No. 19430.
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 11 Juli.
Tweede Blad. Anno 1923.
BINNENLAND.
Dr. Hommel's Haematogen
^Alom verkrijgbaar f2.50 p. fl.
GEMENGD NIEUWS,
UIT DE RIJNSTREEK.
Het vraagstuk der Leidsche Grachten.
rü
Candidaatstelling Eerste Karper.
Hebben wij gisteren de volledige candi
daatstelling gegeven in de provincie Zuid-
Holland, wij laten hieronder volgen die in
de overige provincies:
Kiesdistrict Noord-Holland, Friesland.
Noord-Holland. De Chr. Hist. Unie:
1. rnr. H. Verkoutcren (aftr.); 2. dr. J. K.
van Aalst, 3. Jan ter Haar, 4. A. R. Ophorst,
allen Amsterdam, 5. jhr. mr. D. E. van Len-
nep, Heemstede; 6. L. M. de JongSchou
wenburg, Amsterdam; 7. jhr. mr.^ P. Teding
yan Berkhout, Heemstede, 8..K. Kistemaker,
Haarlemmermeer.
Vrijheidsbond: 1. S. van den Bergh Jr.,
[Wassenaar; 2. dr. J. E. van Weideren Ren-
gars, IJsbrechtum, 3. E. W. Dysennck,
's-Gravenhage, 4. K. Breebaart, Winkel;
6. D. van Houten, Weesp, G. Mr. J. A. Stoop,
Leeuwarden, 7. H. Alsma, Bolsward, 8. dr.
M. de Hartogh, Amsterdam.
Vrijz. Dem. Partij: 1. dr. D. van Einbden,
Amsterdam, 2. mr. M. Slingenberg. Haar
lem; 3. mr. P. C. Andrba, Sneek; 4. Ch. E.
H. Boissevain, Blaricum; 5. Mevr. A. Aukes-
Timmers, Bakkum (gcm. Castricum).
Dc Anti-Rev. Partij: Eerste (Noord-Holl.)
lijst: 1. W. de Vlugt, Amsterdam, 2. J. Dou-
wes Jr., Amsterdam; 3. mr. A. Slob, Haar
lemmermeer; 4. H. W. van Marle, Am
sterdam.
Tweede (Friesche) lijst: 1. J. J- Croles,
Leeuwarden, 2. S. Wijtsma, Aalsum, 3. L. 1".
Duymaer van Twist, 's-Gravenhage; 4. T.
Nauto, Danlumawoude.
S. D. A. P.: 1- H. Polak, Laren, 2. W. C.
B. Polhuis—Smit, Amsterdam, 3. F. M. Wi-
baut, Amsterdam, 4. F. L. Ossendorp, Am
sterdam, 5. J. Kolk, Nijehaske, 6. L. J. de
Jong, Huizen, 7. J. A. Ankersmit, Amster
dam, 8. M. A. Reynalda, Haarlem, 9. J. G.
Jaüsonius, Huizum.
R. K Staatspartij: 1. mr. J. N. J. E. Heer-
kens Thijssen, Haarlem (aftr.), 2. P. J. J.
Haazevoet, Amsterdam (aftr.), 3. W. Fran
sen Jzn., Leeuwarden (aftr.), 4. mr. P. Rey-
mers, Hilversum, 5. A. J. L. Oerakker, Scho
ten, G. Carl Stokman. Leeuwarden. 7. mr.
A. Dorbeck, Alkmaar, 8. prof. dr. A. H. J. M.
yan Rooy, Amsterdam.
Plattelanders: 1. C. Wolmers Stelt, Am
sterdam, 2. A. G. Rietsma, Appelscha, 3. P.
D. Bosch, Leeuwarden.
Staalk. Gcref. Partij: P. van der Meulen,
Kampen.
Friesland. Chr. Hist. Partij: L. W.
de Vries, Minnertsga; R. Pollema, Bolsward
H. M. Tromp, Sneek; B. W. Okma, Ype-
colsga en J. L. Oosterhoff, Ternaart.
De overige lijsten als Noord-Holland.
Kiesdistrict Zeeland, Noord-Brabant,
Limbing, Utrecht.
