HELPT VLUG EN VEEL!
Mo. 19990.
DINSDAG 12 MEI
Anno 1925
Officieele Kennisnevingen.
Nu de Tweede Kamer het wetsontwerp der Xleg'eering'
om een ülliliioen beschikbaar te stellen als waarborgsom
voor de Olympische Spelen heeft verworpen, rust op het Neder-
landsche Volk DE FLIGHT, te zorg*en, dat deze spelen
voor ons land in 1928 niet verloren gaan. Daartoe moet het
Olympisch Comité natuurlijk kunnen rekenen op aller steun en
het is daarom, dat wij met ing*ang* van heden een inschrijving
openen. Elk bedrag* is welkom. Dag-ehjjks zal onder ver
melding* der initialen verantwoording* door ons worden g*edaan.
De giften kunnen ons als volgt bereiken
DIRECTIE „LEIDSCH DAGBLAD".
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER AD VERTE NTIEN:
30 Cts. per regel. Bi) regelabonnement belangrijk lageren prijs.
Kleine Advertentiën, uitsluitend bij vooruitbetaling, Woensdags en
Zaterdags 50 Cts., bij eau maximum aantal woorden van 80.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau' Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT)
Voor Leiden per 3 maanden ƒ.2.86, per week ƒ0.18.
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week 0,18,
Franco per post f 2.85 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
I GEMEENTELIJKE VISCHYERKOOP.
Aan den gemeentelijken vischwinkel,
(Visch markt 18, tel. 1225 is Woensdag ver
krijgbaar: SCHELVISCH k f 0.13—f 0.30,
SCHOL k f 0.10—f 0.15—f 0.26, CARBO-
NADEVISCH k t 0.22, GEH. KABELJAUW
f 0.24, TARBOT k f 0.60 per pond.
N. O. DE GIJSELAAR, Burgem.
Leiden, 12'Mei 1925 79J3
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeene kennis, dat door hen
.ten aanzien van den door do Vereeniging
iWijkgébouw Geloof Hoop en Liefde
op 12, 13 en U Mei 1925 in
het Wijkgebouw aan de Langesbraat 6760
te houden bazaar, onthffing is verleend van
hel sluitingsuur voor winkels, welke ont
heffing geldt tot 10 uur des avonds.
- N. C. DE GIJSELAAK, Burgem.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 12 Mei 1925. 7804
De Burgemeester en Wethouders van
Leiden doen te weten, dat door den Raad
dior gemeente, in zijn vergadering vAn den
17en Februari 1925, is vastgesteld de vol
gende verordening:
VERORDENING
houdende- wijziging van de verordening /an
don 25s!en September 1922, (Gemeenteblad
no. 56) op de Veemarkt.
artikel i.
Het derde lid van artikel 3 van bovenge
noemde verordening wordt gelezen als
volgt:
..De markt s'oor het, overige vee wordt
gehouden de3 Vrijdags, en in de week vóór
Pasche-n des Woensdags,
gedurende de maanden Januari en De
cember van de3 voormiddags 8A tot des na
middags uur,
gedurende de maanden Februari en No
vember van des voormiddags 8 tot des na
middags 2£ uur,
gedurende, de maanden Maart on Octo
ber van des voormiddags 7 tot des namid-
dags 3 uur,
van 1 April tot en met 30 September van
des voormiddags 6 tot des namiddags 3
uur,
met dien verstande dat, indien ten ge
volge van de invoering van den wette lij ken
zomertijd het aanvangsuur eener markt
vóór zonsopgang mocht vallen, dat aan
vangsuur wordt gesteld op een nader door
Burgemeester en Wethouders te bepalen
tijdstip, op of na zonsopgang vallende, en
onverminderd het bepaalde bij artikel 2
van de verordening, houdende aanwijzing
van de dagen, uren en plaatsen voor het
houden van de verschillende markten en
van veilingen van ooft, en bij artikel 1 van
de verordening op de Markten."
ARTIKEL II.
Artikel 4 wordt gelezen als volgt:
„Het is, onverminderd het bepaalde in
het tweede lid vam dit artikel cn behou
dens het bepaalde in de artikelen 19 en
32, verboden vee op de in artikel 2 bedoel
de marktterreinen te brengen, te doen bren
gen of te hebben buiten de in of krach
tens artikel 3 voor het houden van elke
markt aangewezen uur.
