leidsc;
DAGBLAD.
Dinsdag 17 Januari 1922.
Oificieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS,
Het voornaamste nieuws
van heden.
PRIJS DEB ADVEHTENTIENJ
M CU. Por rejfl. Zatwdage 40 Ola. pec rcfd. B8
«^dabtmsomral hoi lag.'ijk '.agcre prijs.
Kleine a'lvertcntiëu Woensdag 50 Gis, ZaUris*
n cli. hij een maximum aantal woorden Tan SO.
Incasso volgens postrccliL Voor ovontusc-o op«®-
Biog van brieven 10 Cts. porto to betalen. Bowls-
UTjicmer 5 Cta.
Bureau HoordalniSspleln. Telefoonnummers voor Diractls en Administratie 175, Redactie 1507.
PBWS DEZER COURANTl
Voor Leiêea Bk S mad. f 3.13, p. treaï w?
Eui'.sa teilen, waai agenten gcTostigd dja,
por woet —mi. g.©Tl
Fraaoo Dar pool 35 portokosten.
Nummer 18979.
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen
EERSTE BLAD.
ÖEMEEÜTELIJKE VISCHYERKOOP.
Dc burgemeester tan Leiden brengt ter
tennis van do iugezotenen dat morgen,
Woensdag, nan dc Gemeentelijke Viscli-
wiuktls, Vischmarkt eu Stadshulpti erf, ver
krijgbaar is SCHELVISOH a 0.18,
GROOTE RCHELVISCH a 0.82, SCHOL
'b 10.40. KABEUAUfr a £0/16, TARBOT
I a f 0.54, en TONG a f 0.7S per pond
Leiden, 17 Januari 1922.
N. C. DE GIJSELAAR. B urge®] ces te r.
«Burgcmeestcr eu Wethouders vau Leiden,
Gelet op de artt. 12 en 37 der Drankwet;
Brengen ter algemeen© kennis, dat door
,!G. HASSELBACH—Wed. F. J. FEENSTRA
ten verzoekschrift is ingediend om verlof
Toor den verkoop van aleoholhoudenden
«aderen dan sterken drank oor gebruik ter
plaatse van verkoop, in dc eetzaal van het
perceel Rapenburg No. 13.
N. 0. DE GIJSELAAR, Burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 17 Januari 1922.
rfm?ïcchc vulksner. en hun beteekenis voor dc
samenleving.
Gisteravond sprak in het LokLschc Volks
huis de heer G. Micklelberg, ingenieur,
over bovenstaand ande-rwerp voor een
fekin, aandachtig gehoor, dat zich niet
'door liet hoogst- ongunstige weer had laten
'.weerhouden.
Het mijnwezen, begon spreker, is niet
ieteelds onderworp vau bemoeienis voor
«Isa Slaat, ook voor partioidleren is de
keamis van den bodem van bet grootste
belang..
Moge, hot ontdekken van delfstoffen al
Van zeer veel beteekenis zijn, vau niet
fïaindeT waarde is hot wetenschappelijk
CWïdjerzoek voor den aivnl-eg van spoor
wegen, wat or voorziening en den land
bouw, on zoo leeft in Indic do geheelo sa-
meödovriijg onder den invloed der vul
kanen
Do samenstelling van don bodem tooh is
Toor oen "groot -deel het gevolg ra® vulka-
aassaho werkingen caa opmerkelijk is wel,
'idal J-av-a, waar do tol rijkste vulkanen zijn,
ook het meest, bcvolict ismen telt er veer
tig millioen inwoners; bij een viermaal
grootere oppervlakte van Nederland ia
ihis do bevolking IY2 maal zoo dioht.
Dit pleit zeer zeker voor de vruchtbaar
heid van het land en de geleidelijke over
gang van bergland naar vlakke kuststreek
irtmakt dan ook een groote versebckteiihoid
in cultuur mogelijkrijst, rubber, koffie,
thee, suiker, van allerlei worcBb gekweekt.
