Prijs 55 e!s
UIT BB PEES.
TWEEDE KAMER.
Jeukende Wintervoeten
De Machine met Hersens.
KUNST EN LETTEREN.
1 PR
Da tweede mislukking.
Nog enkele persstemmen Haar aanleiding
Tan cte mislukte poging van jbr. Beclaerts,
©en kabinet tc vormen
Uit „Het Alg. Hbld." (Lib.):
Welke opdracht zal een nieuwe kabinets
formateur nu krijgen! Een parlementair
Kabinet lukto niet, eon extra-parlementair
ook niet. Nu den misschien een zakenkabi
net a<l koe? Een bezuinigingskabinet., dat
zich zooveel mogelijk buiten de politiek,
houdt, voor zoover die niet de financiën
betreft? Dat is nu wellicht het redelijkst.
Maar we komen zoo, met eiken stap,
weer iets verder van een zoo sterk moge
lijke regeer ing.
Want dat bad er alleen ccn uit de rech
te rzijde kunnen zijn.
Uit „Het (s.-d.) Volk":
Men kan natuurlijk nu nog weer eens een
dendo poging tot rechtsebo kabinetsforma
tie wagen, desnoods weer onder een nieu
wen naam, bijv. van rechts zakenkabinet of
lets van dien aard. Rcetla is de naam van
den onvermijdelijken heer Colijn in dat
verband genoemd. Maar denkt, men, dab do
lieer Colijn bij de katholiek© Kamerfractie
een guller onthaal zal vinden, wanneer hij
met zijn eenmaal reeds verworpen eisehen
ten tweeden male tot kaar komt, nu niet
als anti-revo-lutionnair fraktievomzitter,
maar als kabinetsformateur? De onderstel
ling zou weinig gevoel van waardigheid
aan do katholiek© fraktie toekennen.
Men komt niet uit dezo krisis, als men
niet begint met het allosbeheerschendc feit
to erkennen, namelijk dat d© koalitie uit-
eengesprongen en tot regeeren onmaclï-
tig is.
Tenzij men aanneemt, dat ook de huidige
volksvertegenwoordiging onmachtig ie en
dus ontbonden moet worden.
Uit „Het (r.-k.) Centrum":
V/anneer een Kabinet uit do Rechtsche
gM'spen on een extra-parlementair Kabi-
ict niet mogelijk zijn, wat moet er dan ge
schieden.
Links kan niet regeeren daartoe mist
heb do noodigc kracht en samenhang.
Op de samenstelling der Kamers past
feitelijk alleen con Rechts Kabinet en wel
licht wordt thans nog eens in die richting
naar een oplossing gezocht.
Blijkt die echter opnieuw onbereikbaar,
dan schijnt do eenige uitweg het optreden
van een Kabinet, van een beperkte op
dracht, teneinde to voldoen aan do drin
gend© .eisehen van het oogenblik eü de
naaste toekomst.
„Vrijdag 20 October, aldus de „Stand."
(a.-r.), viel het Kamervotum naar aanlei
ding van de Vlootwet.
Precies 1 weken later moest Mr. Kooien
aau H. M berichten, dat hij niet in staat
was d© opdracht tot Kabinetsformatie uit
te voeren en werd jbr. Beclaerts daartoe
dor,i* o© Krofm mtgcnoodigd.
Do heer Bcelacrts nam voor zijn overwe
ging twee weken, om aan het einde daar
van t© berichten, dat liij do opdracht niet
kon aanvaard-en.
Wo staan nu precies 6 weken achter do
crisis en zijn nog even ver als op den fa-
talcn datum van 26 October.
Toch begont het nu wel tijd te worden,
dat er weer koeteiers op den bok komen.
Elke dag uitstel kost het land vier maal
honderd buizend gulden. Dat toch is het
tekort per dag in de Ned. Staathuishou
ding.
Hot verwondert niet, dat de mislukking
•van jhr. Beelaerts' poging to wijten is aan
de moeilijkheid om het Departement van
Financiën to bezetten.