Na des voormiddags 10 uur- wordt, tenzij
in zeer bijzondere gevallen, ter beobrdee-
ling van den Directeur, of die hem ver
vangt, geen vee %tot de in het derde lid
van artikel 3 bedoelde markt toegelaten."
artikel ra;
In de tweede zinsnede van artikel 33
wordt in plaats van ,,4", gelezen: ,,4 eer
ste lid,".
Vastgesteld door den Gemeenteraad van
Leiden, in zijn openbare vergadering van
den 17en Februari 1925,
De Burgemeester,
N. C. DE GIJSELAAp.
De Secretaris,
VAN STRIJEN.
Zijnde deze veroidening goedgekeurd bij
Koninklijk Besluit van 14 April 1925,
No. 23.
En is hiervan afkondiging geschied, waar
het behoort, den 12en Mei 1925.
Zijnde deze verordening aan do Gede
puteerde Staten van Zuid-Holland, volgens
hun bericht van den 27 April/4 Mei 1923,
B, No. 979, (4de afd.) G. S. No. 108( in af
schrift medegebracht.
Eu is hiervan afkondiging geschied, waar
oefc behoort, den 12en Mei 1925. 7890
Burgemeester en Wethouders voorn.,
N. O. DE GIJSELAAR, Burgem.
VAN STRIJEN, Secretaris.
De Olympische Spelen
Ie. - Afgegeven aan ons Bureau legen kwitantie;
2e. Verzonden per Postwissel of Cheque, ten name van de Directie van ons Blad
Overgeschreven werden op Postgirorekening No. 57055;
Ingezonden warden per aangeteekenden brief aan de Directie van het ,,L. D."|
Overgeschreven worden per Bankgiro op rekening van het „L. O.", bij dis Amster.
damscke Bank, Bijkantoor Leiden, (itapenburg);
6e. Toegezegd worden door ons beker.de.personen"of instellingen, mits schriftelijk.
Men zende geen anonieme giften, voor het geval, dat onverhoopt de giften eens ge
restitueerd moeten worden. Men vermeide daarom altijd, behalve den Naam, ook het Adres
3e.
4e
5e.
W. F. SEP.LEE.
lieden herdenkt onze stadgenoot
W. F. Serlie den dig, waarop hij vóór
veertig jaar als slraalmaker in gemeente
dienst trad.
Hedenmidadg werd de jubilaris op het
bureau van Ge
meentewerken door
den directeur, den
heer Dricssen, toe
gesproken, terwijl
hij morgen bij B.
en W. zal worden
onlboden, om de
gebruikelijke gra
tificatie in ont
vangst te nemen.
Den verderen
dag van heden
bracht hij door te
midden van zijn"
huisclijken kring,
wair zijn kinderen en familieleden hem
een aangenomen dag bezorgden.
IiistrnmentaiaUcrskanst en
proefondervindelijke natuurkunde.
Hedenmiddag hield onze stadgenoot dr.
C. A. Crommelin bij do aanvaarding van
het lectoraat in de natuurkunde aan de
Rijksuniversiteit alhier in het klein-audilo-
rium der Academie een voordracht over:
..InsLrumentmakerskunst en proefondervin
delijke natuurkunde".
Tusschen de ontwikkeling der- natuur
kunde en andere proefondervindelijke we
tenschappen en iustrumentaiakerskunst
heeft voortdurend wisselwerking beslaan,
aldus ving spr. aan. Nu een3 heeft de na
tuurkunde, astronomie of biologie bevruch
tend op den ontwikkelingsgang der instru-
mentmakerskónst gewerkt, dan weer is
veeleer het omgekeerde hei geval geweest.
Een schets te ontwerpen van deze wissel
werking scheen spr. een aantrekkelijk pro
bleem. Het gebiod is echter nog weinig be
werkt. Uit sommige tijdvakken is eenig,
soms zelfs vrij veel feitenmateriaal bekend,
van andere daarentegen weet men zoo goed
als niets. Anders dan met grepen uit deze
wisselwerking kan spr. zijn rede dan ook
niet betitelen. Verder zal spr. zich in hoofd
zaak bepalen tot het gebied der instrument
makerij en glasblazerij, dat op de beoefe
ning der natuurkunde vóór 1800 betrek
king heeft.
