No. 19990.
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 12 Mei
Derde Blad. Anno 1925.
UIT DE RIJNSTREEK.
UIT DE OMSTREKEN.
LAND- EN TUINBOUW.
Alpien. Gistermorgen lad ten ge-
mc-cntehuize de aanbesteding plants van liet
bouwen van een spuithuis op de terreinen
van de gasfabriek alliier. Ingeschreven werd
door W. v. d. Bijl f 2330 met plat dak en
12506 met kap; A. J. J. v. Engelen, a. 12250
b. f2K)0: J. Gesman, a. f2236, b. f2330;
Gesman en Zoeleui 'Ver, a. f2150, b.f2270;
S. Hemsbergen. a. f 2737, b. f 376»; K. de
Jong a 12180. b. f2695; J. Vonk. a. f2500,
b. f2700. L. Westmaas, a. f2650, b. f2609.
Bij de ten gemeentehuize gistermorgen
gehouden aanbesteding van het herstellen
vernieuwen, verbouwen en onderhouden van
verse lullende aan de gemeente toebehoo-
rende gebouwen werd ingeschreven door:
J. Weslmaas f 3200.63. timmerwerk; W. v.
d. Bijl f 398S: O. Gesman f 25-93; K. de Jong
12570. W. Boers f2515; J. v. Wielingen
f 218.1 Metselwerk. M. Lek f3263; W. v. d.
Helm 12987; li. Tolk f2896. J. Vonk f 2300,
Gesman en Zoelemeijer f 2490. Stoffeerders-
werk: C. Verruijt f 105. Loodgieterswerk
C. Ponsioen f 499; C. YerhtxM f 375. Smids-
werk: C. v. d. Velde f 50G. M. v. d. Boscli
f 493; G. Haverkamp f 485; Gebrs. Boze-
stralen f -172.50; H. Botler f 465; A. de
Haan f 456; Th. Rozestraten f 453. Schil
derwerk: C. Zuidenveld f 2399; C. v. Koe
ken 1 2122.50; H. Tabernee f 2378; J. Wijs
man f 2346; W. v. Die3t f 1G43, Gebrs.
.Verhoef f 1566.
Haxerrwoude. Bij de gehouden in
schrijving Vail vernieuwing van bruggen
enz.- werd ingeschreven als volgt; G- Lin-
denbiU% voor f 3600, IJ. Hortcnsiua en J.
Buitenhuis voor 13535, A. Heesterman en
•wed. HiUüIler voor f 3410, C. de Boer voor
f 3360, O. J. Vreeburg en B. Timmermans
voor f 3395, Gebrs. Dekker voor f 3393, B.
van Wieringen en A. Maaskant voor f S26e,
A. van Beek en wed. Boers voor 3351, G.
Sepers voor f 3300- Aan de laagste inschrij
ver is het werk gegund.
Aan den heer J. van Gent is op zijn
Verzoek eervol ontslag verleend als brug
wachter van de Oosteuiderbrug. In diens
plaats is benoemd de heer D. v. Veen Wan.
Waddingsveon
Aan hol postkantoor alhier werd ge
durende de maand April 1925 ingelegd
f 3542.86. Terugbetaald f3904.60. Het laat
ste door het kantoor uitgegeven boekjo
draagt het nummer 3302.
De collecte in de Geref. Kerk voor de
nieuwe kerk heeft opgebracht f 161.23.
Woobrugge. Het plaatselijk Comité
„Herdenking Johannes Pifitorius" bestaan
de uit de heeren ds. Joh. Kijne, J. C. Bau-
mann en O. C. van Hemessen verzochten
de heeren de Boer hoofd Chr. School cn
K. van Laar hoofd Openbare School zitt ing
te nemen in het Comité.
Beide heeren hebben zich heden bereid
yerklaard.
Zwammerdam. Toen de landbouwer
H. alhier gisternacht met zijn knecht een
partij varkens uit een schuur ging halen om
deze te vervoeren naar de Am3terdamsehe
markt, troffen zij in die schuur een tweetal
personen aan, bezig mei het stelen van
veevoeder. De dieven, zich aldus betrapt en
ontdekt ziende, losten een 3-lal revolver
schoten op n. en zijn knecht, gelukkig ech
ter zonder iemand te raken en kozen daarop
bel hazenpad
In verband hiermede heeft de politie des
morgens de Gebrs. v. d. O. alhier, in arrest
gesteld.
