daartoe slechts te begeven naar een der
oudste gedeelteD van onze universiteitsstad,
naar „De Kamp", op tien minuten afstand
van bier gelegen tusschen Mare en Turf
markt, Oude Vest en Haarlemmerstraat.
Wg vinden dan in de Lange Vrouwen-
kerksteeg eeu aardig oud poortje, waarboven
staat St. Caecilia Gasthuis. Treden wg door
dit poortje binnen, zoo bevinden wij ons
op een binnenplaats met tuin, die doet den
ken aan de fraaie Leidsche hofjes. Ter
rechter z\jde zien wij een eerwaardig oud
gebouw, waarvan de ingang is versierd door
vele wapenschilden. Aan de linker zgdo
vinden wg achter een minder aanzienlijkon
ingang een trap, d.e ons leidt tot een oude
eikec deur, waarachter een portui toegang
geel', tot lange zalen, aan weers/gden ver
licht door op mans hoogte aangebrachte
boogramen en voorzien van een eiken zol
dering.
Vuigeus de beschrijving van Van Mieris,
was „een der zaïen bestemd ten gebruike
der zieke mannen, de aDder der zieke
vrouwen en bevonden zich in elk zes üed-
sleeden, geschikt ten dienste der zieken
©n werden in die zaaien rondomine gevonden
zeer ruime, ©enigszins verhoeven U ildergea,
voorzien met leuningen op den welken zich
die studenten plaatsten en dal wel telkens
in een zoo groote men.gte, waarover men
zich thans groolelgks zoude moeten ver
wonderen en ook vesien in deeze dagen,
welken dien heer.gken b.oeitgd onzer Aca
demie uooit neboen gezien, genoegzaam on-
geloollgk zouden voorkoomen".
Wg bevinden ons in deze omgeving op
fewgden bodem, want hier is een bel.mgrgk
eei der geschiedenis der geneeskunde ge
vormd en van hier uit hebben moderne
idee en over geueeskund.ge kl niek en onder-
wgs zich verspreid over de geheeie wereld;
laten wg hopen, dat in af ienbaren tgd deze
zalen weer in hunne oorspronkelijke ge
daante zul.en worden hersle.d en ingericht
tot een p.aats, waarheen de medici van de
geheeie wereld opnieuw op kunnen gaan,
thans om hunnp piëteit te toonen voor den
gruoten invloed, die van hior is uitgegaan.
Wanneer, om tot ons onderwerp terug t©
keeren, reeds een boerhaave zich zou al-
vragen bg de bezichtiging van dit stads
gedeelte. is dit al.es we. noodig? hoevee. te
meer zat deze vraag dan oplde l.ppen komen
vaó den will.-kear.gen Nederlander, die deze
steenmassa's mee.-iai van uit den trein
kgkl en gewend is er afkeurende opmer
kingen over aan te hooren ol zeif te plaitsen.
Hoe ontelbare malen toch zgn reeds van
uit den trein opmerkingen gemaakt over de
vermeende domheid der autoriteiten, die een
ziekenhuis zoo dicht bg den trein lieten
plaatsen, dat de patiënten er voorzeker last
vaL zouden moeten ondervinden, hoe veel
vuldig is in den trein geloond, dat de uit
wendige architectuur der gebouwen de goed
keuring van de meeste reizigers niet ken
wegdragen.
Toen dez© onderwerpen wat afgezaagd wer
den, kwam door den langen duur van den
bouw de opmerking naar voren, dat alle3
daar zoo renteloos stond te bederven, terwgl
ten slotte, o dankbaar onderwerp, de mal
versatie© bg het Leidsche Ziekenhuis op
die plaats zelve weer besproken konden
worden, onverschillig, of dit onder opschrift
in de couranten, pakkend als een Amerikaan-
sche head.ine, werkelijk iets over het Leid
sche Ziekenhuis vermeld werd, of, zooaia
gewoonlijk, over andere plaatsen.
