LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 5 Juni
Tweede B!ad, Anno 1920.
Het heeft de tendenz om allerlei onnoo-
digen en misbaren arbeid tegen te gaan,
in het bijzonder dien van den publiekcn
dienst.
BINNENLAND.
Het anti-revolutie-ontv/erp.
Mei betrekking tot liet wetsontwerp tot
bestrijding van revolut onaire woelingen i3
gisteren aan de Itegesrjig een adres, 'io i-
dende instemming mei dat v.etèüniw.rp, g.-
r-'cht de volgende .Christelijke en Kat.-o..;..e
sociale organisaties: de Alg. R.-K. Werkge
versvereniging, de Ckrlstelyke Werkge.ers-
vereeDiging, de R.-K. Middenstand, de V ?r-
eeniging vcor den Christenen i_.anieldrij-
ve-nden en Indusirieelen middenstand, de
Ned. Boerenbond, de Christelijke Bosren- en
Tuindersbond, de Federatie d.r D.o,s;ane
Volksbonden en werkliedenorganisst-es, ilï
Federatie der Diocesane Vrouwenbonden,
het Bureau voor de R.-K. Vakorganisatie,
het Centraal-Verbond der St-.oz.fg zel.en-
vereenigingen, de R.-K. Bond van Dienst
plichtigen, de Unie der R.-K. Stadentsnvar-
eenigiugen, het Christelijk Nationaal Vak-
verbahd, het Ned. Werkl ed.nverbond „Pa
trimonium", de Christelijke Nationale Werk
mansbond. het Ned.-Luthesch Wecklledan-
verbcnd „Maarten Luther", de Algem. R.-K.
Ambtenarenvereeniging en d; R.-K. Han-
delsreizigersvereeniging „St-Chïi.tjffil".
De hoofdcomité's verklaren in Lel adrss,
van oordeel te zijn, dat bij dit wetsontwerp
van een uitzonderingswet tegen eenlg deel
van het Nederlandscbe volk geen sprake is;
dat het te betreuren 13, dat de handelwijze
en het optreden van een zeer kleine minder
heid in het Nederlandsche volk, welke m'n-
derkeid stelselmatig blijkt aan te sturen op
het verwekken van revolutionaire geweld
daden, gericht tegen de overgroote meerder
heid van het Nederlandsche volk, osn wets
ontwerp als het aanhangige noodig maakt.
Zij zien derhalve in liet wetsontwerp ni ts
anders dan een noodzakelijk geworden uit
breiding der Strafwet, om de voorbereiding
van gewelddadige aanslagen op de vrijheien
en het recht van het Nederlandsche volle te
ku'nnen keer en; betuigen daarom hun in
stemming met het wetsontwerp en besl aten
met alle middelen, waarover zij beschikken,
de Regeering in haar sympathiek pogen, om
het revolutiegevaar buiten het land te uou-
den, te steunen. Zij houden zich voorts er
van overtuigd, dat te dezen aanzien le Re-
geering zal mogen rekenen op den steun van
ieder verstóndig mensch in Nedc-rLnd.
Open Brief van het A. N. V,
Door het Alg. Ned. Vakverbond is een
open brief aan de Regeering en de Volks
vertegenwoordiging gericht, waaraan het
volgende is onQeend:
„Overal heer3cht ontevredenheid over
den gang van zaken, zoowel in binnen- ols
buitenland en de vraag weerklinkt: Wat
gebeurt er om ons recht te doen? Vee! wat
er in de laatste twee jaren werd beloofd,
blijft onvervuld. Dagelijks hoeren wij dan
ook uit onze kringen: Reactie is aan het
werk:
En blijkt het, dat door Overheid en werk
gevers wordt geluisterd taaar die stem?
Wordt de overtuiging gewekt, dat de ge
dachten, die er leven in arbeiderskringen,
omtrent gezonder maatschappelijke ver
houdingen, begrepen worden, en dat ?r een
neiging is. daaraan leiding te geven in een
goede richting?