Hot losse materiaal, dat ten gevolge der
herbaalde vulkanisch© uit bars-tóngen den
grond bedekt, verweert gemailde el ijk onder
don invloed van lucht eu water en bevor
dert aanmerkelijk de vruchtbaarheid.
Wel moet worden erkend, dat door de
?dikk-o asohk-gen veel delfstoffen onbercik-
i bfiiTvr worden zoo bevat Ja-va veel .neer
.oft-rdolie, die do bevolking van licht, para
ffine, batikwas, benzine, etc. voorzietdoch
'dit nadeel weegt niet cp tegen do Uil rijke
vcordeelen.
Het waiter, afviooi-encl van do vulkanen,
-vaak tot 3000 M. hoog aijn, wordt aan
do indkietrio ca verkeer, dieinistbaar ge
maakt en verLc-genwoorddgt plus minus
"00,000 pmrdcnkracht, zoodat het ruim-
rchoots de mogelijk bedekte steenkool ver
vangt.
De modder uit do vulkanen bevat een
aanzienlijk0 hoeveelheid zwavel, die tot
zwavelzuur omgezet, dienst, doet bij aller
lei belangrijke industrieën.
Gak zijn er talrijke warm© bronnen, die
ai geneeskrachtige werking bezitten.
Wat de zee voor Nederland is, is alzoo
5heb vulkani&cho voor Inctië, do grootste
vriend en bij tijden de bitterste vijand.
Het groot-e vr&a-gatuk ia nuhoe kan
het vermet-igond clement to-t een
ffikimra terugbrengen
'7 Toozichl op woningbouw ia gewenscht
mob liet oog op de talrijke aardbevingen,
boswel deze niet altijd het gevolg zijn van
THilfcanifiche werking. Lichte bamboe wonin-
6°Q z'jn vaak doelmatiger clan gemetselde
huizonplatte da-kan blijken alweer vei
lig or dan schuine bekap pingen.
Soms zijn de uitbarstingen wel verbijs-
tenen-ddie van Knakatou veroorzaakte
o.«. een zeebeving, wel-kc driemaal om de
«wvrdo heentrok.
De .laatste uitbarsting van de Kloc-fc, chic
5000 slachtoffers maakte, ligt -ons nog
versch in het geheugen, doch bij een vol-
,g«e?nda eruptie hoopt men veel kwaad to
Mcunncn voorkomen. Het groote meer, dat
zich n.J. telkens in een tij dtp or k van '.even
jaar vormt, en aanleiding is tob don reu*
zen modderstroom, cT.-o mijlen ver don om
trek verwoest, zal nu worden afgeleid door
leen tunnel, die wordt geboord on in den
«krater uitkomt. Men hoopt binnen enkele
jaren da-armee gereecll to zijn.
-> .Uit het ver toon en van oen reeks mooie
rlichtbeelden besloot, spreker zijn hoogst
bekn.gwekkencfe rede.
„Boor Eendracht Verbonden".
Het was het twee-en-dertigste jaarfeest,
dat de Leidscho Tuiniers- en Bloemistcnvcr-
eeniging gisteravond vierde, enmaar
ccb,°is het eigenlijk nog wel nocdig to ver
tellen dat dc groote zaal van „Zomer/.erg"
geheel bezet was. „Door Eendracht Verbou-
3cn" heelt zich altijd in een groots belang
stelling mogen verheugen, en deze interesse
is' nog geenszins aan het afnemen-f
Een goed strijkje kweet zich reeds gerut-
riic-n tijd voor den aanvang, op flinke wijze
van zija taak, en de vroolijke melodieën droe
gen er het haro toe hij, dat de gcwsnschto
feeststemming niet op zich lieb wachten.
Dc voorzitter, de heer Galjaard, opende
dc bijeenkomst met een kort welkomstwoord,
waarin hn in 't bijzonder dank bracht aan
de Leidscho Dilcitanfcenclub. voor haar wel
willendheid om dezen avond hier op te tre
den.
Vervolgend las liij het jaarverslag voor,
dat, wegens do hoogo kosten, thans even
min ab verleden jaar in druk is verschenen.
