Demping van Levendaal en Mare.
No. 19391. LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 26 Mei. Tweeder Blad. Anno 1923.
FEESTEN
ii ii11nii i i i n— i ..I ii
ook omdat deze kwestie wel de aandacht
iVerdient in zoo hooge mate. Anders is uit
den aard der zaak niet te vergen op onze
tosten Ingezonden Stukken te verluchten
met teekeningen etc.
Dit stuk luidt dan:
Ingezonden Stnk.
Nu er den iaalsten tijd zooveel stemmen
opgaan tegen de door B. en W. van Leiden
voorgestelde demping van de Mare en voor
demping van het Levendaal, waarmede on
dergetekende van harte instemt, kan het
wellicht nog eenig nut hebben aan het door
de heeren Sijtsma, Eerdmans e. a. in den
Raad, en door velen in ingezonden stukken
ia het „Leidsch Dagblad" voorgestelde
denkbeeld dat demping van het Levendaal
allereerst dienst plaats te hebben, nog en
kele beschouwingen te wijden. Ieder burger
van Leiden, die beide grachten kent, zal
zeker moeten erkennen, dat met demping
van de Mare een belangrijk stuk slads-
schoon, en met demping van het Levendaal
e?n om haar onwelriekendheid meest ver
maarde gracht van Leiden, zou verdwijnen.
R^cds hierom moet men naar mijn beschei
den meenïng tegen demping van eerstge
noemde en voor de demping van laatstge
noemde gracht zijn.
Maar er is meer. waarom het algemeen
telang (en daar gaat het toch om) meer ge
laat zal zijn, bij demping van het Leven-
daal dan van de Mare. Immers waar het
b-vendaal een vrij aanzienlijke breedte
Ml, behalve bij de uitmonding in het
Rantsoen ,waar eventueel een paar stukjes
?rond door de gemeente zouden aangekocht
kunnen worden, zou bij demping ruim vol
doende breedte ontstaan om daarop een
dubbel tramspoor te leggen, waardoor de in
do Hoogewoerd gelegen trambaan geheel zou
kunnen verdwijnen.
Zooals destijds reeds in het „Leidsch Dag-
Jhd" is aangegeven, zal de eleclrische tram
LeidenVoorschoten—Den Haag, komende
vanaf de nieuwe brug over den Zoeterwoud-
a
(Van onzen Parijschen correspondent.)
Parijs, 15 Mei.
Mei en Juni zijn in de Parijseho „society"
drukste maanden van het seizoen. De
1 einigen die nog rijk zijn en de velen die het
Worden zijn, „ontvangen" hun vrienden en
«nnissen, en trachten elkander de oogen uit
sleten met luister en oorspronkelijkheid.
het goud-omvatte agenda-tje, dat elke
^ouw-van-de-wereld in haar tasch draagt,
"'wl achter eiken datum een naam gekrab-
al weken vooruit. Tea bij Dinges, re-
''•Plie bij Zus-en-Zoo, diner bij Weer-een-an-
•■r, sauterie bij Wie-is-'t-ook-weer. Ik be-
'aa5 de stakkers, die zoozeer in de bewe-
zijn, dat zij dit alles af te loopen heb-
l". Want.plus ca change, plus c'esl
démo chose! Of 't heet garden-party of
."'dansant, soirée of matinée, poker of
"dse, 't is allemaal mei één sop overgoten,
'3 het eenige wat verandert is de japon,
■elke uw vrouw heeft aan te doen, want.
eJ'r men telkens weer dezelfde menschen
■ntmoet, kan men toch niet telkens weer met
z.ltde toilet verschijnen. Wij, heeren der
JWiE' zijn in dit opzicht bevoorrechtwij
1 n °ns slechts 'in het harnas van liet
'ren overhemd te wringen, en kunnen
:i achtereen met dezelfde rok en denzelf-
brug, hij demping van het Levendaal dan
absoluut onnoodig is.