Zeeland. R.-K.: 1. E. B. Dumoleijn,
2. F. T. L. M. van Waesberghe.
Ant»re^". 1. mr. A. A. de Veer, 2. G. C. D.
d'Aumale baron van Ilardenbroek van Har-
denbroek, 3. mr. J. F. van Beek Calcoen, 4_
mr. P. J. van Boxtel, 5. prof. dr. A. Noordtzij
6. II. J. E. Gerlach van St. Joosland.
Chr. Hist.: 1. Prof. dr. J. R. Slotemaker
de Bruine, 2. jhr. mr. B. C. de Savornin
Lohman, 3. K. Timmers, 4. mr. dr. W. F. J.
Frowein, 5. mr. H. F. Lantsheer.
Vrijheidsbond: 1. jhr. R. L. L. de Muralt,
2. J. Koster, 3. J. H. Th. G. Kcttlitz, 4. mr.
C. W van Ommeren, 5. E. W. Dyserinck
nevr. Wijnaendts Francken, 6. J. N. Paltist.
Vrijz. Dem. Bond: 1. mr. I. Schönfeld, 2.
mr. M. Slingenberg, 3. Herman Snijders, 4.
mevr. M. E. Leliman—Bosch.
S. D. A. P.: 1. W. C. de Jonge; 2. P. Molt-
maker; 3. G. F. Lindeyer; 4. T. G. Gruys;
6. J. H. Paris; 6. L. Ondcrdijk.
Slaatk. Gcref. lijst: P. van der Meulen,
Kampen.
Noor d-B r a b a n t. R.-K. Staatspartij
jhr. F. X. A. Verheyen, 's-Hertogenbosch;
mr. W. M. van Lanschot, Vught; H. M. J.
Blomjous, Tilburg; P. W. de Jong van den
Heuvel, Tilburg; jhr. mr. A. F. O. van Sasse
van IJsselt, 's-Hertogenbosch, P. J. J. de
Wit, Helmond; Ch. A. N. Frencken, Ooster
hout; mr. dr. Jan van Best, Eindhoven; Jos.
E. A. M. Meyring, 's-Herlogenbosch; J. P. J.
Aszelberg, Bergen-op-Zoom.
De overige lijsten als in Zeeland.
Geen Staatk. Geref. lijst.
Limburg. Geen Anti-Rev. en Staatk.
Geref. lijst.
R.-K. lijst: O. M. F. Ilaffmans, Helder;
mr. F. Jansen te Maastricht; 3. jhr. mr. L.
H. L. J. van der Maesen de Sombreff te
Hulsberg; 4. jhr. mr. G. Michiels van Ivessc-
nich te Roermond; 5. mr. Ch. Janssen de
Lirapens te Wijlre; 6. dr. J. M. V. G. Du
bois te Venlo.
De overige lijsten als in Zeeland.
Utrecht. R.-K.: 1. B. F. P. Steen-
bergheEngeringh, Utrecht; 2. A. V. M.
Sleenhoff-Smulders, Baarn.
De overige lijsten als Zeeland.
Kiesdistrict Groningen, Drente, Overijsel,
Gelderland.
Gelderland. Vrijz.-Dem.: .T. B.
Westerdijk, Uithuizermceden; mr. H. J.
Schönfeld, Winschoten; mr. W. H. M. Wer
ker, mr. II. P. de Wilde, beiden Arnhem.
Plattelanders Partij links: H. Klimp,
Peest (gem. Norg); F. IToman Jzn., Noord-
horn (gem. Zuidlarep); E. Schrage, Assen;
mr. G. Vervooren, Herweijncn; F. Bos, Lon-
neker.
Vrijheidsbond: mr. H. Smeenge, Amster
dam; E. van Ketwich Verschuur, Groningen
A. J. baron van Nagell van Ampsen, La
ren (G.); Joan Gelderman, Losser; A. W.
jhr. van Holthe tot Echten, Assen; J. Smid,
Voorburg; J. van Gilse, Steenwïjk.
S. D. A. P.: mr. NL Mondeis, R. Slenhuis,
beiden Amsterdam; E. Rugge, Groningen;
L. M. Hermans, Arnhem; H. J. van der Vegt
Zwolle; A. Langejan, Enschede; R. Velsink,
Doetinchem; N. A. de Vries, Groningen.
