Ho. 19642.
DONDERDAG 20 MAART
Anno 1924
nou DB ADTXBXKHXEEKi
ST^SNIEUWS,
Het voornaamste nieuws j
Z van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
SS Cl*, per t*f«L BI) regalahoiuumuad belangrijk tagaren prij».
Heine AdvwtenÜ&n, uitsluitend Ui vooruitbetaling, Wscssdto en
Xhisrdags SO Cis., bij een rnsrimutn aantal woerden soa SO.
Ineseao volgen* poslrechi. Voor swntueels opzending ra brieves
CU. porto to ba Uien. Eetrijamimnier t Cis.
Bursas Noerdeindsplsla «- Telsfoonnoramtra voor
Direct!* en Administratie 175 - Redactie 1507,
Pcstchèqcs- en Girodienst No. 57055 Postbus Mc. 84
PBB8 DEZER COUBAHTt
Yoor Leiden f« S moomisn 7 SAS. per week t <LMk'
Balies Lelden, waar agentes gorasttgd stjn, per weeg .uncstJli
Franco por post 7*86 4" portotnsteo
Bit nummer bestaat uit TWEE Bladen
s EERSTE BLAD.
i
Off!n'f?s!e Keipfc|"w'n"fin.
GEMEENTELIJKE VISCHVERKOOP.
Aan den gemeentelijken vischwinkel
i'ischmarkt 18, tel. 1225, is VRIJDAG ver
krijgbaar SCHELVISCH a f 0.20—f0 92,
SCHOL a f 0.23i 0.42, SCHAR a f 0.19,
KABELJAUW n 10.47—f 0.52, TARBOT a
f0.80iO.90 en TONG a f 1.10 per pond.
j Pi. C. DE GIJSELAAR, Burgem.
I Leiden, 20 Maart 1924.
P BUITENGEWONE SCHOOL VOOR
F LAGER ONDERWIJS,
tijdelijk gevestigd in het schoolgebouw aan
I de Mnrc.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeeue kennis:*
dat gelegenheid zal worden gegeven tot
■hei aangeven van leerlingen voor plaatsing
op de Buitengewone School voor L. O. op
eiken werkdag van 20 t/m. 29 Maart e.k.,
des voormiddags van 81/» tot 9 uur en op
Maandag, Dinsdag, Donderdag en Vrijdag
bovendien des namiddags van l'/« tot 2 uur,
bij het Hoofd dier school in het schoolge
bouw aan de Mare;
dat voor kinderen, die thans een open
bare lagere school bezoeken, de inschrijving
op de genoc-mde tijden ook kan plan! heb
ben bij het Hoofd der school, waar kind
thans geplaatst is;
dat kinderen, die voor plaatsing op deze
school in aanmerking kunnen komen, gedu
rende ten minsle óén jaar een gewone
school voor lager onderwijs moeten bezocht
hebben, tenzij hun College van deze bepaling
ontheffing verleen!;
dat het Hoofd der Buitengewone School
Voor Lager Onderwijs op de tijden, waarop
de inschrijving gehouden woidt, alle ge-
venschte inlichtingen zal verstrekken.
N. G. DE GIJSELAAR. Burgem.
VAN STRfJEN, Secretaris.
Leiden, 20 Maart 1924
Steunt onze veiiageai^oordigino
op de Olympiade.
In een der bovenzalen van café ,,In den
Vergulden Turk" vergaderde gisteravond het
plaatselijk cumifé voor de inzameling van
gelden voor de vertegenwoordiging van Ne
derland op de Olympiade te Parijs. Besloten
werd epn manege-feest te houden in de ma
nege aan de Kaiserstraat op 2, 3 en 4 April
a.s., met iederen avond zoo ongeveer het
zelfde programma. De paardennummers
worden gegeven door eenigc dames en hec-
ren uit dp burgerij, benevens door onderoffi
cieren van de veld-artillerie. Ter afwisseling
Zullen er verschillende demonstraties en
oefeningpn op ander gebied worden gegeven.
In de pprste plaats is cr schermen, waaraan
medewerken de dames mevr. Stokhuvzen en
mevr. Admiraal (Haarlem) en de heeren A.
E. W. de Jong (amaleur-karnpioen van
Europa op sabel), Fraterman, Colenbrander,
Hennv en Bruins. Behalve de lwx?e laatstge
noemden zijn al deze schermers(sters) in
training voor de Olympiade.