Het valt zeer zeker te betreuren, dat bij
indienen van het tramproject van de elec-
trische tram ,toen niet reeds door de ge
meente deze zaak is aangevat. Doch ge
dachtig aan liet spreekwoord „Beter ten
halve gekeerd dan ten heele gedwaald", zou
ik B. en W. op het hart wenschen te drukken,
kom er thans nog mede, want door demping
van het Levendaal zat men verkrijgen:
lo. Het thans voor geen mensch, zelfs
nog voor geen dier (tenzij rallen) bewoon
baar Levendaal, zal dan wel te bewonen
zijn en door eenige aanplanling van hoornen
en heesters, wellicht nog als zoovele vroe
gere grachtjes, eenige aantrekkelijkheid
krijgen; waardoor reeds de honderden langs
die gracht wonende menschen gebaat zui
len zijn;
2o. De door de aanwezigheid van de slads-
Irambaan over de Hoogewoerd, thans niet
zonder levensgevaar te passoeren straat, zal
na omlegging over het Levendaal dan weer
voor het algemeen verkeer bruikbaar zijn;
3o. Parallel aan de thans bestaande Hoo
gewoerd zou over het gedempte Levendaal
een breedere verkeersweg ontslaan;
io. Zou aan honderden werkloozen hier
een nuttige en zeer productieve arbeid ver
schaft kunnen worden.
Leiden, 17 Mei 1923. O. KOETS.
den hoed volstaanEn toch wordt het
zelfs voor ons al spoedig een corvee-tje.
Tusschen de eentonige, fanlaisielooze reeks
„avondjes" dezer laatste weken hebben wij
twee manifeslaties gehad, welke mijlen ver
hoven dit alles uitsteken. De eene in de
nieuwe woning van den schilder Kees van
Dongen, waar de „vernissage" plaats had
eener verzameling schilderijen, welke hij de
zen winter te Cannes gemaakt had. De
ander op het landgoed van den grootvorst
Boris, te Bellevue, die een gccoslumeerd feest
gal van een zeldzame weelde en wat nog
meer zegt een tooverachtige bekoring.
Twee avonden, wijd uiteenloopend van op
vatting en karakter, en toch in een adem te
noemen daar beide dezelfde onvergetelijke
indrukken in ons hebben achtergelaten van
schoonheid en weinig banale emotie.
Van Dongen is een Zondagskind. Hij is een
van die weinige waarachtige kunstenaars,
die reeds geëerd werden bij hun leven.
Meestal gaat het omgekeerd: groote artisten,
wier nalatenschap de musea en de officieele
kunsthandel elkander zullen betwisten, heb
ben meer schuldeischers dan koopers; ta-
lentlooze, leeghoofdige smaak-bedervers en
domheidsvleiers maken fortuin. Een gewel
dig teekenaar als Steinlen leeft in armoede
en zelfs een bewonderenswaardig schilder
als Matisse, die zich toch „gearriveerd" mag
achten, kan voor zijn werken nauwelijks een
Wij zouden nog het volgende willen loe-
voegen
Samenvoeging Mare en Levendaal.
Demping van Mare en Levendaal zouden
we als gescheiden onderwerpen willen zien
behandelen, daar zij niets met elkaar ge
meen hebben. Laat men het eene behande
len, los van het andere dan alleen kan men
o.i. kornen tot een voor beide punlen bevre
digende oplossing.
Slechts één noodzakelijkheid kan er zijn
tot samenvoeging de finaniieele kwestie.