Haarlemmermeer. De landbouwer B.,
wonende aan den Hoofdweg alhier, reed
Zondagmiddag mei z'n auto op den Mei
doornheg. Terwijl B. met een dame, die
naast hem gezeten was, zat te pralen, is hij
vermoedelijk eenige oogenblikken de macht
over het stuur kwijt geraakt, met het ge
volg, dal de auto eerst in een grindt ki op
reed en daarna met zooveel kracht legen
eeh paal van het eleclrische net aanbotste,
dat doze doormidden brak, de draden af
knapten, op den grond vielen en gedeelte
lijk ook op de auto terecht kwamen, In
minder dan geen tijd stond hel motorrijtuig
onder stroom, hetgeen aan het hevig ge
knetter dadelijk was op le marken.
De gemeente-veldwachter B., die op
eemgen afsland het ongeluk zag gebeuren,
begaf er zaeh onmiddellijk heen, was ge
lukkig in het bezit van een isolahctang en
slaagde er spoodig in de draden de-ar te
knippen, waardoor de inzittenden nog in
tijds aan een groot gevaar zijn ontsnapt Ze
waren hevig geschrokken en hadden als
door een wonder nog geen. letsel bekomen.
De auto liep eenige schade op.
Het is voorzeker een goede maatregel ge
weest om de veldwachters dezer gemeente
In het bezit te stellen van een isotatietang,
drie zooals nu bewezen is bij even-
lueele ongelukken groole diensten kan be
wijzen.
Naar wij vernemen bedraagt de netto-
opbrengst van den te Nieuw-Venep van
wege de Chr. Jongelingsvereemging „Johan
nes" gehouden bazaar ten bate van hel or
gelfonds, ruim f 900.
Omtrent het den heer Knaap, wet
houder van onderwijs alhier, op den IJweg
bij den Kruisweg in de Haarlemmermeer
met z'n motorrijwiel overkomen ongeluk,
Vernemen we, dat z'n toestand bevredi
gend ia
Tot onderwijzer aan de bijzondere
lagere school met den Bijbel le Hoofddorp
uioofd de heer J. J. Dengerink), is benoemd
Ge heer C. Fischer te Amsterdam.
Hillegom. In verband met de a.a raada-
Vprgviering valt het volgende le molden:
e betrekking van machinist der Wa
ng hebben zich 145 sollicitanten ge
meld. Een 15-1-a'. is opgeroepen, Uit hen
werden dne aanbevolen ter benoeming en
wel1. Th. Adamse, machinist-bankwerker
alliier; 2. J. N. Sieibie. 2de machinist wa
terleiding te Katwijk aan Zee: 3. W. Bor
ger. smid-bankwerker, alhier. Hel weekloon
zal fSl zijn. Indiensttreding 1 Juni a.s.
De waterleiding-commissie heeft de voor
waarden voor de levering van water vast
gesteld. Als de raad deze voowaarden goed
keurt. wordt hel tarief geregeld naar de
huurwaarde volgens de personeels belas
ting. Voor onbelaste perceelen berekent men
per 3 maanden f 2.50 voor een gebruik van
hoogstens 10 kub. M., en voor eiken kub.
M. daarboven 25 cent Verder zijn er 17
klassen volgens de huurwaarde. De laagste
klasse betaalt per 3 maanden f 3 voor hoog
stens 10 kub. M. en daarboven 30 cent per
kub. M. Voor de ho»g3te klasse zijn déze
cijfers f 60 voor 75 kub. M. in 3 maanden
en e:ke kub. M. daarboven 60 cent. Daarbij
korut nog de melerhuur, die per maand naar
gelang van de grootte van den watermeter
20, 25,30, 35, 40, 45 of 50 cent kost.
Een 'der gashouders van de gasfabriek is
versleten. Voor de vernieuwing is ingeschre
ven door de firna Jonkers Stans le Hen-
drik-Idö-Ambaeht voor f 17.500. Hel buizen
net wil men uitbreiden aan den Nieuwe-
weg. Voor beide werken is f 19.000 in totaal
noodig, welk bedrag de gascommiseie door
een leening wil dekken.
