HST ONZE STAATSMACHINE
BRIEVEN UIT BERLIJN,
Po beer Verboom is eveneens tegsn leze
foorstellen ily herinnert aan de gjede lig
ging van Voorschoten in verhana niet den
fcM ieg van de elertr. tram; hij maakt mel
ding \ar bouwers en bouwplannen d»e <.ul!en
gebeuren van kiens renten era, dleinj ka
pitalisten die naai* h.er zullen komen omdat
de belast ugen niet zóó boog zijn. Maar
wanneer men hen gaat verzwaren, uan ziillen
zij wegtrekken
De Voorzitter verdedigt het voorstei ia
den breede Hjj noemt het een eerste be
ginsel, belasting te betalen naar draag
kracht en dit is te vinden bg vermogen,
daar vermogen beteekent groatere draag
kracht. Ten slotte zegt hg, we» iets «"e voe-
Jen voor bet aigument van 10J opcent.n,
maai 50 opcvnien niet te hoog te ymden
ia verband met de be.rekke.ijk zoo iage
gemeenleek© belast.ng.
Het gaat in dit geval ook niot om „het
geld", maar om „het beginsel" en dat is
de richting van B. en W.
Het voorstel van den heer Braggaar
bomt het eerst in stemming en worrit ver
worpen met 9 tegen l stem. (Vóór de heer
Braggaar).
Het voorstel van B. en W., 50 opeen ten,
wordt verworpen met 6 tegen 4 st mnien.
(Vóór de heeren v. Kempen, v. Wissen,
(Braggaar en Riethoven).
Bij de rondvraag brengt de heer Verboom
het ongeluk met een automobiel ter sprake.
Hij vraagt beperking van snelheid. (Ach
terstraat).
De Voorzitter: Wij zullen er over den
ken
De heer Riethoven zou borden willen
plaatsen, in verband met de scholen, om
vaart te verminderen. Ook vraagt hij stren
ger politietoezicht, op het rijden met hon
denkarren, dat niet altijd evenzachtjes
gaat, terwijl bovendien do kooplieden in
het dorp op de wagon blijven zitteD en
tenslotte zou hij willen verbieden dat, tij
dens strenge koude dergelijke wagens uren
voor een café blijven staan, terwijl men
si oh om de honden niet bekommert.
Verder vraagt hij nog naar het arrestan-
tenlokaal waarin iemand was opgesloten
en direct -ontvlucht, zoodat hij over velden
en wegen en slooten achterhaald moest
.worde i.
De Voorzitter zegt voor 't ©en en ander
verbetering too, maar wat 't arrestanten-
lokaal betreft, zal dit een dure geschiede
nis worden. Goedkooper kan men ze naar
de Marechausseekazerne brengen.
De heer Eggink vraagt nog naar de ver-
Ordening op het rooken door jeugdige per
sonen. Hij ziet „de jeugd" tegenwoordig
weer zoo dapper dampen en gelooft niet
dnt hiertegen wel zoo degelijk wordt opge
treden.
De Voorzitter zegt, dat er wel degeliik
proces-verbalen zi.ïn opgemaakt, maar dat
er tegen de winkeliers en in het algemeen
grooteri meer is te doen dan tegen deze
jongens. Hij zal er zijn aandlacht aan wij
den.
De heer Braggaar heeft bemerkt dat een
genensioneerd politie-agent tegenwoordig
heiast is met het incasseren 'van de geldon
van de gas en waterleiding. Gaarne zou
hü willon wrten of deze functie f5W per
week oplevert, of dit een füdoh'ïk0 of een
fmncteling is rn ten slotte of er g^en
enkclo ingezetene, die langer in d^ze ge-
jpA/mfo w»or»o©Hi<r waren, hiervoor in aan
merking kon bomen.
Do w.-iorzitter dat dit een tiideh'jke
'8 on stelling is. ZOT>d°r pensioen of anders
zins en dot d°7g aenpt/>ll»ng geschild is
dn^r de gns- en wot°rmeester.
Hiornn geheime zitting voor Reclome3
Hoofd. Omslag.
Burgerlijke Stand. Omstreken.
ALP HEN. Bevallen: W. van Kampen gel).
S traver, Z. M. van der Laaise geb. van der
Xinde, D. J. Ketel gob. von Vliet, Z.
S. van Roon geb. Jongeneel, Z. P. Hoo,gen-
dam gob. Taiiis, Z. A. M. van Koeken gob.
van der Bijl, Z. M. vasi Borkum geb. Blom
an estein, D. M. Kous goh. Wostmaas. D.