Komt dan nu den gemiddelden Nederlan
der. bij het aanschouwen van deze s'cen-
kiompen de vraag van Boerhave op de lip
pen: is dit alles wel noodig?", dan voegt
hij er in zichzelf hardop direct aan toe en
wij moeten dit alles maar betalen En. wan
neer hij er toe komt een vergelijking met
Boerhaave's tijd te maken, dan zegt hij ze
ker: destijds was het medisch onderwijs
heel wat goodkoopcr en de faculteit heel
wate beroemder, dan tegenwoordig.
Welnu, zoowel Boerhaave's geest als de
Ncderlandsche belastingbetaler kunnen ge
rust zijn Inderdaad is dit alles noodig en,
wanneer gij straks hier rond zult gaan door
eenige der gebouwen, zoo zult gij bemerken,
dat alles goed en degelijk is gebouwd en
ingericht, maar zonder overdreven luxe.
Men kan overtuigd zijn. dat. als weldra de
geheeie faculteit in het Boerhaave-kwartier
is inge'rokken, de leden waarschijnlijk met
de hun ter beschikking staande ruimten
niet tevrcdener of ontevredener zullen zijn.
dan Boerhaave en zijne tijdgenooten met
hunne localileiten waren.
De ontzaglijke toeneming van de ruimten,
die noodig zijn, wordt deels veroorzaakt
door de enorme uitbreiding der medische
wetenschap, deels door het groot aantal'
medische studenten. Moge de voor het on
derwijs beschikbare localiteilen bij den eer
sten aanblik te groot lijken, dit is slechts
schijn, zoo moest in de grootste van alle
collegekamers, die voor de anatomie, reeds,
voordat zij in gebruik genomen werd. het
aan'al zetels belangrijk uitgebreid worden
en thans reeds zijn er zeker minstens 50
te kort, om aan alle studenten plaats te
kunnen verschaffen.
Spreken wij over Boerhaave's roem. dan
komt de vraag bij ons op is de groote roep,
welke van Boerhaave's naam uitging, niet
overdreven geweest, is zijn invloed op het
medisch denken en handelen wel zoo groot
geweest, dal hem. na meer dan twee eeuwen,
nog zooveel eerbetoon gebracht dient te
worden
Voorzeker kunnen wij deze laatste vraag
volmondig bevestigend beantwoorden,
mocht misschien in de reden uitgesproken
bij de 2ö0-jange herdenking v. Boerhaave's
geboortedag de toon van waardeering voor
hetgeen van Boerhaave's werk blijvend is
gebleken, erg in mineur zijn gehouden,
niemand zal untkennen, dat de invloed van
Boerhaave op zijn tijdgenooten en nazaten
zoo groot is geweest, dat hij nauwelijks is te
overschatten. Het moge waar zijn. dal van
het wetenschappelijk werk van Boerhaave
weinig of niets heeft stand gehouden, dat
hij geen origineel experimentator was. dat
hij geen wereldschokkende ontdekkingen
deed. dat reeds voor hem onderwijs aan het
ziekbed werd gegeven zijn groote kracht
lag in zijn wijze van onderricht waardoor
zijne inzichten eri ideeën een zegetocht door
de geheeie wereld verspreid, als zij zijn ge
worden door zijn directe en indirecte leer
lingen van Ncderlandschen en vreemden
bloede.
Boerhaave leerde zijn medischen dicipo-
len hot groote belang van een goede propae-
deusis. van nauwkeurig onderzoek, zoowel
aan het ziekbed, alsook na den dood. maar/
bovenal ping hij hen voor in toewijding aan,
in opoffering en liefde voor de patiënten,
die voor den geneesheer boven alles moes-,
ten gaan.
Wil men weten; hoe groot de invloed van
Boerhaave op de geneeskundige wereld ge
weest is dan kan men niet beter doen dan
nagaan, hoe zich deze invloed heeft doen
gelden in de twee grootste centra's van me
dische wetenschap, welke zich nog in Boei-
liaave's glorietijd hebben ontwikkeld: Wbe
nen en Edinburgh.
In Weenen is door Boerhaave.s leerling,
Gerard van Swieten. duur Maria Theresia
daarheen geroepen, het medisch onderwijs
totaal hervormd in Boerhaave's geest en
het universiteits ziekenhuis op nieuwe leest
geschoeid ook in Boedapest was van Swie-
ten's invloed groot.