Wanneer men de instrumentale uitrusting
van den naluuronderzoeker van heden ver
gelijkt met zijn geestelijken voorvader van
vroeegr eeuwen, dan is men geneigd tot het
besluit te komen, dat de 20ste eeuwscho
natuuronderzoeker in veel gunstiger om
standigheden verkeert dan bijv. de 17de
eeuwsche, om van den experimentator uit
nog vroegere tijden niet eens te spreken, en
van zekeren kan! bezien is dit juist. Be
schouwt men echter die gevolgtrekking in
het licht van de behoeften der wetenschap
van vroeger eeuwen, dan is men geneigd
zijn oordeel eenig3zins te herzien, In die
vroeger tijden trad de behoefte^ aan nauw
keurigheid niet zoo op den voorgrond als
thans, zooals spr. met eenige voorbeelden
aantoonde.
Het was de astronomie, die het eerst ver
langde naar instrumenten, vooral ten bate
van haar practisc.be toepassing, zooals tijd
rekenkunde en zeevaartkunde. De werk
wijze van de instrumentmakers uit de 15de
eeuw bijv. verschilde echter veel van die
der hedendaagsche. De draaibank, een der
voornaamste hulpwerktuigen van den in
strumentmaker, was toen nog onbekend. Het
was meer koperslagers-, graveer- en smeed
werk, dat zij leverden. In musea en kabi
netten is van dit werk een en ander be
waard gebleven en men vindt er bij ware
kunstwerken van metaalbewerker3kunst.
Jammer genoeg zijn de namen van vele dier
kunstenaars niet meer bekend, zcide spr.;
zoo weten wij niet wie de maker is geweest
van den oudsten bekenden zonnewijzer
(door G. Hellman, te Innsbrück, gevonden),
die uit 1151 stamt en waarschijnlijk voor
Keizer Frederik III .ia gemaakt.
Op het gebied der natuurkunde is pas veel
later de behoefte aan bepaalde typen van
instrumenten ontstaan.
Het ontstaan van de natuurkundige in-
slrumenlmakerskunst valt in de laatste helft
der 17de eeuw. Evenals de natuurkunde
thans velerlei werktuigmachines noodig
heeft, had zij voor haar eerste ontwikkeling
noodig het werktuig, dat thans nog voor
haar het belangrijkste is: de draaibank. Dit
fundamenleele v/erkluig is voortgekomen uit
een veel primitiever werktuig, de zooge
naamde wipplank, door spr. nader beschre
ven. Hoogst belangwekkend is het, volgens
dr. Grommeling, na te gaan wat er in de
15de en 16de eeuw reeds met behulp van
deze wipplank tot stand werd gebracht.
Omtrent de ontwikkeling der draaibank
is weinig bekend, maar zooveel la wel ze
ker, dat zij zich van het midden der 16de
eeuw tot het einde der 17de eeuw behoorlijk
ontwikkeld heeft tot het ongetwijfeld voor
treffelijke werktuig, waarop de Musschen-
broeks hun ljproemde 'en fraaie Instrumen
ten wisten te vervaardigen. In het Museum
van Tsaar Peter den Grooten, te Leningrad,
bevinden zich nog zulke draaibanken en.
liet zou. volgens spr., de moeite loonen deze
nog eens aan een nauwkeurig onderzoek te
onderwerpen,
De luchtpomp, in die dagen een der be
langrijkste natuurkundige instruiu enten,
werd vervolgens door spr. behandeld en
door hem aangetoond, hoe bij da vervaardi
ging en verbetering van dit werktuig, de
Musschenbroeks en Van 'e-Graverisande
zich verdienstelijk hebben gemaakt.
Het voorbeeld van de Musschenbroeks,
die een instrumenlmakerswericplaats sticht
ten, vond weldra navolging In Engeland,
Frankrijk en Dullschland.
In de 18de eeuw schijnt de lnstrument-
makerskunst in Engeland de grootste vlucht
te hebben genomen. In den aanvang der
19de eeuw werd het echter door Dultschland
evenaard en later zelfs voorbijgestreefd.
