HET NOODLOTTIGE QAS
No. 19984.
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 5 Mei
Tweede Blad. Anno 1925.
Terugkeer tot den gouden Standaard.1
BINNENLAND.
FEUILLETON.
Op 28 April j.l. lieeft de Nederlandsche
R'egeeripg bg monde van den Minister van
Financiën een korte verklaring afgelegd met
betrekking tot een zeer belangrijke maat
regel op het gebied van het internationaal
betalingsverkeer, namelijk de opheffing van
bet verbod van uitvoer van goud.
De betreffende verklariug alsmede de
.toelichting omtrent den gang van zaken
werd door het „Leidsch Dagblad" in extenso
overgenomen en mag bekend verondersteld
.worden.
Wy willen slechts de volgende punten in
verband met de opheffing van de in 1914
genomen crisismaatregel releveeren, de voor-
en nadeelen aan de opheffing verbenden in
het kort nagaan en zien wat al zoo aan
de Verklaring vooraf heeft moeten gaan.
lo. Goud zal, zegt de Verklaring, alleen
voor export worden afgegeven, dus niet
voor het binnenlandse h betalingsverkeer^
2o. De Nederlandsche Bank gaat niet
eerder tot afgifte van goud voor export
over. dan wanneer de .koers van den gulden
ten opzichte van de valuta's van landen,
die onvoorwaardelijk tot den gouden stan
daard zullen zijn teruggekeerd, d.w.z. de
Voreenigde Staten van Noord-Amerika, En
geland, Australië en NieoiWjZeeland, boven
goudpariteit zaf rijn gestegen.
Geen rekening zal worden gehouden met
den koers van den gulden ten opz'.elite van
do valuta's van landen, die den in- en uit
voer nog beperkt lvebben.
3o. De Nederlandsche Bank zal zich bij
ai^ifte van goud voor export de bevoegd
heid voorbehouden controle te oefenen op
d(5 verzending.
Is Nederland door deze verklaring der
Regeering tot den goudea Standaard terug
gekeerd?
Het antwoord hierop moet ontkennend
luiden en wel reeds op grond van de sub
1 genoemde restrictie, daar afgifte van goud
door de Nederlandsche Bank alleen zal kun
nen plaatsvinden, wanneer dit bestemd i3
voor export en niet wanneer het zou moe
ten dienen voor het binnemlandsche beta
lingsverkeer.
Wel zijn wg daarmede teruggekeerd tot
den z.g. Goud-wisselstandaard, d.w.z. tot den
toestand vau vóór den oorlog, n.1., dat voor
•bet internationale betalingsverkeer het goud
in oere hersteld is.
Betalingsschiilden in ponden sterling oi
dollars bijvoorbeeld zal dus voortaan bij
ongunstig en wisselstand door den Holland-
schen schuldenaar in goud kunnen geschie
den, dat lig biji de Nederlandsche Bank tegen
betaling van f 1653.44 por Kilogram fyn
goud voor baren en tot daarmede overeen
komende prijzen gebaseerd op gewicht en
gehalte der munten, voor gouden munten
zal kunnen verkrijgen.
Het is wel onnoodig hierbij op te merken,
dat door particulieren van deze wijze van
overmaken van gelden naar het buitenland
too goed als nooit gebruik zal worden ge
maakt; men denke aan kosten van ver
zending!, asöurantiekosten, renteverlies, enz.
Door hare eigen goudzertdingen ter on
dersteuning van 'de guldenkoersen ten op
zichte der vreemie valuta's en het onder
houden van saldi in het buitenland, heeft
de Nederlandsche Bank het na de opheffing
van het uitvoerverbod voldoende in de hand
de koersschommelingen van dein gulden bin
nen bepaalde, vrij sage grenzen te houden,
welke grenzen bekend z0n onder den naam
van de beide goudpunfon.
Hot sub 2 genoemde, n.I. dat de Neder
landsche Bank met do afgifte van goud voor
export aal wachten, totdat do gulden ten
opzichte van het pond en van den dollar
boven goudpariteit zal zijn gestegen, is als
een maatregel van voorzichtigheid te waar-
aèeren, terwijl de sub 3 bedoelde bepaling
waarbij de Nederlandsche Bank zich ae be
voegdheid voorbehoudt controle uit te oefe
nen op doel en bestemming van het door
baar af te geven goud, ook wel geen 'be
zwaren zal ontmoeten.