Verder is er gymnastiek v3.n „Concordia"
en „Brunhilde"; worstelen door iëA* v dor
Leidsche Sportvereenïging; boksen,/0 ctJ\- V
den der Leidsche Studenten Spo:r"
ging „Arena"; touwtrekken doc v 1
van n. B. S-, Gymnasium, Mylo (sftttTo r hid-~"
ma) en Ambachtsschool Na afloop is er
iederen avond bal met Jasz-band. Tijdens
het. feest zorgt „Sappho" voor de muziek.
Vastgesteld werd. dat aanstaanden Zon
dag op hel A. S C.-veld een voetbalwedstrijd
A. S. C.A D O. (kampioen 2de klasse A)
zal worden gespeeld. Deze kamp vangt aan
te halfdrie In de pauze zijn er athletiek-
demonsir&ties door eenige bekende alhleten,
terwijl tijdens den wedstrijd door ons Blad
een verslag van den internationalen wed
strijd NeerlandBelgië op het veld zal
worden gppublieeerd. De entrée-prijzen zijn
bepaaid op f 3, 1 0.60 en I 0.25. Getracht zal
wordnn in het begin van Mei hier de zoo
geroemde sportrevne van Jan Feith en Pi-
suisse opgevoerd te krijgen Deze revue, welke
elders e^n buitengewoon succes bleek te
zijn, zal behalve vermoedelijk te Leiden,
alleen nog maar eenmaal in Den Haag en
Amsterdam worden opgevoerd. Ten slotte
hoopt men hier nog de sportfilm van Dirk
Laan te krijgen, waaraan dan het optreden
van het Adriani-ensemble uit Den Haag
zou worden vastgekoppeld.
Plannen tot het organiseeren van een
sportdag zijn alsnog in overweging, doch
haag-a af v«n het meer ol mindere succes
van ruiterfeest en voetbalwedstrijd.
Archaeologische lezingen.
Mej.^.loh Braots sprak over „Grieksche
ILuast In een korte inleiding vertelde
©l-icekster, hoe groot de invloed der Griek
67-he kunst geweest is door alle eeuwen heen.
Kar.r eerste renajsrAnee beleeft de klassieke
Gri^ksrhe kunst in het Rome van Augustus.
Latex na de barbaarsche middeleeuwen ziea
w* ze. weer in bet Italië der 14e en 15e eeuw
ontwaken en rieu we, hoe kunstenaars als
- errochio, Donatetlo, Michel Angelo, door
dez© kunst beïnvloed worden. Tenslotte
komt de invloed dior kunst ook naar het
Noorden. We zien dan in het begin der 19©
eeuw op tal van plaatsen in N.-Europa
bouwwerken ontstaan, dio ons min of meer
aan Grieksche tempels doen denken. Een
bekend beeldhouwer uil dien tijd is de Deen
ThorwaJdsen, dio de Giieken zoo grondig
bestudeerd heeft, dat volo zijner werken
voor gladde, Bomein^chc copieën naar
Grieksche werken zouden kunnen gehouden
worden. En ook in onze dogen is in do wer
ken van velen onzer moderne beeldhouwers
als Bcdin, Meumer, Klinger, e.a Qriek-
schea invloed te zien.
De Grickscho kunst in ongeveer 1000 jaar
voor Clir. ontstaan, als, na een tijdperk van
onrust en verwarring, veroorzaakt door een,
uit het Noorden komende opschuiving van
Indo-Germaansche stammen tenslotte een
tijdperk van rust intreedt. Yan bouw- noch
beeldhouwkunst kan in deze eerste eeuwen
gesproken wordon, van ceramiek des to
meer. Deze staat onder invloed van de Do-
riërs, die een vast systeem van decoratie
gebruiken, uitsluitend bestaande uit geome-
tischo ornamenten, zoodat we nu spreken
van het geomotriseho tijdperk. In de 8ste
eeuw zien we nu uit het Oosten een anderen
invloed komen, den Jonischen, die veel ha-
rer motieven aan het Oosten, aan do kunst
dor Hittiteo, Assyriërs en aan Egypte ont
leend hoeft. Deze motieven, op Grieksche
manier gewijzigd, zien we nu over de eilan
den der Grieksche Archipel naar 't vaste
land van Griekenland komen en vooral in
ceramiek en kleinkunst optreden.