Men heeft op het plan van den heer Co
lijn wel critiek geoefend, maar een ander
reëel plan, om tot een cluitendo begrooting
te komen, is nog niet aan den dag ge
bracht.
We wachten nu maar weer. Met oud-Hol-
Jandscl» geduld.
Zelfs hot feit, dat elke dag ons 4 ton
bost, brengt ons niet uit do plooi.
Het is moeilijk te raden wat er gebeu
ren zal.
Dc rochtsohe. saamwerking zooveol is
'er wel van uitgelokt zit niet vast op de
defensie van Indië, maar op bet horstel
van het financieel evenwicht. En dab is
juist b©fc punt, dat het meest naar voren
komt on hot eerst om oplossing vraagt-."
Wijziging reglement van orde. Initiatief
voorstel-Van Gijn.
Verschenen is een voorstel van den heer
Van Gijn c.s. tot wijziging van het regle
ment van orde der Kamer.
Blijkens de toelichting op dit voorstel
heeft de commissie voor de Staatsuitgaven
bezwaar ondervonden van liet voorschrift,
dat dc verslagen dezer commissie in een
openbare vergadering der Kamer moeten
worden uitgebracht alvorens ze kunnen wor
den gedrukt en rondgedeeld. Thans wordt
voorgesteld, dit voorschrift niet alleen voor
genoemde stukken, maar ook voor de ver
slagen der commissie lol onderzoek van Re-
gecringsbescheiden le doen vervallen, daar
bet door niets wordt gerechtvaardigd en
slechts ccn bloole formaliteit is. Voorgesteld
wordt thans le lezen, dat de bedoelde ver
slagen „worden gedrukt en rondgedeeld en
in ccn openbare vergadering ter tafel ge
bracht".
Ten slotte wordt voorgesteld den termijn
voor het uitbrengen van verslagen van de
commissie voor de Staatsuitgaven te ver
lengen van drie weken on twee maanden.
RECLAME.
en gesprongen winterhanden geneest nicn
met I'urol. In doozen van 30, 60 en 00 cis.
Rij apothekers en drogisten.
-
4737
t®) BUITENL. WEEKOVERZICHT.
liet schijnt, dat cr voor Europa betere tij-
I den zullen aanbreken en dit tengevolge van
1 ccn zwenking der 1'ranse lie politiek. Poin
caré neemt zijn draai, althans probeert dal'
te doen. Want of het hem nog mogelijk is,
betwijfelen we. Iemand als dc Fransche pre
mier staat men gewoonlijk een volledige
volte-face niet loc cn dc ommekeer zal vol
ledig moeten zijn wil er werkelijk blijvende
verbetering intreden,. Poincaré is echter be
gonnen mei zijn draai en met «rroole belang
stelling volgen we zijn evoluties in dezen.
Heel, heel geleidelijk aan werpt hij liet roer
van het Fransche schip van slaat, dat koer
ste naar Europa's verderf, om, trachtend zijn
eigen vecgc, ministericele lijf en dat der ove
rige bemanning te redden, na dicht dc haven
le hebben gezien, waarheen aanvankelijk
werd geslevend. Als motief wordt gebezigd de
„overwinning" met dc Rocrbezelling be
haald. Het lijdelijk verzet is geheel van de
baan, alle industrie heeft een overeenkomst
niet de bezetters aangegaan. Alles is in orde
in theorie. In de practijk zal het nog in
orde moeten worden gemaakt en waar het
ons voorkomt, dat dit zoo spoedig niet zal ge
schieden daarvoor is dc chaos in het' Roer
gebied te groot geweest zal het Fransche
volk Lijd en gelegenheid hebben, om to zien,
hoe zijn rcgcering, die steeds gouden bergen
beloofde, doch in werkelijkheid niets gaf, tot
diverse concessies aan de bondgenoolcn zich
leende, trots alle geschreeuw van niet le
zullen wijken, zonder resultaat daarvoor in
den vorm van lastbare verbetering tc kunnen
bieden. Of zou Poincaré, handig als hij is,
dat nog weten te maskeeren? We kunnen er
niet aan gelooven, vooral niet, waar ook bin
nenslands zijn politieke zon aan liet verblee-
ken is.