Zcoals hiervoor reeds opgemerkt zullen
de benoodigde goudverschepingen meestal
wen door de Nederlandsche Bank zelf ge
schieden, daar 'dergelijke verzendingen tot
hare gewone werkzaamheden beüooren en
zij daarvoor het best geoutilleerd mag wor
den verondersteld. Zooals licht te begrijpen
is, biedt het verschepen door de Neder
landsche Bank zelf het groote voordeel, dat
zij de zekerheid heeft, dat de financieel©
belangen van Nederland met de goud afgifte
inderdaad gediend zijn en vervolgens kan de
controle op de aspirant goud-verschepers
achterwege blijven. Het verzenden van het
goud door de Bank zelve werkt uiteraard
preventief. Verschillende voordeelen dus.
De Nederlandsche Bank maakt het ons
door haar goudpolitiek wel zoo gemakkelijk
mogelijk. Zy zorgt er angstvallig voor, dat
de exporteurs naar Engeland en Amerika,
die ponden sterling of dollars hebben te
ontvangen voor geleverde goederen het
veilige gevoel kunnen hebben, dat, wanneer
ds tijld van betalen i3 aangebroken, dus
warneer zij de ontvangen ponden of dollars
moeten reaiiseeren, d.w.z. bij omwisseling
dezer ponden of dollars in Hollandsch geld,
de koersen niet belangrijk van den norm
zullen afwijken, zoodat koersverliezen, doch
natuurlijk ook koerswinsten, worden ver
smeden.
Het moge in dit verband wed opgemerkt
zijn, dat dergelijke koerswinsten en koers
verliezen de bedrijfswinsten en-verliezen in
exportzaken vaak zeer beduidend beïnvloe
den. liet spreekt wed van zelf, dat de
factor koersrisico in de exportbedrijven bij
do prijocaIculatie8 fn aanmerking wordt ge
nomen, of dat men zich door z.g. valuta-
tenr.rju-zaken by het afsluiten van de trans
actie dekt, onzekerheid blijft in liet eerste 1
geval echter zeker bestaan, terwijl do on
zekerheid bij het koopen en verkoopen van
valuta's op teringn wel is waar wordt ver
meden, doch dit kan uitteraard slechts ge
schieden terv.ille van een te betalen premie
in den wisselkoers. Wat boven geschreven
werd ten opzichte van ontvangsten in vreem
ds valuta, geldt, zooals wel te begrijpen
is, oveneens van betalingen in vreemde
valuta in het buitenland, dus wanneer qo
importeur in Engeland' of Amerika gekocht
beeft tegen betaling in ponden sterling of
dollars.
Het speculatieve element in zaken bljjft
natuurlijk steeds in meerdere of mindere
malo bestaan, doch do factor onze;kerheid
uit hoofde van koersrisico, tot dusverre b$
lange na niet de minste onder de broederen,
wordt door boven beschreven goudpolitiek
der circulatiebank zoo niet geheel weg
genomen, althans binnen zeer enge grenz»
gehouden.
Geen koersschommelingen du3 meer van
ponden en dollars, zooals wij de laatste
10 jaren gekend hebben, doch een stabiele
valuta. Als een voordeel eener stabiele
valuta noemden wij boven reeds het wegne
men of althans sterk verminderen van de
factor koersrisioo bij den export en don im
port, liet hergeven van een vaste interna
tionale waarde aan liet geld dus.
Zijn er andere voordeden voor ons land
en ook voor Nederland3Ch-Indië aan don
terugkeer tob den goud-wissel standaard
verbonden Het antwoord hierop zal be
vestigend moeten luiden.
Wij behoeven o.a. slechts te noemen va-
luta-concurrentie en dumping, uitdrukkin
gen vooral uit de na-oorlogsche jaren een
ieder ongetwijfeld bekend.
Vaste waardeverhoudingen zullen ©r
zooals to begrijpen is, toe bijdragen deze
beide ongunstige bedrijfsfactoren weg te
nemen of althans sterk te verminderen.
Als een concreet geval zouden wij op het
belang willen wijzen voor het Nederlandsch
Indische Gouvernement bij de z.g. parino-
tpering van don Indischen gulden, in de
eerste plaats al bij aflossing en rentebeta
ling van haar Dollarleening. Iedereen, aoo-
als de President der Javasche Bank eeni-
gen tijd geleden opmerkte, is er bij gebaat, j
de Indische Regeering evengoed als de
ambtenaar, die bij zijn delegaties naar Hol
land geen nadeelig verschil meer voor zijn
rekening behoeft te nemen.