R.-K. Staatspartij: J. C. L. van der Lande,
Ubbergen; mr. dr. J. W. Schneider, Hengelo,
A. J. Schoemaker, Deventer.
Slaatk. Geref. Partij: P. van der Meulen,
Kampen.
Chr. Hist. Partij: mr. W. L. bar. de Vos
van Steenwijk, Wijhe; mr. O. J. E. bar. van
Wassenaer van Catwïjck, 's-Gravenhage; J.
Knoppers, Meppel; mr. E. J. Thomassen
Theussink van der Hoop van Slochteren,
Sappcmeer; mr, dr. G. O. P. bar. Creutz,
Bennekom; J. C. Wolthuis, Vroomshoop;
prof. dr. L. H. IC. Bleeker, Groningen; II. A.
Robaard, Hoogeveen.
Anti-Rev. Partij: mr. P. A. Diepenhorst,
Amsterdam; dr. IÉ Franssen, Zwolle; D. H.
H. Harreslein, Bicrum; jhr. J. Beelaerts van
Blokland, Renkum; Hendrikus Timmer,
Meppel; mr. II. van der Vegte, Zwolle;'Tj.
H. Ilummelen, Groningen; mr. A. bar. van
Heeckeren van ICell, Rheden; L. F. Duy
maer van Twist, Den Haag.
O v e r ij s e 1 en Groningen.
Dezelfde lijsten als Gelderland.
Drente. Dezelfde lijsten behalve
Slaatk. Geref. Partij.
RECLAME.
Zwakke» en zij die lydende zyn
aan bloedarmoede cn zennw-
aeliriylieïd vinden in 8936
een krachtig en afdoend geneesmiddel.
Te halftwaalf gisteravond
werden voorbijgangers en bewoners in den
omtrek van ds llegulieradwarsstraafc te
Amsterdam opgeschrikt dooT een aantal
schoten. Spoedig werd geconstateerd, dat
in de „Tkalia-bar" in de Korte Reguliers
dwarsstraat een onbekende vrouw door 'n
man was doodgeschoten. Do dader werd
gearresteerd en naar een politiebureau ge-
brach.t De vermoorde was door een revol-
vcrkogel in het hart getroffen.
Gistermiddag hebben zich
in een viertal gezinnen te Hilversum ver
giftigingsverschijnselen voorgedaan. Hoe
wel het gerechtelijk'en scheikundig onder
zoek nog niets delinitiefs heeft vastgesteld,
kan gemeld worden, dal een knecht van
den bakker O. W. z.g.n. lompoesjes, die
reeds van Zaterdag waren, in de buurt
dezer gezinnen te koop heeft aangeboden
o.a. bij twee gezinnen, beide S. genaamd.
Zij waren niet zuur, maar de politie zoekt
de oorzaak toch in bet gebruik van deze
taartjes. De kinderen uit 'twee gezinnen
zijn naar de R.-K. ziekenverpleging ver
voerd; hun toestand is tamelijk ernstig.
In de buurtschap Greup (gem.
Westmaas), had Zaterdagavond een bloe
dige vechtpartij plaats. De dochter van G-.
v. d. S. beklaagde zich bij haar vader, die
even te voren beneveld thuis gekomen was,
dat haar neef haar bedreigd had, waarop
v. d. S. een mes greep en daarmee in 'fc
wilde weg stekend naar buiten vloog. Zijn
broeo)er, W. v. d. S-, trof hij zoodanig m
den arm en onder den oksel, dat een borst
spier werd doorgesneden. De zoon van den
getroffene, die -op het gerucht toeliep,
kreeg bovendien een snijwond 5n den rech
terarm. Dr. Herwaarden, van Klaaswaal,
verleende eerste hulp en achtte overbren
ging naar een ziekenhuis te Rotterdam no»
dig. Nog dienzelfden Dacht is het slachtof
fer, dat bewusteloos was tengevolge van
bloedverlies, per auto daarheen getrans
porteerd. De dader is gearresteerd en n&ar
Dordrecht overgebracht; hij blijft ontken
nen. Het bebloede mes is in beslag geno
men.
Erkomen weer veelbericHtev
in van. verdrinken bïi zwemmen. Zoo uit
Almelo. Ten Rost, Monnikendam, Soest,
Sliedreoht, Oudehome en Triens.