Het vermenigvufldigingscijfer voor de
plaatselijke inkomstenbelasting is thans
2.33. B. en W. stellen voor dit cijfer voor
den ótenst 19251926 Ie bepalen op 1.8. In
de memorie van toelichting zeggen B en
W. <r.m. dit: Neemt» men aan, dal het be
lastbaar inkomen dezer gemeente in 1925/26
niet verschilt met dat van 1924/26, dan zou
een vermenigvuldigingeeijfer van 1.42 noo
dig zijn. Waar echter de mogelijkheid be
slaat, dal het belastbaar inkomen voor
1926:27 een lager bedrag zal opleveren
dan voor 1925/26 wordt aangenomen, en
waar een verlaging van het getal tot 1.12
ook een sterfte daling van de opbrengst over
de eerste 4 maanden van 1926 zal mede
brengen, zou de factor a-oor 1926/27 weer
aan vohoogtng blootstaan. Daar nu op. een
geleidelijke daling meer prijs gesteld wordt
dan op een op ea neer gaan, meent men
de verlaging niet verder te moeten doorvoe
ren dan tot 1.8.
De heer A. G. Thürkow, onderwijzer aan
de O. School voor U. L. O. alhier, n be
noemd tot hoofd der openbare lagere school
te Koog op TexeL Hij heeft aan den ge
meenteraad om e ei vol ontstag gevraagd.
C. A. de Vos, die een personen-auto en
een vrachtauto heeft, stelt deze wagens kos
teloos beschikbaar voor eerste hulp en ver
voer van patiënten bij ongelukken en riek
ten. Nu wil hij van de gemeente een ver-
bandtrommel en dekens hebben, benevens
plaatsing van verschillende bordjes in de
gemeente, verwijzende naar zijn telefoon
nummer.
B. en W. wensolien de regeling van het
vervoer van zieken niet te wijzigen en de
gevraagde verbandlrommel met deken3 niet
te geven.
De heeren H. Dubiris en G. F. Kopper»,
hebben gevraagd om toestemming tot plaat
sing van een hek voor hun woningen aan
den Looslerweg H. Dezelfden hebben vroe
ger toezegging van voorschot voor hun wo
ningen gekregen overeenkomstig de Land-
arbeiderswel Nu verzoeken zij echter het
raadsbesluit daaromtrent in le trekken.
Katwijk. Er moeten, naar men ons
mededeelde, plannen bestaan, om de tram
baan vanaf het Schoolpriein der Geref.
Scliool rechtuit te trekken naar den Achter-
kerkweg. Hierdoor zouden meerdere bochten
vervallen, hetgeen een groole maleriaalbe-
spariag zou geven. Het zou een goede ver-
belering zijn.
Katwijk aan Zee. Van de trawlviasche-
rjj kwamen Maandag te IJmuiden aan do
Markt da loggers: KW 23 met f67; KW 74
met f230; KW 172 met f164; KW 38
met 1134; KW 67 met f151; KW 45
met 187; KW 33 met ÏI79; KW 16 met
f159; KW 66 met f214; KW CO met
1227; KW 32 met f342; KW 129 met
f61; KW 173 met £181; KW 54 met f201;
KW 48 met f192; KW 170 met f141;
KW 22 met f243, en KW 5 met 1163.
Rede van rar. De Wilde.
In de Gemeentewaal hield gisteravond de
Anti-Revolutionaire Kiesveraeniging „Nefer-
land en Oranje" e«i openbare vergadering.
De voorzitter, de heer Veltkamp, sprak een
kort woord ter inleiding van d9n spreker
vooi dozen avond, n.l. den heer mr. J. A.
de Wilde, van Den Haag.
Ka in gebed voorgegaan te rijn. gaf
bij het woord aan mr. De Wilde, die zijn
rede aanving met te soggen. dat hjj gaares
de uitnoodiging om te Katwijk een ver-
kieacgsrede te houden, aanvaard had.
Spr. stelt voorop, dat het God zelf is,
die ons ter stembus roept. Eeuwen 'rijn
voorbijgegaan, dat de volken onder e»
bewind geleefd hebben zonder kiesrecht en
nóg rijn er vele volken, die daarvan vor-
st'Kcn ajjn.