Als andere voordeelen van den goudwis
selstandaard kunnen worden genoemd groo-
tere stabiliteit van de rentetarieven e®
lagere rente.
In liun rapport aan de Zuid-Afrikaansch©
.Regeering merken do beide rapporteurs,
Prof. Kemmerer en Mr. Vissering o.a. aan
gaande dit punt heb volgende op:
De gouden standaard beteekent bohalvo
stabiliteit van de geldwaarde, gemeten aan
zich blijkbaar er niet mede vereenigen, dat
de Gold Exchange Standard thans reeds in
Engeland wordt ingevoerd, althans de oud-
Kanselier der schatkist, Snowden, lieeft na
mens de Labour-partij, bij tweede lezing
van heb betreffende wetsontwerp voorge
steld dit wetsontwerp te verwerpen, omdat
een al te overhaaste terugkeer tot den gou
den standaard, naar de meening der La
bour-partij kan leiden tot eene verergering
van do bestaande ernstige toestanden van
werkeloosheid cn malaise. De genoemde bc
zwaron slaan uit den aard der zaak meer
op de toestanden in het Vereenigd Konink
rijk dan op die van on3 land, aangezien do
stabiliteit van den gulden al van veel langer
terug dateert dan die van het pond ster
ling.
Het koersherstel van het ppnd sterling
is nog van zeer receuten datum.
Dat onze Regeering voor do teh uitvoer
legging v.Tjfi hare wensclien, om reden en
van practischen aard, het niet versmaad
heeft het machtige Britsche' Empire, waar
de wenschen en behoeften in beide landen
parallel loopen, als gangmaker te gebruiken
laat zich wel begrijpen. Het geeft blijk van
zin voor werkelijkheid.
Nu wij enkele voordeelen hebben aange
gaan, welke verbonden zijn aan de door de
Nederlandsche Regeering in overleg met de
leiding der Nederlandsche Bank genomen
maatregel, daarbij ook bezwaren, welke er
mochten zijn niet vergeten hebben, heeft
het ongetwijfeld ter betere waardeering
van het enorme werk, dat aan de herroe
ping van de in 1914 getroffen crisismaatregel
zijn nut in het kort na te gaan, wat al zoo
aan de opheffing van het verbod van goud-
afgïfte voor export vooraf heeft moeten
gaan en wat overwogen ia dienen te worden.
Wij kunnen daarbij, zooals wel van zelf
epreekb, hoegenaamd geen aanspraak op
volledigheid maken.
Allereerst noodig voor de vrije goud af
gifte voor export is eene algemcene verbe
tering binnen de grenzen. Do Regeerïng3-
verklaring kan dientengevolge beschouwd
worden als eene officieele erkenning van dit
feit.
Uit to wijden over de krachtige, vaak
zeer ingrijpende maatregelen, welke er toe
noodig geweest zijn, om in de achter ons
liggende na-oorlogsperiode tot de zeer lieh
te verbetering te geraken, welke in den algc-
meenen economischen toestand thans, na
vele jaren dus, eerst kan worden gcconsta
teerd, ligt buiten liet bestek van dit artikel.
Slechts noemen wij het sluitend m-aken
van hot budget, krachtige besnoeiing op de
uitgaven van Rijk, Provincies enGomeen
ten, enz., enz.
l>e groote moeilijkheid voor de Regeering
was verder het uitkiezen van het juiste
tijdstip der opheffing van de goudafgiifle
voor den export.
Verschil van meaning zal omtrent dit
punt altijd wel blijven bestaan. Duidelijk is
'het, dat het tijdstip niet willekeurig va-St-
geslold kan worden.
Aan zekere voorwaarden zal moeten vol
daan zijn, om tol den toestand van vóór
den oorlog terug te kunnen keeren. Aanwij
zingen, waarbij men zich kan doen leiden,
zijn vele en velerlei
Persoonlijke appreciaties der aanwijzin
gen, welke lol richtsnoer kun men dienen,
kunnen, zooals wel le begrijpen is, nogal
lutoenloope®.