In de 7de eeuw worden in verscheidene
centra, zoowel in Griekenland als iu de ko-
lonieën Dorische tempels gebouwd en ont-
wnakt ook de beeldhouwkunst.
De eerste steenen beelden staan nog sterk
onder den invloed van de houtsculptuur,
want de godenbeelden, de z.g.c. co
mma" waren van hout. De techniek dor
houtbewerking heeft ook zijn invloed doen
geiden op do eerste porossculpturcn. Uit dit
materiaal, zachte kalksteen, zien we op 't
oind der 7de eeuw kleine tempels verrijzen
met beeldhouwwerk versierd. Fragmenten
van bouw- en sculptuur werken hiervaö uiv
dezen tijd zijn gevonden op den Acropolis
van Athene, op het eiland Corfou in Kiein-
Aziê en op Sicilië.
Op de eilanden der Cycladen (De.os,
Paros, Chios) wordt ree>d3 vroeg in mar
mer gewerkt cn in den tijd van Pisistrates
zien wo nu ook t© Athene verscheidene
bouw- en beeldwerken in marmer verrijzen,
waarvan vele door Jonisohe beeldhouwers
vervaardigd zijn, zoerdat we nu hij
verscheidene, op den Acropolis van Athene
gevonden vrouwenbeelden de Jonisohe kloa-
derdraoht en de Jonische voorliefde voot
bontheid en versierselen aantreffen.
In dep tijd van Pisistrates zien we ook
de vazem-childorkunat een hooge vlucht ne
men. Prachtige, door kunstenaars gesig
neerde vazen aoowel in den zwartfigurl-
gen als in den lateren, roodfigurigen stijl
zijn om uit de 2e helft der 0e eeuw be
kend.
Doch tenslotte eiem we do weelderige,
ietwat germaniereerde kunst uit den tijd
dor Pisi strati den, plaats maken voor een
meer sobere, ernstige kunstrichting. Id
do kl ceding gaat men tot 't oude terug en
verschijnt bet Dorisoho gewaad weer *n
plaats van de Jonisch© chiton. Want de tij
den in Athene wordon ernstig, men leeft
steeds onder bedreiging van het groote le
ger der Perzen, die Kl. Azië reeds bezet,
-de hoofdstad Milete verwoest hebben,
do ernst doet qu ook zijn intrede ui
en bij verschillende werken, ont-
bl'ÏSij'W do laatste jaren vóór 4B0 (cte ia-
name eu verwoesting von Athene door de
Perzen), kunnen we reed3 een ernstige ge
moedsstemming waarnemen, kunnen we
rec-ds van „ethos" spreken.
De luchthartige, welwillende vrolijkheid
heeft plaats gemaakt voor ©en hibui ka
raktervolle eenvoud. Na de verdrijving oei
Perzen verrijzen alom in Griekenland oiea
we tempels. De om hun govelsculpturen
meest bekende tempels, gebouwd tusscheo
480 en 460, rijn d© tempels van Aegmia,
van Olympia en van Sclimunt. Die van
Aegma rijn nog gebonden, doen ons
aan het archaïsme donken.
Doch een geheel andere, een nieuwe
geost spreekt uit de gevelgroepen van
Olympia.
Hiermed© doet de realiteit en daarmede
de romantiek haar intrede in de kunst. In
dez6t de vroeg-klaesieke kunst, die wij ook
d© kunst van het overgangstijdperk noe
men, breekt men met de strakke, gedwon
gen, nog wat onbeholpen houdingen van
het archaïsme. Het hoekige, archaïsch©
profiel maakt plaats voor het reohte. streng
klassieke, de drukke kleedondraohten ver
dwijnen en moken plaats voor de eenvou
dige, Dorische dracht.
En alom riet men. hoc in dezen tijd de
Grieksche kunstenaar zich beijvert In het
uitbeelden van nieuwe motieven, nieuwe
houdingen, nieuw© gemofdsaandoen'ngeo
De voordracht werd door verschillende
lichtbeelden geïllustreerd.
Suggestibiliteit
Gisteravond hield dr. A. II. Oorl zijn
derde voordracht, handelende over suggesti
biliteit.