Een hevige brand h ee f t b ij den
hooihandelaar P., te 's-Gravendeel, 120.000
K.G. hooi vernield. Door het krachtig op
treden der brandweer is het woonhuis be
houden.
Te Wierden (O v.) is Maandag
do boerderij van H. W. afgebrand. Vier
stuks vee en zeven varkens zijn verbrand.
Aan de fabrieken van dc
firma Ten Cate, te Almelo, wordt deze
week slechts tot Donderdag gewerkt, we
gens gebrek aan aanvoer van garens uit
Engeland, een gevolg van de Iransportsta-
lcing daar fe lande. Blijft de staking aan
houden, dan is een langere arbcidsbeper-
king te wachten.
Gisternacht is te N ij-
kerk de ongeveer 30-jarige spoorwegarbei
der Van 't Land door een goederentrein
overreden en gedood.
Men meldt uit Zevenaar: Na
de Tegenperiode is in de steenencampag
ne door het warme weder nieuwe opleving
begonnen. Daarmede is aan de nijpende
werkloosheid gedeeltelijk een einde ge
maakt.
Te Oostwold isdearbeiderY.
ten gevolge van de warmte bij den arbeid
op het land overleden.
Bij Wciwerd is dc arbeider Van der P-
bij bet hooien bezweken ten gevolge van
de hitte.
Te Heerlen heeft zich
een groep personen gevormd, obligatiehou
ders van Broekhuys-maatschappijen, die
gezamenlijk een actie wenschen te begin
nen ten einde dc gestorte gelden terug te
bekomen, daar, zegt „De Tel.", h. i. ge
noemde Maatschappijen niet aan haar ver
plichtingen voldoen.
Mond- cn klauwzeer. Het
mond- en klauwzeer onder het rundvee
neemt weer in omvang toe. In de week
ian 24 Juli tot 1 Juli waren bier te lande
totaal aangetast 66 veebeslagen in 44 ge
meenten, waarvan alleen in Zuid-Holland
52 veebeslagen in 33 gemeenten.
Gesnapt. Huurder: „Ja,
juffrouw, toen ik de kamers, waar ik laatst
was. verliet, huilde m'n hospita."
Verhuurdsler: .Nou, dan mot uwes hij
mijn maar vooruit betalen, hoer!"
RECLAME.
ÏS DOOR DE FELLE ZOMERHITTE UW
huis verbrand, gesmet of doorgeloopen of
zijn Uw voeten pijnlijk branderig, slukge-
loopen en met blaren. Gebruik dan terstond
de heerlijk verzachtende en snel genezende
huidzalf PUROL. Verkrijgbaar in doozen
van 30. 60 en 90 ets., bij apoth. en drogis
ten. Fabrikant A. MIJNHARDT, Pliarm.
Fabriek, ZEIST. 8945
ALPHEN. Zekere H., uit Noorden,
werkzaam -bij den bouw van een aantal
huizen aan de Torenstraat alhier, had het
cngeluijk van den steiger te vallen en kwam
op een bintenlaag terecht, waarvan hij
weder afrolde. V. K. die dit zag, sprong
toe en kon hem nog eeüigszins opvangen.
Toch zwaar inwendig gekneusd, werd hij
per auto naar het ziekenhuis te Leiden ver
voerd.
Het programma van het hedenavond
to 8.15 uur te houden concert in het Burge
meester Visserpark, door de zangvereeni-
ging ,,Zanglust" alhier (dir. do heer Vink
uit Leiden), is als volgt:
1. Lofpsalm (Hartog, 2. Avondvredc (Van
Thienen), 3. Zomeravondlied, op verzoek,
(Launer), 4. Maanlicht (Wettig Weisen-
born), 5. In het Bosch (Bern. Diamant).
6 Kersenballade, op verzoek, (Bonset), 7.
De ridder van St. Jan, (Zijderlaan), 8. Ster
rennacht (Wettig Weiscnborn), 9. Domme
Hans, op- verzoek, (Ttuntze), 10. Het liedje
van verlangen (Vranken).
Een 7-jarig dochtertje van v. A S..
alhier, viel, tengevolge van het breken van
de leuning van een brug to water. Een
voorbijganger, die do kleino drenkeling©
zag, smaakte het- genoegen haar weder op
het droge te halen.
