No. 20192.
LEIDSCH DAGEL&D, Zaterdag 9 Januari
Derde Blad. Anno 1926.
BRIEVEN UIT BERLIJN.
Mijn indrukken uit Amerika.
melijk de Mosoel-kwestie, die nog altijd
reden tot zorg geeft. Turkije toont zich
weinig toeschietelijk tegenover de Engel-
schc pogingen om tot een of ander accoord
te komen. Engeland heeft daarom reeds
pogingen gedaan om zich, evenals Turkije
deed met sovjet-Rusland, van vrienden en
bondgcnooten te voorzien en heeft blijk
baar aangepapt met Italic, dat juist in liet
Oosten der Middellandsche Zeo, aspiraties
toont. En in dit licht bekeken, wordt ook
Pangalos' avontuur van militaire Strekking
in Griekenland o.i. duidelijker. Alleen
wanneer Griekenland, waar het naast zien
heeft twee grooten, tenslotte maar niet
het kind van de rekening wordt. Het is
in de geschiedenis meer vertoond
Onzeker is, evenals bij al het voorgaan
de een factor van onzekerheid was, de si
tuatie in Afghanistan, waar eon conflict
met sovjet-Rusland gerezen schijnt, mag
men de Engelschcn gelooven cn even on-
zekei is de toesband in China, waar de z.g.
Christen-generaal Feng zich terugtrekt, al
slaat hij er schijnbaar goed voor en Tsjang
vin dezelfde idee zwanger gaat, naar het
heet, al zit hij weer tc paard
P BUITENL. WEEKOVERZICHT.
Rumoer op den Balkan
Hongaarsche bankbiljetten-
zwendel Onzekerheid in
Azië.
De loop der gebeurtenissen dwingt ons
den blik eens te richten naar Europa's
Oosten en verder. Daar heeft zich heel wat
afgespeeld; op den Balkan in Roemenië,
.Griekenland, Bulgarije, voorts in Honga
rije en in Azië. Om te beginnen dan Roe
menië. Do 32-jarige kroonprins Carol, die
den naam draagt van zijn grooten groot
vader, die Roemenië groot heeft gemaakt,
heeft afstand gedaan van al zijn rechten op
den troon etc., is geworden een eenvoudig
burger zonder titels of wat ook. Men wil
het laten voockome-i, alsof prins Carol
slechts heeft willen luisteren naar de stem
yan de liefde, doch dit lijkt ons al te sim
plistisch, wanneer men de situatie wat na
der beziet voorzoover daartoe tenminste
kans op is. Van zulke aangelegenheden
verneemt de tijdgenoot immers bijkans
jooit het ware; dezo moet gissen en raden.
Van algemeeno bekendheid mag worden
verondersteld, hoe er tusschen den machti
gen staatsman Bratianu, die zich mag ver
heugen in de groote gunst van koningin
Marie ,die veel, zoo niet alles heeft tc zeg
gen in Roemenië, cn prins Carol een wijde
klove bestond. Dit moet wel degelijk mede
in heb oog worden gevat bij de beoordec-
ÜDg van den troonsafstand, al wil men aan
nemen, gelet ook op het verleden van den
prins, dat Amor niet geheel onschuldig is
aan den gang van zaken. Was dit niet zoo,
och, dan zou men zich in Roemenië van re-
goeringswege niet zoo bezorgd maken over
de mogelijkheid van demonstraties ten gun-
tte van den gevluchten prins, hetgeen men
rel doet! Ook dat wijst op een dieperen
óndergTond Maar het oordeel in dezen
%an de geschiedenis
Het vierjarig zoontje, gesproten uit do
prins Carol door zijn moeder opgedrongea
yerbintenis met een dochter van den gewe
ien Griekschen koning Konstantijn, volgt
op in de kroonprinselijke rechten. Zal deze
jeugdige kroonpretendent de kracht heb
ben, die zijn vader miste, om zich heen te
flaaai door al de beslommeringen, die zich
rondom een troon verzamelen
Volgt Griekenland, dat de laatste jaren
reeds zoo groote schommelingen heeft
doorstaan. Daar heeft het. systeem van Mus-
•olini en Primo di Rivera blijkbaar school
gemaakt. De zich zelf tot premier gebom
bardeerde generaal Pangalos heeft een
frtap verder gedaan en zich zelf tot dictator
bevorderd. Daarbij steunend op leger en
vloot, gelijk tot dusver. Zelfs heeft hij al
aangekondigd, Griekenland tot den sterk-
Bton militairen staat van den Balkan tc
zullen maken en Saloniki tot de sterkste
yesting der wereld. Dit laatste trekt wel
zeer de aandacht, waar men daarin mag
zien een duidelijk stelling nemen tegenover
Zuid-Slavië, dat immers Saloniki wil be
schouwen als zijn voor-haven
Officieel heet het, dat communistische
actie directe aanleiding is geweest voor de
uitroeping dezer dictatuur, doch ook al er
kent men, dat de communisten zich zeer
roerden in het door tweedracht verdeelde
land wat wonderdan lijkt deze reden
alleen niet voldoende. Ook hier zullen wel
weer diepere oorzaken gezocht moeten wor
den. Of het moet zijn in de richting van
oen droom van herstel der Grieksche
macht door de Turken nog zoo kort geleden
geknot Daarover straks waarschijnlijk nog
iets naders.