Weenen hoeft zich voor deze weldaad
niet ondankbaar geloond, nog heden erkent
men in geneeskundige kringen gaarne dat
de beroemde Weesche medische school nog
geheel berust op de basis door van Swieten
gelegd, men vindt Van Swièten's buste in
de wandelgangen van hel univorsitcits-ge-
bouw zijn standbeeld op het reusachtige
gedenkteeken voor Maria Theresia opgericht.
In het stratenplan van Weenen vindt men
niet alleen een Van Swiclenstrasse en een
Van Swiclenhof. doch ook zijn leermeester
is niet vergelen Boerhaa vest rasse $n Boer-
hnavehof worden eveneens aangetroffen.
De invloed van Boerhaave is hier ni"t
tot Weenen alleen beperk: gebleven want
de Weensche school is in korten tijd weder
geworden tot een brandpunt van weten
schap. waarheen artsen en studenten van
alle streken der wereld logen, om zich ver
der in de geneeskunde te bekwamen en zij
is dit gebleven tot op den huldigen dag
Zoodat via van Swieten s stichting Boer
haave's invloed zich hoe langer hoe verder
kon uitstrekken.
Niet alleen in Zuid Oostelijke richting
ook in Noordelijke werd door Boerhaave's
invloed een centrum van medische welen-
schap geboren in Se hot lands hoofdstad.
Voor twee jaren werd in Edinburgh fees
telijk herdach' hel tweede eeuwfeest der
medische faculteit Welnu het scheen wel.
dal hier een feelijn was aangericht ter eer?
van Boerhaave De naam. die gedurende
deze herdenking hel meest werd genoemd,
was die van Boerhaave de plaatsnaam
welke, na die van Fdinhurgh zelT hel
meest werd vermeld was lie onzer univer
siteitsstad en de herdenkingsrede gehouden
door Sir George Newman van hel Ministry
of Health te Londen, was getiteld- „the
discipels of Boerhaave in Edinburgh."
The principal of the Edinburgh Univer
sity noemde in zijn feestrede- ..the Uni
versity of Pennsylvania, a child of Edin
burgh. just as Edinburgh is a child of Ley-
den". Omtrent de professoren in de eerste
medische faculteit deelde hij mede. dat
velen hunner bekend stonden als: „Boer
haave's men"
Geen wonder was het dat bij deze gele
genheid Boerhaave op dergelijke wijze werd
herdacht en geëprd want bijna alle eerste
hoogleeraren in de nieuwe faculteil waren
leerlingen van Bi»erhnave en meerderen
hunner onderwezen niets dan zijn woord,
hetzij uit hunne aanteekeningen van zijne
colleges, hetzij uil zijne boeken.
Hierdoor werd de medische school te
Edinburgh doordrongen van Boerhaave's
geest en du feit is des te belangrijker, daar
dit was de eerste complete universiteils
medische school in de Bnische eilanden
Ook van hier uit werd Boerhaave's in
vloed naar wijd en zijd verspreid, zoo werd
de eerste universileits medische schooi
in Amerika in 1765 te Philadelphia gesticht
geheel naar het Edinburgsche model.
Dal, evenals van Leiden en Weenen,
ook van Edinburgh uil de nieuwe ideeën
verspreid werden blijkl duidelijk uil de
mededeel mg van Prof Eibiger gedurende
het tweede Edinburgsche eeuwfeest hue in
een IJeensch medisch tijdschrift in 1780 de
bekende hoogleeraar Clemens Tude uit
Kopenhagen beschreef, dat in 17ü5 de
Edinburghsche medische school een sterk
cosmupolitisch karakter vertoonde met de
woorden- „al the university of Edinburgh
American and West Indians. Portugese and
Italian Frenchmen and Englishmen. Irish
men and Dutchmen German and Swiss
peuple. Russian and Danes are wandering
together".
Niet alleen van deze centra uit werd- op
indirecte wijze, maar ook dour de overige
leerlingen van Boerhaave werd meer
direct de geheeie medische wereld bevrucht
met zijne ideeën en zijne opvattingen om
trent medische kliniek en medisch onder
wijs.