Zich aansluitend bij de vorige over het
geheugen, begon deze veordractit met een
plaatproef over de betrouwbaarheid van de
herinnering. De bespreking hiervan voeid*
tot het eigenlijke onderwerp. Men verslaat
onder suggestibiliteit de vatbaarheid om
suggesties te ondergaan, dus om zich te
onderwerpen aan een" vreemden Invloed, die
een mc-nseh, buiten zijn rede of critiek om,
noopt om een of anderen bewustzijnstoe
stand aan te nemen. Aan zichzelf overgela
ten zou de betreffende op een andere wijze
waargenomen, gedachi, gevoeld of gehan
deld hebben, dan hij nu doet, daartoe ge
drongen door ee^ (LT'^en invloed. Op deze
wijze gezegd, f^' et nogal geheimzinnig
en wij denkc^ ^ïllekeurig dadelijk aan
den gebypnotii J die op bevel van den
hypnotiseur wa^r-voor wijn aonziel, door
de voorstelling te veel wijn te drinken, on
samenhangend gaat pralen, de sentimen
taliteit van den beschonkeao gaat verloo-
nen en cp bevel een onschuldig toeschou
wer, als bij een dronken mansruzie te lijf
gaat. Vroeger, vóór men iets van het wezen
van de suggestibiliteit begreep, werden deze
zoo zonderling scJiljncndc verschijnselen
zelfs samengebracht met spiritisme, helder
ziendheid en andere fccculte verschijnselen.
Bij een goed deel trü het volk leven der
gelijke voorstellingen nog voort; maar wij
I weten nu, dat de hypnose niets anders is
dan een gesuggereerde slaap, welke slaap op
zijn beurt de vatbaarheid voor andere sug
gesties sterk verhoogt. Het bleek, dat daar
voor vatbare mensdfifcn ook in wakenden
toestand op deze wijze beïnvloed konden
worden. Wanneer men met nadruk verze
kerde, dat hij zijn axm niet meer bewegen
kon of dat een blauw voorwerp bij goed be
kijken rood was, dan kunnen zulke sug
gesties aangenomen worden, en voor die
personen is de arm dan ook werkelijk ver
lamd en is blauw rood geworden Zulke ver
schijnselen kan men echter slechts opwek
ken' bij menschen, die ze^r sterk, men mag
wel zeggen ziekelijk suggestiebei zjjn, maar
een zekere mate van suggestibiliteit hebben
wij allen en over deze gewone, normale vat
baarheid voor suggesties willen wij hier
spreken, omdat zij zoowel in het gewone
leven als in de school van veel belang is.
Om een suggestie tot stand te laten komen,
zijn er twee dingen noodig: een persoon of
voorwerp, waarvan d- suggestie uitgaat, en
een persoon, waardoor da suggestie aange
nomen kan worden, een actief en paslef
element.
Hoe meer kracht er van het actieve uit
gaat, des te kleiner behoeft de suggestié van
het passieve te zijn, en omgekeerd: een
zwakke suggestie sleept een zeer suggestie-
ven persoon mede, waartegen een ander
standvastig zal blijven. De suggestie noemt
men sterk, wanneer er iets wordt aangeno
men, wat geheel omgaat buiten of zelfs tegen
het gezonde verstand, terwijl men bijv. van
een zwakke suggestie 9preekt, wanneer er
bij den gesuggereerde een onzekerheid be
staat Hoe grooter die onzekerheid, des te
gemakkelijker men iemand de een of andere
voorstelling kan doen aannemen. Wanneer
men bijv. een kind, dat de kleuren wel
kent, een reek9 van tien kleuren achter
elkaar vertoont en hem de getoonde kleur
doet noemen en daarna opschrijven en men
tracht nu door suggestie door het noemen
van een andere dan de getoonde kleur, hem
i van inzicht te doen veranderen, dan is het
I veel moeilijker om hem rood voor blauw te
laten aanzien dan groen voor blauw en nog
gemakkelijker zal het zijn een blauw
groene kleur blauw te laten noemen.
Daarbij speelt de grammaticale vorm van
de suggestie ook een groote rol. Vertoon ge
durende een korten lijd een plaatje van een
man zonder hoed en vraag daarna* had die
man een hoed op? Dit is nauwelijks een
suggestie te noemen en de Franschen spre
ken in zulk geval van mémoire forcée.