In Bulgarije is; nadat reeds ecnigen tijd
zija val was aangekondigd, het kabinet-
Zankof van het tooneel verdwenen. Uit re
volutie geboren het gowekkjadig ver
drijven van Stamboeliski c.s., die grooten-
deols vermoord zijn is het een parlemen
tairen dood gestorven. Misschien moge het
als verdienste worden aangerekend Bulga-
'ijc uit de klauwen der communisten te
/lebben gered, doch op den langen duur
^as heb te reactionair, zelfs voor koning
Boris, die een goede maat blijkt tc bezit
ten in zijn oordeel hoever gegaan worden
moet en kan. Opvolger is een financieel
deskundige van grootere gematigdheid, die
Bulgarije een zegen zou zijn, zoo hij het
land een mstige, veilige toekomst tege
moet kon voeren.
Was het, alles bij elkaar, zeer rumoerig
op den Balkan, ee ndeel van Europa dat
nog altijd de bijzondere zorg verdient, wanfc
daar liggen nog talrijke houtstapels gereed
voor een brand, waaruit maar al te licht
vonken naar elders kunnen overspatten,
Hongarije trok in niet mindere mate de
aandacht, zij het op voor dit land zeer twij
felachtige wijze.
Daar is n.l. een valschc bankbiljetten-
zwendel ontdekt, dank zij het optreden
van een bankbearabte in Den Haag, waar
van de strekking nog bij lange na niet :s
te overzien. Aanvankelijk heeft men te zeer zonderlinge gebeurtenis, die van raad
Boedapest zijn uiterste best gedaan, om de seis en mystificaties aan elkaar hing. Een
zaak in den doofpot te stoppen, doch daar- jonge, knappe kunstenares,
Moordenaars on duislerlingon.
Slechte vooruitzichten voor den
winter. Het geval Joerjewskaja
Wilhelm v. Bode's huldiging.
Hollandsche gasten. De loc-
komslige Berlijnsehe tentoonstel-
lingsstad.
Berlijn, eind December.
Ifet gilde der booswichten, die uit ver
dwaasdheid, uit een misdadig politiek fana
tisme de leiders der Duitsche republiek be
dreigen, doet weer van zich spreken. Zooals
men eens de ministers Erzbcrger en Rathe-
nau met revolverschoten neervelde, zoo zou
nu de minister van buitcnlandsche zaken
Stresemann afgeslacht" worden, omdat
nu ja. omdat hij de leidende kracht bij de
onderhandelingen over het verdrag van Lo
carno was. Buiten Duilschland zal men
nauwelijks kunnen begrijpen, hoe het mo
gelijk is, dat een staatsman, die met inspan
ning van alle krachten zijn volk tracht te
dienen, meer dan dat: die door zijn onver
moeid pogen om zijn land de verloren zelf
standigheid en wereldpositic te doen her
winnen. positieve resultaten bereikt heeft,
zoo slecht beloond wordt. Want men maakt
zich aan gene zijde van de grenzen stellig
geen voorstelling van de afschuwelijke op-
hitserij van de reclilsradicalc-, anti-demo
cratische- cn monarchistische kringen in
Duitschland. Zij willen geen compromis met
den slaat in den vorm, dien hij na de ka-
tastrophe van 1918 aangenomen heeft. Wie
trouw blijft aan dezen nieuwen staatsvorm
in de overtuiging, dat slechts op dezo basis
ccn herstel van den gezonden toestand te
bereiken is, wordt eenvoudig ..eerloos" en
„verrader" genoemd en op de laagste ma
nier belasterd.