Bij het vee van een 7-tal veehouders
werd gisteren onder de runderen mond- en
klauwzeer geconstateerd
BODEGRAVEN. De' hoeren J Punselie
en A. Oskam, beiden alhier, slaagden voor
het examen vanwege de Ned. Ver. van
Leeraren, de eerste voor Nederlandsche, dc
tweede voor Duilsche Handelscorrespon
dentie.
Bij da aanbesteding voor het bouwen
van een R.-K. school met 6 lokalen en een
gymnastieklokaal op den Overtocht was de
laagste inschrijver P. Veelenturf alhier voor
f 57.409,50; de hoogste inschrijver was
Braun cn Zoon te Beverwijk voor f 68.047,
IIAZERSWOUDE. Gedurende de
maand Juni hebben de navolgende huis-
en bedrijfsslachlingcn plaats gehad.
Gewone slachting 8 koeien en 17 var
kens. .Noodslachting io koeien, 1 slier, 1
pink. 8 nuchtere kalveren, 1 graskalf en
1 schaap. Aan keurloon werd ontvangen
77 gulden,
Bij den veehouder A. P. Heijker al
hier is onder het vee het mond- en klauw
zeer uilgebroken.
Hoe gevaarlijk hel is voor fietsrijders
om achter andere voertuigen aan te rijden,
is alweer gebleken op den Gemeeneweg.
Een heer en dame, elk met een kind
achter zich op hun rijwiel reden achter een
volgeladen hooiwagen aan, en konden dus
de auto, die van de tegenovergestelde rich
ting kwam, niet zien aankomen, zoodat zij
met dit voertuig in aanraking kwamen.
't Ongeval liep met wat maleriale scha
de aan een der rijwielen af, terwijl do
dame eenige ontvellingen aan een arm
kreeg.
Moge dit ongeval, wat ditmaal heel goed
is afgeloopen, een waarschuwing zijn
voor het wielrijdcna publick.
De Chr. Zangverecniging „Zang en
Vriendschap" zal onder leiding van haar
directeur, den heer L. J. Windhorst, op 3
Aug. a.s. deel nemen aan het Zangconcours
hetwelk te Katwijk aan Zee zal plaats heb
ben.
Alhoewel dc wckelijkselie oefeningen
steeds doorgaan, konden we haar de laat
ste maal beluisteren toen zij zich lieten
hoort-n in de muziektent der Harmonie.
Een beetje minder lawaai en meer aan
dacht van de zijde van het publiek is ech
ter wel gewenscht. De liefhebbers van mu
ziek in zang zouden zulks ongetwijfeld op
prijs stellen.
Door het hoofdstembureau is, wegens
het bedanken van den lieer W. G. Schrier,
lot lid van den gemeenteraad benoemd, de
heer Ph. van 't Riet.
De feestcommissie en sub-commissies
voor de a.s. feestelijkheden zijn samenge
steld als volgt:
Hoofdcomité: burgemeester J. v. d.
Meulen, eere-voorz.; dr. M. P. Doorenbos,
voorz.notaris F. G. Engelberts, 2de voorz.,
B. den Braver, 1ste secr.; B. van Elswijk,
2de sccr.; A. Heesterman, penn.; P. F.
Veelenturf, D. de Bruijn lJzn., W. II. C.
Düncker, R. van Vliet, A. J. A. Pannebak
ker, G. Palijn, G. van Meurs, J. A. Heems
kerk Azn., J. de Jong, N. C. Vink, C. A.
van Dam, B. Offringa, J. van der Meulen,
F. Boomsma.
Optochtcommissie (Dorp): B. van Els-
wijk, G. van Meurs, J. II. Straathof, Jan
Noordam, Jac. Bol, W. Slootweg, W. van
Vliet, L. C. van Geest. J. van Griethuizen.
Volksspelen: G. Patijn, Joh. Rietveld, J.
Bogerman, G. Verdegaal, Joh. van Dorp, G.
W. Oppelaar, A. Qualm.
Commissie voor Muziek en Zang: R. van
Vliet, J. v. d Meulen, L. J. Windhorst, A.
M. van Rijssel, G. Bal lering, Jac. Bol, Joh.
Rietveld, J. A. Brinks.