Vraagt men echter: Had die man geen hoed
op? dan is de suggestie duidelijk, terwijl
deze nog veel sterker wordt, wanneer rnen
vraagt: De hoed, dien de man op had, wras
die zwart of bruin? Juist door de geringe
afleiding van onze gedachten naar de kleur,
verzuimen wij er over te denken of er wel
heelemaal een hoed was en de suggestie
wordt eerder aangenomen, vooral wanneer
men den ondervrager vertrouwt. Zoo komen
wij, zeide spr., tot een anderen belangrijken
factor in het tol-stand-komen van sugges-
ie3: de affectieve. Bij hypnose spreekt men
van rapport, maar ook bij de normale sug
gestie spelen gevoelselementen een groot©
rol. In vele gevallen is het de autoriteit van
het actieve deel, in andere gevallen een
vrees of liefde voor of een vertrouwen in
den persoon, van wien men de suggestie
aanneemt. Tegenover de autoriteit van den
vader, den onderwijzer, den zeekapitein, enz.
slaat de zachte, door liefde-gevoelens bijna
niet bemerkte suggestieve invloed, die van
de moeder, de vtouw, van de verpleegster,
enz. uitgaat. Wat de gesuggereerde betreft,
alles, wat het koel berekenend verstand uit
schakelt, zal de kans tot het aannemen van
eeD suggestie vermeerderen.
Meerdere verstandelijke ontwikkeling,
minder naïef vertrouwen, meer levenswijs
heid, een minder spoedig uit het veld ge
slagen zijn bij een onverwachte gebeurtc-nts,
zulen hem minder vatbaar maken voor het
aannemen van suggestie.
Ook de herhaling van een suggestie heeft
groote beleekenis, bijv. in reclames, rede
voeringen, verkiezingsleuzen, Coué zijn ge
neesmethode. In iedc-re verhouding lusschen
menschen is de een actieve of sugg-?3-
lieve, de ander de passieve of suggesiiebele
partij, wat niet altijd bewust behoeft te zijn;
maar dezelfde persoon, die duidelijk onder
den invloed van zijn vriend staat, treedt
wellicht als invloed- en gezaghebbend man
op tegenover een andere groep van men
schen. Een groot staatsman kan een pantof
felheld, een heel gedwee ambtenaartje een
tiran thuis zijn.
Hoe kan men nu die suggestibiliteit on
derzoeken? Dit ij nog een betrekkelijk jonge
loot van de psychologie, die nog lang niet
klaar is met zijn werk. Binet, die aan dit
soort proeven het eerst den stoot gaf, onder
scheidde verschillende vormen, waaronder
die Euggestia zich aan ons voordoet, waar
van spr. de voornaamste noemde: 1. het
vervolgen van een leidende gedachte; 2. het
zich overgeven aan een moreelen invloed,
en 3. navolging, zooals die in de verhoogde
suggestie van de menigte zich duidelijk
maakt; 4. onderbewuste bewegingen, bijv.
het schrijven van een medium; ad 1, het
wekken van een verwachting, proeven met
lijnen, gewichten, geluiden; ad 2, proeven
met lijnen en kleuren, waarbij men de
eerst gevormde meening tracht te verande
ren in een andere. Dezo twee, zeide spr.,
zullen wij hier uitvoeriger behandelen
Naast de buitenlanders Binet, Henri,
Seashore, Stern, Giroud, enz., mag, volgens
$pr„ ook een goede plaats gegund worden
aan de alleraardigste dissertatie van onzen
landgenoot dr. Beek en de onderzoekingen
van dr. Breukinlc, to Utrecht. Met de be
sprekingen van deze en nog andere onder
zoekingen besloot dr. Oort ditmaal zijn
hoogst belangrijke voordracht.
Dr. Beek onderzocht manlijke en vrouw-
lijke verplegenden en bepaalde verschillen
de vormen van suggestie; hij vroeg daarbij
ook naar de karakter-eigenschappen van zijn
proefpersonen. In zijn gevolgtrekkingen is
liij zeer voorzichtig: een belangrijke uil
komst was, dat iemand, die bijv. voor den
invloed van een leidende gedachte sterk sug-
gestiebei is, dit niet behoeft te ziju ten op
zichte van een gezagssuggestic.