Er moeten echter wel gewichtige redenen
voor Poincaré zijn geweest, zal men zeggen,
om dan deze voor hem zoo gevaarlijke koers
verandering te ondernemen. Inderdaad. Maar
die zijn er ook cn zelfs in voldoende hoeveel
heid. In de eerste plaats het inzicht, dal an
ders de totaal scheve uitkomst van hetgeen
werd voorgestaan het Fransche volk spoedig
cfe schellen van de oogen zou doen vallen.
En dan: Frankrijk's veiligheid. Den laat-
slcn tijd scheen deze gelioel op den voor
grond te zijn gedrongen boven alles als
schadevergoeding etc. uit. Vandaar liet op
treden in liet Roergebied cn wat daarmee
samenhangt. Maar plotseling zijn de bordjes
verhangen. Dc Fransche politiek heeft in
Duilschlana een scherpe zwenking naar
rechts doen ontslaan, zoo zelfs, dat gevaar
voor herstel der monarchie, met alle gevol
gen daarvan, niet langer oen spookbeeld
lean worden genoemd. Streseman's val en
terugkeer in een ministerie Marx is een
nieuwe slap in rechtsche richting. Komt het
lot directe Rijksdagonlbinding.cn heden
zal bij de stemming over de machtigingswet
daarover worden beslist dan beleek^nt
dat opnieuw een stap rechts, daaraan is
geen twijfel meer mogelijk. Dan ook de re
den, dat vermoedelijk deze ontbinding door
de socialisten nog zal worden gekeerd. Geef
Duitschland momenteel een kans en zonder
twijfel zal daar alom weerklinken dc kreet:
revanche. Frankrijk weet dat. Het behoefde
daarvoor niet bang te zijn, zoolang het zich
op het vasteland onbedreigd wist en üuilsch
Jand geen of ten minste onvoldoende steun
had le verwachten. Het jongste bezoek van
Spanje's koning aan Italië heeft echter aan
de kim liet gevaar doen zien va^i een
Spaanseli-Italiaansch verbond niet beden
kelijke, ten minste voor Frankrijk bedenke-
kelijkc neigingen voor milder behandeling
van Duitschland. Vooral in Spanje is een
sterke pro-Duitsche geest merkbaar in den
vorm van hulp-aclies etc. Dit geeft Marian
ne tc denken en dat het heeft gedacht, be
wijst wel, dat liet in de Roer een zachtere
politiek inluidt, waarvan de totale omvang
nog niet is le omvademen.
Nevens dit allemaal is er dan nog: Enge
land, dat de hoven aangegeven toenadering
lusschen beide genoemde schiereilanden
met zeker welgevallen gadeslaat, en dit te
meer, waar John Buil eenigszins leiding
geelt. (Of dat Engclsche welgevallen ook
niet eens zal plaats maken voor wat anders,
is te bezien, maar zoover is hel nog niet).
Engeland wordt gcruggesteund in zijn
plannen ten aanzien van een oplossing van
de schadevergoedingsaffaire en hel' laat zich
aanzien, dat als gevolg van dc jongste Lager
huisverkiezing John Buil op buitenlandsch
terrein meer gewicht in de schaal zal wil
len gaan leggen. Baldwin is toch als een ver
loren man te beschouwen, daar thans reeds
mag worden aangenomen, dat zijn partij de
nederlaag heeft geleden. Wil dat in dc eerste
plaats zeggen: weg protectie, behoud van den
vrijhandel, in dc tweede plaats komt een
meer naar voren treden van Engeland op het
grootc wereld-schaakbord, daar zoowel libe
ralen als arbeiders!eden de aarzelende, weife
lende houding glad keu zijn. Weliswaar staat
hiertegenover, dat Engeland voor de eerste
maal een parlement zonder partij-meerder
heid zal hebben, maar dat zal o. i. wel wor
den ondervangen door een coalitie, waarbij
dc conservatieven altijd concessies hebben tc
doen, aan welke coalitie ook de voorkeur
wordt gegeven. De grootste kans is echter
voor een samengaan van unionisten en libe
ralen, daar lusschen liberalen en labour-
parlij gaapt de groole kloof, gevormd door den
eiscli der laatste tot een heffing-in-eens.