Zeer in het algemeen gesproken zouden
wij echter zeggen, dat rekening dient te
zijn gehouden met den algemecnen econo-
mischen toestand in eigen land, doch ook
mot dien van liet buitenland, speciaal met
dien van Amerika, verder zal rekening ge
houden dienen te zijn met den algemecnen
loop der wisselkoersen, speciaal der goud-
uitvoerende landen, en mefi.de oorzaken,
welke die koersen beïnvloed hebben, ver
volgens met de prijsniveaux m het buiten
land, met indexcijfers dor groothandelprij-
zen, n.I. of deze lager of hooger zijn dan die
in andere Landen, hetgeen aantoont of de
deflatie verder of minder ver is doorgezet
dan elders, zoodat geoordeeld kan worden of
herstel van den gouden standaard verdere
deflatie al of niet noodig zou maken. Voorts
dienen de omvang, de oorsprong en het ka-
ralkter der middelen, die aan de geldmarkt
toevertrouwd zijn, te worden nagegaan.
Hierbij willen wij het laten.
Resumoerende gelooven wij veilig (e mo
gen zeggen, dat de ojöieffing van het uit
voerverbod van goud een goede maatregel
genoemd mag worden, welke van het aller
grootste belang voor ons geheele land en
ook voor Iudië mag worden beschouwd.
Wat ons land aangaat, meenen wij (e
mogen con9taleeren dat de invoering van
den goud-wisselstandaard, zooal niet de
allerlaatste slap op den weg van herstel
van den toestand van vóór den oorlog is,
zeker ook niet de eerste stap in die richt/mg
geacht mag worden, zoodat hot verwijt van
Keynes hier ter zijde gelegd kan worden.
Veoi en moeilijk werk#! verricht moeten
worden door de Regeering en door de lei
ding der Nederlandsche Bank alvorens de
verklaring kon worden algelogd, die dan ook
als de vrucht te beschouwen is van het
jarenlange streven van mr. G. Vissering,
President onzer Circulatiebank en van de
^gelukkige samenwerking van de Regeering
met de leiding der Nederlandsche Bank.
RECLAME
Wees liever ^erstandig dan spijtig; waar
om niet heden een flacon Foster's Maag-
pillen gekocht? Dit geneesmiddel wekt de
lever op. regelt de vloeiing der gal, draagt
zorg voor goede «riisvertering en houdt de
ingewanden werkzaam. Dit beduidt reiner
bloed, betere zenuwen en een helderder
hoofd. Prijs per flacon van vijftig versui-
korde nillen f 0 05; in apotheken en dro
gistzaken. 7908
Centrale van Vereenigingen van
Rijkspersoneel.
Gistermiddag is te 's-Gravenhage een
Lweedaagsche bijeenkomst aangevangen
van de Centrale van Vereenigingen van
personeel in 's Rijks dienst, ten einde de po
sitie van het Rijkspersoneel te bespreken.
Deze vergadering weTd door den voorzitter,
den heer F. Perdok, geopend met een rede,
waarin spr. o. m. aeidc:
Bij monde van minister Colijn werd toe
gezegd, dal, indien de middelen in het be
gin van de eerste paar maanden over 1925
even ruim bleven vloeien, het leed van die
ambten aren, wier salarissen volgens den
Minister in absolulen zin niet ""te hoog wa
ren, te lenigen. „Slechts noode is de Regee
ring overgegaan tot het verlagen der amb
telijke salarissen en loonen", werd door
haar verkondigd.
De middelen bleven ruimer vloeien. Reeds
word de in hot eerste kwartaal een 4 mal-
ldocn hoogere raming dan de opbrengst van
een gelijk tijdperk over 1924 met 5 mil-
lioen ovcrsclimden. Nochtans heeft de Re
geering hel bij monde van minister Colijn
gesproken woord niet ingelost.
Door de nieuwe salarisregoling heeft de
Regeering haar burgerlijke dienaren ge
splitst in gnoepen: a. ambtenaren op jaar
loon, b. op maand- en weekloon, c. op ar
beidscontract. d. in tijdclijken dienst, e. in
zijdeiingschen dienst. Daardoor is zij in
staat, om beurten de groepen verslechterin
gen van positie te doen slikken.
Na aan do ambtenaren eerst een aftrek
van 81/» pet. voor het pensioenfonds opge
legd (e hebben, werden de salarissen met
gemiddeld 14 pet. verlaagd. Daarbij werden
tal van lijdelijken ambtenaren en vele
vaste, ambtenaren verwijderd.