Deze laatste kwam beter tol stand bij
vrouwen en zou samen kangen met haar
grootere emotionaliteit. Het blijkt hieruit,
dat men dus hiet met één wijze van onder
zoek de aigemeene vatbaarheid voor sug
gestie kan vaststellen Breukink deed o. a.
de plaatproef met ontwikkelde personen en
minder ontwikkelde en vond de suggestibili
teit van de laatste groop grooter, terwijl in
de groep der minder ontwikkelden ook een
samenhang lusschen verstandelijke ontwik
keling en minder suggestibiliteit aangeno
men moest worden. Binet, Henri en Giroud
toonden duidelijk aan, dat bij schoolkinde
ren de suggestie afneemt van klasse tot
klasse. Al deze uitkomsten zijn zeer begrij
pelijk, omdat bij ernolioneelen, bij minder
ontwikkelden, bij het nog niet rijpe oordeel
der kinderen verstandelijke overweging of
criliek een geringer rol spelen en die perso
nen dus gemakkelijker aannemen wat hun
gesuggereerd wordt. De onderwijzer vermin
dert dus door zijn onderwijs de sugg. der
leerlingen. Dat is goed op zichzelf, maar hij
mag v/el bedenken, dat bij velen, zoo niet
bij allen, bij de opvoeding meer te bereiken
is langs suggeslieven dan langs verstande
lijken weg. Hij moet zorgen, dot wat hij ver
standelijk wint geen verlies blijkt te worden
in moreel opzicht, want moreel opvoeden
doet men voornamelijk langs suggestieven
weg. Wij worden in ons leven veel meer ge
holpen door den suggeslieven invloed, die
van hoogstaand^ personen in onze omgeving
op ons uitgaat, dan dour de knapheid van
onze vroegere onderwijzers. Deze moeien er
dus voor zorgen, dat zij bij hun onderwijs
langzamerhand van de lageren vorm van
suggestie: de autoriteit (de meester zegt het
en dus is het zoo), welke suggestie zij door
hun eigen onderwijs vernietigen, overgaan
tot een hoogeri- vorm, waarbij zij door hun
gehcele persoonlijkheid hun leerlingen sug-
gerecren aan te nemen al datgene, wat voor
hun vorming als mensch noodig is.
Van Basch fot Morgenstern.
(Duifsche humoristen.)
Op lulnoodiging van de Leidsche Kunst-
vereeniging en de afdceüng Leiden der Ne-
derl.-Duitsche Vereeniging hield gisteravond
in het klein-auditorium der Academie prof.
dr André JolIe3 con voordracht over boven
staand onderwerp.
De voorzitter der Leidsche Kunstvcreeni-
ging, dr. Beversen, leidde den spr. rnet een
kort woord bij de aanwezigen in, waarna
de spreker aanving met den titel van zijn
onderwerp te verklaren. Men zou er uit
kunnen afleiden, dat hij alle Duilsche hu
moristen, van Busch tot Morgenstern, zou
willen behandelen Dit i3 echter niet zijn
voornemen. Zijn doel is het op zekere hoogte
de tegenstelling te schetsen tusschen den
tijd, waarvan deze beide mannen als hel
ware het middelpunt vormen.
Spr. wilde vooraf een korte levensgeschie
denis van beide mannen geven. Hoewel
Busch een veelzijdig kunstenaar was, wilde
spr. in de voornaamste plaats hem als dich
ter beschouwen.
Aanvankelijk werd hij in Hannover aan
een technische* hoogeschool opgeleid. Later
ging hij naar Antwerpen en kwam onder de
bekorig der Vlaamsche Schilderschool, in het
bijzonder voelde hij zich aangetrokken tot
Itubens. Een schilder werd hij echter niet,
wel een teekenaar, Later ging hij weder
BINNENLAND.
Da zonnetijd in da bollenstreek.
Kon, besluit betreffende de positie van
vrouwelijke Rijksambtenaren, die in hel
huwelijk treden.
Conferentie inzake hel conilicl in de tex«
Helnifverheld.
r BUITENLAND. 1
Oiiicieele tegenspraak der onUinllingea
van hel „Berl. Tageblatt", die ze echtst
handhaRft, j
Rijludagverkiezlngen in het bezette ga
ined toegestaan.
De Roer-kwestie in het Engetschs La-
garhnlz.
Ontslag van den Ierschen minister van
verdediging.