'T. J. Mooij geb. Baiker, Z.
Gehuwd: J. C. Tonnes jm... 32 j, en H. A.
Oudejans jd. 23 j.
BODEGRAVEN. Bevallen: .T. van
Dam, geb. Ruitenbung, z.
Overleden N. A. van Beek, 1 mnd.
'A. van Middelkoop ,wed. van A. Vèrburg,
S5 jaar.
Ondertrouwd: L. van dor Beider, 2-3
j. eri F. M. Veldhtrijzen, 19 j.
BOSKOOP. G e b o r c n Geertr., d. van
'A. Sijtsoma on J. W. v. d. Kodde. Gerrit,
2. van L. Hoeren cn D. Slappende!. Adri
an a Hijntje, d. van A. Assenborg en C. Ver-
meul.
Ondertrouwd: J. H. Goers cn H.
jSohoorel. .T. Kool en G. Bulk,
Getrouwd: A. Fionen, 27 j. en M. E.
^Voorbij, 20 j.
HAZEERSWOUDE. Geboren: Pieter
2. van A. G. Vet cn C. P. Houthoff. Ma-
rianna, d. van G. J. Spierenburg on II. In-
nomce.
Gehuwd: A. Hoogen doorn, 27 j. cn E.
fyollckoop, 26 j. H. Dricssen, 22 j. en C.
(W. Verkerk, 20 j.
HILLEGOM. GetrouwdG. R. Koppers
en E. A. Groot. P. "Langëvekl 'cn AL J. M.
Groot. P. Lomniersc en M. Th. Uiten-
jdaal. F. P. van de Loo en A. V. Walraven,
s— D. Schefiers' cn N. G. v. Egmond.
Bevallen: A. FlenlropMikkeisen,- D. A.
KragtBeugeling, Z M. BrookholKlin
kenberg, Z. M. E. SpjlkerVeerman, Z.
A. BakkerOtto, D.
i O vei leden: A. M. de Grcot 21 m.
KOUDEKERK. Bevallen: T. do Groot geb.
Plomp, D. J. van Leeuwen geb. de Vos, D.
Gehuwd: F.Lekx 24 j. cn S. v. Klaveren 18 j.
LEIDERDORP. Getrouwd: N. Hoger-
vorst cn E. Kni:nenbu<rg. H. Filipps eii
O. Sue 1.
Overleden: Gerard van Grieken 61 ;j.
47> LISSE. Geboren: Arendje d. van W.
Kuyt en J. de Vreugd. Hendrikus Jo
hannes, z. van Tb. Philips© cn P. M. Je-
lierse. Gerarda Maria d. van J. Grimber
gen en C. Kortekaas. Anton z. van W.
F. Daudey en W. Kulk.
OverledenAntonia Nagfcegaal 18 j.
Agatha v. d. .Putte wed. van A. Th. J. v.
Berg 70 j. Susanna Wilhelmina van
der Heiden 7y2 maand.
RIJNSBURG. Geboren: Jan, z. van
Joh. Tuijnenburg en E. A. Qostveen. Maria
d van L. de Romijn en G. van Egmond.
Levenloos aangegeven een kind van het vrou
welijk geslacht van 0. Bogerd en Adr. Ho-
gewoning."
Overleden: G. v. d. Eijkel, oud 79 j.,
we dr. van M. Brussce.
Ondertrouwd: G. v. d. Bosch, jm.
23 j. en F. de Mooij, jd. 22 j.
VOORSCHOTEN. Geboren: Johanna Maria
D van P. van der Bent en M. Hoogerdijk.
Ondertrouwd: C. S. Poot 23 j. en M. v. d.
Kooy 22 j.
Overleden: Ario Bruggeman 69 j.
WASSENAAR. G boren: - Johanr.es
Albprtus Cornelis, Z. v. J. P. C. Verbaars-
schott en H. J. Wijmer. Johannes, Z.
van G. Schep en D. C. Woerles.
0\er!eden: Willem Jan Vis er, M. van
A. Vonk 42 j. Cornélia Mijze'aar 5 j.
W0ÜBRUGGE. Geboren: Gerdina Adriana,
D v. P. Baak en C. van Leijden. Gerardus
Hendricus, Z van P. L. v. d. Geest en G, M.
v d. Meer. Ingetje, D. van D. Hoogen doorn
en P. de Vries. «Arie Albert, Z. van D. van
't Wout en E. H. G. Schuurman. Pieter, Z.
van H. van Dorp en A. P. Visser. Cornelia,
D. van A. Hoogen doorn en D. de Jeu. Jo
hanna Maria, D. van T C. Rijkelijkhuizen cn
M. Langeslag. Gerardus Jacobus, Z. van
L. Hoogenhoom en C. H. L. Otten.
Overleden: J C. v. d. Post jm. 8 m.