Wanneer het uitvoeren van beide werken
uit finantieel oogpunt niet mogelijk is, zoo
dat er notens volens om deze reden een
keuze moet worden gedaan, ja, dan moet
men beide echter wel verbinden. De dem
ping van de Mare van Stille Rijn lot Oude
Vest is globaal begroot op een ton, de dem
ping van het Levendaal loopt, ruw geschat,
tegen de 31/1 ton. M oet er gekozen worden,
dan geven ook wij verre de voorkéur aan
demping van het Levendaal, waarmede iets
goeds bereikt wordt in velerlei opzicht, bo
ven demping van de Mare, waarvan ons het
nut erg problematiek lijkt, vooral, zooals B.
en W. voorstelden, waarover straks nog
nader het een en ander. Dan moet de ton
van de Mare benut voor demping van het
Levendaal, al zou daar dan nog 2ton aan
toe moeten worden gevoegd. De groote be
langen voor Leiden daaraan verbonden, zijn
dat o.i. meer dan waard.
paar honderd francs bedingen.Van Don
gen heeft het geluk begrepen en gewaardeerd
te worden niet alleen door kenners, doch
door een groot deel van het beschaafde pu
bliek. Zijn kunst spreekt aan, en haar sterk
persoonlijk cachet is erop berekend te boeien
en te charmeeren. Hij was immer een uiterst
dankbaar object, en hij behoefde slechts met
een vinger te wenken naar het snobisme, of
dit maakte zich stormenderhand van hem
meester. Het werd oen mode meer dan een
mode: een rage door Van Dongen te wor
den geportretteerd.
Zoo kent hij reeds op belrekkelijk jeugdi
gen leeftijd een artistiek en materieel succes
als maar weinige oprechte kunstenaars heb
ben mogen bereiken tijdens hun leven. Zijn
nieuwe woning, waar hij zijn jongste werken
exposeert, is een ruim en zeer fraai palei3,
en vrijwel alles wat een naam van klank
heeft in Parijs ontmoette men er den avond
van den vernissage. Harmonieus kleurden de
prachtigste toiletten in de omgeving, getui
gend van zooveel schoonheidszin. Het heele
huis stond voor de bezoekers open. En ter
wijl beneden, in een immense exposilie-zaal,
een dertigtal schilderijen uit Cannes den blik
bekoorden door haar diepte van stemming
en fijne tonaliteit, verdrong men zich, bo
ven, in het atelier, voor de nog niet geheel
voltooide werken en enkele oudere doeken,
of neusde nieuwsgierig rond in een eetzaal.
bewoners van het Levendaal zelf. maar ook
voor die verder in den omtrek, dat die wan
toestand verdwijnt.
Maar van nog veel grooter belang is van
de demping het verkrijgen van een nieuwen,
brecden verkeersweg, parallel aan de Hoo
gewoerd, die zoodoende ontlast worden kan.
Hoezeer dit noodig is, begrijpt zelfs ieder
vreemdeling, die maar een kwartier aan de
Hoogewoerd zijn oogen den kost geeft, 't Is
eenvoudig een soort mirakel, dat daar niet
meer ongelukken gebeuren, gelet op de si
tuatie. Door die, vooral in aansluiting aan
de Breestraat, nauwe straat gaal behalve de
stadstram het toenemend verkeer men
denke aan de als paddenstoelen uit den
grond rijzende autobusdiensten, aan het
steeds groeiend aantal vrachtauto's, die te
vens in omvang uitzetten etc. van een
groolen verkeers- en doorgangsweg, den weg
haar de in bloei toenemende Rijnstreek.
Demping is onvermijdelijk en hoe eerder het
gebeurt, des te beter. Daarom zeggen wij
do it now I
Het spreekt van zelf, gelijk de lieer Koels
reeds deed uitkomen, dat men met demping
van het Levendaal alleen er niet is. Welis
waar krijgt men een goeden toegangsweg
vanuit de Breestraat, doordat de eleclrische
naar Den Haag daarlangs zal gaan, maar
aan den anderen kant zal een weg ge
maakt moeten worden naar de Plantage,
(door amoveciirig van 't huis Plantage no. 9)
en door het Plantsoen, benevens yerbree-
een boudoir, een slaapkamer, door den lieer
des huizes gedecoreerd met zeldzame pracht,
smaak en verfijning.
Een week later waren wij, een verrukke-
lijken, zachten zomeravond, te Bellevue, in
het park van het landgoed waar grootvorst
Boris, neef van den Czaar, een gecostumeerd
avondfeest aanbood aan een paar duizend
genoodigden. Tot het aanbreken van den
nieuwen dag dwaalden de paren door de als
eindelooze tuinen, die met Venetiaansche
lantarens waren versierd.