L'ct kiesrecht is een voorrecht, d3t veel
verantwoordelijkheid in zich sluit, want als
wo van dat voorrecht gean goed getruik
zouden naken, zouden we voor onszelf be
schaamd moeten staan.
Ten eerste is noodig. dat we zooveel
mogelijk de eenheid betrachten en niet,
awat nu, in 30540 partijtjes uiteenvallen.
Waar do gevaren van ongeloof cn revolut'e
groet rijn em Rusland cn Duitschland ons
tot voorbeelden strekken, hoe ellendig het
daar gesteld ia, moeten we dankbaar zijn,
dat de Christeljjk-Protestantsche partijen,
tot nog toe gezamenlijk optreden en een
dam vormen tegen dien revolutiegeest
Zuivere eenheid bestaat echter nergens.
Colrjn en Idenburg hebben zelfs geschil
punten. Dit neemt echter niet weg, cfat
wij allen zooveel mogelijk onze eenheid
hebber, na te jagen. In dit verband bespreekt
spr. de samenwerking met de Roomscb-
Katholiekea. Gesteld, aldus spr., dat de
groote Christelijke partijen. A.-R., Chr.-
Hiat en R.-Kath., nog uit elkaar vielen,
wat zou re dan in de Kamer van de Chr.
grondslagen in onze wetgeving terecht ko
men? Daarom acht hjj samen optrekken van
hen, die de knie voor God buigen, nood
zakelijk.
En daarom acht spr., dat een man der
linkerzijde met geen goed geweien voor de
kieners kan optreden.
Geeteld, de uitslag der verkiezingen was
52 links en 43 rechts, dsn zou links neet
de haixlen in het haar zitter om te regeeren.
Ze sou onmogelijk kunnen regeoreo, omdat
*e hopeloos verdeeld is. Bjj den Vrijheidsbond
is hot gebleken, die er spijt van heeft, dat
ze de regeering bij sommige gelege-nhedeo
in den laatste:, tijd, niet heeft gesteund.
Vervolgens de verdeeldheid van links aan-
t lende, wijst spr. op Braat en zijn parijj.
Wijnkoop ec zijn partij, Marchand en de
3-D. A.P.; 't is allee van verschillend»
kleur. De heer Troefstiv heeft het gevoeld
bjj de behandeling dar begrooting. tore hjj
er in rijn zwanenzang op wees, dat de
politieke verhouding van jjjo part-ij diende
te veranderen, eu hoe hij van ter zjjlie
de Raomsc-K-K i tholk-keu heeft a mg: zoch; cm
met öe 3D. A.P. te coalrieeren.
De heer Nolens heeft echter deze carriage
de raisoa voorloopig afgewimpeld, door als
eerste voor-vaarde voor «oo'n samenwerking
te stellen, dat de Chr. grondslagen van het
huwelijk niet mogen aangetast worden.
En het is niet de allergrootste cere voor
grondslagen niet wenseht te handhavs».
Indien dus de liberalen in de meerder
heid kwamen, kou van regeeren geen sprak»
rijn.
8pr. brengt hier in herinnering zjjn
artikelenreeks „Terug naar Uwe tenten",
waarin bij de A.-R. partij aanspoorde te
isoleeren; dit zou eebter verkeerd geweest»
rijn.
Gesteld de A.-R- partij (a's straks de
hoeren Rutgers of Coliju bjj H. M. de
Koningin geroepen worcte:; od\ ere kabinet
samen te stellen) sou dan zeggen: „wij
doen daar niet aan mee; vroeger deden we
dat wel, tiaar nu niet mere", en als dan
de Chr.-Hist. en R.-K. alleen stondai tegen
over de andere partijen, dan kon het wel
eens wezen, dat we de positie van de
Novemberdagen van 1918 terug kregen en
een minister.» Notens, Schaper, Alberda aan
bet roer kregen. Niemand onzer rou die
verantwoordelijkheid durven dragen!
Do coalitie brengt vele voordeden, wat
spr. nader uiteenaei.
Er zyn echter ook moeilijkheden in de
coalitie. Om iets te noemen, de Olympiado.
Maai hoe schitterend komon daarin uit de
protesten van ae verschillende kiesvereni
gingen. Dat als gevolg van samenwerking.