Z0ETERW0UDE. Geboren: Nico-
laas Wouterus J-ozef, z. van N. v. Diemen
en M. C. v. Haaster. Francina Maria Cor
nelia, d. van J. J. de Bruijn en C. J. v. d.
Werf. Alida Cornelia, d. van J. Vlasveld
en C. M. v. d. Valk. Jaeoba Albertha, d.
van N. van Rijt en G. A> Scheel. Johannes
Dionysius, z. van E. Hulsbos en P. Marbus.
Oerledcn: J. M. J. de Jong, 7 maan
den. P. A. Slingerland, 34 jaar. 0. v.
d. Geer, 11 jaar.
Verslag der Rekenkamer.
(Nadruk verboden).
Ouder gewoonte hebben wij het „Ver
slag der A gemeene Rekenkamer nojpena baar
werkzaamheden" over 1920 doorg dezen. Dat
is een niet geringe arbeid, het zij met be^
scheidenheid gezegd. En nu wij on3 er toe
zettc-n om daaruit het een en ander mee te
deaen, staan wij voor da groolere moeilijk
heid om uit de veelheid der sto£ een keuze
te doen.
Opwekkend is de lectuur niet in alle op
zichten. Telkens toch blijkt, hoe lich.zinnig
er nu en dan met 's lande geld wordt om
gesprongen, ea hoe eouu „met voorbedach
ten rade" onrechtmatig over geil wordt be
schikt Aan den anderen kano doet het ook
nu weer goed, dat er een Rekenkamer is,
die haar Pappenheimers kent, ea die niets
onopgemerkt laat vocrb' ga- ri. En.ele Minis
ters mogen haar wat pigen en als er aanr
i.erkmg gemaakt wordt in stilte zweren:
„lk zal er wel wat op vindan om mijn zin
te krijgen"; maar da Rekenkamer geeft niet
gauw toe. En onlangs deelde een Depar
tementsambtenaar ens mee, dat menigeen
weerhouden wordt van ambtelijke vrome
kneeierijtjes met de collegiale opmerking:
„Denk er om, want je krjjgt mot met de
Rekenkamer"; een bewijs, dat haar werk
werdt gewaardeerd, al is het niet op de
gewone wijze. Opmerkelijk is ook een opr
merking, die aan het eigenlijke verslag
voorafgaat, n.i. een klacht, dat nu en dan
een Departement er op uit is om aan de
Jtekenkamer een daar gewild ambtenaar,
or.der het aanbieden van hooger salaris,
te ontfutselen. Terecht merkt de Rekenkar
mar op, dat op die wijze haar do beste
krachten worden ontnomen en dat zij daar
door in het voldoen aan haar verplichtingen
wordt belemmerd.
Het verslag over 1920 is nog in twee ge-
deelten: het een -betreft de" administratie
van crisisinsteliingen, tot welker onderzoek
de Rekenkamer zich op verzoek van den
betrokken Minister bescnikhaar had gesteld;
het andere gedeelte betreft den gewonen
Rijksdienst.
Aan de administratie vgn de Regeeringa- 1
commissarissen voor de Rijksgraanverzime-
iing bleek nogal een en ander te haperen, j
Vooral in Gelderland en Zuid-HoKand was
dat het ge.val en in October 1921 waren j
er in Gelderland nog 68 gemeenten, waar
het hokte tusschen het gemeentebestuur en
den Regeeringseommissaris. In Noord-Hcl-
land had een accountantskantoor de beek-
houding bezorgd, maar op 1 Jan. 1919,
teen de functie aan een ander werd over-
gedragen, was de administratie zóó in de
war, dat cai anderen accountant werd op
gedragen, de zaken te ontwarren; er ont
braken allerlei stukken en de nieuwe ac
countant is nu nog niet met de onlwarring
gereed. De eerste accountant heeft echter
f19.000 voor zijn werk in rekening ge-
braoht. Er bleek o.a. dat in verband met
het opslaan van zaden en'granen en peul
vruchten f23.000 te veel was uitbetaald.