De totale salarislast salarissen en pen
sioenbijdragen voor ambtenaren, onderwij
zers en militairen werd volgens de salaris-
regoling welke voor 1926 zaJ gelden, vast
gelegd op bijna 190 milfioen gulden, terwijl
deze volgens mededeel in gen van dc Pi doe
ring over 1923 in openbare bescheid n pl.ni.
260 mil'lioen guèden bedroeg.
Er zal derhalve bij een doorvoering van
nieuwe regelingen pl.m. 70 nilltioen vol
gens dc ingedragen cijfers door den Minis-
r ter van Financiën worden bezuinigd. In
werkelijkheid bedraagt 'ie saiarisbesparing
230 mil'lioen 190 millioen 46 mttlnoen,
d.i. bijna de 20 pot. welke minister Colijn
in zijn millioenennota einde 1923 aankon
digde. Minister Colijn kan du9 zeggen „Ea
Oorspronkelijke delective-roinan
door R. J. BRANDENBURG.
18)
Een dak Turksch weefsel dekte den inge
legde® vloer. Een der wanden werd bijna
geheel ingenomen door een groote®. schouw,
waarin een houtblok lag, groot genoeg om
een hert boven le roosteren.
Bij het vuur zaten in leeren olub-fauteuiïs'
twee heer en le lezen.
De een was de Rus, dien ik in den foyer
van den schouwburg had gezien. De andere
was een nog jonge man. De eerste werd
aan ons voorgesteld als do Poolsohe graaf
Potocaky, de ander als de Russische edel
man froilherr von Thorn.
Beide hoeren bleken sléchts gebroken
Engetech ie spreken; met do gravin onder
hieldon zij zich steeds in het Duitsoh, dat
de Poolsche graaf echter ook al gebrekkig
sprak.
De gravin serveerde zelve de fchee.
Zij bevestigde dien indruk, cüen ik van
haar portret liad gekregen. Alleen zij was
in werkelijkheid nog schooner dan haar
conterfcilsel. Zij was gracieus en levendig,
had een zeer melodieuss stem en haar
oogen waren zoo zwart en schitterend, d'at
zo 3ehenen voorbestemd om mannen lioofd
iwi hart op hol te brengen.
Het was terstond lo bespeuren, dat Van
Iwl, die mot de gravin en Dagny voorname
lijk het gesprek voerde, doodolijk van haar
was. Liefde en bewondering waren in zijn
blik te lezen. Zorgzaam hod hij terstond
een stoel voor do gravin aangeschoven,
waarvoor zij hem met een betooverend
lachje had bedankt.
Het Week ïvu, van hoeveel belang het
was, dat Dagny onze plannen zoo goed had
voorbereid en ik prees den morgen doorge
bracht in oude lokaliteiten en gebouwen.
Want Dagny vertelde lachend van Danzig
en alles wal ze daar had gezien. Het was
een .prachtig onderwerp voor oen gesprok.
Waarover hadden we het anders in 'she-
els® aam zoolang moeten hebben!
En-van Dan'zig kwam Dagny op Berlijn,
en zelf3 Holland waagde ze te noemen en
lachte hartelijk om de wijde Marker-
broeken.
Van Til vroeg om nog enkele bijzonder
heden over wat we in Holland gezien had
den.
Da-guy zcide dat we er jammer genoeg
niet heel lang waren gebleven, maar mis
schien kwamen we or nog wel een keer.
Toen we het over Holland hadden, zag ik
dat de gravin en ook de beide heeren, die
de klanken Holland opgevangen en begre
pen hadden, met meerdere belangstelling
toehoorden.
Daarop bracht Dagny het verzoek naar
voren om in de bosschen te mogen toeren..
De gravin stemde dit goedgunstig toe,
„voor zoover de bosschen mij toebehooren
heeft u permissie",
„Zouden wij u misschien eens in Danzig
mogen zien?"
De gravin antwoordde dal. zij zelden in
daze stad kwam, dat ze eenigszings terug
getrokken op haar bezitting leefde".
de koopkracht-, ook groofer stabiliteit van
de rentetarieven en lager rente, aangezien
het risico, dat aan een onstandvastige
muntwaarde verbonden is, althans ten deele
compensatie pleegt te vinden in een hooge-
ren rentestandaard. Men denke in dit ver
band slechts aan de buitengewoon hooge
renten, die in landen met ontwrichte valuta
betaald moeten worden.
