n*
Het 25-jarig bestaan van de afd. Leiden van den
Ned. Bond van Personeel in Overheidsdienst.
Zeniswsiillend
68s" Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 26 November 1927
Tweede Blad No. 20768
BINNENLAND.
v
Heit huidig© bestuur van de afd. Leiden van den Ned. Bond van Personeel in Overheidsdienst: t. L h. r. de heer en (rittend)
D. C. Wassink, J. J. Limburg, le penningmeester, H. Ligtvoet, voorzitter, J. van der Hoeven, le secretaris, J. G. Wageman en
(staande) H. Heidema, W. Boot, J. de Wolf en M. H. Noteboom.
Uit den kring van de jubileerende ver-
eeniging schrijft men ons:
Heden 26 November 1927 herdenkt de
afd. Leiden van den Ned. Bend van Perso
neel in Overheidsdienst, haar 25-jarig
jubileum.
Zij werd opgericht door het toenmalige
personeel der hedendaagsche Lichtfabrie
ken (toen nog enkel Gasfabriek) onder den
naam van Gaswerkersvereeniging „Verbete
ring zij ons Streven". De toestanden aan
deze fabriek waren toen vaD dien aard dat
organisatie dringend noodig was. De loonen
waren laag, de arbeidstijd lang, werktijden
van 36 uren achtereen kwamen herhaalde
lijk voor, soms wel twee maal in de week
door de zelfde personen, terwijl van het per
soneel de rechtspositie vrij wel niet was ge
regeld.
Toen dan ook het plan bij eenige werk
lieden vast stond een organisatie op te rich
ten, vond dit een gretig onthaal. De eerste
vergadering daartoe had plaats in Zomer-
zorg.
De leiding van deze vergadering was in
handen bij een der toenmalige werklieden.
Het voorloopig bestuur werd samengesteld
uit de heeren Th. J. Belt, voorzitter; J. J.
Limburg, secretaris; M. Boudewijn, penning
meester en verder als commissarissen J.
Harting, A. v. d. Velden en A. C. Planken.
Van deze zijn er nu nog twee in actieve
dienst. De contributie werd bepaald op 5
cent per week en 115 personen gaven zich
direct als lid op.
Eenige dagen later had wederom een ver
gadering plaats, waar als spreker optrad den
heer W Nauman, voorzitter van de Haag-
sche Gaswerkersvereeniging en het voor
loopig bestuur werd toen definitief benoemd
en aangevuld met de leden F. Kuivenho-
ven, C. du Croix en J. J. Martijn. Dit jonge
bestuur werd opgedragen statuten en een
huish. regl. samen te stellen en de Kon.
goedkeuring daarop aan te vragén, welke op
den 17den Sept. 1903 werd verleend.
9 Februari 1903 ging het eerste verzoek
schrift naar den toenmaligen directeur, den
heer N. W. van Doesburgh (die de vereeni-
ging altijd goed gezind is geweest). Het be
vatte een geheele lijst vragen, zooals in
voering van een werkliedenreglement, alge-
heele loonsverhooging, vol loon bij ziekte, 4
dagen verlof per jaar, voor het stokersper-
soneel dat nog 84 uur per week werkte,
gedurende 14 dagen dag of nacht, een ge
heele vrije rustdag per week in plaats van
een ora de 14 dagen en verder pensioen-
neering na 30 dienstjaren.
Het eerste succes kwam spoedig af en wel
door de bepaling dat voor de gasstokers
pensioeneering na 30 jarigen dienst zou
worden ingevoerd en terwijl voor de lan
taarnaanstekers f 1 loonsverhooging per
week en een geheele vrije rustdag per maand
werd verkregen. Van de overige verzoeken
kon niets komen wegens gebrek aan geld.
De fabriek maakte toen een winstcijfer van
ongeveer f 90 000 per jaar.
Kort daarna kwam van de zijde van B.
en W een concept-werkliedenreglement, be
vattende verlofbepalingen, loon bij ziekte
enz. en werd de organisatie in de gelegen
heid gesteld haar bezwaren hierop in te die
nen (dit was in 1903). Hieraan werd na
tuurlijk direct voldaan maar per 31 Mei
1905 weid dit concept in den Raad behan
deld, en zonder over de wenschen van de
organisatie te sprekpn aangenomen Dit re
glement is thans nog geldig en dus bijna
23 jaar oud.