Eu het resultaat? Afgestemd, zelfs al is
Odijn er voor.
De aanhangige wetsontwerpen op revao-
cinatie on verzekering treffen een regen
van protestenals dat ook niet bet
geval was, din zou ik voor mij oordeelen,
dat nu de rijd van samenwerken voorbij
was. (Taekenen van instemming.)
Als je nu straks moet stemmen, en ae
zeggen tegen je „stemt Colifn", dun woet
ie, dat je een man stemt, die de coalitie
in eere houdt en dat is tot dusver een
voorrecht voor land en volk.
Spr. vergelijkt het optreden van Minister
Ooljjn in Kike 's Iimfe financiën als een
machinist op een sneltre'n, die vlak voor
een open brug, door zwaar remmen de train
nog tot stilstand brengt.
De horeen Alberda, Marchand en Dre6-
selhuis hadden dat nooit kunnen doen, want
hun politiek gaat juist de andere richting,
meerdere uitgaven uit.
En het si niet de allergrootste eere voor
Coljjn, dat h"j den gulden gaaf gekregen
heeft, ofschoon een drukbaar to boeken feit
van groote betoekeais, maar dat hjj rich
met geestelijke banden aan het volk gebonden
heeft. Links kan dat nooit!
Alleen een Christen-Staatsman kan dat
doen.
Spr. eindigt ten sl-ótto mót op te wekken
ont te stemmen op de A.-R. ljjst omdat
daarop staan do namen van onze mreschrei,
die voor onze belangen opkomen en Iaat
het nu eons zjjn mót een aantal ojjfers,
die alle vorige cijfers overtreffen, (Applaus).
Na deze rede werd gelegenheid gegeven
tot het stellen van vragen. Hieraan naman
een viertal personen deel, n.l. de heeren De
Jong, Jonker, Noppen en Den Dikken, die
reep. het woord voerden over eenige be
palingen fn het ontwerp-Weeridebelasting;
het gevaar van den kant van Rome; te weinig
idealisme bjj de Coalitie; en de A.-R. Kamer
club contra Goliju bjj de stemming over het
rarillioen voor de Olympiade.
De sprekers worden door don beer De
Wfldo beantwoord.
Op verzoek van den voorzitter sloot daarna
de beer De Wilde de vergadering met
dankgebed.
Noordwijk-aan-Zee. In samenwerking
met Leiden en Katwijk is het thans de po
litie alhier ook gelukt de drie daders op te
sporen van een der laatste inbraken alhier
De gestolen voorwerpen werden cj-gespoord
en door den eigenaar herkend. De verdach
ten zullen door den commissaris van po
litie worden gehoord en naar wij vernemen
Ier beschikking van de Justitie te 's-Graven-
hage worden gesteld.
Op den hoek RembrandtvregBeetho-
venweg is de vorige week een stuk grond
aangekocht, dat naar we vernemen bestemd
zal worden om er een meisjes H. B S. op
te bouwen.
NoordwijkerhouL De afd. Noordwijker-
hout van de Alg. Vereen, voor Bloembol
lencultuur, behaalde op de tentoonstelling
te Heemstede, een tweeden prijs voor enkele
vroege tulpen (verguld zilveren medailL-1 en
een derden prijs voor dubbele tulpen (broD-
zen medaille).
Tot onderwijzeres-ptaalsvervangitor
aan de Herv. School i3 tijdelijk aangesteld,
mé). Groevens, uH Voorschoten.
Een jongen uit hot opvoedings-tohuis
,,'t Hoogt" liep met een hond aan een touw.
Het beest schoot los en wierp zich op een
driejarig ventje van den heer Nulkes. Het
kind werd in do zijde gebeten en leed veel
pijn.
Voorschoten. In hotel Deurioo verga
derde gisteravond de Vereeniging voor Zie-
kenhuiiverpteging „Onderling Hulpbetoon",
onder leiding vin haar voorzitter, ds. H. P
Fortgens Een twintigtal leden waren aan
wezig. In zi)n openingswoord merkte de
Voorzitter op, dit gelijktijdig met deze ver
gadering in de Gereformeerde Kerk een
vergadering was uitgeschreven, waardoor
de opkomst van „Onderling Hulpbetoon"
word beïnvloed. Waar de vergadering van
„Onderling Hulpbetoon" reeds vroeger be
kend was en vastgesteld, meende liet be
stuur geen termen aanwezig te achten om
den datum te verplaatsen. Het afgeloopen
vereenigingsjaar werd in het hort gememo
reerd en raotding gemaakt van het te be
handelen bestuursvoorstel in deze vergade
ring.