Hoe groot zijn Invloed ook elders was.
blijkt wel uit de mededeelirtg van Van
Leersurti, dal wij bij Madame De Siael
kunnen lezen, hoe Frederik de Tweede in
de instructies van de Pruisische Academie»
van Wetenschappen aan de led»?n voor
schreef zich in de geneeskunde ie houden
aan de methode van Boerhaave.
Hoe i9 het mogelijk, dat één man een
dergelijken invloed niet alleen heeft ver
kregen en behouden, maar dal nog na meer
dan twee eeuwen die invloed algemeen
wordt erkend? In de eerste plaats natuur
lijk door zijn genialiteit, zijne talenten,
zijn persoonlijkheid. Wie daaraan twijfelen
mocht, leze de bei»ordeeling door zijn tijd
genooten, b v. Haller, die overigens vrij
nuchter over Boerhaave oordeelend hem
voor chemie en praclische geneeskunde
noemde: de „communis Europae prae-
ceplor".
Sir Newman vatte de beoordeelingen in
weinige zinnen samen, waarvan hier en
kele mogen volgen.
„There was at Leyden in that day a
living profel and it is men and not methods,
that make a great university. Thuugh
tot preeminently an originator, he was
supreme as teacher, a man ol wide learning
clear, cogent and eloquent in exposition, a
master of his job. the preceptor of Europe
He won the devotion of men and became
an immesurable power in their lives Then
and there he marked them as his own
and ever afterwards, scattered over the
earth they were: Boprhaave's men".
Maar zelfs een man van Boerhaave's
gaven zou nooit een invloed hebben kun
nen verkrijgen wanneer met de ornstan
digheden gunstig waren geweest Die gun
stige omstandigheden waren de gemakke
lijker omvatbaarheid der leerstof de klein
heid der faculteiten, het feit. dat één taal
door de geheeie universitaire wereld ge
bruikt werd
De kleinheid der faculteiten, naast
Boerhaave waren slechts vier huogleeraren
aanwezig, maakte, dat één persoon veel
meer invloed op zijne leerlingen kon heb
ben dan thans en dat de roem van één per
soon gemakkelijker werd tot dien van de
geheeie laculleil
De geringe uitgebreidheid der leerstof
maakte het mogelijk dal Boerhaave plant
kunde. scheikunde en geneeskunde do
ceerde. zoodat een student bijna geheel
door hem alleen tot medicus kon worden
opgeleid.
Denkt men zich thans iemand met de
capaciteiten van Boerhaave. iid van een
medische faculteit, zoo zal hij voorzeker
kunnen worden de meest geliefde docent
der studenten, maar niet meer kan hij zijn
stempel dusdanig 'op hen drukken, dai zij
worden tot Boerhaave s mensehen hij zal
voor hen nooit meer kunnen zijn dan één
van de vijftien ol zestien professoren die
hun een deel der geneeskunde leert Ook
zou zelfs duor een zuo d^mineerend per
soon mei zoo gemakkelijk de geheeie fa
culteit op een hoèger plan geheven kunnen
worden al- wanneer deze slechts uil vier
of vijf leden bestaal
De voornaamste der gunstige omstandig
heden waaraan Buprhaave mede zijn groo-
ten roem dankt was voorzeker de eenheid
van taal. waardoor zijn geschriften overai
gelezen, Lijn colleges door allen gevolgd
konden worden Zoolang toch het Latijn de
voertaal dp? universitaire gedachte was.
kon ieder student van welk deel der we
reld ook afkomstig de voordrachten vol
gen van iedpr hongleeraar
Hierdoor waren destijds aan de Leidsche
universiteit studenten van alle deelen der
aarde te vinden In het album studiosorum
der Leidsche universiteit vindt men bij
voorbeeld niet minder dan ruim 4000 na
men vermeld van studenten van Angel-
saksischen bloede door Peacock uitgezocht
en gepubliceerd, daaronder kon ik ruim
1600 Sehotsche namen vinden zoodat ik
voor twee jaar te Edinhurgh aan hel feest
maal kon verklaren dal de namen van
bijna alle aanzittende Schotten waren te
vinden in hel album studiosorum van onze
universiteit
Deze studenten kwamen niet alleen
hierheen vanwege den roem van onze alma
mater, noch om het voordeel, dat de Leid
sche student een vrijdom van accijns ge
noot Niet dit waren de redenen hunner
komst, maar mepstal waren deze in den
aanvang te zoeken in religieuse of poli'ieke
twisten d e hen beletten in pigen land te
studeeren terwijl dan vooral voor de Brit
ten. f eiden een gemakkelijk te bereiken en
vroolijke universi'eit was
H erdoor was Leiden bekend en kon dus
een man als Boerhaave gemakkelijk vreem
delingen tot zich trekken, die dan zijn roem
verspreidden, zoodat daarna anderen kwa
men. speciaal mei het doel hem te hooren.