In tusschonlijd van 1903 en 1905 kwamen
op de Gasfabriek gaandeweg mildere bepa
lingen.
Het gaat niet aan in dit historisch over
zicht lot mep'dere ondprdeelen af te dalen.
^7ij hebben slechts in het kort weergege
ven welke toestanden er toen op de Gas
fabriek HeerscHten en bepalen wij ons daar
om thans tot de belangrijkste bijzonder
heden.
Op 6 Mei 1906 sloot de vereemiging zich
aan bij den Bond van Ned. Gem. Werklieden
thans genaamd Ned. Bond van personeel in
Overheidsdienst. Het ledental was toen reeds
gedaald tot 65 leden.
Door de aansluiting bij dezen Bond welke
de centralisatie vorm voorstond, konden de
werklieden van de overige takken van ge
meentedienst zich bij de afdeeling aanslui
ten, hetgeen weer met zich meebracht do
vorming van e'en Centraal-bestuur. Thans
zijn bij de afd. Leiden van den Ned Bonden
aangesloten: Lichtfabrieken, Gemeente-wer
ken, Reiniging, Slachthuis. Gestichten. Brug
wachters, Brandweer, Schoolwerksters en
Rijkswerklieden.
In September 1907 werd. na menigmaal
daarop te hebben aangedrongen aan de Gas
fabriek voor het stokerspersoneel de 3 ploe
gendienst (de 8-urige werkdag) ingevoerd.
Aanvankelijk door van 2 ploegen eenvoudig
3 te maken. Later bleek het noodig daaraan
personeel toe te voegen.
Augustus 1908 9loot de Afdeeling zich aan
bij de Leidsche Bestuurdersbond. De arbeids
tijd voor de overige werklieden was in dien
tusschentijd van 11 uur op 10 uur gebracht
en Zaterdags op 8 uur. Voor sommige groe
pen waren de loonen van 2 tot 6 cent ver
hoogd.
Een in 1910 aan den Raad verzonden
adres om herziening van het Werkl. regl.
met o.a. invoering van een periodieke loon
regeling had tot gevolg een algemeene loons
verhooging van 50 cent per week. Door de
prijsstijging der levensmiddelen daartoe ge
dwongen had een in 1911 aan den Raad ver
zonden adres tot resultaat dat inplaats van
een algemeene loonsverhooging een duurte-
toeslag werd verleend gedurende 3 maanden
tot een loongrens van f 750 per jaar, a f 0.75
en f 1.25 peT week. In 1912 besloot de Raad
andermaal tot invoering van een periodieke
loonregeling en werden de meeste loonen
daardoor direct met ongeveer f 1 per week
verhoogd.
De eerste 10 jaren voor de organisatie*
waren thans bereikt en als vanzelf sprekend
werd dit feestelijk herdacht.
Het ledental was intusschen weer gestegen
tot ruim 200.
Het steeds duurder worden der levens
middelen bleef voor de organisatie grootere
activiteit vergen. Geregeld werden dan ook
acties voor loonsverhoogingen gevoerd
meestal zonder succes. De wereldoorlog brak
uit en de toestanden ook voor de organisaties
werden totaal ontredderd. Elke actie voor
lotsverbetering bleef vruchteloos.
De godsvrede werd toegepast en de organi
saties moesten noodgedrongen zich daarbij
aansluiten. Lang kon dit niet duren daar het
leven zijn eischen stelde.
De eerste tegemoetkoming van het Ge
meente-bestuur was weer een duurtetoeslag,
van tijdelijken aard. welke voor gehuwden
bedroeg van f5 tot per maand. Met het
jaar 1918 nam alles een keer.