Steeds staren de kringen van de vroegere
ambtenaren, van de vroegere officieren, van
den adel, wier glans met het keizerdom ver
dwenen is en het moet gezegd worden
dikwijls ook de academisch gevormden, de
professoren en leeraren, zich blind op waan
zinnige voorstellingen. Werkelijk, het is
geen wonder, wanneer door de heftige agi
tatie van deze kringen op een dwaalspoor
gebracht, jonge menscben met bedenkelijke
persoonlijke eigenschappen tot moordplan
nen vervallen.
De samenzwering tegen Stresémami, die
gelukkig ontdekt werd, voor een nieuwe
ramp plaats had. heeft weer een hel en
schrikbarend licht op deze toestanden ge
worpen. Er broeit weer iets in Duitschland.
En zooals altijd het geval is, beginnen zich
Iegelijk met de rechtsche duislerlingen, de
onrustige elementen uit het linksche kamp
te weren.
In Leipzig werd een communistisch com
plot legen de leden van het slaatsgerechts-
hof ontdekt, die inde processen legen bolsje
wistische troebelen in Duitschland een rol
gespeeld hebben. In Berlijn zelf nemen de
massa's werkloozen. de onder don nood der
tijden zwaar lijdende arbeiders, wier opge
wonden stemming door oproerkraaiers zon
der moeite tot razende woede opgezweept
kan worden, een steeds dreigender houding
aan. De bijna wanhopige economische toe
stand doet voor de komende wintermaanden
ernstige dingen vreezen. Nauwelijks meen
den we, na Locarno, dat er eindelijk lijden
van hoopvolle verbetering zouden aanbre
ken, of we staan weer voor de zwaarste zor
gen, en voor de bange vraag: „Wat zal de
toekomst brengen?"
Onder de hand zorgen allerlei sensalio-
neele gebeurlenissen ervoor, dat Berlijn in
spanning blijft. Zoo hield het geheimzinnige
geval Joerjewskaja ..geruimen tijd" alle ge
moederen bezig. Dat was inderdaad een
voor heeft Frankrijk, een zeer groot be
langhebbende, daar het toch valsche Fran-
sche 1000-franc-biljetten gold, een stokje
gestoken. Naarstig tracht men nu de heele
kwestie uit te zoeken en voetje voor voetje
slaagt men daarin ook. Waartoe het vol
ledig onderzoek echter nog voeren zal
Reeds zijn zeer vele hooggeplaatste per
soonlijkheden als schuldigen aan de kaak
gesteld, anderen gecompromitteerd co zul
len er nog niet meer volgen, tot zelfs in de
allerhoogste regionen toe 1 Het is nog niet
doenlijk reeds nu een oordeei te vellen,
wachten we den verderen loop van zaken
af. Groote ongeuisthcid is echter ook in
politicis door deze nffahe gewekt, vooral
in de landen drj- Kh.ue Entente, waar men
heel goed begrijpt, dat Hongarije met de
zen zwendel zijn vijanden iietfl «\;llen tref
fen door een financioelen aaaelag le doen
op den grooten bcoclieuner %an deze En
tente: Frankrijk, die toch immers finan
cieel zoo in moeilijkheden verkeert.