Allemaal reden voor Poincaré om zijn hou
ding te herzien. Voegen wij hier als laatste
last but not least nog aan toe:Amerika's
wenschen. Men weet, hoe Amerika destijds
voorstond liet instellen van een commissie
om het scliadevcrgocdingsvraagstuk in vollen
omvang te onderzoeken. Frankrijk was de
oorzaak, dat hiervan niet is gekomen, be
vreesd voor wijzigingen in de onmogelijkhe
den van het Yersailier-vredesverdrag. Toch
liccft Poincaré gevoeld, dal daarmee niet vol
staan kon worden en door middel van de
Commissie van IIerstc-1 beeft hij nu het plan
geopperd om een herstel-commissie met af
gebakende lastgeving in te stelten, ie vraag
is of Amerika thans zal willen meedoen
aan zoo'n beperkt onderzoek, hetgeen nog
onlangs werd geweigerd toon Poincaré recht
streeks daartoe een voorstel deed, om de pu
blieke opinie niet geheel en al tegen zich te
j stemmen, zij het met negatief resultaat,
l Is nog zeer twijfelachtig, v
{Van onzen Parijschen Correspondent).
(Nadruk verboden).
Parijs, 27 November
„Le Salon du Métal q i pense" zoo
noemt men het liicr, dichterlijk. De ten
toonstelling van het metaal, dat denkt.
Ge meent misschien, dat reeds alles ge
zegd is over de bctcekenis der machine in
de moderne samenleving. De machine heeft
ons geinspirecfrd toU een enthousiasten lof
zang, telkens wanneer zij erin slaagde een
record te verboteren. Denk slechts aan het
vliegtuig, dat nu niet ver meer is van de
500 Kilometer per uur! Ook hebben wij haar
dikwijls vervloekt, wanneer zij al te zicht
baar een nieuwe slavernij schiep, van den
arbeider zelf een machine maakte, of nog
erger in den oorlog leven cn schoonheid
verwoestte, zonder te onderscheiden, in en
kele oogcnblikkeu ons beroofde van kostbare
productie-waarden of moeizaam opgebouwd
bezit. Vaak hebben wij haar .verwenscht,
dc machine!
Doch naast haar hebben andere machines,
bevrijdend, haar intree in onzo beschaviug
gedaaD, bescheiden, zonder veel drukte of
roembejag. Zij zijn al te weinig bekend. Voer
de eerst© maal beeft men te Parijs thans een
Salon aan hen gewijd.
Ik bedoel de machines van het bureau.
Ik kan mij zeer goed de kantoren van een
of andere openbare of particuliere admini
stratie over twintig jaar voorstellen zonder
inktkokers of vulpenhouders, zonder boeken
en zonder cijferaars. Heel de registratie
van handelspapier, rekeningen cn incasso's,
en alle statistieken zullen het werk zijn der
machines.
Beginnen we met de oudste van de reeks
de schrijfmachine. Zij dagteckcnfc van onge
veer 40 jaar geleden. In werkelijkheid is zij
echter veel jonger. Het gebruikelijke type
is te bekend om cr bij stil te blijven staan.
Maar dc schrijfmachine is nog inimer bezig
zich te verbeteren. Men maakt cr een soort
van trapnaaimachine van, met pedalen, be
stemd om 't gebied barer werkzaamheden
uit te breiden. Ook zien we er, waar men
een rol papier in legt, welke zich afwikkelt
op dergelijke manier als het courantenpapier
in de rotatiepers.