Dit kantoor was liet dan ock, waar, aanvan
kelijk op de Rijksrekening, voor 130 aaa
dam-, halma-, domino-, kaart-, schaak- en
vlooienspelen was ingeslagen, waarmeds de
heeren den tijd kortten.
Aan de administratieve leden en secreta
rissen der landbouwcommissies in Gelder
land, Zuid-Holland, Zeeland en Groningen
bleek resp. f4959, f 10.645, f6578.75 en
f785.97, ten onrechte uitbetaald te zijn
voor vacantiegelden, die hun niet toekwa
men. De Minister heeft toen een K. B. uit
gelokt, waardoor die ten „onrechte" betaal
de bedragen gewettigd waren, zoodat óe
gevorderde terugbeta ing achterwege kon
blijven. Alleen bi Groningen ie het. bedrag
teruggestort.
Met het kantoor voor kleedingvoorziening
•is het wat eigenaardig g:gian, maar na
tuurlijk volkomen naar de letter der rege
ling. Dit staat vast dat de taxatie der niet
meer gewilde goederen f6.6J7 9_8 27 be
liep. Toen de goederen toch verkocht mo.-s-
ten worden, beloofde men aan de verkcop.-rs
3 procent van de waarde van hetgeen zij
verkochten. Maar het ging niet. Echter ge
lukte het- den liquidateur (vroeger Directeur)
alles te verkoopen voor f lS.öDS.SfS.ld'/s,
waarvan hrj dus 3 proc. of f 558.176.34
kreeg. Wel moest hij later f43.183.19 terug
betalen, omdat die onverschuldigd waren,
maar het was toch oen zoete winst, van iets
meer dan 5 ton. En het Rpl Dat heeft
f 15.7öy.362.04 te vorderen van Polen, aan
welk Rijk het zaakje verkocht is en dat
daarvoor schatkistbi.jettsn heeft gegeven,
dio op 2 Januari 1922 inwisselbaar zijn.
]n Poolsche marken?
De Directeur-liquidateur van het Rijks
kantoor van Paarden en Vee had zijn kan
toor te 's-Gravenhage en beschikte toch
maar elke maand over f20ü reis- en ver
blijfkosten, en alsof dat nog niet genoeg
was, nam hjj ook nog 10 proc. toeslag
op zijn salaris. En dat duurde maar vouri,
een paar jaar lam; en aan de liquidatie
kwam maar geen einde. Ea of de Minister
hem op aandrang van de Rekenkamer al
wees op het ongeoorloofde, hij ging maar
door en beriep zich op de ministsrfeele
circulaires. De zaak is nog niet in ólde.
Met de rijkssuikerkaartjn is het oor wat
eigenaardig g.gaan. Voor 7.3JJ.030 kaar
ten was 172 riem karton noodig, terwijl
vroeger uit 1551/s er ruim 7-350.000 kwa
men. De drukker zei, dat men ter wi.le van
de nauwkeurigheid dar bewerking er meer
als onnauwkeurig had moeten ter zijde leg
gen. Maar die „misdruk" betrof soms 9 of
13 en zelfs 33 procent, wat de Rekenkamer
wel wat kras vond, omdat het uitschot bij
het drukken van obligation, die toch ook
nauwkeurig moeten zijn, maar 1 proc. be
droeg.
De vraag rees verder \yaar die misdruk
gebleven was, te meer, omdat in de 12de
en 13de periode veel meer bons in betaling
waren gegeven dan vroeger en omdat men
dit toeschreef aan valsche bons, die van
de echte nauwelijks te onderscheiden wa
ren.
De Centrale Suiker-Maatschapprj moest
tusschen 1 Oct. 1919 en 1 Oct. 19-0 leveren
91 mi.lioen K.G. suiker te-gen f54.25 de
100 K.G. Zij leverde echter maar 89.580.195
K.G. bonnensuiker, dus mosst er nog
1.419.205 K.G. tegen dien prijs geleverd
worden of zooveel maal het verschil tus
schen f54.25 en den marktprijs. Van die
verrekening heeft de Rekenkam;r nieis ge
vonden. Wel zegt de Minis.er, dat op 6 Mei
1921 (wel wat laat. Red.) inlichtingen ver
strekt zijn, maar van den aard van die in
lichtingen zegt het verslag niets.