Terreincommissie: B. van Elswijk, Abr.
van Klaveren, J. Dekker, W. van Vliet.
Voor de schoolkindcrfeeslen, die het
voornaamste deel van de feestviering zul
len maken, beslaat op het dorp de com
missie uit:
B. Offringa, J. v. d. Meulen, W. H. C.
Dünc.kcr, J. Straathof, R. van Vliet, W.
van Klaveren, A van der Vaart, W. v. d.
Spek en A. Maaskant.
door J. VAN DER HOEVEN.
Verbetering in den toestand van de Leid
sche grachten zou gebracht worden door
een betere doo.strooming. een beter onder
houd van den bodem en een beter onder
houd van het oppervlak. Of wil men deze
drie dingen in één samenvatten: men moet
steeds zorgen, dat er genoeg lucht in het
water opgelost blijft
Daar velen hiervan geen duidelijk beeld
hebben, terwijl dit toch voor onze stad een
belang van de eerste orde is. deel ik gaar
ne daarover het een en ander mede.
Vroeger dacht men, en velen hebben er
nog geen duidelijker beeld van, dal het
Jl, dat in de. gri-uden komt, voor zoover
l>et niet als bagger wordt weggevoerd, naar
Jee drijft, waar liet op de een of ander
mysterieuze wijz.o verdwijnt. Dank zij
ren voortdurende besludeering van deze
moeilijke, maar zeer interessante vraag
stukken, is het tegenwoordig mogelijk ccn
heel wat duidelijker beeld te krijgen, van
wat er met al val producten gebeurt.
Wanneer men de geweldige hoeveelhe
den vuil en afval berekenen kon, die da-
gelijk gebracht worden in alle wateren en
watertjes van ons land zou men zich haast
er over verwonderen, dat nog niet allen in
eenzelfde toestand verkeeren als sommigen
van onze Leidsche grachten. Dat een der
gelijke toestand tot nu Le gelukkig nog
tot de uitzonderingen behoort danken wij
aan de zoogenaamde zelfreiniging
van het water. Hieronder verstaat men de
eigenschap van h?t water, om de daarin
geloosde onreinheden zoodanig te verwer
ken, als het ware te verteren, dat een ri
vier op groJ.er of kleiner afstand van de
plaats van verontreiniging weer in onge
veer denzdfdea staat verkeert als boven
die plaats,
Le\ ende wezens, planten en dieren be
werken deze. zelfreiniging. Om de beteeke-
ius dezer organ ismen en het aandeel, dat
zij in het reinigingsproces hebben, in een
nelder daglicht le plaatsen verdient het
Aanbeveling eens na te gaan, wat er ge
beurt met het riooivocht van een groöle
Blad. Zulk riooivocht bevat de afval van
puishoudens en keukens, loozingen jfan
stallen en privaten, het industriewater van
tal van bedrijven, enz. en is dientengevolge
steeds uitlermate rijk aan gemakkelijk in
rotting overgaande, vaste en vloeibare or
ganische stoffen.
De opgeloste organische stof
wordt in het water, waarin geloosd wordt
vooreerst door een heirleger van bacte
riën aangetast, wier aantal in een ku-
bieken centimeter afval honderdduizenden
bedragen kan. Deze bacteriën, die op orga
nisch voedsel zijn aangewezen, splitsen de
eiwitverbindingen, zetmeel, suiker, vetten,
enz. van het riooivocht en vervormen die
langzamer hand tot steeds minder samen
gestelde verbindingen, totdat eindelijk de
„bouwsteencn" ontstaan, waaruit de wie
ren cn hoogere planten zich Jmnnen vor
men. Waar deze wieren rijkelijk optreden
is het reinigingsproces reeds goed op weg.
De vaste organische stof in het af
valwater wordt meestal op een andere wijze
aan het water onttrokken: zij wordt door
de dieren opgegeten. Alle klei
ne- vaste bcslanddeelcn (zooals stukjes uit
werpsel e. d., groentebladen, takken, enz.
zijn voor deze dieren niet te verwerken)
zinken vroeger of later op den bodem.