De wederinvoering van den goudwissel
standaard komt zeker in niet geringe mate
aan de positie van ons land en speciaal
van onze hoofdstad als internationaal
geldcentrum ten goede. Het kan niet an
ders als het vertrouwen .in Nederland cn
Nederlandsch-Indië doen toenemen, wat de
belegging van buitenlandsch kapitaal hier
en in Indië slechts ten ^oede kan komen.
Met betrekkink tot Engeland, welker re
geering, zooals bekend, in gezamenlijk
overleg met de regeeringen der Vereenigde
Staten van Noor^-Amerika er van ons land,
gelijktijdig met onze regeering den Gold
exchange Standard heeft ingevoerd, schrijft
de ..Times" o.a.
Onder dein gouden standaard is er een
automatische rem tegen buitensporige uit
gaven of leeningen door de (Engelsche) Re
geering, in den vorm van een afvloeiing
van goud, gevolgd door een stijging van
den rentestand.
De gouden standaard leidt er toe neiging
tot inflatie in haar aanvangsstadium te
onderkennen, zoodat bij het economisch
ziekteproces, bekend onder den naam van
inflatie, onmiddellijk kan worden ingegre
pen.
De van enkele: zijden geopperde bezwa
ren tegen den gouden standaard kuunen
worden onderscheiden in bezwaren tegen
den gouden standaard als zoodanig en in
bezwaren tegen het tijdstip der wederin
voering. De eerstgenoemde bezwaren zijn
min of meer van prinoipieclen aard.
De vraag kan rijzen of bij hervattingen
van do goudafgifte men niet min of meer
afhankelijk zal worden van de geldpolitiek
in Amerika, vervolgens of goud op den
duur niet in waarde zal rijzen, waardoor «?en
langdurige periode van. prijsverlaging op de
goederenmarkt zou kunfien intreden. Ge
heel en al denkbeeldig lijken zulke bezwa-
len niet. Prof. Cassel scheef toch in het
voorjaar van 1924 met betrekking tot Zwe
den, dat eveneens dep gouden standaard
beeft, o.a.
Daarbij kwam nog de daling van bet
prijspeil in Amerika, welke bet Zweedsche
prijspeil nu wel moest volgen. Na Juni
1924 is echter het indexcijfer in Amerika
weer begonnen te stijgen, waardoor de bo
vengenoemde moeilijkheid voor Zweden dus
verviel.
Voor een land als Engeland, dat bet aan
gedurfd heeft met hulp van Amerika tot de»n
Gold Exchange Standard terug te keeren,
lijkt het bezwaar niet geheel en al van
grond ontbloot. Voor ons land, dat op eigen
kracht tot den goudwisselstandaard heeft
kunnen terugkeeren is het bezwaar wellicht
minder groot.
Bezwaren tegen een spoedigen terugkeer
tot den goudwisselstandaard, speciaal ie
Engeland, zooals thans geschied is, zijn ge
opperd o.a. door Prof. Keynes, een bekend
pleitbezorger in Engeland van de z.g.
managed currency", d.w.z. eene regeling
van den billetten omloop los van het goud
on die zoodanig wordt uitgezet^ of inge
krompen, dat het algemeene prijsniveau on
veranderd blijft.
Prof. Keynes ia van meening, dat door
een besluit tot terugkeer tot den gouden
standaard niets beslist wordt. De juiste
volgorde zou volgens den heer Keynes zijn,
eerst het feit van de stabiliteit to consta-
teeren en het dan aan te kondigen, niet
eerst aankondigen en dan afwachten of het
werkelijk een feit blijkt te zijn. M.a.w. de
terugkeer tot den gouden standaard moet
de laatste stap op den weg naar het herstel
van den toestand van vóór den oorlog zijn
en niet de eerste. In theorie zal de heer
Keyncs heb in deze wel bij het rechte eind
hebben, vergeten dient echter niet te wor
den, dat de praktijk ook hare eiscben kan
stellen.
Ook de Labour-partij in Engeland kan
Deze vlieger ging dus niet op.
Toen Dagny opstond, om afscheid te ne
men was de gravin heel correct en harte
lijk maar zij vroeg ons niet nog even te blij
ven en ooik niet om nog eens terug te
komen.
Dagny echter vroeg of hel veroorloofd
was vóór we uit Danzig vertrokken nog
even afscheid te mogen nemen.
De gravin kon dit natuurlijk niet weige
ren. En zoo was het contact nog niet ver
broken.