De typiste kan nu de brieven, rekeningen
of andere documenten produceeren zonder
telkens weer een nieuw velletje in dc ma
chine tc schuiven.
Is de geadresseerde een vaste relatie van
de zaak, dan worden zijn naam en woon
plaats voor eens en altijd in een zinken
matrijs geslagen. Dank zij de adresseerma
chine behoeft de typiste nu niet meer al deze
vreemde woorden, die haar volmaakt onver
schillig laten, uit te spellen, cn is men ge
vrijwaard tegen die hatelijke vergissingen,
welke dengeen aan wien dc correspondentie
gericht is, ontstemmen en vaak zelfs dc be
zorging vertragen, verwarren of verhinde
ren. Dc typist© heeft alleen maar crop to
letten, dat zij do goede plaat instelt.
Wenscht ge meerdere exemplaren van uw
blief of circulaire Do machiue kan cr u
tot 40 leveren tegelijk.
Een andere machine dient om een om
vangrijk pak brieven snel te openen. Men
klemt ae brieven tusschen twee verstelbare
metalen wanden. Een mes glijdt er overheen,
snijdt enkele tienden van een millimeter van
de cnveloppes af cn al uw brieven zijn gc-j-
pend. Geen employé behoeft meer zijn tijd
te verliezen met het geest-doodende werk
van het brieven openmaken en de verant
woordelijkheid op zich te nemen voor den
inhoud.
Maar de mooiste, de sympathiekst© machi
nes zijn die, welke do handelsraenschen, die
't in hun jeugd nooit verder dan de lagere
hocl gebracht hebben, bekijken met even
veel eerbied on vertecdering als de ingeni
eur: de rcken-machines.
Rekenen, ziedaar de afschuwelijkst© uit
vinding der kwel duivels, de verschrikke
lijkste cerebrale slavernijHebt ge u
weieens ingedacht in het bestaan van den
ambtenaar, die b.v. zijn leven doorbrengt
met het uitrekenen van verschuldigde belas
tingen, invoerrechten of accijnzen, of met
het verrichten van optellingen van 50 ge
tallen van 5 cijfers onder elkaar per pagina
Met welk een blik vol dankbaarheid, welk
een zucht van verlichting moet zoo iemand
do tel-machine begroeten.
Men heeft mij verteld, dat cr kassi «rs
zijn van groote banken of magazijnen, die
zich zoover gekregen hebben, dat zij niet
meer optellen cijfer bij cijfer, maar met
groepen van twee cijfers naast elkaar. Zij
nemen twee kolommen tegelijk voor hun
rekening. Deze mnemotechnische krachttoer
geeft u een idee van den weerzin, welken
dc menschelijkc hersens gevoelen voor dien
moordend-eentonigen, geest-afstompenden
arbeid: het optellen van getallen.
"Welnu, voor 1500 frs. hebt gc tegenwoor
dig een machine die dit werk voor u doer,
en bovendien vermenigvuldigt en deelt met
groepen van 6 cijfers. Ge hebt'haar slechts
de rekensom voor te leggen; zij antwoord
zonder falen. En ik ken weinig dingen zoo
ontroerend als dc aanblik van het jonge-
meisje, dat op het rood, zwart en wit kla
vier de cijfers aantikt, een contact instelt
cn dan tien seconden droomen mag, ter
wijl de electrische motor de noodige rollen
en wieltjes draait. Tien seconden vrijheid,
wat beduidt het voor den geest? zult ge
zeggen. In elk geval is het genoeg om
aan niets te denken en to rusten; soms is
het do mogelijkheid om te werken zonder
dat men zichzelf direct rekenschap ervan
geeft; te overzien, te herinneren, te bera-
meD. De bewegelijkheid van den geest, zoo
dra deze zijn taak een oogenblik kan over
dragen aan weinig inspannenden spier-ar-
beid, is nog altijd iets T/at de psychologen
verbijstert. Cesar dikteerde zes brieven te
gelijk. De moderne typiste kan twee boeken
tegelijk bijhouden; dat van den patroon en
dat van haar zelf, inwendig, waar geen
mensch mee to maken heeft.