Er was bepaald, dat cri.iscmb.eiaren bij
ontslag wegens inkrimping of o;:h;ffing van
den dienst nog ongeveer twee maanden
salaris oijtyingen. Enkelen daarvan werden
dadeljik in vasten dienst van het Rijk aan
gesteld en kregen toch de uit'seérrag. De
Kekenkamer meende, dat dit taeii niet do
bedoeling der bepalmg is geweest. De Mi
nister antwoordde, dat van 10 Meart 1921
zulk een tegemoetkoming niet meer geoor
loofd was. Maar toen waren allen 3l cnts'a-
gen en zij hadden de uitkeering al gekre
gen!
Een lange rij van buitengewone be-
looningen aan cri:i:amht:n ran komt' ia het
verslag voor. Enkelen kragen ean douceur
tje van f2000 of meer, omdat zij weg \4il-
den; een was als ongeschikt on'sagen en
kreeg toch f1000, omdat hij, volgens den
Minister, zijn vroegere betrekking had op
gegeven (hij war burgemeester) en ,,hat nu
wel noodig had". De gawezeu Directeur
van het Eureau voor huidan en leer kreeg
een extratje van f 10.000, omdat hij bij
zondere diensten in zijn vak had bewezen
en o.a. ook huiden en looistoffen had ge
taxeerd, waartoe hij eigenlijk niet ver
plicht was.
Zoo kregen ook enkele ambtenaren van
den geclogischen dienst f 350 per maand
of ook f650 per kwartaal extra, cmd-at zij
boringen hadden bewerkstel.igd in de Peel,
terwijl zij bij do Staatsmijnen in Limburg
aangesteld waren!
Ten opzichte van het tijd el ij k Rijksop
voedingsgesticht to Leeuwarden heef- da Ee
kenkamer heelwat te .stellen met den Mi
nister van Justitie. De geschiedenis is in
het kort deze. De Minister heeft oorspron
kelijk aangevraagd f270.000 voor oen tij
delijk Rijksopvoedingsgesticht. Er was ge
rekend op 288 plaatsen en natuurlijk zou
boven de aangevraagde som nog een bedrag
noodig zijn voer werkplaatsen, woonhuizen,
enz. Later ie besloten op 403 plaatsen te
rekenen. De grond, waarop het gesticht zal
komen, een gebruikt barakkenkamp, is ge
huurd voor f16.796 per jaar. Men kan
aannemen, dat als voor 288 plaatsen f270300
noodig was, da 400 plaatsen ongeveer
£400.000 zullen kosten. Voor speelplaat
sen was f8600 uitgetrokken tn later bleek,
dat er maar 150 verpleegden waren en
daarvoor 115 beambten aangesteld waren.
Behalve huurovereenkomsten waren do vol
gende uitgaven voor aankoop en bouw van
woningen geschied: f32.000 voor 4 wenin
gen; f83.000 voor 2 idem: overbrengen van
drie barakken uit Harderwijk om er 15 nood
woningen van te maken {41.667; 4 wonin
gen ónder Huizum f 49.623.75. Ia het ge
heel zou de heele zaak, buiten den huur,
f650.000 kosten, terwijl wa3 aangevraagd
£270.000.
Een dergelijke overschrijding achtte de
Rekenkamer ongemotiveerd. Maar de Minis
ter drijft zijn zin door. Dat blijkt ook uit
do aanschaffing van meubilair, leermidde
len, enz. Zoo waren in 1920 aangeschaft
78 kasten voor f 11.221;' 900 melkbekers
voor f207; 175 teokenhaken it f 1.1-4
f 1.96 per stuk; 150 maal 2 driehoeken it
£0.75; 130 passerdoozen van f 5 a f6.66
per stuk; 30 pond potloodgummi voor f102,
En verder: 5 boormachines,' 8 smidsvuur-
ventilatoren, 4 sneldraaihanken, 18 parallel-
bankschroeven en nog wat klein gereed
schap, to zamen voor f18.000. De Minister
tracht alle bezwaren tegen de uitvoering
van dit blijkbare lievelingsplan te "weerleg
gen, Diet altijd op de gelukkigste manier.
Voor de houw van een Rijksopvoedings
gesticht to Amersfoort werd een terrein ge-
I kcclit voor f121.734. Op een opmerking
I van de Rekenkamer antwoordde de Minister,
I dat dit terrein de voorkeur verdiende, ock
wat den prijs betreft.
I Bij het Departement van Justitie werd
I spoedig overgegaan tot het toekennen van
buitengewone beiooningen en gratificatiën
I voor meer werk zonder dat de werk-
tjjd verlengd werd. De Rekenkamer
wees. daarop als in strijd met het bezol
digingsbesluit. De Minister vond, dat de
Kamer daar niets mee noodig had.