De notulen dor vorige vergadering wer
den onveranderd vastgesteld
Waar in een vorige vergadering bet be
stuur was gemachtigd, secretaris en pen
ningmeester een gratificatie te verleenen
voor de vele werkzaamheden aan hun func
tie veitionden, deelde de voorzitter thans
mede, dat beide functior.arissen hiervan niet
wilde weten, maar het standpunt hooghiel
den lid te zijn en bestuurslid van „Onder
ling Hulpbetoon", hulp verteenen onderling
uit liefde en toewijding. Met applaus werd
deze mededeeting vernomen
Uit het jaarverslag van den secretaris,
den heer C. Bolle, bleek, dat 29 personen
met een totaal van 671 verpleegdagen in
het afgeloopen jaar verpleegd waren ge
worden en de vereeniging ongeveer OW
leden telt en enkele donateurs
De rekening en verantwoording van den
penningmeester, den heer G. Hartveldt, ver
meldde aan ontvangsten f 4363.G51/», aan
uitgaven f 2054.47'/t- AMus een batig saldo
van f2309,18.
De heer Th. J. Broers bracht als lid van
de commissie voor het nazien der rekening,
verslag uit. Alles was in uitstekende orde
bevonden
Door den voorzitter werd den heeren
dank gebracht, den penningmeester, den
heer G. Hartveldt, in het bijzonder. Spr.
schetste diens arbeid als minutieus en groot
Er moest gelet worden op vele kleinigheden,
die ten slotte groote sommen maken, liet
werk is sorii3 zeer wisselvallig. Spr. uit
den wensch, dat de heer Hartveldt nog vele
jaren de kracht, de lust en de liefde mag
hebben dit werk voort te zetten.
Tot leden der commiEsie voor hel nazien
der rekening over 1925 worden benoemd
de heeren Th. J. Broers, A. J. Turion en
J. de Geus. Tot bestuursleden worden her
kozen ds. P. N. Kruyswijk, J. v. Santbrink
enG. Hartveldt.
Met het oog op het goede kassaldo heeft
hel bestuur gemeend iels te moeten doen en
het stelt voor het aantal verpleegdagen »e
brengen van 42. op 50.
Hoewel groote verlenging werd gevraagd,
meent het bestuur uorzichtig te moeten
zijn, waar „Onderling Hulpbetoon" nog
maar een paar jaar beitaai en de vereeni
ging wel eens voor grootere uitgaven kan
komen te staan. Btj acclamatie wordt dit
voorstel goedgekeurd.
Bij de rondvraag word opgemerkt, dal niet
alle leden een convocatie hadden ontvan
gen. De bode, in deze vergadering aanwe
zig, merkte echter op, bij elk lid er eon
to hebben afgegeven. De schoonmaak in
enkele huisgezinnen, merkte één der leden
op, zal aan deze verdwijning niet vreemd
zijn. Ook weid het bestuur nauwkeurig Vür-
zooKt nauwkeurig toe te letten bij welke
banken met kassaldo werd ondergebracht.
Het bestuur overdenkt dit punt steeds ern
stig, aldus de Voorzitter.
Met een woord van dank voor de opkomst
en. hel homogeen zijn der aanwezigen mot
de handelingen van het bestuur, sloot de
voorzitter de vergadering.
Bij de Gereformeerde Kerk alhier la
beroepen ds. F. A. den Boefs, te Kruiningen.
Warmond. Burg er 1. S-taud. Ge
boren: Jacoba Maria, D. van W. J. Meekere
en H. Dieben Hendricus Jozef, Z. van
M. van Winsen en C. Wassenaar Bar-
tbolomeus Gerardus Joannes, Z. van G. C.
Beugelsdijk en G. v. d. Kerkhof Johannes,
Z. van H. Wenmng en J. K. Leutscber.
Gehuwd: Cornells v. d. Ploeg 34 j. en
Adriana Petronella Sikking 27 j.