Wij*vermelden uit dit jaaroverzicht, dat her
haalde malen ie gebleken, dat er ia de Vcr-
eenigïng een zeer goede g333t van samsn-
werkfcg heerecht. Helaas was het aantal
zie'/ü zeer hoog, waardoor de uitgaven fyc-
langrftk etogon.
Een twaalftal leden heaau-Ate, terwijl <j:n
lid werd geroyeerd en or één is' overledeai.
Daartegenover gaven zich 7 nieuwe leden
op. Het aantal donateui-s mag met trots ge
noemd worden, en bedraagt 52. Er werden
6 ledenvergaderingen gehouden die over het
algemeen slecht bezocht waren. Enkele ver
anderingen in het bestuur hadden plaafc?.
De kweckwedstrijd was wederom een suc
ces1, speciaal doordat ditmaal voor het eerst
ooi; particulieren mochten "deelnemen. Aan
do 27 particulieren wonnen er 16 eon prijs.
Door de 22 deelnemende leden werden 12
prijzen gewonnen.
Evenals verleden jaar werd er een Ijjjks-
tainb0uwwiutercursus gehouden met 22 en
een tcekencuraus mot 23 leerlingen.
Het financieel overzicht was als volgt:
Inkomsten ziekenkas meJ saldo
f 1405.06
1207.03Vs'
f 198.021/^
382.00
466.50
738.77
'405.45
37.58
ten laatste
1920
Uitgaven 1921'
Saldo
Ziekengeld uitgek. in 1920
Ziekengeld uitgek. in 1921
Reservekas
•We. du wank as
Bauierkas
De hoer Galjaard olndigde
met dank te brengen aan secretaria en pen-
ningmeester voor hun verslag, en verliet
vervolgens het tooneel. waar de Leidsc lie Di-
leltantenclub «iu het blijspel in één bedrijf
..Klavercnvrouw" over het voetlicht ge
bracht. En zij deed dit met succes, gelijk
uit den voöridurendert lovendigen bijval
bleek. Over dit laatste hebben de spelers
trouwens heel den avond geen ocgenblik te
klagen gehad. Bjj de opvoering oa de pauze
van: „Hot consigne is Snorken", waa j.et
zelfs van clien aard, dat de sp9lors af en fte
absoluut niet meer te verstaan waren. En
wij willen gaarno toegeven, dat er soms re
den was voor enthousiasme. In den böginue
schenen verschillende spelers(sters) danig
last te hebben van de beruchte „Bühnen-
fieber", maar alles went immers? Zoo ock
dit! En toen was het spel van deze Leidsche
Dilettanten, die wjj al zoo dikwijls hebben
gehoord, heusch heel aardig.
Alleen bezondigen de meesten er zich nog
te veel aan, de woorden uit to spreken zocals
Zy in hun boekje staau. Dat dient voortaan
te worden voorkomen. Afgezien echter daar
van wiilon wy vooraf een woerd van lof bren
gen aan den 'heer A. de Water, wiens_ on
miskenbaar komisch talent de aanwezigen
van de cene lachbui in de andere deed ver
vallen. Zrjn creatie o.a, van den soldaat
Landremol was keurig.
Namens het bestuur van „Door Eindracht
(Verbonden", bood de heer .Galjaard hun een
medaille aan.
Tussohen en na de tooneelslukjes kregen
we eenigo voordrachten te hoeren, die uiter
mate in den smaak vielen. Een collecte ten
bate van Schoolkindorvoeding pn -kleediug
bracht f 18.62t/s op.
Na afloop van den welgeslaagden feest
avond was er kan het adders? gele
genheid tot dansen.
Tweejarig bestaan van het Leidsche Politie-
Muziekgezelschap.
Met waardeer oude woonden hebben wij
indertijd het Politic-Mudekgeeokohap bij
dc Lcirlsclio burgerij gcambroduceerd. Het
lee'k c:ls uiitoornend, eliaifc de agenten n.a
huil moeilijken, on eentonige dagtaak ont
spanning zochten op doz© wijze en aldus
het aangename met het irufcfcge wilden
verbinden. Zou deze oitispar.miig niot ecu
to groofco in spanning vergen? zoo vroegen
eomnitgon, die twijfelden aan het succes.