Reeds lang voor Boerhaave werd Leiden
door vele vreemdelingen bezocht, voor
medici blijkl dit duidelijk uit Kroon's s a-
lis'iek van de promoties onder Boerhaave'»
voordanser? en tijdgenooten.
Wij zien dan dal Boerhaave niet minder
dan honderd acht en zeventig maal als
promotor optrad: waarbij zich onder de
promovendi. 76 Nederlanders leien 102
vreemdelingen bevonden eene verhouding
van oncevper 3 tol 4. bij Boerhaave's voor
ganger Bidlno was deze verhouding 50 tot
32. dat is dus 3 tol 2 bij Deckers 52 den
67. dus ook 3 tot 4: bij Le Mort 19 tegen
25. eveneens 3 tot 4 en bij Albinus 21 le
gen 47 du? 3 tol bijna 7.
Opvallend is. dal hij Boerhaave's pro
movendi hel Augelsaksische ras een zeer
groote plaat? inneemt.
Wij zien dus. dat niet alleen Boerhaave's
roem. maar ook andere oorzaken de vreem
delingen naar Leiden brachten. Wij kun
nen toch nagaan, dat tijdens Boerhaave's
prufcssoraal het aantal vree-indelingen ook
in andere faculteiten zeer groot was.
Hoe belangrijk de invloed der taal is,
kan uil het volgende blijken: 2G jaar ge
leden zag ik. hoe de Zwitserse he univer
siteiten overstroomd werden door Russische
studenten van leiderlei kunne. In de me
dische collegezalen hoorde men om zich
heen bijna niets anders dan de vreemde,
Slavische klanken en zag meg Russische
dictaatcahiers en couranten, terwijl de
Zwitsersche studenten zich bitter beklaag
den. dat zij geen plaats konden vinden op
de toch in de eerste plaats voor hen be
stemde collegebanken. In dien zelfden tijd
was in Nederland geen enkel Russisch
medisch student te vinden, al deden ook
de Nederlandsche medische faculteiten voor
de Zwitsersche niet onder, het verschil
werd veroorzaakt door de taal, die door de
hoogleeraren werd gesproken.
Een ander bewijs voor dezen invloed
zien wij in het feit dal, terwijl de physica
te Leiden gedurende de laatste decenniën
op een hoogte stond, als nergens anders,
een wereldroem genoot gelijk de genees
kunde in Boerhaave's tijd er geen vreemde
studenten zich op de collegebanken ver
drongen. om opgeleid te worden tot physici,
door de mannen, die als theoretici en ex
perimentatoren hunne meerderen nergens
ter wereld vonden. Neen. wel kwamen
hier vele vreemdelingen door den roem on
zer physici aangetrokken te zomen, maar
voor het meerendeel waren het reeds be
kende geleerden, dikwerf zelf van interna
tionalen roem. die hier kwamen werken
of beraadslagen en met wft-n bijna altijd
gesproken werd in een andere taal, dan
de Nederlandsche. terwijl de studenten, af
geschrikt door de moeilijkheid crizer taal,
verre bleven.
Zijn dus voor Boerhaave alle omstandig
heden gunstig geweest, hij heeft de kunst
verstaan de aanwezige hoorders te boeien,
nieuwe te trekken, niet door uiterlijk ver
toon. waar zijn eenvoudig we-zen wars van
was. maar door de degelijkheid van zijn
onderwijs en de voortreffelijkheid van zijn
versland.