China weigert het verdrag met Rnsland.
naar Duitsrhtand en werkte dnar op allerlei
gebied Hij schreef cn leekendc in de „Ftic-
geDde Blatter", dichtte operettes, werkte met
dc poppenkast, enz. Spr. verdeelde zijn kun
stenaarsleven in vier perioden. In de derde
en vierde periode, welke valt lusschen 1870
en 1895, treedt vooral de dichter op den
voorgrond. In de cersta jaren na 1870 ging
de teekenaar meestal gepaard met den dich
ter; van '91 lot '95 is het vooral de dichter
alleen, dio op den voorgrond treedt.
Uit elk dezer periodes gaf de spr. eenigo
eenige voorbeelden, waarna hij iels van Mor
genstern vertelde, van wien niet zooveel ge-
zegt kan worden. Hij was een min of meer
verlegen man, die allerminst op den voor
grond trad. Lyrisch van aanleg, kwam bij,
die jong aan de tering is gestorven, onder
den invloed van de geestelijke strooming,
waarvan Rudoiff Sleiner een der voornaam
ste vertegenwoordigers was.
Het belangrijkste tijdperk van Morgen
stern valt tusschen 1900 en 1910. Uit dien
tijd noemde spr. eenige voorbeelden van de
dichtkunst van dezo humoristen, waarbij op;
de tegenstelling tusschen beide schrijvers
werd gewezen.
Beiden waren echter humoristen en het
gemeenschappelijke in beider dichtkunst ii
tevens de trek naar het mystieke.
Spr. gat vervolgens een uitvoerige, min of
meer theoretische beschrijving van het hu
morisme en behandelde achtereenvolgens
de eenvoudige grap, (back, zooals zij thanz
heet), de humor, de spot, de 9atyre en de
lronio en deed uitkomen, hoe in deze lite
raire vormen enkele gelijksoortige factoren
ten grondslag liggen, welke nader werden
aangeduid, orn daarna het verschil aan te
toonen van beiderlei gedaclitenuiting.
Hierna droeg dr. Jolles een aantal klei
nere en grootere gedichten van beide man
nen voor, stelde ze tegenover elkaar, wees
op de punten van overeenkomst en verschil
in deze proeven van beider dichtkunst en
demonstreerde hiermede hei verschillend ka
rakter van hun humor, waarvan het met
aandacht luisterend gehoor oprecht genoot,
Na zoo den hoorders een denkbeeld te heb
ben gegeven van beider talent, deed spr. uit
komen hoe deze mannen vertolkers zijn ge
weest van twee verschillende tijdperken van
denken en voelen.
De periode, waaruit de gedichten van
Busch voortkwamen, hebben niets van het
gcvoPiige en wceke, maar ook niets van het
naar ontevredenheid zwemende, te speuren
in den gee3t, welke zich weerspiegelt in Mor
gensterns humor, 't Is de geest van Ibsen
en Strindherg. in welk verband spr. er aan
herinnerde, dat Morgenstern een goed ibsen-
verlaler is geweest
Wat den vorm der gedichten betreft, ook
iiienn bestaat bij beide dichters groot ver
schil.
De vormen van Busch getuigen van een
schitterende woordkunst. Bij Morgenstern
zijn het beweeglijke vormen, openbaart zich
een streven, naar vorandering in den vorm,
zooals men in dien tijd ook in andere lan
den waarnemen kon, ook in ons land.
Busch vertegenwoordigt het gezonde op
timisme, heeft iets van het klassieke, zoover
daarvan bij het humorisme sprake kan zijn.
Maar toch zien wij hij hem iets van een
verdwijnenden tijd. waar hij een uitnemen
de vertegenwoordiger is, terwijl in het
werk van Morgenstern de geboorte van een
nieuwen tijd nu en dan valt te speuren.
Er volgde op deze voordracht een warm
applaus.
Dr. Beversen sprak daarna nog een kort
slotwoord, in het bijzonder gericht tot den
spreker, van wien hij getuigde, dat deze on
danks zijn veelvuldig verblijf in Gcrmania,
oprecht Nederlander is gebleven, en wiens
groote kennis hij bewonderde, terwijl hij
hem ten slotte dankte voor de van groote
kennis cn belezenheid getuigende voor
dracht, waarvan de aanwezigen daarvan
was hij overtuigd zeer hadden genoten,