Hier, zoowel als aan de oe/ers, on aan wa
terplanten leven overal duizenden dieren,
die de langzaam neerdalende organische
deeltjes opvangen en als voedsel tot zich
nemen. Daar nu naar een onverbiddelijke
natuurwet de kleintjes door de grooteren
worden opgegeten, doorloop! de organische
slof een reeks van inkamaties in verschil
lende dierlijke lichamen, aio in liet water
haar natuurlijk eindpunt vindt in het
lichaam van een visch. En de viseh zelf
wordt ten slotte weer door een vogel buit
gemaakt of en wel voornamelijk door
den mensch.
Hoe grooler het aantal pianlen en die
ren, hoe grooler en schooner het water
oppervlak, en hoe sleenachfiger de bodem,
des te beter is de zelfreiniging.
Een prachtig bewijs voor het groots zelf
reinigingsvermogen van stilstaande wate
ren leveren dc yan ouds bekende „dorps
vijvers". (Deze en talrijke andere feiten zijn
ontleend aan een sluk in „Water, Bodem,
Lucht" van R. Laüfërbörn, vertaald door
Dr. II. C. Redeke). Deze smerige poelen, die
door het slikslofhoudende afvalwater uit
woningen en stallen letterlijk besmet wor
den, zijn dikwijls onze beste karpervijvers.
'Tengevolge van de bemesting ontwikke
len zich tallooze wieren, Fiagellafen, enz
die samen met de fijnverde-jiie organische
stoffen het voedsel vut-men voor een ge
weldige massa van kleine kreefldiertjes
met name watervlooien, vervolgens wor
men, insecten larven e. d. Deze dieren vor
men nu juist een voortreffelijk voer voor
karpers: want in zulk een dorpsvijver kan
de gewichlstoename der daarin aanwezige
karpers, per jaar en per hectare bere
kend, 600 tot 750, soms zelfs 900 kilogram
bedragen, terwijl de opbrengst van een
gewonen vijver op humusgrond 150 tot
200, op zandbodem zelfs slechts 18 tot 25
kilogram bedraagt.
Dit verbazingwekkende vermogen van
zulke vijvers om zelfs zeer aanzienlijke
hoeveelheden afvalwater le verwerken, ze
in visclivoedsel en Ten slotte in visch-
vleesch om ie zetten, heeft Prof. Hofer op
hel denkbeeld gebracht, om stedelijk afval
water rechtstreeks in vischvijvers te rei
nigen. De tot dusverre verkregen resulta
ten zijn zeer bevredigend. Het is namelijk
bij een proefinstallatie bij Straatsburg ge
lukt den dagelijkschen afgang van 4000
menschen in verschillende vischvijvers met
een gezamenlijke oppervlakte van twee
hectaren dermate le klaren en te reinigen,
dat in het .afvoerkanaal zelfs regenboog
forellen, visschen, die zeer zuiver water
noodig hebben, in het leven bleven. En de
vijvers gaven een gewichtstoename van
500 kilogram karpervleesch per jaar per
hectare, aangezien de in Mei 1911 in dien
vijver gepootte 700 karpers van gemiddeld
3/4 pond na zes maanden per sluk 3 1/2
tot 4 pond aangekomen waren.
Was het mogelijk alle moeilijkheden met
het overbrengen van het water te overwin
nen en was het mogelijk dit te doen onder
leiding van een deskundige op dit zeer spe
ciale terrein, wat een mogelijkheden zouden
er dan geopend worden voor Leiden! Stel
len we de oppervlakte der groole meren in
het noorden op 200 hectare dan zouden
die groot genoeg zijn voor 800.G00 Leidena-
ren. Maar we moeten rekenen op schade
door golfslag aan 'le dieren toegebracht; in
een reeks kleinere meertjes met hetzelfde
oppervlak zou dit niet hoeven, Ook zou dit_
resultaat niet le bereiken zijn met hel door
den I-Ieer B. F. Krantz genoemde „sop",
maar slechts met water, dat nog niet tot
bederf is overgegaan.
Tot nu toe hebben we nl. alleen water
beschreven, dat „zich zelf kan reinigen",
dat een goed drinkwater voor vee en een
goed fabrieks- en boenwaler is.
Er kunnen zich echter ook omstandighe
den voordoen, die dit normale verloop plot
seling doen eindigen.
