De Watergeuzen nemen Den Briel. Magazijn „WILHELBIINA" Haarlemmerstr. 162, Leiden Pao, 19042. LEIDSCH DAGBLAD Vrijdag 31 Maart. Derde Blad. Anno 1922 UIT DE RIJNSTREEK. KUNST EN LETTEREN. VARIA. racM-Sorteering VITRAGES in alle breedten en kwaliteiten, in prijzen vanaf 29, 32£, 39, 44, 49, 54 cent, enz. Afdeeling Karpetteil. Z I R£ ONZE ETALAGES^! ZIE ONZE ETALAGES! (Nacku'k verboden). 1 APBIL 1572. ,,ln DAam van Oranje Doo open de poolt I Do Watergeus ligt voor Don Briel I" Zoo zongen we in onze kinderjaren en in Heao dagen zullen de straten van de oude vaste Den Briel wedorom weerklinken van d. tonen van dit bekende nationale lied. Mor gen zal iD die stad op luisterrijke wijze her dacht worden, hoe 350 jaren geleden de in neming van Don B.iel door de Watergeuzen werd het begin van de Noord-Nodorlandsche [vrijheid en onafhankelijkheid. Die tijden waren donker voor ons volk. Alva was van plan krachtige maatregelen te ne men om den lOdcn penning met geweld in te voeren en de door hem aangevuurde bisschop pelijke inquisitie onder leiding van den be vochten inquisiteur Titelman g.ng voort met tal van personen wegens ketterij te TCr°t>.r deelen cn tc verbranden. De ontevredenheid werd steeds greolerdB burgers kwamen openlijk in verzet tegen de gehate heffing vr.n 10 pCt. bij veikocnp van adüc handelswa ren, en namen het natuurlijke, maar wanho pige middel te haatzij sloten eenvoudig "kun zaken. Overal ontstonden werkloosheid en armoede; dc hoofdstad Brussel leek wel een plaats, waar de pest hcersolite. Hier wa ren zelfs de diagclijksche benoodi-gdlheden, als ibrood, vlcosch en bier. niet meer te verkrij gen. Ailva was woedend hierover cn besloot, om een afschrikwekkend voorbeeld te stellen, floor achttien van do voornaamste winkeliers van Brussel in do deunen hunner winkels zoo (gauw mogelijk en zonder vorm van proces op to hangen. De scherprechter kreeg daarom bevel achttien stevige stroppen en een gelijk aantal ladders van twaalf voet lang in ge reedheid te brengen. Doo<r deze onverwachte executie hoopte de landvoogd don volgenden Üag aan de burgers van Brussel duidelijk te maken, dat er bij voortdurend verzet voor ïedens deuar recht zou worden gedaan. Maar van do uitvoering is niets gekomen, want nog tteuselfden avond, kwam te Brussel het be richt, dat Den Briel was ingenomen door de Watergeuzen. Dit feit vond de Hertog ernstig genoog, om d© voorgenomen strafoefening van Brussels burgerij voorloopig uit to ptellen. Wat was or gebeurd De Watergeuzen waren een troep woeste <ci wreede mannen, die van zeeroof moesten leven. Het waren lieden van allerlei slag en stand ook vele edelen waren onder hen - - VKc voor het schrikbewind van Alva hadden moeten wijken. Velen hadden uit gehechtheid aan de leer van Calvijn een vrijibuitersbestaan op zee gezocht. Anderen hadden vroeger ge diend in het leger van Lódewijk van Nassau, dat na den slag bij Jemmingen in 1568 ver strooid was, of in het leger van Prins Wil lem, dat in hetzelfde jaar'over de Maas was getrokken en wegens geldgebrek ontbonden. Nu vormden zij een kleine zeemacht en had den van den Prins van Oranje lastbrieven, zg.n. kaperbrieven, gekregen, om alle sche pen, die voeren onder den vlag van don ko ning van Spanje, ter zee te bestoken, terwijl Alva niet beschikte over een marine tot af weer. Telkens deden zij echter ook landingen aan de Noord-Noderlandsche kust en kerken, abdijen, kasteden en boerenplaatsen hadden dikwijls