Eigenlijk was het niet wat men noemt een
„Parijsch" feest. Zeer beperkt was het aan
tal Parijzenaars, dat men er ontmoette. Maar
alles was er wat de stad bevat aan Russi-
schen adel en uilheemsche aristocratie.
Er waren een groot aantal schitterende
vermommingen, even rijk als oorspronkelijk.
Kapoerthala's, zwaar van edelsteenen en pa
rolen, in hun Hindoesche costuums, officie
ren van het Eerste Keizerrijk in nauw-slui-
tende uniformen, natuurlijk vele Pierrots en
Colombines, een Chariot, eenige Chineezen,
Roger Gaillard, van de Comedie Frangaise,
als jonge, bloemen-gekroonde Romein, trok
aller blikken. De bekende schrijver Abel Her
mant droeg liet zwart-zijden hemd der fas
cisten, elegant gedecolleteerd,
Het buffet was pantagrueliek. Tot twee
maal toe moest men de zaal doen ontrui
men, om de voorraden te hernieuwen, die
De verkeersregeling.""^
Als van zelf dringen zich, wanneer het
groole besluit mocht worden genomen, drie
mogelijkheden ten aanzien van de regeling
van het verkeer naar voren.
lo. de tram blijft geheel over de Hooge*
woerd, liet verkeer gaat over het Levendaal 3
2o. de tram wordt geheel over het Leven*
daal geleid, het verkeer gaat over de Hop*
gewoerd
3o. tram en verkeer gaan in de eene rich*
ting, b.v. vanuit de Brccslraat, langs het
Levendaal in andere richting, dus vanaf dp
Utrechlsche brug, langs de Hoogewoerd. Het
rechts-houden wordl zoo bevorderd. Voor,
zoover rijtuigen etc. natuurlijk niet op Hoo*
gewoerd of Levendaal zelf moeten zijn.
De heer Koets pleit voor hot tweede, wij
geven verre de voorkeur aan het derde, dat,
vergissen wij ons niet, destijds al in de be*
doeling lag, en wel om de volgende redenens
Botsingen zijn dan vrijwel uitgesloten
waar in hoofdzaak het verkeer toch in één'
richting zal gaan.
De belangen van den winkelstand etc. aan;
heide wegen zullen zoo het meest zijn ge
diend en daarmede moet toch ook te radp
worden gegaan
Moge een goede geest vaardig worden over
B. en W. en over den raad!
En temeer, we wezen er reeds op, waar he!
belang van
demping der Mare
ons klein lijkt in verhouding. B. en W. stel*
len voor immers demping van Stille Rijn to.t
waren uitgeput. En toch wisten alleen maar
de ingewijden de wodka-Ilesch te vinden.
De jeugdige grootvorstin, blond en aller
liefst, in een robe van mousseline de soie
second empire, was overal Iegelijk, op de
meest tactvolle manier trachtend de namen
barer gasten te weten te komen, om hen aan
elkander voor te stellen.
De grootvorst, die alleen aan het plastron
zijner rok een katen jabot had toegevoegd,
regelde persoonlijk do farandoles. Als was
het opzettelijk: twee keer ging het electriscli
licht uit en werden de salons in het duister
gehuld, hetgeen trouwens nocli den dans on
derbrak noch de flirt. Wellevend werd er ge
waarschuwd legen dat het licht weer aan
ging.
Om 3 uur in den morgen was er even een
kleine schrik: een dame had haar rijk met
juweelen bezet armband-horloge verloren.
Iedereen werd verzocht mee te helpen zoe
ken. En tot ieders verbazing werd het klei
nood teruggevonden.
De nacht eindigde bij de weemoedige,
heimwee-zieke liederen der zangers van dp
Wolga, wier koor de jasz-band deed vergeten.