Kq nu tot slot Aiië. Daar ii het voorna-
een van de be
gaafdste zangeressen van de Berlijnsehe
slaatsopera, ontvangt een telegram uit Dor-
pat, dat haar aldaar wonende moeder zwaar
ziek is en reist onmiddellijk niet naar
Dorpat. maar naar Andermatt in Zwitser
land, aan de Golthardbaan. Dan is ze plot
seling verdwenen, en op een woeste, roman
tische plek, op de Teufelsbrücke over de
Reuss, waarvan Goethe's Mignon de huive
ringwekkendheid bezingt, die de Zwitser-
schp schilder Böcklin inspireerde tot een
beeld van duistere fantasie, worden allerlei
voorwerpen gevonden, die aan haar toebe
hoorden. Wat is er gebeurd? Zelfmoord,
ongeluk, misdaad of misschien een voor
spiegeling van feiten, die niet hebben plaats
gehad? Officieel wordt thans zelfmoord
aangenomen, maar juist de Berlijnsehe
vrienden van Joerjewska willen niet er aan
gelocven, maar zijn van meening, dat ach
ter de onverklaarbare gebeurtenissen een
geheim zit. dat op zekeren dag aan het licht
komen moet. Dat was en is juist het veront
rustende, beangstigende van deze zaak: dat
steeds nog niemand met zekerheid te zeggen
weet, of zich hier een aangrijpende tragedie
of een griezelig-groteske comedie heeft af
gespeeld. En dat is. afgezien van dit spe
ciale geval, het akelige, dat deze beide mo
gelijkheden in ons leven zoo dicht bij el
kaar liggen kunnen
Ergernis houdt jong. Wilhelm v. Bode, de
wereldberoemde Berlijnsehe kunstkenner,
die cenige dagen geleden zijn 80sten ver
jaardag vierde, zou misschien niet zoo won
derbaarlijk frisch cn veerkrachtig zijn, als
hij niet voortdurend hard had moeten strij
den tegen zijn tegenstanders. Sinds tiental
len van jaren hoort men, dat Bode lijdend
is, hij wordt door ccn ernstige jicht, door
pijnlijke adcrontslekingen geplaagd, maar
iederen morgen ergert hij zich weer gezond.
Tegenstanders heeft hij steeds gehad en het
wat altijd een hijzonder genoegen van dezen
man met zijn strijdlustige» aard b.v. over
de quaeslie van de echtheid of onechtheid
van een oud schilderij, een merkwaardig
beeldhouwwerk uit vroegere tijden met de
genen. die een andere meening waren toe
gedaan, als een wetenschappelijk bokser te
bakkeleien. Op het oogenblik ziet hij zijn
grootste vijand in 't Pruisische ministerie
van kunsten en weienschappen, dat zich
inderdaad bij den bouw van de nieuwe Ber
lijnsehe musea aan Bode's wenschen al bij
zonder weinig gelegen laat liggen. Die zal
ik wel eens krijgen! dacht de oude. En zoo
gebeurde het.
Eerst had Bode laten mededeelcn, dat hij
do afgevaardigden en deputaties, die bij zijn
SOslen verjaardag uit Duilschland en hot
j buitenland, speciaal uit Holland, verwacht
werden, in zijn woning zou ontvangen.
Flotscling werden echter de schikkingen
veranderd en heette het, dat de ontvangst
niet in Bode's woning, maar in het Kaiser
Friedrich museum zou plaats vinden. Daar
mee was de zaak hoogst officieel geworden.
En daardoor was levens de minister van
kunsten en wetenschappen, dr. Becker, ge
dwongen zijn felicitatiobezoek aan te kon
digen. Dat deed hij ook maar Bodo wei
gerde rondweg den minister te ontvangen 1
Iets dergelijks is in Pruisen zeker zelden of
nooit voorgekomen.
De tachtigjarige echter scheen een boos
aardig genoegen tc hebben in dc grap, die
hij zich bij gelegenheid van zijn feest per
mitteerde. Ilij* was vol jeugdig vuur en ver
zuimde niet, in zijn anlwoordspeeches op
do verschillende redevoeringen voortdurend
hatelijke toespelingen te maken op de hou
ding van het ministerie.