En nog hoogcr kunnen we klimmen :n de
hiërarchie der stalen hersens. Ziehier een
machine die toestaat in 24 uur de 80.000
fiches te verifieeren, waarop do vendeuses
van een grooten bazar de verkoopen hebben
ingeschreven van een dag. Dank zij deze
bewonderenswaardige machine is er slechts
RECLAME.
4751
fc.er» zuivere zeep als de>
Recal-Zeepisonontbeerüjk
voor de verzorging van de
huid. Daar zij bovendien
tot het laatste snippertje
hard blijft is de Recal-Zeep
zeer voordeeiig in het ge
bruik. daar men er twee
maai zoo lang aan heeft als
aan iedere andere zeep.
een enkele employé (of meer dan een, el
kander aflossend) noodig om de fiches der
verkcchto goederen te vergelijken met de
opschrijf-blocs der winkelbedienden, de pre
mies uit te rekenen waarop do winkelbe
dienden recht hebben en het bedrag der
verkoopen te verminderen met deze premies.
Om hetzelfde werk ie doen zonder die ma
chine had het magazijn vroeger 300 kan-
toor-employé's noodig, 300 gctaylorde, eer
sto-klas rekenaars.
De machine in kwestie, welke maar wei
nig huizen kunnen betalen (de aanschaf
fingsprijs vertegenwoordigt een kapitaal)
wordt door dc constructeur in huur gegeven
en onderhouden voor 1500 frs. per maand.
Dat is liet salaris van twee employés. Ze
spaart 298 employés uit: een bezuiniging
van 2.682.000 frs. per jaar, waarvan de
klanten natuurlijk profiteeren. Zij beteekent
een soeiale weldaad in dubbel opzicht: vrij
making van arbeidskrachten, die nuttiger
kunnen zijn op een andere manier, en ver
laging ian detailprijzen.
Nog weer een andere machine, uitgedacht
volgens hetzelfde beginsel, is die welke dient
voor het verifieeren van post-cheques en de
boekhouding van den giro-dienst. Welk een
misère, welk een onnoodige uitgaven en tijd
verlies zouden Nederland bespaard zijn ge
bleven, als onze giro-dienst deze machina
bezeten had, die niet alleen elke vergissing
öf geknoei uitsluit, maar opweegt tegen een
geheel© zaal vol personeel 1
Terwijl ik deze tentoonstelling van reken
machines bewonderde, kwam dc gedachte in
mij opWaarom zouden wij niet ecu afzon
derlijk ministerie van comptabiliteit instel
len, een reken-paleis, waar zou worden on
dergebracht alles wat cijfers, staten en ge
tallen is van Financiën, van dc Posterijen,
van 't Centraal Bureau voor de Statistiek,
vau Handel, Arbeid en Nijverheid cn andere
departementsafdeclingen waar gerekend
werdt Ge zoekt naar een weg ter bezui
niging Ziehier een bezuiniging op de be
groeting, van duizenden ambtenaren, van
miliioenen guldens.
Er zal echter nog wel wat water door
den Rijn loopen eer we tot zooiets overgaan.
Bij mijn rondwandeling op den Salon du
Métal qui pense ontmoette ik twee Fransche
regeeringsambtenaren, die een langen staat
hadden, opgesteld van meerdere kolommen,
waarin ondergeschikten zorgvuldig getallen
van zes cijfers hadden berekend cn inge
schreven. Een van de twee ambtenaren „dik
teerde" de'berekeningen aan een jeugdigen
„mécanicien en calcul". Deze laatste werkte
met een machine van middelmatige afme
ting en zeer abordabelen prijs f 20.000 frs.)