Neen, men krijgt eer den indruk, alsof èn
Regeering èn werkgevers dooi zijn voor
deze stemmen.
De Arbeidswet! Wanneer zal z; worden
ingevoerd?
De Duurtebestrijding. Totaal van de
baan!
De Woningvoorzïening en de beperking
van huurprijzen! Wordt voldoende reke
ning gehouden met de draagkracht d-:r ar
beiders
Het BelastingvraagstukIn plaats van
het onbelastbaar inkomen te verhoogen,
verhoogt de Regeering den aanslag iyn
knijpt de laagste klassen der bevolking
hog meer uit.
De tergdnde weelde, die eenerzijds wordt
ten toon gespreid, kan er slechts toe bijdra
gen om de massa nog meer ts prikkelen.
Wat geeft ons een wet voor de Zondags
rust, als er nog zooveel andere en hoogjrs
eischen zijn, waaraan niet of onvoldoende
wordt tegemoet gekomen T
Is voor het welzijn van Regeering,
Volksvertegenwoordiging en Maatschappij
geen ander middel, dan een wot tegen de
revolutie?
Le arbeider ergert zich aaai dergelijke
wejklijke bepaLïigen, die geheime revolu
tie-plannen niet alleen n.ei verhinderen
kunnen, maar die als het ware aanmoedi
gen en nog te meer, waar aeza wel nan
gebruikt worden, om de goede werking
der vakorganisatie te belemmer.n.
De Regeer.ng eischt v^r .oogmg van pr
duclie. lor moet harder gewerkt worden,
I zegt men ook in de Volksver tegenweorói-
ging. Maar wat doet ze zelf.'
Bij de behandel.ng van de voorn iaic.no
wetsontwerpen ;s de Kamer onvolledig b.-
1 zet. Soms zijn er niet eens leien genoeg
aanwezig om een zittmg te kunnen doen
aanvangen.
Wat kuinnen zij zeggen als z'j ze.f zóó
hun plicht verzaken; Woruen bormuien
1 tniet meermalen de belangen v.n he- volk
geofferd op bet altaar van de p..r rjpoli-
tiekï
De Regeering stelt esn Hoogen Raad van
Arbeid in, maar welk heJz_am gevJg Leb
ben diens werkzaamheden?
Een Econom.sche (kommissie moet de Re-
j geering van aivïes d.enen. Wie heeft ooit
j adviezen gezien of geupord? Juist in e.n
tijd, dat adviezen op elit gebed van de
I hoogste waarde z.jn?
Brj Kon. besluit, van 3 December 191D
wordt een Commissie van Overleg in amb-
tenaarazaken benoemd. Nad.en heeft d:-ze
I commissie, en dan nog op aandrang d.r or-
i ganisaties, twee vergadering.n gehad, zon
der eenjge afdoende hsteekcnls.
I De Staatscommissie tol regelyng van de
j Rechtspositie vain Barg.rlijko Ambtenaren
nioesl een ontwerp indienen. De Regeer ng
liet toe, dat liet onherkenbaar verminkt
j werd. Niettemin kon het rapport de alge-
meene goedkeur.ng wegdragen en was liet
i samengesteld in overleg met vakorganisa
ties.
Waartoe dienen dan toch al deze comrnis-
I sios? Begrijpt de Overheid dan niet. dat h:t
uit moet zijn toet het. sp.len der brlangen
j van de bevolking?
I Begrijpt de Regeering niet. da! zij wind
zaait en dus storm zal oogsten, ondanks
1 haar voorbehoedmaatregelaa tegen res'o-
lutie?
Wat deze Regeering met de rechterhand
geeft, ontneemt ze met de linker.
Wil zij het vertrouwen der massa win
nen, wil zjj de massa bevredigen, dan sijn
er daden noodig. daden die elleen en uit
sluitend het welzijn van allen beoogen.
Wij doen door deze een bsroep op Re
geering en Volksvertegenwoordiging.
Do maat loopt vol, laat naar n.et over-
loopen. Werkt mede om verbetering te
brengen in den toestand. Alleen een ge
zonde wetgeving en krachtige, arbeid zal do
volksrust kunnen herstellen en bevredigen.