De opmar9ch van de gelukwenschcrs in
het museum was de meest imposante ge
beurtenis. die zich in het Berlijnsehe kunst
leven sinds jaren heeft afgespeeld. Met bij
zondere vreugde werden de vertegenwoordi
gers van de Nederlandsche kunstwereld be
groet. die overgekomen waren om den groo
ten Rembrandtonderzoeker te huldigen:
Hofstede de Groot, ook in Duitschland zeer
bekend, die een adres van de Hollandsche
vakgenoolen aan den grooten kenner en
kunsthistoricus overhandigde en dr. Schmidt
Degncr, de directeur van het Rijksmuseum,
die tegelijkertijd de gelukwenscben van de
Nederlandsche regcering uitsprak. Men kon
het Bode aanzien, hoe hem deze huldiging
uit het land wclk3 onsterfelijke meesters hij
zoo lief heeft en vereert en waarvoor hij bij
't Duitsche publiek door zijn boeken zoowel
als door-dc voortdurende uitbreiding van de
Hollandscho collectie in zijn museum, groote
belangstelling heeft weten te wekken, ont
roerde.
De geweldige bouwwerken op het Berlijn
sehe museum-eiland vorderen slechts lang
zaam. Als ze eens klaar zijn, dan zal de
Duitsche hoofdstad in haar centrum een
burcht der kunst bezitten als bijna geen an
dere metropool. Ook in andere opzichten
heeft Berlijn groote plannen. Ginds, in t' ver
verwijderde Gharlottenburg, aan den Wes
telijken kant van „Groot Berlijn" aan den
Kaiserdamm cn „Reichs-kanzlerplatz" heeft
zich een nieuwe wijk ontwikkeld, die, voor
den oorlog uitbrak, in aanleg, thans reeds
er op schijnt te wijzen, een belangrijke rol
in de toekomstige ontwikkeling van de we
reldstad te willen spelen. Daar nu zal een
groot stuk land met tenloonstellingsterrei-
door
Dr. NEIL VAN AKEN.
(Ter inleiding zij vermeld, dat dr. Neil
van Aken directeur is van de Nederl. Kamer
van Koophandel te New-York cn een zeer
bekend man in handelskringen in die stad,
waar hij ruim 30 jaar woont. Een mede
werker dus, die alleszins terzake kundig
mag worden genoemd. Red. „L. D.")
I.
New-York, Dec. 1925.
„Hebben de Amerikanen met hun alge
meen bekende zucht naar geld en weelde,
r.og wel den lijd om niet te spreken van
lust om zich te bemoeien mét het vieren
van „ouderwctsche" feestdagen, zooals
Kerstmis?"
Deze vraag werd mij in allen ernst ge
steld door een gestudeerd Hollander, niet
fang na zijn aankomst te New-York. Zij
toont aan hoeveel misverstand er hecrscht
in Europa over het leven, het doen en laten
van het Atncrikaansche volk. Ik kan dat
niemand kwalijk nemen, le oordeelen naar
de buitensporige berichtjes over Amerika,
die ik bijna iederen dag vermeld zie in de
overzcesche pers. Ileelc kolommen van
zulke opzienbarende nieuwtjes met hun ge
volgtrekkingen worden dagelijks door dc
lezers der Europeesche dagbladpers verslon
den. „Echt Amerikaansch" heet het, of „al
weer een staaltje van Amerikaanscli ma
terialisme". Ten eerste het is meestal niet
„echt" in den zin van „typisch" cn ten
tweede is 't geen „staaltje", doch gewoon
lijk een uitzondering. Zoo heeft men in
Amerika de gewoonte om te vragen of alle
Hollanders klompen dragen cn den heelen
dag kaas eten. Waarom? Omdat ze hen
zoo weinig anders in dc Amerikaansche
bladen zien afgebeeld. Marken en Yolen-
dam met hun pofbroeken en klompen en de
Alkmaarsche kaasmarkt zijn onderwerpen,
waarvan iedere Amerikaansche schrijver
mij, als vertegenwoordiger der Hollandsche
verkeersbelangen, kieken vraagt. Ik mag nog
zoo hard probceren hun een kiekje van
Berg-en-Dal of van de Oisterwijksche ven
nen op le dringen, doch neen! ze moeten
klompen cn pofbroeken en hoopjes kaas
hebben, met nu en dan een windmolen. Dat
noemen ze „typisch Hollandsch". Wc heb
ben daarom elkaar niet veel te verwijlen.