De Directsur van da Rijksnormaallessen
te Boxmeer kon daar geen woning krijgen.
Teen kocht hrj oen huis te Nijmegen voer
f 18.000. De Minister van Onderwijs wees
hem toen f500 toe voor de verhuhko ten
en gedurende 6 jaar een jaarlijksche toe
lage van f700. Dat huis is ge?n ambtswo
ning in den zin der wet. De f700 is dus
zuivere toelage.
De commandant dei" Marina ta Willems
oord had contract gemaakt met da Ambachts
school te Helder voor het volgen der lemen
door sc'hepe'ingen. In 1915 waren cr dat
100, in 1920 waren het er nog maar 2 ea
het contract bleef. Betaald werd fSO per
wekelilksch lesuur, £750 par jaar voor con-
ciergedienatan en schrijfoon: f2600 voor
salaris van toezichthoudend personeel en
f750 voor vuur, licht en water. Dat de
Rekenkamer dit onderwijs voor 2 leerlin
gen nogal duur vond, is te begrijpen.
Voor 125 Exemplaren van hat verslag
van do Rijkswerven to Wil'enroord, Helle-
vcetsluis en Ams'erdam was in 1919 f4816
uitgegeven. Do Kamer vroeg of dat verVrg
niet kon worden opgenomen in de bnlagon
dor boarooting. Antwoord: Neen. da 'feden
van do Tweede Kamer widen hat zoo hebben;
maar voortaan zal het f4490 ko ten.
Met den bouw van dan kruiser „Celebes"
werd niet voortgegaan, maar er was al voer
f3.712.000 aan materiaal be leid Hiervan
werd voor de ,,Sumatra" ea de „Java" voer
f453.000 gebruikt. Be-tel'ingen van
£653.600 werden te niet gedaan met pen
rouwkoop van 18.000 Mark en f 15.400.
Het rompetaa', dat f 1.678 619.43 had ge
kost, werd verkocht en bracht 498.932.77
op; verlies f 1.179.716.65.
Het verslag bevat nog zóóveel, dat de
aandacht trekt, dat wij ons moeten beper
ken.
De Rekenkamer k'aagt over de on'z'g'ijke
hoeveelheden, die in ile magazijnen voor
kleeding en uitrusting voor het leger op
gestapeld liggen, bijv. 2.450.009 dozijn
knoopen en voer f 1.100 000 aan zool- en
hakbeela". Zij bespreekt dc weelde van ma
rechausseekazernes, wawbij er zijn, die per
woning f2000 huur vertegenwoordigen. We
gens oneerlijkheid (dief"ta) on's'agen atal-
kneehtn van het hengetveulendopot kregen
toch het bedrag der jaarweddeverhoogiog
uitbetaald. Groote voorraden bevroren
vleesch op 21 Jan. 1920 waa er
2.800.000 K.G. werden naar het buiten
land verkocht met verlies, ook cm lat de
Ministers er voor de onder hun üeparlement
ressorteerende verpleegden geen gebruik van
wenschlen-te maken. De pi t van u tkeerin-
gen aan werk'oo'.en. op t'59\003 g raamd.
was uitgezet tol f 1.147.000. doordat cok
vrijwillige werkloozen gezteund werlen en
da Centra's hond van transport rbeiders al
leen al f 55O.OOO had genot.n. Lang is
er gecorreipond'erd over het vefcenei van
vacantiegeld ae.n Rijksambtenaren, die lid
waren van da Commission voor geergani-
overleg en onder wie er waren, dia dit geld
ontvingen, terwijl zij niet voer het Rijk zit
ting had 'en in die commission. - Aan een
eervol ontslagen commies bij een der De
partementen werd voor bijzonder werk zoo
veel gegeven, dat hij, met zijn pensioen,
meer verdiende, dan hij als commies ooit
verdiend had. Ean Burgemeester keerde
f7666 uit aan een veehouder wegens ont
eigening van vee, terwijl de man er geen
recht op had. Da Kamer prote teerde en de
Minister kenda aan da gemeente e n buiten
gewoon Rijkssubsidie tot dat hsdrag toe (ik
ilce het toch!). Voer da meubileering
van een kanjer voor een tijdelijk ambte
naar werd £2231 uitgegeven en voor het
behangen van kamers aan da Kooi, ta Hel
der, werd "papier gebruikt van gemiddeld
f3 per fok
Berlijn, Novc-infoer.