Verleden jaar hoorden, wij het gczedsciiap
op de eenste jaar uitvoering en toen dach
ten wij reeds„Zij zuttCon er wel komen,
al moot.cn zij nog koel wat .leoren." Wij
waren nu benauwd wat zij er na het twee
jarig bestaan van zouden reaken. En na
bet tweede nummer to hebben gehoord
het „Deuna Flora", een Fantaoio van Chr.
Garment, kunnen wij nieb anders zeggen
danZij zijn er
Onder goede leading van dan dirigent,
den heer M. lCoupric, hebben cïe leden
uitnemende varde-iingen gemaakt. Als zy
zoo doorgaan -en do mulatio niet te groot
wordt, zal dit muziekgezelschap onder
db Leódücho dflotitantonmuziek-vcreenigin-
gen zich een goede plaats weten te ver
overen.
De groote zaal van „Den Burcht", zoo
als men thans „De Graanbcurs" wel
pleegt te noemen, keurig aangekleed voor
deze gelegenheid, was geheel gevuld met
ledendonateurs en begunstigers en hun
dames. Voor het to cm cel zaten dc commis-
earis, do hoofdiiispcoteur?, de heer Bal-
fooit. en cenige inspecteurs mot hun da
mes Wij vernamen, dat eb burgemeester
ook voornemens was geweest eenigen tijd
te komen, doch in dit veornemc-n was ver
hinder d door de slechte» weersgesteldheid.
Do voorzitter, do heer W. Pcot, sprak
cm kort, dcch opgewekt inleidend woord,
waarin hij dc talrijke aanwezigen welkom
heette, in net bijzonder de donabeoxs en
(V natrioes, en ö:?.o dankte voor den ver
leenden steun. Met grooto erkentelijkheid
wees hij op de tegenwoorcilgheid van den
commis-wis van politie en clo inspecteurs,
die, voor zoover den dienst het toeliet,
aaiiwcrig waren. Hij sprak ton slotte den
wensch uit, dat de preetatic va® c?o ntuzi-
ka/itcn niet te ver beneden do verwachting
zouden blijven, en hoopte, dab het voor de
aanwezigen ccn prettige gezellige avond
zou worden.
Daarna vet be dc muziek krach tiig in met
d«n .JLcidsohen Poli/tiemarsch", getoonzet
door den cLrrgenfc zelf. De helde.ro tonen
van het koper brachten stemming in de
zaal en deden dc aanwe«igcu verge tan de
onaangename temp e ratour en do vieze
straten w fcadben wolko mc.iy om hier to
genieten, eerst had mooten trotseeren.
Dasjrop volgde het rnoo e esn met gevoel
gespeelde, 't reecfe door ons genoemde
..Dona Flora", waaruit bleek, dot hot
korps" een uitnemende® leider on do leider
dankbare leerlingen heeft. „Chant 1'une-
brc", van Van Beethoven, dat hcerop werd
gespeeld, beviêd ook góed.
En teen kregen wij- ter- afwisselinghot
opti eden Yan hot Utrechteohe duo Joc en
Nellie, op de piano begeleid door rnej.
Joh. Krijnen, wiens optreden, vooral in
het komisch genre, zeer in den smaak viel
en de zaal dikwijls deed echudden van
lachen.
Zco iiaclerclc de pauze eer meai het wist,
cn vccrdajfc doze aanidng, trad iemand uit
dc ze«a'l voor het voetlicht, do heer Bitinem-
kamp, om do aanwezigen, cn met oamo
de dc-Jiatfeura er op to wijzen, dat do Vcr-
eesiiging neg gesn vaandel bad. En dat be-
lioordo er toch bij. Daarom stelde hij voor
op dezen ja-aHecatviering den ©rond to leg
gen voor oen fon-ds, waaruit de kosten
voor de nans chaffing van dit vaandel zou-
dou kunnen worden bosbredon. Het geop-
peide denkbeeld vond bijval en weldra
doden eeiiige josgeilui, mot schalen voor
zien, eeji beroep op de offervaardigheid
d?r aanwezigen en met succes. Do op
brengst was zeer bevredigend.