zooals ten uweut, verteld, dat. als ze braaf
zijn. Sinterklaas hen bedenken zal met
Kerstmis. Doch de arme kinderen schieten
er gewoonlijk bij in. Wat doen ze nu? Ze
weten natuurlijk zeker, dat, zoo Sinterklaas
wist wat ze verlangden, de Goede Man ben
niet zou teleurstellen. Het gevolg is, dat
in New-York alleen iedere Kerstmis onge
veer 5000 brieven gevonden worden in de
brievenbussendie geadresseerd zijn aan
„Santa Claus, North Pole". Vroeger werden
die brieven naar het bureau van „dead Iet-
Iers" le Washington verzonden, waar ze
vernietigd werden. Doch een regeling van
den Directeur der Posterijen staat nu toe,
dat die brieven aan liefdadige instellingen
of personen worden bezorgd, die dan de
jeugdige schrijvers opzoeken en de rol van
„Santa Claus" spelen.
Den Kerstboom vindt men echter niet
alleen in den gesloten kring der familie,
doch iedere, zelfs de kleinste gemeente,
heeft een „community Christmas tree", oen
rcuzcnbooni, waar groot en klein, oud en
jong, van den burgemeester tot den arm-
slen schoenenpoetser een heele week lang
iederen avond Kerstliederen zingen onder
begeleiding van de locale fanfare.
In de groote sleden, zooals New-York, teil
men die Kcrslboomen bij tienlallen. „Buurt-
boomen" noemt men ze. Niet ver van mijn
kantoor in het benedengedeelte der stad, be
volkt door duizenden kantoorpoetsters, zie
ik ieder jaar zoon Kerstboom in 't midden
van een klein parkje. Het zijn allemaal
arrne menschcn, die hier wonen, meestal
immigranten uit Polen of Italië met groote
gezinnen, die, zoodra de klok vijf uur slaat,
de kantoren binnenvallen met hun borstels
cn emmers om ze op tc knappen voor hel
werk van den volgenden dag. De bankiers
van Wallstreet, de Sehecpvaartmagnaten,
de rijke importeurs en exporteurs collectee
ren onder elkaar een som geld cn hangen
den boom vol met geschenken voor iedere
vrouw on kind, die op hun lijst ingeschreven
zijn als behoeftig. Een bankbiljelje van 20
dollars voor de kreupele Emma, die dertig
jaren vloeren geschuurd heeft, een pak
klceren voor klein Jantje en Marielje, een
mandje met gevogelte cn fruit en lekker
nijen voor de familie van Kaal en Dora,
weduwen, die werk gevonden hebben in het
financicelc district. Onder het zingen van
Kerstliederen worden de pakjes en envelop
pen van den boom gehaald en aan do ge
lukkigen uitgereikt.
Doch dit is maar een kleinigheid. Be
halve de weldadigheid van het Leger des
Ilcils zijn er tientallen gestichten cn onder
nemingen, die omtrent Kerstmis gelden ver-
nen bebouwd worden, een strook land,
waarvan de oppervlakte niet minder dan
400 morgen bedraagt. Voor de bebouwing is
een prijsvraag uitgeschreven, die door de be- I
langrijkheid der opgave en door het groote
bedrag aan beschikbaar gestelde prijzen
in het geheel 40.000 mark aanleiding
heeft gegeven tot den felsten wedstrijd, die
ooit in Duitschland op touw gezet werd. Een
kolossaal plan. Geheele groepen tentoon
stellingshallen en keurig aangelegde plant
soenen zullen hier langzamerhand uit den
grond verrijzen.
Weliswaar is dat alles nog toekomstmu
ziek. Voorloopig is natuurlijk geen geld voor
zulke groolsche ondernemingen voorhanden
Men vertelt in Berlijn, dat de directeur van
de Rijksbank dr. Schacht, die zoo juist uit
Amerika is teruggekeerd, daar vandaan
twee nieuwe dansen heeft meegebracht:
„pas de crédit" en „pas d'argent"! Uit het
goudland aan gene zijde van den oceaan
heeft de Duitsche kapitaal nood dus ook wei
nig troost te verwachten. Maar de Berlijnera
zijn optimisten, laten zich niet ontmoedigen
en gaan voort met het smeden van grool
sche pl armen voor de toekomst. Ze weten
wel niet, wat die toekomstige tijd brengen
zal, maar ze vertrouwen er op, dat de wet
des levens tenslotte trots alle verwarring en
alle onzekerheid ook voor Duitschland en
zijn hoofdstad in vervulling zal gaan. Zij
zijn als de man, die bij regen en storm naar
buiten kijkt en zegt: „We hebben beter
weer te verwachten, want slechter kan het
niet worden".