van hen erg te lijden. De Prins had uitvoerige instructies gege ven betreffende de orde en krijgstucht, die men op de vloot in acht te nemen had. Ook moest op elk schip een predikant zijn om Gods Woord te verkondigen, gebeden tc doen er. de soldaten met de schippers „in Christe lijke zedigheid" te houden maar dat hielp niet veel, want het bleef een ruw volkje, be zield door de zuehx naar wraak en roof. Toch bekleedde bij deze kapers, behalve de strijd Voor eigen levensonderhoud, do kamp voor hun geloof en tegen vreemde overheersöhing een voorname plaats. Hit hun „houten pom- pen", zooals de Spanjaarden minachtend het Calvinistisch geschut, uit Roomsclie kerk klokkon gegoten, noemdeD, „zou eerlang het saluutschot der Noord-NodcrLandsche onaf hankelijkheid klinken". De eerste door den Prins aangestelde ad miraal der Watergeuzen was geweest de Zuid.-Noderland.scke edelman Dolhain. een dronkaard en woesteling, opgevolgd door den Heer van Lumbres, die als onderbevelhebbers had Lancelot van Bredorode cn Willem van Lumey, Graaf van der Marck, een woest, bloeddorstig, losbandig edelman, die naar oud-Bataafsch gebruik hoofdhaar en baard ongeschoren liet, totdat de dood van zijn bloedverwant, den graaf van Egmonid, ge wroken zou zijn. Deze heeren hadden hij hun aanstelling dc opdlracnt gekregen er voor te zorgen, dat een deel van de opbrengst der kaapvaart ge stort werd in de oorlogskas van den Prins, die alle mogelijke moeite deed een leger 05 de been te brengen, om daarmede in het voor jaar van 1572 een inval in de Nederlanden to deen. Helaas gingen de voordeelen, die zij behaalden, grootendeels in de zakken der piraten zei ven over, al vloeide dan na de benoeming van Lumbres wel iets meer, maar toch zeeT weinig, in 's Prinsen kas. De Wa tergeuzen vonden gewoonlijk in Engeland, de Eransche haven La RocJhelle en de- Oost- Eriesohe havens schuilplaatsen en gelegen heid tot verkoop van het geroofde goed. In MaaTt 1572 lag Luimey, die nu tot ad miraal venhoven was, met zijn vloot van 24 of 25.schepen op de zuidkust van Engeland, waar zij zich, in verband met dc groote plan nen van den Prins en Graaf Lodcwijk van Nassau, hadden verzameld. De onderhandelin gen tussohen Alva en dc Engelschc Koningin, Elisabeth, die geen oorlog met. Spanje wilde, leidden er toe, dat aan Lumey het bevel werd ge-geven de Engelschc kust-onmiddellijk te verlaten. Bovendien werd door Elisabeth aan al haar onderdanen verboden, de Watergeu zen vóór hun vertrek vaan vlcesch, brood of bier te voorzien. Door dc stipte nakoming van ddt verbod was een verder verblijf aldaar hun onmogelijk. Zoo staken zij in de laatste dagen van Maart van Dover in zee, onder hevel van Lumey, den vicc-admiraal, den Groninger edelman Bartfliold Entens van Mentheda, be nevens Jonker Willem van Bloys van Tres- leng, JonkeT Jacob Cabeliau, Nicolaas Rui- chaver, Roobol, Oom Heckling, Marinus Brand ©u andere min of meer beruchte kapiteins. Daar zij bijna uitgehongerd waren, verlang den deze avonturiers natuurlijk zich van le vensmiddelen te voorzien. Zij besloten een aanval te doen op het Vlie of een of andere havenstad in Noord-Hol land, bijv. Enkhuizen, maar tegenwind bracht hen den lsfcen April voor den mond van de Maa^ Op den middag versohenen zij plotseling tuss-chen Den Briel en Maassluis, tot groote verbazing der inwoners van beid© plaatsen. Het aantal vaartuigen scheen te groot voor een verzameling koopvaarders en ook hadden zij niets