Het intellectueel© deel van Duitscliland be
reidt voor liet komende jaar een groot feest
voorGérhart Hauptmanns zcsii-gslen ver
jaardag. Hoe sterker men b(j ons voelt, dat
slechts een intense beoefening der oulLuur-
aange 1 egen'heden en kunstzinnige ovoelens
in deae onberekenbare tijden aan ons loven
inhoud cn kleur vermogen te geven, des to
levendiger wendt zich de algemeene belang
stelling naar den naderenden feestdag der
Duitschc literatuur. Gedurende een menschen-
loeftijd, meer dan 80 jaren, beeft Gerhart
Hauptmanu zich op de eereplaats als vorst
en leider der Duitsche dichters gehandhaafd.
Jongere litteraire stroomingon kwamen op
cn schpnen naar nieuwe doeleinden te stre
ven, m.aar steeds bleef zijn gestalte de eerste
in het groote rijk der Duitsche poëzie, en
niemand bestreed hem zijn koninklijke plaats.
Men kan zich voorstellen, welk een ver
bazing verwekt werd onder deze omstandig
heden, toen oon dezer dagen 'n nieuw werk
van Hauptmann op 't Bcrlijnsclie tooneel (in
't „Lustfepieihaus") verscheen de tragi-ko-
medie -„Peter Bfauer". Eigenlijk is het geen
geljéel' nieuwe schepping, want de dichter
had 't. drama reeds sinds jaren in zijn lade
liggen. Maar hij heeft nu eerst tot opvoering
besloten. Misschien aarzelde hij, omdat do"
aard van dit werk, zoo geheel van dat af
wijkt, wat, tegenwoordig als „modern'' en al9
troef geldt. Het heeft niets van 't dramatisch
expressionisme, in welks tee ken do opkomen
de generatie staat, maar houdt zi geheel
bin non de" grenzen der iütieme levenskunst,
die wereld en leven met diepe liefde omepaBt
cn waarin de.diepste wortels van Gerart
avocf
wie,
Hauptmanns kracht gevestigd zjjn. v
j bleek weer, hoe de lichtende vorschyY
van zijn genie boven alle smaak van den rf11
verheven is; 't publick volgdS mof
aiaste belangstelling 't .edere en ";a<2
der van dit dichtwerk, dat geheel zonder p°B
tent.ies is, en daarbij op verborgo mensc)^
lijke geheimen het licht doet vallen. Met
jubel huldigde men den schrijver. De
werd oen gebeur ten is.
Van den beginne af heeft Hauptmann i
zijn stukken met bizondere voorliefde kuj
stenaars laten optreden. Hij was zelf in
ricugd een tijdlang beeldhouwer en leer!
vun de akademie to Breslau. Herinnering!
I uit deze periode kwamen steeds weer B0?«
j en vroegen om uitbeelding. En met hrizoi
derc teederheid heeft hij de wonderlijk*,
I wat mislukte, op de een of andere manier
dorven kunstenaarslevens behandeld,
I problematisch wezen hem aantrok. Dc ioner
j lijko strijd, die zicb juist in zulke half
nadigde, half door het noodlot geteekenij
I persoonlijkheden afspeelt, bood zijn dichte,
j lijke gave tot. karakteristiek buitengewcoi
i welkome stof. In „Eenzame mcnschen", <l,
ook in het buitenland veel gespeeld n-er$
treedt de schilder Braun op, een grappi|
mcnsch met veel gezond verstand, maar
gemakkelijk aangelegd om vlijtig te zijn. Dai
was er „Collega Crampton", het genie, di
non zijn tuchteloosheid en aan zij;
zucht naar alcohol ten gronde gaat. Dan Mi
chael Kramer, dc werk-fanaticus, bij wie
echter het verstand de scheppend© fantasi
verdrukt. Vei der Gabriel Schilling, wlcc
talent door de vrouwen gebroken wordt
Naast al deze gestalten, die ons in Duitsol
land sinds jaren vertrouwd zijn, wier name
populair zijn gewoiden, treedt nu Pcte
Brauer een zonderlinge man, oen nioij
nutter, een opsnijder cn zelfbcdrïeger, ot«
wien toch nog de schaduw van een ontr«
rende levenstragedie ligt Kunst kan zege
en vloek zijn. Brauer is noch tegen het Icvei
noch tegen zijn schildersberoep opgewassei
waarin hem een iu dc jeugd oplaaiende von
van genie stiet. Nu zrït hij daar en weet o"*
hoe hij de wereld aar moet. Hij moet ally
Ivedriegen. Zich zelf, zijn schuldeischers d
hem benauwen, dc menschen om hem, 2g
I familie, die hem u.edc onderhonden moet Üj
vermakelijk en ontroerend tegelijkertijd. H
ypcelt den groeten man inct opgeblazen i
bedding en met een verbazingwekkende t<
j kwaamheid in het snoeven en weet ze1
daarachter niets is. Tehuis is hij een mart
i laarsfiguur. Hij wordt altijd belachelijk gi
vonden. Vrouw en dichter spannen in gn
wclijke, honende hardheid tegen hem sarnt
Slechts de jonge zoon,, zelf kunstenaar, voe
in smartelijk mede\jjdeu met den ouden mi
mede.