De gravin deed ons uitgeleide en in
snelde vaart reden we weg.
Toen we goed en wel uit het gezicht wa
ren minderde ik vaart, keek Dagny aan en
zei: „Wel?"
Ze knikte me lachend toe.
„Nu niets vragen", zei ze, „ik moet eerst
over alles nadenken".
Ik kon niet laten te zeggen: „Van Til
scheen het daar nog al naar zijn zin te
hebben".
Dagny knikte en zweeg
„Je hoeft hem werkelijk niet te komen
verlossen", zei ik, met dn bedoeling haar te
prikkelen.
„Dat weet ik nog zoo net niet. In ieder
geval geloof ik dat we over onzen eersten
tocht heel tevreden kunnen zijn".
Toon deed ik de auto vooruit schieten.
Aan het diner waa Dagny stil en in zich
zelve gekeerd. Het was een vrij saaie maal-
tijd en we waren gauw klaar.
„Gaan we vanavond nog uit?" vroeg ik,
„Ik ben een beetje moe", zei zey „ik wÜ
vanavond graag weer bij hot strijkje olijven
zitten in een makkelijken stoel".
Ik keek haar aan; ja ze zag wat witjes.
De emoties lieten hun sporen ach tor. Geen
wonderI lk was nijdag op mezelf, omdait"
ik dien middag in de auto ntot heel aardig
tegen haar was geweest. Ik had een beetje
medelijden met haar. Het bleef toch een
meisje, een vrouw. En ze deed enonm haar
best voor onze zaak.
„Goed", antwoordde ik, „do® ga Lk een
romannetje halen en kom ik bij je zitten".
Ik haalde niet allleen een romannetje,
maar ook een flosch eau-de-cologne.
Toen Dagny me daarmee zag terugkomen
glimlachte ze en het schoen me toe of haar
oogen even tochtig werden.
Ze legde haar hand op mijn arm.
„Dank-je wel, hoor!" zei ze, „maar ik heb"
heusch geen hoofdpijn'7.
„Het is erg lekkere eau-de-cologne",
prees ik, „geef je zakdoek maar eens".
Ze deed het.
Ik goot er oen Binken scheut op.
„Lk moet good op je passen", zei ik, „an
ders krijg ik het met mr. v. W. aan den
stok".
„Dank je wel, Oharies", antwoordde" ze
en eljreek rnet het doekje over haar slapen,
snoof dan den geur op. „Ze is werkelijk
heerlijk".
We gingen dien avond allebei vroeg naar
boven.
HOOFDSTUK XI.
Krijgsraad.
Don volgenden dag hielden we krijgs
raad. Het regende, we konden niet uit en
hadden eerst wat In de haid van het hotel
gezeten. Toen waren we naar onze zitka
mer verhuisd.
Ik had wat gelezen en Dagny keek dooC
1 de ramen, waarlangs het water druppelde,
naar buiten.
Na oen poos zei ze:
„Zeg, Charles, wat dunkt je van giste
ren
Ik haalde de schouders op.
„Geen flauw idee".
„Heelomaal niet?"
ik schudde het hoofd.
„Hot is mij te geloerd", zouden ze in t
Hollandsch zeggen".
„Praat alsjeblieft Engelsch", zei ze.
„Ja maar hier hoeft dail toch niet?"
„De muren kunnen ooren hebben, 't Zou
•best kunnen zijn dat we bespionneerd wor
den".
„Laten we dan ook niet over de zaait
pralen".
„Als we niet te luid spreken kan het wel,
maar je gebruikte zoo pas je commando
stem".
„Misschien zou je me dan willen vertol
len, wat jou opvatting van dit alLesis".
Ze zweeg een korte poos.
„Zooals je weel", begon ze toen. mcando
ik dat de kapitein met een zoet lijn (je door
de gravin uil Holland gelokt was en daarna
was overvallen en gevoerd naar Hohen-
etoin waar hij er cn door geweld en door
de gravin toe gebracht zou moeten worden
zijn°proefnemingen weer op te vatten.
In hoofdzaak is mijn hypothese juist ge
bleven, kapitein Van Til is op Ilohcnslein
en blijkbaar is hij door de gravin rnet een
heel zoet lijntje uid Holland verwijderd.
Voor de rest schijnt mijn veronderstelling
onjuist te zijn, althans gédc-eUclijk, wat het
verdere geweld aangaat.
(Wordt vervolgd).