van Spaansche schepen. De Brielsehe veerman Koppelsfeoek bracht juist een paar kooplieden van Maassluis naar Den Briel over en sprak als zijn vermoeden uit, dat het de Watergeuzen waren. Na de kooplieden aan wal gezet te hebben, roeit hij naar de vloot, om te weten te komen met welke bedoeling deze daar gekomen was. Hot eerste schip, dat hij bereikte, stond onder bevel van Birds van Treslong, die in Den Briel goed bekend was, want zijn vader was daar Baljuw geweest. Deze herkende Koppelsbcok dadelijk on bracht hem aan boord bij Lumey, wicn liij dc verze kering gaf, dat dit juist de man was, om hun plan te bevorderen, want het was beslist noodzakelijk eon landing te beproeven, daar men aan alilc levensbehoeften gebrek had. Treslong haalde daarom Lumey over, door middel van Koppelstock, een boodschap naar Don Briel tc zenden en de stad o-p to eischcn. Hij gaf den veerman zijn zegelring mco bij wijze van geloofsbrief. Onmiddellijk roeide de veerman naar dc 6tad terug en spoedde zich naar-het sta dhuis, waar de vroedschap reeds bijeengekomen was. Hij bracht hun den eiseh van Lumey en Tres long over en hun verzoek om twee gemachtig den te zenden, ten einde met de Watergeuzen te onderhandelen. Verder verzekerde hij hun, dat de stad niets kwaads van hen te duchten had, want het ©enige doel der Watergeuzen was, het land van den lOden penning te ver lossen en tegen de dwingelandij van Alva en do Spanjaarden te beschermen. Toen hem hierop werd gevraagd, hoe sterk de bemanning van de vloot was, antwoordde hij, dat hij het aantal wel op 5000 schatte. Dit was natuurlijk zeer overdreven, want er waren er niet meer dan 250. doch het maakte zoo'n indruk op de magistraten, dat deze be sloten geen tegenstand te bieden, mnar met de Geuzen te gaan onderhandelen. .Nog heel wat moeite_kostte het twee afge vaardigden te vinden maar eindelijk waren er tcch twee bereid naar de vloot toe te gaan. Lumey en Treslong ggven hun de verzekering dat de burgerij "geen overlast zou worden aan gedaan en de stad niet zou worden geplun derd, mits deze zich oogenblikkelijk aan Alva's heerschappij onttrok. Aan de Btads- regeering werd twee uur tijd gegeven, om te beslissen, of zij al dan niet de stad wilde overgeven en het gezag erkennen van Van der Marck, als Admiraal van den Prins van Oranje. De vroede vaderen gebruikten die twee uur om te vluchten, hierin gevolgd door het gTootste deel van de burgerij. Toen de Watergeuzen na afloop van den bepaalden tijd voor de wallen van de stad verschenen, zagen zij slechts enkele mensehen uit de la gere volksklasse, 'maar er kw.urn geen bericht van de regeering. Dc heele- strijdmacht der Geuzen werd nu in twee afdeelingen gesplitst, waarvan de eene onder Treslong de Zuidpoort aanviel en de andere onder bevel van den Admiraal op de Noordpoort aanrukte. Na korten strijd ge lukte het .Treslong in de stad te komen, juist op het oogenblik, dat de Rentmeester der stad van plan was er van. door te gaan, die nu natuurlijk gevangengenomen werd. Lumey liet-zijn volk takken,, stroo-en pek bijeenbren gen en daarmee de Noordpoort in brand ste- ken, waarna deze, half verbrand, met een ouden mast epengeram meid werd. Tegen zons ondergang waren de Geuzen in het middén van de stad cn -hiermee was hun ceTste groote wapenfeit volbracht. J>c schrik; veroorzaakt door de plotselinge verschijning van de Gcuzenvloot, was zóó groot geweest, dat er misschien geen 50 bur- gers in de stad waren