De andere ambtenaar controleerde de uit
komsten. In 5 minuten had de reken-auto
maat vijf en twintig van de meest ingewik
kelde berekeningen uitgevoerd.
U koopt die machine natuurlijk voor
uw departement 1 waagde ik t© veronder
stellen.
Misschien. We beschikken niet over de
noodige kredieten.
Maar algemeen wordt erover geklaagd
in de gouvernements-bureaux, dat men geen
rekenaars meer vindt. De hecren schijnen»
liever elders hun fortuin tc zoekan.
Ze hebben gelijk. Ja, wc zullen ten
slotte wel tot aanschaffing dezer machine
moeten overgaan.
JawelMaar na hoeveel rapporten en be
slissingen," geviseerd cn geparafeerd van
boven tot beneden op den ladder!
In de statistiek verricht de machine, ge
heel alleen aan haar lot overgelaten, in
enkele uren tijds een arbeid, dien een zaal
vol statistici niet zouden kunnen klaarspelen
in een maand.
Die „machines a trier" (schift-machines)
doen letterlijk wonderen. Zij hebben geen
klavier, een klavierwerk is tevoren gereed
gemaakt en bestaat in de wijze waarop de
kartonnen fiches geperforeerd zijn. De gaat
jes zijn erin verdeeld op zulk een manier,
dat zij al naar do plaats waar zij zich be
vinden cijfers en dus getallen voorstellen.
De aldus geprepareerde kartons worden
in de trieuses gelegd, die door middel van
tastnaalden, welke als zij in het gaatje val
len contact maken en een electrischcn stroom
doorlaten, de geperforeerdo fiches rang
schikken ten opzichte van dc inlichting
welke verlangd werd.
In de Vereenigd© Staten gebruiken alie
spoorw. -maatschappijen een „inktlooze"
comptabiliteit. De merkwaardigste cn nut-
tigsto statistieken „komen" naar willekeur
üit de trieuses en haar zusje dc „tabulu-
trices" (tabellenlees-machines). Zoo leeit
men, dat de locomotief no. 43022 in het jaar
4.320.000 kil ome ter tonnen getrokken heeft,
geladen op wagons van die-en-die serie, elk©
wagon met dit-en-dat goed. En dat die zelfde
locomotief X ton kolen verstookt heeft per
kilometer in den staat New-York en Y in
den staat Kansas. Dc ingenieurs kunnen nu
gemakkelijk berekenen welk het beste type
locomotief is, en welk type het meeste ge
schikt ie voor een bepaalde lijn, gezien hot
speciale goederenvervoer van die lijn of
haar geografisch profiel.
Een bekende Fransche automobielfabriek
weet met behulp van een trieer-machine in
enkele oogenblikken te beantwoorden op de
vraag hoe vaak, in een bepaalde afdeeling
een breuk in asveeren of kokers is voor-,
gekomen. Aangezien de geperforeerde fiches
tevens aanwijzen uit welk atelier de wagen,
waarmee het accident gebeurde, afkomstig'
was en welke arbeider het gebroken stuk
vervaardigd had, kan het bureau door mid
del van een algemeene statistiek zien of het
te wijten was aan den slechten toestand van-
den weg of aan een andere oorzaak buiten
haar invloed.
Ik ben van deze tentoonstelling thuis ge
komen nederiger gestemd, en hoopvoller.
Want wanneer de mensch meer en meer kan
overlaten aan het metaal, welk een tijd zul
len wij dan vrij krijgen om te werken aan ,.a
onze eigen verbetering.
LEO FAUST,
Jan Tooiop en zijn werk. -
Gisteravond hield de lieer Otlo van Tus
senbroek, oud-direcleur van het Museum
van Kunstnijverheid te Haarlem, in het Ste
delijk Museum „De Lakenhal'' te Leiden een
voordracht over bovenstaand onderwerp.
In het feit, dat Toorop in Indië is geboren
cn halfbloed is, ziet spreker de oorsprong
van den wonderlijken samengang tusschen
Ooslersclien cn Westerschen aard en bega-,
ving welke het treffend kenmerk is van
diens zoo schoone en diepe werk.