Al werd dan ook onderwijs aan het
ziekbed reeds voor hem ook te Leiden ge
geven. hij heeft zijne leerlingen er van we
ten te doordringen, dat voor den medicus
noudig i« een breede propaedeusis. nauw
keurig onderzoek, maar bovenal onbe
grensde toewijding en liefde voor den pa
tiënt. hij is geworden op medisch gebied,
zooals Haller zegt de communis Europae
praeceptor, ja, meer dan dal de praeceptor
mundi
Kieren wij thans van Boerhaave terug
naar het Boerhaave-kwartier om na te
gaan. hoe dit is tot stand gekomen
Wel zelden is een bouwwerk begonnen
onder zulke goede auspiciën en voortgezet
onder zoo ongunstige omstandigheden, als
met het Boerhaave-kwartier hel geval is
geweest .want welhaast geen enkele moei
lijkheid is ons hierbij gespaard gebleven.
Nadat sedert jaren, ja decenniën duide
lijk was geworden dat het ziekenhuis en
enkele laboratoria van de medische facul
teit geheel verouderd en veel te klein ge
worden waren, werd een plan beraamd,
om daarin verbetering te brengen; dit ge
schiedde in een tijd van groote welvaart
van ons land en ook al waren wij ons
zulk? waarschijnlijk destijds niet geheel
bewust toch kon het wel niet anders of
in hel plan spiegelde zich deze welstand
af.
Voorwaar het was een grootsche opzet,
om. nu toch gebouwd moest worden, maar
in eens alle klinieken en laboratoria voor
de geneeskundige faculteit tegelijkertijd te
vernieuwen en op één terrein bij elkaar
te brengen.
De groote oordcelen hiervan lagen di
rect voor dé hand Studenten en patiënten
zouden dan toch geen tijd meer behoeven
te verliezen met on noodig heen en weer
loopen van de eene zijde van de stad naar
de- andere De onderlinge samenwerking
tusschen laboratoria en klinieken zou door
deze inrichting zoo gemakkelijk mogelijk
gemaakt worden Fénmnal binnen de pnnr-
ten van dit stadsl-warber gekomen zou
de patiënt elke klin'ek vinden, die hij
noodig zou kunnen hebben; de student elk
col'ege en elk practicum .terwijl boven
dien een restnurnt'eznal aanwezig zou zijn,
zoodat ieder student, die 's morgens het
terrein betrad eerst 's avonds het weer zou
behoeven te verlaten gesterkt door geeste
lijk en lichamelijk voedsel.
Onder minister Heemskerk werd een
commissie benoemd bestaande uit de
heeren Cluysenaer. Spronck en den Rijks
bouwmeester voor universiteitsgebouwen
Vrijman: een terrein aan den Rijnsbur^er-
weg werd gevonden en goedgekeurd Het
uilverkoren terrein bood groote voordeelen
aan; het was goedkoop en uitstekend ge
legen in de onmiddellijke nabijheid van
spoor- en tram weven. Men vergete toch
nooit dat het Academisch Ziekenhuis niet
bedoeld is als ziekenhuis voor Leiden al
leen. een «tad van destijds 60 000 inwo
ners. maar dat het zijne patiënten moet
betrekken uit een zeer grooten omtrek,
zoodat het gedeeltelijk afhankelijk is van
goer1e verkeerswegen. Het hiertegen geop
perde bezwaar, dat het ziekenhuis hindjr
zou ondervinden van het leven van den
spoorweg; werd ondervangen door den aan-
leg der gebouwen dusdanig te maken dat
langs de spoorbaan diegene kwamen te
staan, waarin geen patiënten verpleegd
worden, zooal? machinebouw, wasscherij
en hu:shoude!ijk gebouw. Deze trits dient
als scherm tegen eventueel te sterk geluid
op een nabij het spoorwegstation.
Een groot voordeel is, dat het terrein
wordt doorsneden door de Poel we lering,
waardoor het in twee gedeelten gesplit-A
wordt. De bedoeling was nu aan deze zijde,
alle klinieken, dus hel geheeie ziekenhuis
te plaatsen .aan gene zijde alleen lal ora
toria voor de meer theoretische vakken.