Na do pao-zo kwamen eeaist. weer Joë cn
NeMlie aan. hot wc-ord, ieder afocndsrlijk
zoowel cis te zamen, waarna een' viortal
Q-ardigc muziekai.u mm er s volgde. Do op
clo Vereemgojig zelf toepasselijke" Marsch
frisschon Moed" besloot hot welver
zorgd en -tKtoom-eald uitgevoe«rcl pro
gramma.
En toen maakte do liofhebbars zich ge
reed voor een donsje. „Het bal heeft do
kroon gezet op dén avond", zoo werd one
in politiestijl nader gerapporteerd.
En nu verlangd men. al weer naar een
volgende uitvoering, w;c4ke niet oen jaar
mag wachten.
Aan onzen stadgenoot dr. Murk Jansen,
privaat-docent in de orthopaedie aan de Leid
sche universiteit, is een groote onderschei
ding te beurt gevallen. Hem is uit Italië
toegewezen de prys Humbert I, welke prys
elke vijf jaren voor het beste wetenschap
pelijke werk of voor de beste vinding op het
gebied der orthopaedie wordt toegekend door
het Orthop. Instituut Rizzoli, te Bolcgna.
Voor het eerst werd deze prya in 1905
toegewezen aan prof. Vulpius, te Heidel
berg, daarna, in 1910, aan thans wylen prof.
Schulthe?s, te Zurich.
Do heer A. Lukas, leoraar aan de
Ambachtsschool en de daaraan verbonden
Vat avondschool voor Volwassenen, alhier, is
met den eersten prys bekroond voor de in
dertijd uitgeschreven prys vraag: „Omslag,
met titelhoofd voor liet vakblad voor de
Bouwambachten.**
Do heer II. J. Kerssen, Rrjksklerk, is
met ingang van 1 Februari a.s. verplaatst
van het kantoor Leiden, invoerrechten en
accijnzen, naar Utrecht, inspectie 1ste afdee-
ling.
Morgen, Woemsdag, hoopt do heer L.
van don Meer den dag te herdenken, waarop
hij vóór 25 jaar benoömd werd tot bediende
bij 's Rijks Museum van Oudheden, alhier.
In verband mot het jubileutii van ver
schillende personen, gisteren in het gesticht
„Endegeest" gevierd, deelon wy nog mede,
dat de heer J. W. van Zomeren van het
personeel een gouden horloge, ontving. De
he eren P. Smit en E. van Dijk werden be
vorderd tot adjunct-technisch ambtenaar.
In verband met het gisteren door ons
vermelde jubileum van de heeren J. Noë en
P. van Driel, kunnen wy als aanvulling nog
mededcelen, dat de heer Van Driel, uit er
kentelijkheid voor bewezen diensten, door B.
en ,W. bovorderd is tot hoofdkeurmee^ter
aan het Openbaar Slachthuis alhier.
Op 2, 0 cn 10 Januari zijn hier in he-b
Volksgcbouw drie cursusveragdle ringen ge
houden door do Commissie van Arbeiders
ontwikkeling uit de S. D. A. P. afd. Lei
den cn den L. B. B., waarin als inleider
optrad Frank van der Goes, de Buiten
land-redacteur van „Het Volk". Ala on
derwerpen had hij gekozen de Duitsche
en Rus&isohe revolutie.