Dr. MAX OSBORN.
RECLAME.
Bij Scheren PUROL.
Hierdoor voorkomt men het stukgaan en
het naschrijnen der huid. Leest vooral de
uitvoerige gebruiksaanwijzing. Doozen 30,80,
90 ct. Tuben 80 ct. Bij Apöth. en Drogisten.
9184
Een van de voornaamste redenen van dit
internationaal misverstand mag gevonden J zamelen voor de noodlijdenden der stad.
worden in de oppervlakkige rapporten, brie- j De „NcwAork Times-' doet ieder jaar een
ven en nieuwtjes door correspondenten of j beroep op haar lezers om gelden voor uit-
toeristen opgedischt. De briefschrijvers zijn decling op Kerstmismorgen. Verleden jaar
dikwijls personen, die een land bezien met bracht dit beroep op de respectabele som
hun eigen nationalen verrekijker, welke niet \'an 800.000 gulden, die werden verdeeld on-
is aangepast aan de verten van het land.
dat zij beschrijven. liet zijn gewoonlijk
lijdelijke bezoekers met ccn engen horizon.
Ze komen in dit geval naar Amerika, met
hun vooroordeelen en hebben noch den lijd.
noch den durf hun zienswijze le toetsen
aan de werkelijkheid, met liet gevolg, dat
hun lezers een onjuist beeld krijgen van
het beschreven land.
liet is mijn doel in deze reeks brieven
uit Amerika de lezers van dit blad bet ware
Amerika te doen kennen, niet het sensalio-
neele, buitensporige, luidruchtige, reclame-
makende Amerika, doch het innige, werke
lijke, bezadigde, alledaagsche Amerika, zoo
als ik in een verblijf van dertig jaren, onder
alle standen der maatschappij en in alle
gedeelten des lands de republiek heb lee-
ren kennen, met haar goeden kant en haar
kwaden, haar deugden en ondeugden, haar
achterlijke en vooruitstrevende bewegingen,
haar oppervlakkige en haar solide zijde des
levens.
Daar hebben we b.v. Kerstmis. Ik ken
geen land ter wereld waar de viering van
dezen feestdag zoo oprecht, zoo echt gods
dienstig en tevens zoo praclisch is, zoo in
den geest van de gelegenheid. Vele Euro
peesche gewoonten en gebruiken, door mil-
lioenen immigranten in den loop van 300
der 300 arme gezinnen. Bijna alle andc-re
couranten collcctceren ook voor een derge
lijk doel. Volgens nauwkeurige berekening
werd verleden jaar in New-Ybrk alleen voor
rnoer dan 10 raillioen gulden als Kerstge
schenken aan de armen der stad uitge
keerd. Zoocven las ik in een courant, dat
de bekende „Advertising Association" van
New-York een diner zal aanbieden aan 500
armen der stad, bij welke gelegenheid de
hoofden van diverse rcclame-bureaux, schat
rijke menscben, de rol zuiien vervullen van
tafelbedienden.
Nu mag men zeggen, dat^ deze verlooning
van publieke liefdadigheid slechts van verre
een uiting van godsdienstzin is. Doch de
Amerikaan is prantisch, zelfs in het belij
den van zijn godsdienst. Hij gelooft in het
voorschrift van den Bijbel om zijn geeste
lijke gevoelens te vertolken in daden en
wij zien daarom in deze Amerikaansche
gulheid op Kerstmis een teeken, dat het
ideëele bij hem niet verdrongen wordt door
zijn zucht naar geld en weelde.