Zoo weet men nog nu en dan in Parijs be*
boorlijk feest te vieren.
LEOFAUST.jl
y Inleiding.
Toen B. en W. in de raadszitting van 30
jpril j.l. het voorstel deden in principe le
besluiten tot demping van de Mare, kwamen
uil den raad stemmen, die veel liever zagen
ifdempt het Levendaal als veel noodiger en
iewc-nschte.-. Dit werd neergelegd in een mo
tie, die naar B. en W. ging om praeadvies,
lenviji het besluit tot demping van de Mare
in principe werd aanvaard. Genoemde motie
js door ons direct gesteund in ons raadsovcr-
[icht van 2 Mei j.l. en daarop volgde oen
poole actie van Levcndaalbewoners elc. Het
sas ons plan toen reeds bij lijd en wijle nog
iels le zeggen in deze materie, doch we heb
ben dat uitgesteld niet het oog op de raads-
rerkiezing, die wachtte. Alles wordt tegen
woordig uitgebuit ten politieken nutte en wij
jouden niet gaarne aanleiding hebben ge
loven tot eenige politieke allure in een mate
rie, die met de politiek toch zeker wel niets
Kineen heeft en mag hebben.
In deze waeht-periode bereikte ons het In
gezonden Stuk dat wij hieronder eerst zullen
laten volgen, toegelicht door een duidelijke
situatieschets, die wij, dat zal men begrijpen,
alleen lieten vervaardigen, omdat wij zelf
pog iels wilden zeggen, dat eenigszins in de
langegeven richting van het stuk ging, en
sche Singel, volgende dc Zijdgracht, bij de
Barbarosasteeg (Barbarasleeg) het Leven
daal kruisende met een LO Meter breede
brug! aan de beslaande stadstram aan de
Hoogewoerdsbrug aansluiten. Bij uilvoering
van bovenbedoeld plan, (zie do schelsteeke-
ning) zou de stadstram vanaf de Hooge
woerdsbrug een klein gedeelte van de nu in
aanleg zijnde Iram kunnen volgen lot aan
den hoek van de Barbarosasteeg en Leven
daal, vandaar volgende het Levendaal en
aansluitende even voor de Utrechlsche brug
aan de bestaande lijn. Een klein stukje van
het Plantsoen zou dan opgeofferd moeten
worden.
Waar nu naar ik uit het betreffende
Raadsverslag meen opgemerkt te mogen
hebben. B. en W. de demping van het Le
vendaal nog niet geheel onuitvoerbaar heb
ben geacht ,doch spoedig praeadvies zullen
uitbrengen, daar komt het mij voor, dat,
bijaldien men werkelijk nog tot uitvoering
van dit zoo hoogst nuttig werk zou wenschen
over le gaan, de gemeente zonder tijdverlies
met do Directie van do Iram in overleg
dient te treden, om de nu reeds in uitvoe
ring zijnde nieuwe brug over het Levendaal,
die meer dan I 20.000 zal kosten!, onver
wijld te doen onderbreken, aangezien deze
Demping Levendaal.
Zooals bekend, is dit geen nieuw gezichts
punt, maar al een zeer oud. We achten het
evenwel onnoodig de geschiedenis nog eens
na te pluizen, liever de zaken nemend, zoo
als ze nu zijn.
Op zich zelf genomen, gclooven we niet,
dat er principieel verzet bestaat tegen dem
ping van de wat we zouden willen noemen,
stinksloot, die het Levendaal is. De wen-
schelijkheid is, dunkt ons, wel algemeen
goed geworden, zoo langzamerhand. De ii-
nantieele zijde heeft echter voor spelbreker
gefungeerd tot dusverre, maar nu moet, waar
toch belangrijke sommen besteed zullen
worden aan productieve werkverschaffing,
deze knoop maar eens worden doorgehakt
dit keer, waar demping van het Leven
daal toch wel in de eerste plaats is een pro
ductieve werkverschaffing, waarvoor het
nageslacht ons zeer, zeer dankbaar zal zijn
en desnoods ook nog wel zijn aandeel aan
zal willen bijdragen.