Een totale herziening van de rechtspositie
en de salarisregeling van het gemeente-per
soneel bracht dit met zich mee en de eene
loonsverhooging was nauwelijks ingevoerd
of de actie voor een nieuwen achterhaalde
haar weer Het begon in het jaar 1919 met
een uitkeering ineens van f150 plus eei»
kindertoeslag van f 25 voor elk kind tot een
leeftijdsgrens van 16 jaar Als wij de jaar
verslagen over dien tijd nog eens nagaan dan
lezen wij dat in 1919 aan loonsverhooging
en uitkeering ineens een loonsvermeerdering
bereikt is van f 7 tot f 9 per week (buiten de
kindertoeslagen) De bestaande Raadscom
missie ad hoe werd opgedragen de salaris-
regeling opnieuw te herzien. De arbeidstijd
werd bepaald op 45 uur per week, premievrij
pensioen en een jaarlijksch verlof van 12
dagen kortom een algeheele ommekeer in de
arbeidsvoorwaarden Bovendien werden com
missies ingesteld voor georganiseerd over
leg. waardoor de organisaties medezegging
schap kregen bij het vaststellen der arbeids
voorwaarden.
Eenige jaren later werd echter de 45-urig©
werkweek omgezet in een 48-urige, premie-
vrij-pensioen werd gewijzigd in een storting
van 3 1/2 pCt.
Tot bereiken van dit alle9 heeft behoudens
dit laatste, de organisatie bijna altijd het ini
tiatief genomen of krachtig daaraan mede
gewerkt. Zij was daartoe in staat door haar
ledental dat in 1919 ongeveer 400 bedroeg,
wat door vermindering van personeel (me
chanisatie* van de bedrijven) terugliep tot
298.
Het vertrouwen van het gemeente-perso
neel in onzen bond spreekt uit het feit,
dat ruim 55 pet. van het geheele personeel
bij ons is georganiseerd. Een ledental alleen,
groot-er dan al de andere organisaties pluk
de ongeorganiseerden te samen
En thans bij dezen mijlpaal kan de afd.
met zeer groote voldoening op haar werk
terugzien, overtuigd, dat zij alles heeft
gedaan wat zij kon om het levenspeil van
haar leden te verhoogen.
Thans staat nog op haar program: her
ziening van het Werkl.-Reglement, mede
zeggenschap in de bedreven, invoering van
een onpartijdig scheidsgerecht met binden
de uitspraak, enz.
Nog een kleine vergelijking met 1902
en nu, wat de arbeidsvoorwaarden betreft:
1902: Loonen, niet vaklieden, 1417 ct.
per uur; id. id. 1322 ct. per uur. Arbeids
dag 11 uur.
Loonen gasstokers en machine-personeel:
f 12.75f 13.50 per week, arbeidsdag 12
uur gedurende 14 dagen en dan een vrijen
rustdag. Het geheele personeel geen verlof;
SU bet loon gedurende 6 weken; geen
rechtspositie.
192/: Voor het vaste personeel ©en perio
dieke loonregeling, bestaande uit 6 loon-
groopen: eerste toongroep f27—f30.60,
hoogste loongroep f33.75—f39.15. Jaarlijks
verlof van 12 dagen (continu-personeel 13).
Ziekengeld vol loon gedurende 3 maanden,
dat telkens door het college van B. en W.
verlengd kan worden. Arbeidsweek van 43
uur, vastgelegd in dienstroosters. Georgani
seerd overleg.
Gemeld zjj nog, dat van de voorloopig*
bestuurders alleen nog zitting heeft In het
bestuur de heer J. J. Limburg, die met
een onderbreking van 3 maanden ongeveer
18 jaar secretaris en 7 jaar penningmeester
is. Behoudens ons lid M. Boudewjjn, die nog
in gemeentedienst is, zijn de overige op
richters gepensionneerd of overleden.
De herdenking van dit 25-jarig bestaan
zal op feestelijke wijze plaats vinden op Zater
dag 3 December a.s. in de Stadsgehoorzaal,
waar het Adriani-ensemble, nit Den Haag,
den leden en hun huisgenooten een aan-
genamen avond hoopt te bezorgen. Des
middags heeft vooraf een receptie plaats van
36 aur in de receptie-kamer van de Stads
gehoorzaal.