Aan de hand van do feiten, loonde cle
inleider aan, hoe do Duiteohe Revolutie
hob gevolg was geweest van do nederlaag
in den oorlog en boe bij hef vernemen van
de/o tijding cn reed© daarvoor, dc gezind
heid van de Duitschc arbeiders anders
werd dun zija geweest was. Do keizer
moest de wijk nemen en de Arbeidersraden
namen do macht overal in handen, bijna
zonder verzet van c5o cudo regeerende
klasse. Toen dezo het voorloopig bestuur
geregeld liaddcn, worden er verkiezingen
uitgeschreven. Al liepen deze niet geheel
in het voordcel der a-rbcidcirs af, toch was
voorgoed 't „Keizerisme" met al zijn aan
hang afgeschaft. Spr. liet goed uitkomen,
dat het geen socialistischo revolutie vai
en ook. door dte economische omstandig
heden, dat nieb kon zijn. Op den tweeden
avond behandelde hij op dezelfde dHiide-
lijko vrij ze dc Russische Revolutie. Deze
heeft met dc Duitsehe gemeen, zoi spr.,
cTit zij oc*k gen'olg ie gewee^et van de neder
laag, alleen liceft rncn nieb zoo lang go
wacht. Gevolg is ock weer geweest, dat
het Tsaccsme werd afgeschaft. Uitvoerig
verbelde spr., hoe de bctlsjcwisten de macht
in handen haddten gekregen cn hoe hun
politiek schipbreuk moest lijden, zoodat
zij nu bijv. genoodzaakt zijn heb kapita-
lisiuo weer binnen to halen, hetgeen hij
nu juist voor de door hen gevolgde t-a-k-
tk?k geen aanbeveling achtte.
De dsixio avond word besteed a-an eeai
uitvosrige gedooiiten. wiBseling, .waarin cïe
heer Van der Gaos alle vragen naar ge
noegen beantwoordde.
Heden voormiddag werd' door B. en W.
tc-n Raadihtiize aanbesteed
a. Het riolseren van de Brandewijnstceg.
b. Het dempen van een sloot en hot maken
van Tioleeringswérken aan -den Lage Rijndijk.
Voor perescl a hadden ingosehrevon 14
aannemers, n.l. J. van Leeuwen, Haarüemmcr-
meer f 10.007 do Associatie van Vakarbei
ders '..De Pioniers" f9924 W. F. Marselis,
H. C. Heemskerk en H. J. v. d. La aken f 8575
Jae. do Wijs, Amsterdam f7982; W. Visser,
Den Haag f 7500 H. J. don Hey-der f 7255
A. van Booven, Delft f 7000 Jae. Koolhaas,
Rotterdam f6900 Firma C. ito Ruyter, Gi-c-
sondam f 6250 J. C. van Evert f 0195 Firma
Boot cn Gcbrs. Dool £5990 W. Luymore.
Goudswaard f 5960 W. Hoouhout, P. Brou
wer, Haarlem £5700; Jae. "Wamaar f5555
cn H. v. Hork, Kapelle a/d. IJss&l f3785.
Poroeel II L. van Leeuwen, Haarl.mcor
f16867 de Arlvoiderscrgamsatio „Do Pio
niers'' f14392; Ja-e. Warnaar f13900; Jae.
ito Wijs, Amsterdam f13444; Jacob Koolhaas,
Rotterdam f12950 H. J. den Heydor f12645;
Joli. Saras, Oikto-Wetering f12519; G. Ges
man Lz. en N. C. Zoctemcycr, Alphen a/d.
Rijn £11930; W. Visser, Den Haag f11300;
P.. Kooyman, Uithoorn 111200 Firma A. dc
j Ruyler, Giesendam f 10730 Acrrkian van
Booven, Delft f10700; Jae. C. v. Evcrt
f 10000 A. Luymes, Goudawaa rd f 9898 P.
Brouwer, Haarlem f9700; Firma Boot cn
Gdbrs. Dool f03oO.
Waar de plaatsnamen niet zijn genoemd is
dit Loideu.
Eindelyk werd' door B. cn W. in het'open
baar voor den tijd van een jaar vérpacht
A. De pcrcselen "Weiland in den Boschhui-
zerpolder, Sectio O, Nos. 916,. 017 cn 918,
groot 0.87.22 ff.A.
B. De perceclen Tcelland met woning cn
schuur in dien Bosch-huizorpolder, Sectie O.
Nos. 846, 913, 914 en 915, groot 0.68.03 H.A.