Wat Nederland betreft, noemde spr. de
werkplaatsen van Jan Paauw Jr. en J. van
der CHoeee, te Leiden; ran Frans Pasteur
en vooral die van Jonathan Cuthberlson. te
Amsterdam. Na in het kort de uitvinding en
ontwikkeling der oudste optische instrumen
ten, als verrekijker en microscoop, te heb
ben besproken, vroeg spr. de aandacht voor
onzen beroemden landgenoot Anthonie van
Leeuwenhoek, die op zoo hoogst origineels
wijze, veel op het- gebied van bet instru
mentmaken tot stand heeft gebracht. Zijn
kunst van het 3lijpen der lenzen -moet aan
hel wonderbaarlijke hebben gegrensd.
Het laatste gedeelte van spr.'s rede was
gewijd aan de bewerking van gesmolten
glas, het zoogenaamde glasblazen, dat voor
de constructie van natuurkundige instru-
menlen steeds van ver* 'lelang i3 geweest.
Zonder haar toch geen glazen buizen en
zonder glazen buizen geen glazen instru
menten. Het bewerken van buizen in de
blaasvlam hoeft het aan de glasblaaskunst
mogelijk gemaakt zich te verheffen tot een
der machtigste medewerksters der experi
menteels wetenschappen.
De uitvinding en vooral de verdere ont
wikkeling van den thermometer heeft krach-
lig tot de opleving der glasblazerekunst bij
gedragen, zooals spr. aantoonde o.a. door
met name te wijzen op den Danziger koop
manszoon Gabriel Daniël Fahrenheit, die
het grootste gedeelte van zijn leven in Am
sterdam geleefd en gewerkt heeft.
Spr. besloot zijn rede met de gebruike
lijke toespraken en richtte zich in het bij
zonder tot prof. Kamerlingh Onnes, die do
tot nieuw leven geroepen instrumentmakers-
kunst op dezen klassieken bodem tot groo-
tere ontwikkeling wist te brengen.
Leger des Hails.
Voor een uitstekend bezetfe zaal hield
gisteravond het corps Leiden van het Leger
des Heile in ,,De Graanbeurs" oen groote
openbare samenkomst.
Het bijzonder karakter, dat deze avond
droe®, werd veroorzaakt door de aanwezig-
beid van de cadetten van de Kweekschool
uit Amsterdam, onder leiding van. kolonel
BrouweT.
Nadat majoor Rawie een kort opwek
kingswoord had gesproken en adjudante
Nicolat in gebed was voorgegaan, werd-door
een eter vrouwelijke cadetten Psalm 147
voorgelezen, waarna het plaatselijk muziek
corps zioh op verdienstelijke wijze liet hoo-
ren, wat blijkens het hartelijk applaus na
afloop ten zeerste op prijs werd gesteld.
Majoor Rawte, vervolgens het woord ne
mende, spreekt den wensoh uit, dat de te
genwoordigheid der cadetten alle harten
ten eeuwigen zegen zal zijn en dat zij er in
zullen slagen in de harten der ouderen nog
eens het oude vuur te doen oplaaien, dat
zoo heerlijk van binnen verwarmt.
Daarna verschijnt de leider der cadetten,
kolonel Brouwer, wiens komst met applaus
begroet wordt. Spr. begint met hiervoor te
bedanken; zoo gaarne zou hij iezen dank
beter overbrengen dan door koele woorden,
maar hij verzekert het gehoor, dat ook hij
blij is met zijn cadetten hedenavond ia Lei
den te mogen doorbrengen. na een kort
overzicht van do gisteravond beëindigde
tournóe, waarbij wederom veel zegeningen
BINNENLAND.
Dr. O. A. Crommelin aanvaardt het ambt
van lector in de natuurkunde aan de Rijks
universiteit te Lelden,
Opening van een polikliniek voor dieren
te Leiden.
Te Noordwijk-aan-Zee bestaan plannen
tot oprichting eener H.B.9. voor Meisjes.
Adviezen van den Hoogen Raad van
Arbeid,
Zware brand te Soetabala.
Vt-X.
BUITENLAND.
Publicatie van een geheim Engelsoï
document.
HimJenburg's vertrek uit Hannover en
Intocht in Berlijn.