achtergebleven. Alle anderen waren gevlucht, zooveel mogelijk j van hun bezittingen meenemende. Aan nie- J mand der burgerij werd echter ecnige over last aangedaan, maar de overwinnaars ko-n- den niet nalaten de kerken cn kloosters te plunderen en een aantal monniken en pries ters, die geen kans gezien hadden zich uit de voeten te maken, in de gevangenis te werpen en een paar dagen later op de afschuwelijkste wijze ter dood te brengen. Hierna wilden de Geuzen met don buit op hun schepen weer wegwaren, toen Lumey op aandrang van Tres long beslaat, de bemachtigde stelling te be houden en imet. de zijnen in Den Briel te- blijven, om die stad voor den Prir.s, zijn last gever, te bewaren. Wij hebben reeds gezien welken indruk deze gebeurtenis op Alva maakte. Onmiddel lijk gaf hij last aan Bossu, dan stadhouder van Holland, de door de Geuzen bezette stad tc heroveren. Dit gelukte echter niet, want le Spaansclio troepen werden door Lumey 1 afgeslagen, en toen de sluizen waren openge- zet cn het zeewater het eiland Voorne bin- I nendrong, moesten Bossu on do zijnen maken, dat zij weg kwamen, wilden zij riet ver- j I drinken. j Do meeste gevluchte burgers keerden nu naar de stad terug en deden den eed; van hulde aan den Prins van Oranje als sfcadhou- der van den Koning. Deze en ook Lódewijk J van Nassau waren aanvankelijk weinig ingc- nemen met de verrassing van Den Briel, om- j dat zij die ontijdig vonden, maar legden er zich bij neer en maakten zich intussahen ge- J. reed om ook van hun zijde tc beginnen. Deze daad der Watergeuzen werd van I groote zedelijke bcteekenis, want zij gaf moed en vertrouwen ia een betere toekomst. De eeno stad na de andere in Noord-Nederland stond op, verjoeg de Spaansche rcgcoringen en bracht bestuurders aan "t bewind, die op de hand der Geuzen waren. Het eerst had Vlissingen het voorbeeld van Den Briel gevolgd en de Watergeuzen hiel den nu Maas- en Soheldemond bezet. Ziehier de feiten, de omstandigheden, waar onder deze hebben plaats gehad, en de ge volgen, dus de beteekenis, die zij hadden Waarom zullen wij nu nog na drie en een halve eeuw dit alles hordenken Het antwoord op deze vraag is reeds aan den aanvang gegeven de inneming van Den Briel door de Watergeuzen werd het begin van de Noord-Nedcrlan&sche vrijheid en onaf hankelijkheid. Daarvoor moeten wij als na zaten van dat ruwe, maar kloeke volk, hun dankbaar blijven, en nationale herinnerings- dagen kunnen hiertoe veel bijdragen. Wat al bijna vergeten was, komt ons dan weer voor den geest en hetgeen wij niet meer de moeite waard vonden om aan te denken, daarvan wordt de belangrijkheid ons weer duidelijker. Na jarenlange worsteling tegen den Spaan- schen dwingeland waren vrijheid en onafhan kelijkheid de ideëele prijzen der overwinning. Deze hebben ons volk groot gemaakt, daaT- van is de voor ons op elk gebied zoo roem rijke 17de eeuw het beste bewijs. De tijden, dat wij, Nederlanders, in veel den toon aangaven in Europa, zijn reeds lang vervlagen, en sedert hebben andere vol ken ons overvleugeld. Maar wij zijn er nog al3 een vrije en onafhankelijke natie en er is geneoeg, waarin wij als klein volk groor kunnen zijn en zelfs vooraan staan. Met meer energie dan tegenwoordig de groote massa toont, zullen wij ons echter hebben in tc spannen, ieder op zjjn terrein. Wij hebben van die oude Watergeuzen niet over te nemen hun ruwheid en wreedheid, maar in betoon van energie kunnen wij van hen ongetwijfeld