De geheele geschiedenis trouwens van de
Amerikaansche philanthropic men denke
aan de millioenen, die ieder jaar voor lief
dadige doeleinden of voor bestrijding van
ongezonde toestanden door Amerika worden
geschonken over de heele wereld logen-
slraft de insinuatie van mijn Engelschen
jaar in Amerika ingevoerd, worden nauw- d den aanhef van dezen brief w(>er.
keurig onderhouden. Niet zoozeer omdat het
nu eenmaal de gewoonte is, of omdat hel
niet mooi staat oude gebruiken af le schaf
fen, doch omdat zij de gelegenheid bieden
op een practische manier de lessen van het
Kerstfeest toe te passen.
Zoo noem ik den Kerstboom. In die ge
deelten van Holland, waar de traditie van
den Kerstboom uit Duitschland is overge-
waaid, wordt hij alleen in gesloten familie- j den d van Kerstmis De anderen
kring o wellicht ook in een of andere kerk den Zond v66r o( na den 25s(en
gebruikt als symbool van de steeds djór- 1 -
levende natuur en van de hoop op betere
lijden, voorspeld door de geboorte van
Christus. Zoo heeft ook ieder Amerikaansch
gezin, iedere kerk en Zondagsschool
gegeven.
Het mooie echter van deze Kerstmis-lief
dadigheid i9, dat meer dan de helft van de
geschenken in geld en goederen anoniem
wordt opgegeven, vooral de groote bedragen
van vijf- of tienduizend dollars
De Katholieken, de leden der Engclsche
Luthersche cn andere orthodoxe secten, vie
ren het Kerstfeest in hun respectieve ker-
December. Bij de Katholieken wordt de
nachtmis zóó druk bezocht, dat in de
meeste kerken niemand anders wordt toe
gelaten dan zij, die een bank of stoel go-
er-
gczin leoere Kers en z.onuagssciiooi een hebben Qf cen toegangskaarlje v
Kers boom, daar zelfs waar geen kinderen d ,00r De voornaam
hel feest vroolijk maken. VJak naast mijn 6
huis woont een oud paartje, wiens kinderen
al lang getrouwd zijn en weer kinderen heb
ben. Doch iederen Kerstmismorgen kan ik
door hun vensterraam een kleinen Kerst
boom zien prijken, versierd met gekleurde
gloeilampjes en beladen met pakjes en doos
jes, inhoudende cadeautjes, door het oude
tweetal aan elkaar aangeboden. In den
namiddag echter gaan ze op visite bij een
hunner kinderen, waar de geheele familie
bijeenkomt om op gezellige wijze het Kerst
feest te vieren.
Het Jeest van St. Nicolaas wordt in Ame
rika niet gevierd op 6 December, doch op
den eersten Kerstdag. Ze noemen het bier
„Santa Claus". Dezelfde legende, die in Hol
land dienst doet om de kindèren blij te ma
ken met de gulheid van den Heiligen Man,
geldt hier op Kerstmis. Vandaar, dat men
in Amerika de cadeautjes aan den Kerst
boom hangt in plaats van ze onder den
schoorsteen te leggen.
Ik moet hier even een mooi, praclisch ge
bruik aanhalen, dat betrekking heeft op
„Santa Claus". Aan de kinderen wordt hier,
kregen van den pastoor. De voornaamste
preeken worden den volgenden dag in de
pers in hun geheel afgedrukt en minstens
tien verschillende radio-stations hadden dit
jaar aangekondigd, dat zij de godsdienst
oefeningen van de voornaamste kerken door
de lucht zouden verzenden.
En de Hollanders hier le lande? Die doen
mee in de algemeenc feestviering, doch kun
nen de bekoring niet weerstaan hun verhe
melte le streden met banketletters of an
dere versnaperingen, door Hollandsche bak
kers Ier plaatse aangeboden. Die maken
goede zaken. Voor banketletter rekenen ze
een rijksdaalder per pond en voor speculaas
f 1.50. Men moet dagen van te voren bestel
len om bediend te kunnen worden. Saucijze-
broodjes -heb ik hier nog niet kunnen vin
den. „Oude Klare" is er altijd nog voor
handen, vooral in Hoboken, waar ook de
Hollandsche bakker3 wonen. Men betaalt
ongeveer 17 gulden per kruikje!
H8-