£.e gemeenteraadsverkiezingen in Frank
rijk
He', Engelache Lagerhuis en de rechten op
zijde. -
werdén uitgedeeld, warden de opleidings
officieren, t, w- majoor Rawte, statkapilein
Beekhuvzen, kapte. Verliage, adjudante
Nicodol en de cadetten aan het gehoor Voor
gesteld. Men moet van hen, aldus spr., geen
geschoolden samenzang verwachten, doch
eeai heel eenvoudig lded, dat door een klein
beetje oefening nog wol zoo goed is, dat het
best gehoord mag wordiem. Welnu, te veel
heeft de kolonel zeker niet gezegd. Er wer
den door de cadetten een aantal liederen
met orgel- of guitaarhegeleiding gezongen,
waarbij zoowel de broeders als de zusters
zioh lieten hooren. Do aandachtige stil-
luisteronde zaal was wel het duidelijkste
bewijs, dat 'men onder de wijding der mooie
liederen kwaim.
Kol. Brouwer las vervolgens een ge
dichtje voor „Het gebroken pootje", een
treffend mooi schetsje, waarna door zuster
Azicr uit Leiden en broeder Poslma getuige
nis werd afgelegd.
De mededeeünigen van majoor Rawie met
betrekking tot de a.s. tenteampagne in Juni
verwekten groote vreugde in de zaal, die ook
den avond besloot met een woord van har
telijke! dank tot kol. Brouwer en zijn oae
diettem; moge, aidus spr., deze avond er toe
bijdragen, diat velen zich zullen gaan al-
vragen: „Wal moet ik doem om mijn ziel
onsterfelijk te maken?"
God zegeme de Kweeksohool en haar let*
ding!
Polikliniek voor Dieren.
Reeds geruimen tijd geleden werd door do
Vereeniging tot Bescherming van Dieren
voor Leiden en Omstreken en het bestuur
van het Leidsche Dierenasyl de wenschelijk-
heid bepleit van een polikliniek voor dieren,
waarloe de houders van huisdieren zich
zouden kunnen wenden, wanneer hun die
ren geneeskundige hulp noodig hadden, en
waarin ook dieren, die ziek of verminkt op
straat zwierven, konden worden geholpen.
Daarvoor was echter de medewerking noo
dig van een dierenarts, die ook voor dit
denkbeeld voelde. Dezen vond men in onzen
stadgenoot, den beer J. G. H. Holsheimer,
dierenarts, Heerengracht 110, die bereid was
in zijn woning een polikliniek te Vestigen,
enkel met den moreelen steun van genoem
de lichamen, terwijl hij zich tevens vooraf
had verzekerd van do medewerking van den
heer en mevrouw Eeltjes, leiders van de
Jeugdgroep voor Dierenbescherming.
Deze kliniek werd gisteravond in tegen
woordigheid van eenige genoodigden, waar
onder de voorzitter v. d. Vereeniging tot Be
scherming van Dieren, prof. rar. G. Andrê de
la Porte, rneyrouw Jonker, bestuurslid, de
heer en mevrouw Eeltjes en mevrouw Van
EekKisker, geopend.
Do heer Holsheimer zette in hel kort het
doel van deze polikliniek uiteen, die is in
gericht naar het voorbeeld van de dóór dr,
Kok, te Haarlem, gestichte model-inrichting.
Het initiatief is uitgegaan van den heer en
mevrouw Eeltjes, die zich ook bereid hebben
verklaard het administratieve gedeelte van
den arbeid, er aan verbonden, voor hun re
kening te nemen.
De polikliniek zal iederen avond van 7 tot
9 uur zijn geopend en op Dinsdag en Vrij
dagavond zullen zij, die daarvoor in aan
merking komen, gelegenheid vinden gratis of
slechts tegen een zeer laag tarief te worden
geholpen. Dieren van personen met hene
den f 800 inkomen, worden geheel gratis ge
holpen voor hen, met Inkomens van f 800—
f 1600, is hel tarief gesteld op f 0.25, voor
inkomen van f 1500f 2000 op f 0.50, en,
yoor inkomens van f 2000f 8000 op f 1.
Is de bedoeling in do eerste plaats zieke
huisdieren bij te staan, men wil ook lang»
dezen weg de jeugd opvoeden tot daadwer
kelijke dierenbescherming. Daarbij rekel#