Voor A was ingeschreven door A. van der
Bijl Sr. voor f 18S M. van Nood vtfor f 150
en dooi* P. vau Rijn voor f 140, allen te Leiden
Voor perceel B waren geen inschrijvingen
ingekomen.
In enkole avondbladen van gisteren,
evenals heden in verschillende ochtendbla
den/komt het alarmeerende bericht voor, dat
vanwege de heerschende griep de Morsch-
poortkazerne alhier is gesloten. Do man
schappen, dio binnen de kazerne zich be
vonden, zijn geïsoleerd, zegt het bericht, ter-
wyl de anderen er niet in mogen f
Tot zoo verf
Wij kunnen ter geruststelling hieromtrent
vermelden, dat van sluiting der kazerne,
of iets in dien zin, absoluut geen sprake is.
Or.getwyfe'.d heerscht de griep ook onder
do militairen, doch gelukkig lang niet zoo
erg. als men liet heeft doen voorkomen.
In het jaar 1921 werden verstrekt
door de Chr. wykvereenïging „Staalwijk",
alhier: 2210 liter melk, 13 p;ond vleesch
voor soep, 32 eieren cn.136 stuks kleeren.
Van Hunkcmöller Lexis Corsets, ont
vingen wij nog een door Joan Colette in
houtsnede uitgevoerde kalender, bijzonder
goed in kleur gehouden.
LEIDSCHE SCHOUWBURG.
Het Schouwtocneeb
„Vrijheid", express-iojnsiisoh
spel ia vier bedrijven door
Herbert Krans.
Zoo hooft Leide-n daai gisteravond ken
nis kunnen maken met een voor ons land
nieuwe kunstuiting of kunstrichting, zoo
men althans daarvan spreken mag. Reeds
lang tevoren heeft in liet gistende, inwen
dig v.oeilendo Duitschland het expressio
nisme getracht zien baan te breken, maar,
vergissen wij ons niet, dan komt men bij
onze buren terug van deze richting, die wij
beschouwen als een voelen en tasten naar
nieuwe banen in de langzamerhand aan
coi.ventioneele bandea vast gewrongau too-
neelkunst, dio zich van haar kluisters
wil ontdoen. Hieruit 'vloeit ate vanzedf
reeds voort, dat het expressionisme niet
do richting is, die do overwinning zal be
halen, alhoewel het nog niet is tc zeggen,
in hoeverre liet toch van invloed zal zijn
bij het afbakenen eter nieuwe lijnen, i.ie
eessmaa! zulten komen, onafwendbaar
BINNENLAND.
Intrekking van de schepenuitvoerwet.
Ingediend is een wetsontwerp tot her*
ziening van artt. 1628—32 Bnrgerl. Wet
boek, nadere regeling van het recht van
remissie en verhooging van pacht in bui
tengewone omstandigheden.
Het werktijdenbesluit voaf winkels.
De Twentsche Kamers van Koophandel
dringen bij de Tweede Kamer aan op
vastlegging der 46-urige werkweek in d«
Arbeidswet.
De verdachte van deftflMffd te Spaara»
dam is vrijgesproken.
BUITENLAND.
Duitschland betaalt de eerste 31 millioea
en zal ook de volgende termijnen op tijd
voldoen.
Lloyd George beslist, dat in Engeland
niet direct parlementsverkiezing#» zullen
plaats hebben.
In Spanje llijft het kflbin.Manra aan.
Y/at verstaat meo onder expressionisme?
Hierop antwoordt de schrijver van „Vrij
heid", waarmee Het Schouwtooneel ons in
kennis heeft gebracht, Iets, waarvhor wij
dankbaar zijn, al zijn we da® niet over
tuigd, in een brochure zelf o.m. het vol
gen do:
„Het wezen van het expressionistische
dram;, is geestelijke materie in gacori-
centreerden geestelijken uitdrukkingsvorm.
Hieruit volgt de wyze van enseSneering
van&elve. Het nieuwe drama verdraagt
niet de geringste uiterlijke aankleeding of
uiterlijk effect, zijn werking is uitsluitend
\an-binnen-uit, ook iu geval het geheel
en al zonder décor sou gespeeld worden.