Ds zelfreiniging heeft namelijk zijn
grenzen. Wordt een water met afvalstof
fen overladen, dan moet -eindelijk het
oogenblik komen, waarop de oplossing als
"het ware te geconcentreerd wordt en het
vuil niet meer op de normale wijze ver
werkt kan worden. Dan kunnen de afval
stoffen niet meer worden „geplilst" en
weggevoerd, doch er treden stinkende rot-
tingsverschijnseien op. Daarbij worden
groole hoeveelheden zuurstof verbruikt,
zonder dat er een behoorlijke vernieuwing
van die zuurstof plaats grijpt. Dit zuur
stofverbruik kan zoo ver gaan,
dat met name de visschen, tengevolge van
gebrek aan lucht stikken. Voorts
worden bij deze rollingsprocessen ook groo
le hoeveelheden zwavelwaterstof en an
dere vergiftige gassen gevormd, zoodat het
geen wonder is, wanneer zich ten slotte 'l
verschijnsel der zoogenaamde „v i s c h-
sterfte" voordoet. Stoffen, die anders
lot waardevolle producten zouden worden
veranderen nu in vergiftige en waardelooze
gassen, die in groote bellen opstijgen, groo-
l.e hoeveelheden slijk opwervelen, waar
door ten slotte alle leven verdwijnt en
slechts de stankverwekkers overblijven.
Dikwijls wordt beweerd, dat de stank
van onze grachten onschadelijk of zelfs
wel gezond zou zijn.
Er zijn echter deskundigen, die er an
ders over denken! Wanneer de 400.000
liter zuurstof, die wij per etmaal inademen
een belangrijke hoeveelheid giftige gassen
bevat moet dit wel invloed op onze ge
zondheid hebben. De schadelijke invloed
blijkt dan ook uit hel feit, dat de bevol
king langs de slinkende Haagsche stads
grachten een hoogere slerfle heeft, dan in
andere stadsgedeelten. Zelfs bestaat dit
verschil in Utrecht, waar de verontreini
ging niet zoo sterk i»,
Gaat men nu grachten dichten, dan
brengt men in de eerste plaats ernstige
stroombolemriieringen. Deze veroorzaken
een mindere verdunning met versch wa
ter; de concentratie blijft dus zoo hoog, dat
de zelfreiniging niet kan plaats vinden. Dit
wordt in het kortelings in dit Blad gepubli
ceerd klimmende beloog van den Heer B.
F. Krantz nader uitgewerkt. In de tweede
plaats echter vermindert men het opper
vlak waarover het water met de zuurstof
in aanraking is, terwijl hel door het water
te verwerken vuil hetzelfde blijft. D e
stank van andere grach
ten zal i o des te erger
mate toenemen. Men doet dus
eenigszins als iemand, die gemorste etens
resten onder zijn kleed veegt en meent er
dan vanaf te zijn. Hij zal bedrogen uitko
men I
Kanalen met goed water zijn zeer
bevorderlijk voor de gezondheid: zie Rot
terdam en Gouda. Ze vangen het slof op,
dat anders in straten zou blijven rond-
waaien, en zou worden ingeademd. Ook in
dit opzicht zou men er dus bij het dempen
van grachten op achteruit gaan.
De lessen, die men in Frankrijk geleerd
heeft manen aan tot vooruitziendheid,
d w. z. niet dempen en tot het zoeken van
een oplossing in beter baggeren, vermijden
van drijvend vuil, en wat hel Levendaal
en dergelijke grachten betreft zou men zijn
toevlucht nemen lof een electrische bema
ling (die volstrekt niet duur hoeft te zijnl)
en eventueel tot het doorblazen van lucht.
Binnen eenige weken zal dit geheele
vraagstuk door de meest bevoegde mannen
in ons land worden opgenomen en er zal
een uitgebreid onderzoek van onze grach
ten plaats vinden. Laat men niet op den
uitslag van hun onderzoek vooruitloopen,
en laat men hun de gelegenheid geven ver
der te bouwen op de onderzoekingen van
Prof. Bakhuys Rozeboom, en van de H.IL
Krantz en P. Aug. Driessen.
Zou het niet mogelijk zijn werk le ver
schaffen door een grondige reinigingvan
den bodem van onze grachten Ook de zoo
nuttige en noodige verbetering van den
waterweg' Gouda Amsterdam zou heel wat
te doen geven..
i I (Wordt vervolgd),