Dezen armzaligen duivel wenkt nog oei
maal 't fortuin. Hij reist van Berlijn haari
provincie op goed geluk. Eerst wordt dat ce
vergeefschc toclit met nieuwe scliui
nieuwe tegenslagen. Daar vischt hij
kan het zelf ter nauwernood begrijpen
dc stamtafel van het klcinsteedsche logei
van een argeloozen industrie-barou een ra
peuzc opdracht, „uit do soep". Hij moot
tuinhuis beschilderen. Maar nq. is j
♦.egen dit geluk niet opgewassen. Hot
dat hij krijgt, wordt met groot gebaar
bocmeld. En van Je groote wandsehildrii
die hij moet maken, komt slechts Let ceri
i begin van een armzalige knoeierij „met dul
gen en bergig'ses'tën" tot stand. De hoeren
1 men, om het wordende meesterwerk lo
zichtigen en te be - -eren en stik!
1 van het lachen. Dc vroeselijkstc blamaw
I het. Do opdracht wordt ingetrokken. Pd
Brauer valt weer terug in den afgrond v)
zijn mislukte bestaan.
Door Haupimanns wonderlijke kunsl
I karakterontleding is dezen lecghoofdij
i sluwen, gek wol den man, 1 >ven en gc-sial<e
j geven. Een onwaardige, die komisch en li
i gisch tegelijk werkt. Zelf schuld on offer jj
I zijn lot. Maar zoo eenzaam, zoo verlaten
I monsc.u„..3 goedheid, zoo zonder erbari
I in den levensstrijd gedrcA'en,- waarvoor bij
zwak is, dat wij den knoeier, den v ~dr:<
«vis hij aan liet slot. uitsDikt en zioh zclM
dóemt, zouden willen troosten. Onbesebrr
lijk is weer, in Hauptmanns stijl, de ati
I pheer geschapen, dio om al deze nicest
is, de eenheid Aan de personen onderling,
ziel.sverwikkelingen en dc verkou ngen,
ondër liet hulsel van de natuurlij 1,1
beurtenisSen cn alledaagschc gesprrd'
zichtbaar worden. En met een kostelijke
dingrijkheid wordt Peter Brauer do?
schaduw gegeven een pliotograaf met
mooien naam .Schmol'ke, een cigenaai
kerel en een windhond als zijn tegenp''
Do pliotograaf" èn de kuoeiscliilder aUfj
dants, groteske spiegelbeelden, concurs*
v ijanden ©n lotgenooten, <-cn prachtig
Met alle fijngevoeligheid van Haupt^
detailkunst,die de kronkels in .de ntff
lijk© natuur zoo liefdevol schildert, zi9
beide mannen geteekend. .Tuist als P-'
graa f Schmolkc- oen prachtig© cpnaffl'-
den „meester en zijn familie'', wil
komt het noodlot over Brauer
Meu zieteen handeling van ccnv^
opzet: Een gebeurtenis, als iedere»
komt. Maar zij wint aan bcteëkeniSi
zij door een speelschen, kunstzinnige^
gevormd is. Eu omdat uit de dichterüj
beeld ing weer dat uitbloeit wat de
trek in Hauptmanns poëzie is
droefheid om de eenzaamheid der men*
die elkaar en zich zelf plagen moetc^i
op eén onverbiddelijk bevél van l'e^
in strijd en liefdeloosheid en onvolm^'j
smartelijk moeten lijden. Dc expf^'1^J
spreken dat direkt uit, schreeuwen
bun 1
mer ten hemel en verheffen lu^ide J
tegon God en do wereld. De rcal's.e|l
mann neemt een klein stukje van J
daagsche, - schildert dat, zegt ve^ i
woord daarover en juist- uit^-'v J
klinken klachten en medelijden des 1
dóenl ijker. y osB0n