Lijst van bevolking. Gevestigd: C. J.
Duijndam, C- G. Vreeken, H. v. Bakergem
en gezin, P. v. d. Wereld en gezin, H
Bertel en gezin, A. M. Moerkerk, P. van Rijn
wed. G. B. r. Dijk, H. H. J. M. A. Ruijgrok,
Jac. Boomaarts, A. Verkaik,, Ghr. van der
Linden en gezin, S. M. Dam. E. J. v. d.
Sleet. Totaal gevestigd 13 m. 19 vr.
Vertrokken: M. van der Wilk naar
Woerden; H. HouweKng naar Hilversum;
A. Nederburgh naar Oegstgeesl; F. Sigi,
naar Ameland; M. G. S. Schouten naar
Voorhout; J. C. Oudshoorn en gezin, naar
Voorschoten; E. A. Wolsheimeren naar Rijs
wijk; Jac. Schoneveld naar Leiden; J. E. H.
Donderwinkel, naar Velp W. F. Devilee
en gezin naar Leiden; Chr. J. Bouwman
en gezin naar Antwerpen; J.. G. Pabst en
gezin naar Laren. Totaal vertrokken 15 m.
en 12 vr.
PLUIMVEE.
Wat er gebeurt met het voedsel op xijn weg
door de kip.
Onder verteren van voedsel verstaat men
alles, wat er in het dierlijk lichaam plaata
vindt om het opgenomen voedsel zóó te
veranderen, dat het door het lichaam opge
zogen en gebruikt kan w >rdeo. Hoe wat hek
een© voedsel gemakkelijker verteerbaar t*
dan bet andere, moeten re toch alle een be
werking ondergaan ie oplosbare beataui-
deelen uit het voed sol moeten opgelost wor
den en de onoplosbare of nx>eityk oploabara
moeten oplosbaar gemaakt worden.
Alsof het arbeiders zija, die mot houwoel
ea springstoffen de rotsen verbrokkelen tot
bruikbare bouwsteeneo, of graveurs, die
met* stift en bijtende vloeistoffen hek metaal
bewerken, zoo trachten de dierlijke organis
men met mechanische an scheikundige hulp
middelen het natuurlijke voedsel tot bruik
bare, eenvoudige bouwatecnen af te breken.
Op den wog, dien hot uoedsel in het dier
lijk lichaam doorloopt^ op heel dien Langen
verteringsweg, wordt het voedsel met die
hulpmiddelen voortdurend aangevallen dut
begint al bij den rook ea het eutdigt bij de
anale opening, net boo laag tot het in stuk-
jee uiteenvalt, die met den bloedstroom cn
in dezen opgelost n vu die lichaamsdeclon
gevoerd worden, welke gevoed moeten wor
den.
Bij vele dieren zijn de tonden in den bek
het allereerste wapen, dat ten aanval gaat;
zij grijpen het voedselse knippen het fijn
of kauwen en vermalen hot geruimcu tijd.
Vogels hebben goen tanden, toch ia hun
met stevige hoornlijatea bekleede, stevige,
puntige snavel zeer doelmatig voor dc voed-
selopneming. De aller-sdlereerste vogol, de
voorwereldlijke, had wel degelijk tanden,
een langen bek vol! Waarom alle ons beken
de vogelsoorten, die na dien oer-voorvador
op onze aarde geleefd hebben geen tanden
ineer vertoonen 1 Mogelijk, omdat alle vogel
allemaal altijd schrokkende gegeten hebben,
bang voor vijanden, bang voor de gulzig
heid van hun soortgenooton
Daardoor zijn misschien langzamerhand
die tanden totaal overbodig geworden, want
als het voedsel terstond weggeslikt wordt,
is er nooit iets om te kauwen in den bok
aanwezig.
Dit haastige wegslikken lieeft nog een an
der, ernstig gerolg voof de spijsvertering
Want bij dieren, die hun voedsel in den bek
fyn kauwen en kleiner maken, wordt tege
lijkertijd de spijs vermengd met speek sol
uit de in den mond gelegen klieren en ui
dat speeksel, dat er zoo onschuldig uitziet
als water zitten verschillende stoffen die het
voedsel scheikundig aantasten en dus reeds
verterend werken.