In de eerste plaats verdwijnt dan uit onze
goede Sleutelstad de grootste mesthoop. De
toestand is er niet le harden, zonder over
drijving gesproken. Het is een vuilnisbelt
van je welste, die nog geregeld in omvang
toeneemt. Onnoodig te zeggen, welk een
zegen op hygiënisch gebied het is voor de
ding van de Utrechlsche brug, wil men niet,
dat men eerst als hel ware den nauwen hals
van een flesch moet passeeren. Maar daarop
is door B. en W. reeds bij de korlc bespre
king van het dcmpingsplan in Gemeenlestuk
130 gerekend en in de kosten van 3ton
is al dit werk begrepen.
Zeer terecht merkt dc heer Koels op, dat
bij uilvoering de aanleg van de brug voor
de electrische naar Den Haag over het Le
vendaal (naar de Zijdgrachl) vcrgcefsche
kosten vergt, 't Is een zeer ernstige reden te
meer voor spoed. Met de aannemer zou
men is nog pas begonnen, in ieder geval nog
lang niet klaar, op geen stukken na nog
wel een regeling zijn te treffen Ier schade
loosstelling. Zoo het stuk Levendaal tol aan
de Sleenschuur niet gedempt zou worden
het is nog liet beste gedeelte I zou de
brug aan een zijde behouden kunnen blijven
maar dat lijkt ons toch minder gcwenscht,
half werk als het zou zijn. Dat stuk werd
dan misschien een soort moeras.
Met de N. Z. II. Tramweg-Maatschappij,
die uit den aard der zaak groot belang heeft
bij de regeling van het vraagstuk, hebben B.
en W. zich reeds in verbinding gesteld. Een
aandeel in de kosten zal het haar wel waard
zijn. Door het stijgen der waarde der huizen
aan Levendaal en Hoogewoerd, vooral van
eerstgenoemde, zal ook nog wel wat terug
vloeien in de gemeentekas.
Vest. Zoo zal men krijgen een breeda
tusschen nauwe gedeelten, waaraan
niets te veranderen is, daar noch Aalmarkt
(de Rijn) noch Nieuwe Mare voor demping
in aanmerking kunnen komen. Trouwens,
een groole verkeersweg at kan het er
soms vrij druk zijn wordt daar niet zoo
zeer geëischt, althans niet voor transito-ver
keer. De waarde van een goede verbinding
voor het verkeer tusschen Hoogstraat en
Haarlemmerstraat willen we niet heelemaal
wegcijferen, maar of die is geprojecteerd dooi;
B. en W. weten we niet. Er blijkt in ieder ge
val niets van uit hetgeen B. en W. er reeds
van meedeelden. Noodig zou daarvoor dan
zijn een verdere overwelging van een stuk
Oude Rijn, gelijk nu reeds voor den ingang
van de Donkersteeg.
't Is waar, dat bij niel-demping verbree
ding der smalle St. Nikolaasbrug, tegenover
de Brandewijnsteeg noodig zal zijn de
brug ligt ook niet eens recht tegenover deze
verbrccde straat maar dat is o. i. heel wat
minder bezwaarlijk.
En nu heben we nog niel gewezen op de
bezwaren tegen deze demping te berde ge
bracht van waterverkeer-gebruikers en
schoonheidsmenschen, die hierin ook nog
een woordje meespreken, een woordje, dat
wij al heel gering zouden achten, zoo
er groote verkeerskwesties op het spel ston
den, waarvan wij echter nog niet overtuigd
zijn. En dit niet aannemend, heelt hun
woordje wel degelijk beteekenis, groote be-
teckenis zelfs, waarop ernstig gelet zal die
nen te worden.
Principieel slaan wc er echler niet legen
en wil men beide, goed, maar zoo een van
beide dempingsplannen moet sneuvelen, laat
liet dan dal der Mare zijn en niet dat van
het Levendaal.
-B-