RECLAME.
en Zenuwsterkend is de werking van
Mijohardi 8 Zenuwtabletten
Glazen Buisje 75 ct Bij Apoth. en Drogisten
1851
DE INDISCHE BEGROOTINO VOOR 1928.
Bet voorloopig verslag.
De wenschelijkheid van
vestiging te Leiden van
een leerstoel voor Indische
Staathuishoudkunde.
Verschenen is het Voorloopig Verslag
over de begrooting van Nederlandsch-Indie
voor het dienstjaar 1928. (Goedkeuring van
de besluiten van den Gouverneur-Gene
raal van Ned.-Indië tot vaststelling van de
onderscheiden afdeelingen. Vaststelling
van eenige posten der afdeelingen III en X)
AlgemeeD werd aandacht geschonken aan
het belangrijke feit, dat deze besrrooting
de eerste is, welke behandeld wordt, met
toepassing van de bepalingen der nieuwe
wet op de Staatsinrichting van Neder-
kandsch-lndië. De behandeling der begroo
ting krijgt een geheel ander karakter en
het is duidelijk, dat het zwaartepunt van
de behandeling naar Indië is verlegd.
Vele leden waren van oordeel, dat dien
tengevolge de behandebng van de Indi
sche begrooting zich hoofdzakelijk zal moe.
ten bepalen tot de groote lijnen van het
Regeeringsbeleid en een afdaling in de de
tails niet meer op haar plaats is. Over de
vraag, hoever de beperking, die men bij
de behandebng van deze begrooting in acht
zal hebben te nemen, zich moet uitstrek
ken bestond verschil van gevoelen.
Eenige leden waren van oordeel, dat
men zich bij de behandeling moet beper
ken tot die punten, waaromtrent geen
overeenstemming-tusschen den Gouverneur
Generaal en den Volksraad bereikt ia Ver
scheidene andeTe leden konden zich met
deze zienswijze niet vereendgen en waren
van meening, dat in ieder geval de groote
punten van het Regeeringsbeleid, ook op
financieel gebied, alsmede de politieke
en economische toestand van Ned.-lndië
niet aan d© beoordeeling van het parle
ment zijn onttrokken en mitsdien alleszins
voor bespreking in aanmerking komen.
In verband met de ernstige gebeurtenis
sen di© in Indië hebben plaats gehad en
de meerdere belangstelling voor dat land
in breede kringen hier te lande, zouden
sommige leden het van belang achten, dat
elk jaar door de Indische Regeering een
rapport, zooals de vroegere „Mededeelin-
gen der Regeering omtrent enkele onder
werpen van algemeen belfing", werd ge
publiceerd, waarin een overzicht werd ge
geven van de voornaamste gebeurtenissen,
die in Indië hebben plaats gehad.
Verschillend© leden betreurden, dat d«
Minister over het algemeen zoo weinig
diep op de bedenkingen die door de Kamer
worden gemaakt, ingaat. Vooral waar het
beleid van den Gouverneur-Generaal thans
in Indië van verschillende zijden zoo hevig
wordt aangevochten, is het voor d© Kamer
van groot belang te weten, in hoever deze
minister geheel achter den Landvoogd
staat en of diens beleid geheel door den
Minister wordt gedekt.
Andere leden merken hiertegenover op,
dat de positie van een Minister van Kolo
niën hoe langer ho© moeilijker wordt
Dit geldt trouwens in niet mindere mat©
voor den Gouverneur-Generaal. Onder de
huidig© omstandigheden het bewind over
Ned.-Indië t© voeren, is een taak, welke
aan hem, die het bewind uitoefent, de
hoogste eischen stelt. Zeer vele leden spra
ken, ook voor roover zij op onderdeden
van het gevoerde beleid critiek uitoefen
den, groote waardeering uit voor de wijze,
waarop de Gouverneur-Generaal het be
wind heeft gevoerd.
Sommige leden achtten het een bedenke-
lijk verschijnsel, dat de Gouverneur-Gene
raal het vertrouwen van een groot deel
van het Europeesch© element in Indië
blijkt te hebben verloren.