nog veel leeren. Moge dat de vrucht zijn van de herdenking van die simpele, maar kloeke Geuzendaad, do'e zulke belangrijke gevolgen had I Zutphen. J. Tj. WIELINGA. HAZERSWOUDE. Bij Kon. besluit van 28 Maart is de termijn, bedoeld bij art. 2 der wet van 15 Januari 1921, houdende ver klaring van het algemeen nut der onteige ning van eigendommen, noodig voor den bouw van arbeiderswoningen alhier met zes maanden verlengd. Het aantal inwoners op 1 Jan. 1922 bedraagt volgens do opgaven van het Cen traal Bureau 4260. De kiezerslijst 19221923 bevat de na men van 1893- kiezers voor de Tweede Ka mer der Sta ten-Generaal, 1870 voor die der Prov. Staten en 1820 voor den Ge meenteraad In de Ned. Herv. Kerk zullen de godsdienstoefeningen aanvangen des voor middags te 10 uur en 's avonds halfacht, en die in dc Gexef. Kerk voorm. 10 uur en 's avonds 7 uur (zomertijd). Alhier vergaderde de Anti-Rev. Pro- pagandaclub. De voorzitter, de heer IJ de Bruyn opent de vergadering met gebod en het lezen van een gedeelte uit Gods Woord. Do secretaris leest de notulen die onver anderd worden goedgekeurd. De heer P. Goedendorp geeft een wel uitgewerkte inleiding over het onderwijs. Vooral de geschiedenis van hot L. O. wordt uitvoerig behandeld. Aan de hand van uitspraken van deskundigen van aller lei richting zet epr. de A.-R. beginselen helder uiteen, er op wijzende dat nu do onderwijskwestie op politiek gebied is op gelost, de liefde voor het Chx. Onderwijs niet moet verflauwen, opdat het Chr. On derwijs in ons vaderland bloeie en tot rij ken zegen zij Ook hot Middelbaar en Hcoger Onder wijs passeeren de revue. Blijkbaar heeft die heer Goedendorp zich met zijn inleiding ten doel gesteld, de verlangens en begin selen der A.-R. partij inzake het geheele onderwijs uiteen te zetten Wij meenen dat dit doel volkomen is bereakt waartoe ook de bespreking na de inleiding zal hebben medegewerkt. Inzake heb millioenplan wordt besloten, dat eenige leden der club nogmaals bij de A.-R. ingezetenen van Hazerswoude zullen aankloppen om een na-gift. Er ontbreken nog bijna f 300 aan den aanslag van Hazers woude. Als bij bet offer van t vorig jaar nu nog een flinke nagift (bet behoeft nu geen offer te zijn) komt, dan is voor Ha zerswoude de millïoenkwestie opgelost en dat wil in onzen tijd wat zeggen. Hierna wordt de vergadering, die een aangenaam karakter droeg, door den beer G-aedendorp met dankzegging gesloten. ROELOFARENDSVEEN. Onder toeloop van honderden belangstellenden had gister morgen een noodlanding plaats van een vliegmachine, komende: uit het kamp Schip- holt, en welk vliegtuig op weg was na-ar Gil- z-crijen. In het vliegtuig waren gezeten do lste luitenant Van Hemert en een korporaaL Boven het Brasemer-mcer weigerde reeds en kele malen de motor. Gelukkig wist de luite nant na verschillende manoeuvres het zoo ver te brengen, dat hot vliegtuig kon landen op het weiland van den landbouwer Pcirca een afstand van 1 K.M. van het Meer. Van do inzittenden vernamen wij, dat het een ge luk was dat het vliegtuig bij het defect oen hoogte had van 800 Meter, anders waren er zekor persoonlijke ongelukken voorgevallen. De cylinder van de motor was door midden gebroken, zoodat opstijging niet moer moge lijk was. Dc vliegmachine werd op het land gedemonteerd en per auto weder naar Schip- holt teruggebracht om daarin dc werkplaat sen te worden hersteld. ZWAMMERDAM. Tot leden der Ouder- commissie voor de Openb. Lag. School no. 1 zijn gekozen: de dames v. DamScholten en v. (L Boschde Groot en de heeren P. v. <L Hoven, P. Gillebaar-t en D. Lodder. Tot hoofd aan de Nod.