Door deze indeeling behoeTden de studen
ten .die nog niet tol de klinieken waren
toegelaten, thans reeds meer dan 300 in
aantal, het eigenlijke ziekenhuis niet te
betreden; een aparte weg zou aan gene
zijde van de wetering de laboratoria met
den Rijnsburgerweg verbinden, waardoor te
groote drukte op het ziekenhuislerrein ver
meden zou worden.
Jammer genoeg .heeft men dit schema
door de later zoo noodzakelijk geworden
bezuiniging niet vol kunnen houden.
Het terrein was beperkt, hetgeen, naar
het schijnt door Minister Heemskerk als
een groot voordeel beschouwd werd. De
sage gaat toch .dat deze bewindsman ge
zegd zou hebben: geef die professoren
geen duim grond meer. dan zij noodig
hebben, anders bouwen zij toch alles vol
Een uitspraak, die te denken geeft om
trent de macht, die professoren vroeger
over bouwen schenen te hebben, maar
die in elk geval van menschkundig inzicht
getuigt.
Men kan er over van meening verschil
len. of hel niet beter geweest ware het
terrein in zijn grootste breedte, in plaatl
van met een smalle zijde te doen strekken
langs den Rijnsburgerweg. zoodat alle po
liklinieken hun in- en uitgang aan dien
weg hadden kunnen hebben. Hierdoor zou
geen enkele der honderden polikliniekpa
tiënten. die dagelijks het ziekenhui? be
zoeken het terrein in engeren zin hebben
behoeven te betreden, hetgeen voorzeker
de stilte en rust ten zeerste ten goede zou
zijn gekomen.
Afgezien van de hoogere kosten, die dit
met zich mede gebracht had, zouden ook
andere voordeelen hierbij te loor gegaan
zijn en zoo werd tot het tegenwoordige ter
rein besloten.
Nu werden de plannen uitgewerkt en
kwamen direct de eerste moeilijkheden.
Noch bouwmeesters, noch medische pro
fessoren zijn makkelijke wezens, gewend
als heiden zijn op eigen gebied den boven
toon te voeren en spoedig had reeds een
tweetal laboralorium-directeuren verklaard,
dat zij hunne oude laboratoria verkozen
boven nieuwe gebouwen.
Jammer genoeg, ging de Regeering. die
waarschijnlijk in haar binnenste verheugd
was over deze vermindering der kosten,
hier direct mede accoord, maar daardoor
was het groote voordeel van de eenheid
van het geheel verbroken.
Veel later verkoos een nieuw benoemd
hoogleeraar liever een huis in de stad als
laboratorium in te richten en af te zien
van een nieuwe werkplaats, waarvoor de
fundamenten reeds aanwezig waren boven
hel in bekrompen omstandigheden afwach
ten lot tijd en wijle het nieuwe gebouw
zou zijn verrezen.
NVij kunnen hem die keuze niet euvel
duiden, die hij waarschijnlijk deed. in
dachtig het bekende spreekwoord van den
eenen vogel in de hand of tien in de lucht,
maar voor de faculteit verviel hierdoor
een derde gebouw op het nieuwe terrein.
Een ander hoogleeraar was van zijn be
noeming af vol enthousiasme aan hel fee-
kenen gegaan van het ideaal, dat hem van
een nieuwe kliniek voor oogen zweelde Na
meer dan tien jaren hieraan gewijzigd en
verbeterd te hebben, was hij diep teleurge
steld, toen de bouwmeester hom verklaarde,
dat de houwteehnisehe éischen niet toeston
den het precies zoo te maken, als h'J z'cfl
voorstelde Neurasthenisch geworden door
zijn verantwoordelijk beroep, wilde hi) van
gc#n overleg weten en antwoordde dal hij
er zich dan niet mee bemoeide en de bouw
meester het dan maar alleen moest doen,
een besluit, waaraan hij zich streng hield.
Deze en dergelijke moeilijkheden verge
makkelijkten de voorbereiding geenszins
Bij het maken der plannen was overwo
gen of het ziekenhui? zou worden een k'as-
seziekenhuis. als te Groningen of een zie
kenhuis voor louter niet betalenden. z.oo-
als het Leidsche Ziekenhui? altijd gewees
is.
De faculteit was voor een klassezieken
huis, daar het verplegen van hunne par i-
ouliere patiënten in de universileitsklinie*
2-8