Nagenoeg algemeen was men van oordeel
dat de staatkundig© toestand van Indië
bijzondere zorg vereischt. Bestond over den
ernst van den toestand geen verschil van
meening, des te meer verschilde men ten
aanzien van d© diagnose en d© therapie
van de ontstane moeilijkheden.
Verscheiden© leden achtten het onjuist
den bestaanden politieken toestand te be
schouwen sis uitsluitend of bijna uitslui
tend het gevolg van de communistische
actie. Zij achtten de oorzaken der moeilijk
heden veel eerder gelegen in het zich meer
en meer openbarend streven van steeds
breeder© groepen de Inlandsche bevolking
naar vrijheid en onafhankelijkheid en in.
de heftige ontevredenheid der bevolking
over het regeeringsbeleid van het regime
Fock-De Graaf!
Deze leden betoogden voorts, dat de na
tionale beweging in goede banen moet war
den geleid. Aan redelijke eischen en ver
langens der bevolking moet worden tege
moet gekomen. Tegen onlusten dierot met
kracht te worden opgetreden, maar tevens
dient gezorgd te worden, dat de voedings
bodem voor revolutionnaire woelingen,
voor zoover de®e bestaat in tekortkomin
gen van het bestuur of rechtmatige klach
ten en grieven der bevolking, worde weg
genomen.
Andere beden merkten op dat het zeer
moeilijk is, geheel t© doorzien, wat zich
in de laatste opstanden openbaarde en wat
tot voorkoming daarvan en tot verbetering
van den toestand zou moeten worden ge
daan. Zij achtte het onjuist om steeds de
oorzaken te zoeken in gebreken van de in
richting van staat en maatschappij. Vol
gens deze leden moet de oorzaak van de
onlusten worden gezocht in de doelbewuste
pogingen vaD de communisten om het volk
zoo lang op te ruien, tot het zich tegen het
gezag keert.
Gevraagd werd, of de Regeering ook
niet van meening is, dat in gebieden met
zelfbestuur een veel minder vruchtbar©
bodem voor het communisme blijkt te be
staan, daD daar waar gouvornementsbe
stuur heerscht. Waar de bevolking bleef
onder eigen bestuur, kregen vreemde in
vloeden veel minder vat.
Andere leden, die het met eens waren
met de stolling, dat d© Nederlandscha
oveiheersching in het belang der bevolking
van Indië is, waren desniettemin van oor
deel, dat een plotselinge opheffing van het
gezag voor Indië hoogst bedenkelijk zou
zijn. Zelfstandigheid en zelfbestuur moe
ten echter zoo ver mogelijk worden door
gevoerd.
Vrij algemeen werd er op aangedrongen
dat de Regeering een duidelijke uiteenzet
ting zou geven van de door haar wenech©-
lijk geachte politiek ten opzichte van Indië.
Door vele leden werd voldoening uitge
sproken over de krachtige wijze, waarop
de Indische Regeering tegenover de com
munistische onlusten is opgetreden en
hulde werd gebracht aan bestuur, militai
ren en politie voor het spoedige herstel
van de orde.
Gevraagd werd, of de Regeering meent
den toestand meester te kunnen blijven.
Sommige leden waren van meening, dat
ten onrechte aan een lid vaD het Ned,
Parlement geweigerd is zich door een plaat-
selijk bezoek op de hoogte te stellen van
de verhoudingen en toestanden in e©D deel
van het Koninkrijk, n.l. Indië, waarover
hij zich in het parlement heeft uit t©
spreken.
Andere leden meend©n echter, dat de Q.-
G. volkomen vrij moet blijven staan in d©
beoordeeling of de omstandigheden toela
ting zelfs van een lid van het Parlement
mogelijk maken.
Sommige leden betreurden dat de Ka
tholieke inlanders thans zonder vertegen
woordiger zijn gelaten. Ook den Katholi©-
ken in het algemeen is t© kort gedaan.
Verscheiden© leden achtten den finai>-
cieelen toestand van Indië niet ongunstig.
Andere leden achtten den fin. toestand
nog geenszins bevredigend.
Een aantal leden juichtte het toe, dat
de Regeering is teruggekomen van het
denkbeeld om de opcenten op de vennoot
schapsbelasting te verlagen.