De schrokkende kip is om die reden, u's
zij geslikt heeft, twee tempo's achter ver
geleken bij kauwende dieren, en ware het
niet, dat zij een paar speciale inrichtingen
heeft, die haar weer de schade doen inhalen
voordat de spijs de darmen bereikt,, zij zou
weinig nuttig effect uit het opgeslokte halen
en haar uitwerpselen zouden vrijwel nog
onverteerd voedsel bevatten; het genus kip
zou vermoedelijk niet meer rondwandelen op
dit ondermaansche.
Vóórdat namelijk het voedsel de maag be
reikt, wordt het een tijdlang opgehouden in
den krop; dat is een zakvormig© verwijding
van den slokdarm, waarin zich
alijmvormende klieren bevinden.
In dezen krop, die vooral groot is bij allei
etende en voel groen etende vogels (bij dui
ven zijn er zelfs twee) en ook groot ia bij
onze kip, wordt de vertering ingeluid; hot
voedsel wordt er met slijm vermengd cn
geweekt. Na enkele uren verlaat het voed-
sel de krop en door de spierbeweging van
den elokdarmwand (een mechanisch hulp
middel bij de spijfcvertoriug, dat niet o/er
het hoofd gezien mag) wordt het voedsel
naar de maag getransporteerd. Hier nu ze
telt de andere helft van het paar speciale
inrichtingen, want die maag is een dubbeï-
maag en bestaat uit twee afdeelingen.
Do voorste staat wat verlereuJ uiiwer
king betreft metde maag in alge
meen: hierin bevinden ach namelijk de
klieren, wier afscheidingsproduct hel eiwit
van het voedsel af gaan breketi cn in ge
ringe mate ook de vetten.
De tweede maag. dat keiharde roode d.ng
in de kip, is krachtig gespierd ^1 de bin-
neuoppervlakte is met stevige p'.a'.en verhard,
zoodat de spy.-brij uit de kliermaac in dezen
molen go raakt nc*g terdege fgngemTlen wordt»
voodat de poorten naar den dain i darm
geopend worden.
In het voorste gedeelte van den dunnen
dann. den twaalfvingerigen darm, mondt de
alvleescbklier uit en door dit pankreassap
door de darmsappen van den dunnen darm
aelf en door de gal, die door de lever
gemaakt wordt, door deze drie tezamen,
worden respectievelijk eiw tten, koolhydr .t n
en vetten zoodanig onder handen ".enomen,
dat aan het einde van den dunnen darm
gekomen vr\jwel alle verteerbare jtoLLen
uit het voedsel door den darmwand honn
gefiltreerd z|jn in der bloedstroom.
Alleen de vezelstoffen, de plnatur»; lige
cellulose veaels weerstonden tot nu toe ied»--
ron aanval. Echter worden deze, voor een
deel althans, ook nog klein pekieg n eu
we.'in de twee groote blinde darmen, waarin
een geheel ander soort hulpmiddel bij de
spysvertering zich bevindt, of liever gezegd
leeft, naraeljjk een ontelbaar aantal bac
teriën, die zonder veel moeite listiglijk vol
brengen, wat noch>maag. noch dunne darm
hebben kunneo doen, zoodat ook uit d©
plantaardig© vezels de kip nog een zekere
mate nuttig effect haalt. Het Is minder
smakelijk om te bedenken, dat dit wr-
teringsproces geheel te vergeleken i- met
het rottingsproces, waaraan planum!
op den bodein ran een sloot bloot stfnu e:i
waarvan ioder wel de afschuwelijke geur
van de da3rbd zich ontwikkelend g i -on
ke°Ta den dikken darm bare'kt nu de on
verteerbare reet de cloacka; in de-en i 'k-
pot monden beholve de darm ook no.;' <te
urinewegen, waarlangs de witte, halfvloe..
bere mine afvloeit om grijjktijtig mot de
daimuitwerpselen ontlast te worden; cn oos.
monden in de cloacka de ©'.leiders of ds
manlijke g^&Iachtsgangen; door één geen en-
schappelijke opening, do analo oooiing, er-
laten alle producten van d» kip heji, lichaam,
B