-Horv. School alhier is beouemd de heer A. Huisman, le onderwijzer aan de Chr. M. U. L. O.-school te Heerlen. Kerkelijk bericht. Rem. Geref. Gem. Zondagmorgen, te halfelf, ds. E. L. Nauta, van Leiden. Hindce-kiuist. Dinsdag 4 April a.s. z-al in het Leidsche Volkshuis een concert gegeven worden door twee Hindoe-zangers, Mabbub Khan en. MuscliTaf Khan uit Banoda. Deze beide zangers, broers van do hier te lande wel bekende Inayat Khan, gaven al concerten in verschillende andere steden van ons land Amsterdam, Den Haag, Haarlem, etc. Zij stammen uit een oude zangersfamilies en hebben zich beide hun heele leven op mu-ziek toegelegd, en ook in Europa gestu deerd. Zij begeleiden zich zelf op de Indische in strumenten Vina e-n Sitar, terwijl ook dig hand trom hij de begeleiding een groote rol spoelt. Hun programma bestaat uit klassieke Sans- krit-liedoTcn cn zangen in de verschillende landstalen. Een bescheiden held. Te Londen, zoo lezen wij in hot „Tijd schrift voor Geneeskunde", is een gouden medaille uitgereikt aan een main, die zich verdienstelijk heeft gemaakt door zich twaalf maal bloed te Laten aftappen ten behoeve van ziekenhuispatiëntenop deze wijze heeft hij 8 liter bloed afgestaan en 9 menschenleveins gered. Een Amerikaan- scho dame, ddo hierdoor het leven behield, sclionk aan het London Hospitaal 20,000 dollar. De man is ongeveer 30 jaar, ge trouwd cn vader van 2 kindierenhij geniet een goede gezondheid, maar is na elke bloedaftapping afgemat en bleek. Hij heeft nog nooit voor zijn mensohilievendhcj 1 een belooning willen aannemen. ROOT BELAH0 IS HET in de sen tijd van schoonmaken van onderstaand goede nota te nemen. fflU' levert U tegen deze beslist GOEDKOOPE PRIJZEN en PRIMA KWALITEIT. STUKGOEDEREN Zwaar w'. kafoen 2629 90 c-M. breed yecl katoen 237? 4 10/4 geel katoen voor 2-pers. lakens 59 Zwaar graslinnen voor 2-pers. lakens 69 Prima ongebleekt keper 2629 Wit Jeans, extra zwaar 29 IVIooi wü flanel 36 Oogjes /ii... i'uiers 29327* Theedoeken f"'?—16 x/s187a LINGERIES. Zeer mooi Dameshcrml 1.69 Pantalon, Fr. mode! met feston 1.49 Prima Nachthemden 2-79 Dames-Combinaties 3.29 Cassa Dames-tailles 8998 Tafellakens 69—89—1.24 Servetten, flinke maat 3639 Groote partij bandhanddoeken 327?3949 Bedspreien 2-pers2.98 GtMAAKTE GOEDEREN. Gr. maat manshemden 1-39 Extra zware vrouwenhemden 1.49 Keper Vrouwenbroeken 98 Mansbroeken (keper) 1-19 2-pers. zware lakens 1.98 Sloopen m. overslag 59—69 Graslinnen 2-pers. lakens 2.39 Reformschorten (reclame) 1.39 Kinderschorten, vanaf49 WERKMAB SGO ilDERSK. Moleskin werkbroeken 2-95 Manchester broeken, zware 4.95 Blauwe jassen, alle maten3.19 Blauwe broeken, dito 2.98 Schilderskielen, goede kw2.69 Dril boezeroens, gr. maat 1.59 Mans-sporthemden 1.89 Jongensbroeken m. lijfje 1.69 Groote partij sokken 29 'Zeer mooie Tapis beige karpet5.S5 Groote maat lapis beige karpet 8.95 De allergrootste, mooie patroons v 12.95 Bijpassende kleedjes 0.98 Zoo juist ontvangen: Pracht partij Tafelkleeden, waschecht, in alle nisten 1.391.69—2.19 Alle soorten bedtijken, vanaf 79 SchoorsteenzeiI, diverse patronen 217» Afdeeling Mat-en. Chinamat vanaf 39—4698—1.15 Zware afgepaste mat in alle kleuren 1.95 Cocosmatten 697998 Zware deurmatten 1-191.691.75

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1922 | | pagina 9