Sommige leden eischten voort© volko«n©ii
vrijheid voor de zending.
Gewezen werd verder op de wenschelijk
heid, te Leiden ten behoeve van de Indolo-
gisch© studie een leerstoel voor Indisch©
staathuishoudkunde te vestigen, o.m. werd
aangedrongen op verhooging mn het peil
van het dessa-onderwijs Verscheiden leden
waren van oordeel, dat de regeering met
de subsidieering van het christelijk confe©.
sioncel onderwijs te ver is gegaan; ander©
leden kwamen hiertegen op.
Aangedrongen werd op een regeling vail
d© rechtaposti© der ambtenaren.
Eveneens werd aangedrongen op een re
organisatie van den persdienst, zoodanig,-
dat ook een betere voorlichting omtrent
Indië in het buitenland bevorderd wordt.
Gehoopt werd, dat de tijd niet meer ver
zou zijn, dat een geregelde luchtvaartver
binding met Indië tot stand zou komeU
en het voeren van particuliere telefonisch©
gesprekken met Indië mogelijk zou wordetf
gemaakt.
Verschillende leden verklaarden zich trit
utiliteitsoverwegingen togen afschaffing van
de doodstraf.
Andere leden wenschten nit humanitair©
overwegingen afschaffing dezer straf.
Verscheidene leden drongen weer aan'
op zoo spoedig mogelijke afschaffing van
de poenale sanctie en op afschaffing vad
de rottanstraf, terwijl verder verbetering
van het gevangeniswezen werd gevraagd.
Verscheiden© leden drongen aan op her
ziening van de geheele agrarische wet
geving.
Opleiding van vroedvrouwen werd drin
gend noodzakelijk geacht.
Het plan der regeering tot oprichting rad
eén oliepalmonderneming werd toegejuicht..
Verscheiden© leden betreurden, dat het
concubinaat in het Indische leger nog
zoo'n grooten omvang he©ft, en de Regee
ring aan die toestanden geen einde maakt.
Het nog steeds ontbreken van een be
hoorlijke marinebosis in Indië werd doof
verscheidene leden betreurd. Zij hoopten
dat de regeering spoedig tot de oprichting
daarvan zou overgaan.
Volgens enkele leden laat de geestelijk©
verzorging van het lamdmarinepersoueel nog
te wenschen over.
VRIJZINNIG DEMOCRATISCHE BOND.
Jaarvergadering te Leeuwarden.
De openingsrede van prof.
Kranenburg.
Heden en morgen wordt te Leeuwarden
cte algemeene vergadering gehouden van
den Vrijzinnig-Democratischen Bond.
Te twee uur hedenmiddag heeft prof. mr,
R. Kranenburg de vergadering geopenxL
In zijn openingsrede zeide hij o.a.
Belangrijke veranderingen zijn er sedert
onze laatst© vergadering, in d© staatkun
dige verhoudingen niet gekomen. Wat het
groot© staatkundige probleem betreft, dat
in onz© vorige jaarvergadering aan de ord©
was gesteld, de ontwapening, kan mia-
schien van eenigen vooruitgang wordeD ge
sproken. Niet in dien zin, dat al onmid
dellijk tastbare resultaten zijn bereikt; zoo
snel gaat het niet, helaas, maar in dezen
zin, dat de noodzakelijkheid om in de rich
ting van ontwapening te gaan in wijder©
kringen zoowel bij staatkundige groepen
als bij individueel© practische staatslieden
bewust wordt. Het wigend jaar zal door
de verkiezingen, die in verschillende groot©
staten zullen worden gehouden, buitenge
woon belangrijk zijn. Van deD groei der
democratische, hervormingsgezinde par
tijen, zal het afhangen het is niet anders,
of de ordening van den tuwchenstaatschen
rechtstoestand snelleren voortgang zal ma
ken. Strijd voor de democratie voor de
doorwerking van de democratische begin
selen op elk levensgeb ed, is strijd ook
voor de organisatie van den volken vrede.
Onze beste wenschen vergezellen onz©
geestverwanten in andere landen in den