Spreker staat uitvoerig slil bi] den groei
van het talent en de ontwikkelingsgang van
Toorop's kunst, dit loels-nd aan zijn gang
door het Jeven.
Oorspronkelijk stond uien vreemd, vaak
zelfs vijandig tegenover zijn zeggingskracht
welke van meet af aan zoo gansch anders
was als dien,van het algemeen erkendo en
geijkte werk der ouderen van zijn lijd.
Doch ook al is hij onbegrepen, hij is één
met zijn werk, hij is nöoit anders dan ge
heel en al ziclizcl! cn zichzelf alleen en als
dan in 19011S02 het decoratieve werk aan
Berlagc's Beurs to Amsterdam aan hem,
Holst, Derkinderen, Zijl cn Mcndes da Cosla
wordt opgedragen, zal meer dan ooit in
Toorop's leven de hoon der menigte hem
trillen.
Want dc massa keert zich altijd lot het
middelmatige en dc waarachtige kunstenaar,
aldus spreker, is nooit ccn Jan-en-allemans-
mcnscli. In de hoogste uitingen ccr kunst
staat de scheppende kunstenaar gewoonlijk
onbegrepen alleen!'
Vooral leen na zijn moeilijk te vatten
symbolicke (rekeningen zoo vaak beschimpt
cn bespot, de secticl-tahleaux „Heden",
„Verleden" cn „Toekomst" voor de Beurs
gereed waren en ndg meer toen zijn „ltijst-
oogst" en „Korenhai.del" in de Korenbeurs
onder de oogen van de al te praclisch-nueh-
terc handelsmannen kwamen, steeg na de
openstelling van het Beursgebouw een storm
van verontwaardiging.
Men zal zich wellicht herinneren hoe door
invloed van liet Raadslid Simons en door
volhardende pogingen vanwege de vereeni-
ging Architectura et Amicita voorkomen
werd dat deze tableaux werden verwijderd.
Uit tegenstand immer hernieuwde kracht
puttend, zoo werkt Toorop, Jan Valk heeft
daaromtrent hij zijn 60en verjaardag neer
geschreven:
„....Zelden is er een hij uitstek met la
lont begenadigde geweest die reeds in zijne
eerste werkjaren zorgend, met opolfering van
elk vrij uur geploeterd heeft en gez.woegd
cn zelden een werkelijk bezielde, die zoozeer
gewerkt heeft en geworsteld om eindelijk na
jaren van onvermoeiden strijd iets van die
wezenlijke kracht van uiting te verwerven
welke men in den weligen oogst van zijn
lijperen leeftijd zich zoo weldadig zou zien
ontplooien."
Spreker gaf vervolgens cene beschrijving
van zijn zoo verschillende werkwijzen en
loont aan hoe hij van het gewone, academi
sche doen waarin niettemin reeds dadelijk
ccn sterk persoonlijk element naar voren
trad, overging tot het lichtschitderen der
Franschen. Ook hier was bron van tegen
stand daar hij den moed had te breken met
alle academische formules en helgcen hij
le zeggen had niet langer hulde in het tot
op den laatstcn draad versleten Zondags
kleed der conventie, dat als eenig-zaligma-
kend gold cn ook zijn schijnbaar negeeren
van al wat als het hoogst bereikbare goed
en daarnevens het verbreken van alle tra
ditioneel constructieve regelen w-elke lot dog-
ïnen vtrworden waren, deed Toorop vijan
dig slaan tegenover de gladde en gelikte
techniek, liet mooie schilderen, „la belle
peinture", het al te fijn afwerken ten koste
van hetgeen men te zeggen had als kern van
het werk: de ziel.
Te vaak wordt door de schilders de fout
begaan het schilderij te vermoeien door al
te langdurig fijn afwerken alsof het een ge
politoerd kastpancel gold. »- u