Heb is los van allo illusie. Zulk décor ia
het beste, dat niet het uiterlijke beeld
van d'e handeling geeft, maar haar inner
lijk geestelijk doel tot uitdrukking brengt.
Dit geestelijke element regelde, bij het
ontstaan van het drama, hot rhythmc der
woorden on den rhythmischen gang der
ióonëeten. Waar het rhyfchme zoo innig
met den ziel van heb kunstwerk is samen
gegroeid, worcSt de uitdrukking er van dö
eigenlijk© taak van den spelleider by dort
opbouw van oen expressionistisch werk.
Hier liggen ook voor den tooneelspeleï*
nieuwe mogelijkhedeu: hij moet niet- alleen
zijn woord,, maar zijn gansohe gestalte ïn
den dienst van het drama stellen, iederö
beweging moet gewogen worde® naar do
u-aarde van het geheel, en zooajs op be8
tooneel de groepen zich vormen en weer
uiteenvallen, zooals zo groeien en rijzen,
7.oe moest alles zich samenvoegen in den'
geestelijken gang en richten naar het
geestelijk dool van het stuk.
Zulk spel vergt d'e algeheel© overgave
van den enkeling aan het geheel; het
schenkt dau ook iederen deelnemer het
loon, dot in volmaakte toewijding van liet'
eigene aan het al gemeene is gelegen.
Het expressionistische drama vraagt van
den acteur meer dan eten kunstenaar al
leen. want vóór het geslacht, dat het
maakte is ook het tooneel meer clan onkel
kunst; het is tribune, kansel, *vekroep.
tot. de menschen
Hiermee volkomen in overeenstemming
is „Vrijheid".- Een juist begrip van dit
machtige woord voor c?o monsehheid te
wekken heeft de auteur eohter niet ge
poogd te bereiken. Hij geeft slechts ééh
nuance van het zooveel omvattende vrij
heidsbegrip de vrijheid niet langer tó
willen dboden of aan het dooden dienstig
(e zijn. In een kille, kale gevangeniscel
brengt hij bij elkaar drie matrozen, drió
soldaten, de vrouw en de anarchist, allen
gevangen genomen wegens dienstweigering
of cpruiiog.Het is niet de matroos die of diev
de soldaat zus of zoo, ieder moet zijn een
vei*2amelbeeld van een 6O0rt menschen, ia
hem verpersoonlijkt. Zij hunkeren naar dö
vrijheid, want wat hebben zij gedaan? In
plaats daarvan brengt men hun het dood
vonnis, den volgenden morgen te voltrek
ken. Dan 'de strijd om een van de cipiers
te overreden 'de sleutels af te staan, het*-
gean gelukt met den jongste. In het bezit
der sleutels vechten zy onder elkaar, wid
d<e eerste, wie de laatste raoet zijn bij de
vlucht. Al het „groote", waartoe zij eeu*
maal werden ppgedrevea, is heen. Da-oroj»
wijst hen de vrouw. Zij mogen niet vluch
ten, daardoor ongedaan makend het groote
moment, dat voor de gansohe menseHiheid!
zooveel waarde heeft. Zij werpt (Jc sleu
tels uit het tralie-venster. De woede en het
beklag daarover uiten zich cn men wil nog
leven, zoolang te leven is: men wil dé
vrouw. Dan weet dc anarchist, de groote
zwijper in de drie oerste bedrijven, te.®
sh tte het woord lo vinden cn hij spreekt
voor allen dè verlossing uit, die hen ver
zoent met den dood, dien zij. nu kalm te
gemoet gaan. Gaat de deur open, dan tre
den zij in ceu bolder licht, het licht dier
vrijheid
Ziedaar de inhoud, die 'door de wijz©
van bewerking van litteratuur vrijwel ge-
sprcnrl is. Inderdaad is over do vertolkers
beschikt» op ongekende wijze. Het heelcv
lichaam, iedere kleine beweging zelfc wordt
in dienst gestold van het gebeuren em
we hebben alle respect voor do vertok
kers, geen een uitgezonderd, die," ondor