Dit meenen wij te mce'.en -eisenen in het
belang van het Nederlandsche voik."
Da Invaliditeitswet.
Dezer dagen werden aan den Minister
van Arbeid een vierde 10.000-tal handte
keningen toegezonden, verzameld onder heb
verzoekschrift, uitgaande van de Centrale
Landbouw-Ondoriinge en de Tninbouw-On-
derlinge, waarin aan den Minister wordt
gevraag,d, dat spoedig wijzigingen ia de In
validiteitswet zullen worden aangebracht.
Verder werden daarbij toegezonden da
handteekeningen uit industrieele-, handels-
en scheepVaartkringec, waarmede instem
ming is betuigd met den inhoud van be
doeld verzoekschrift. Dat "deze laatste een
aanmerkelijk deel van liet Nederlandsche
bedrijfsleven vertegenwoordigen, blijkt uit
,de mededeeling, dat in hun ondernemingen
een gezamenlijk jaarloon van pl.m. 100 rnil-
iioen gulden wordt uitgekeerd.
Daarbij' hebben nog een groot aantal Ka
mers van Koophandel, patr0 oosvereenigin-
gen, middenstandsvereenigingeu, enz. den
Minister van Arbeid een adhaesïe-betuiging
doen toekomen.
Melk voor Duitscliland-
Hel naar het Daitscho industriegebied
I dagelijks te leveren quantum melk is van
I 50,000 L. teruggebracht op 30,030 L. Toen
j in den winter 5e mark laag stond. betaalde
Duitscblahd cm zjo hoog bedrag, vermesr-
dero'nog met dm vrachtprijs, dat den ie-
j veranciers in Nederland 15'/® ct. kon wor
den uitbetaald. De Duitsche regeering gaf
een zoodanigen bijslag, dat de melk in Essen
bijv. voor 1 mark 60 kon worden geleverd
aan den consument. Thans heeft de Duitsche
regeering met dat b§alagstehe! gebreken.
Het gevolg daarvdn is, dat de gemeenten
1 de geheele mclkleverant'e ze'f moeten be-
J talen, waardoor zjj haar bestellingen fceb-
i ben teruggebracht tot 30,000 I ter.
G.U. D.")
Suikerkaart.
De Minister van Landbouw maakt bekend,
dat in het tijdvak van Maandag 7 tot en met
Zondag 13 Juni e.k. geldig zullen zrin do
bcr.s No. 35 en 36 van de Rijkssuikerkaarfc.
TWEEDE KAMER.
(Vergadering van gisteren.)
Aan de orde is Lezing en goedkeuring van
de notulen.
De heer VAN RAVESTEYN (Comm. P.)
vraagt het woord over de uotukn-
Do VOORZITTER stelt krachtens art. 77
van het Reglement van Orde, dat de discus
sie hierover in 5 minuten moet zijn geëindigd
(rumoer).
Do heer DUYS (S. D. A. P.) voegt den
Voorzitter iets toe, wat onverstaanbaar is,
de VOORZITTER zegt daarop, dat het geen
manior van doen is aldus tegen den Voorzit
ter to spreken (rumoer).
Do heer DUYS (S. D- A. P.) eek reen vet,
dat de christen Haazevoet tot de soc.-dem,
„ploerten" heeft geroepen.
Het voorstel vau don Voorzitter wordt met
5D tegen 17 slemuien aangenomen.
De heer VAN RAVESTEYN (Comm. P.)
protesteert tegen de spreektijd-beperking.
Hij komt er togen op, dat gisteren zijn in'ter-
pcWaticaanvraige niet beliaudeLd is. en liij
weet geen andere gelegenheid om deze kwes
tie ter sprake te brengen-
Dc VOORZITTER stelt hierna voor de no
tulen goed te keuren.
Dc heer DUYS (S. D. A. P.) verkrijgt het
woord en begint over dc notulen te spreken.
Do VOORZITTER zegt, dat de discussie
gesloten is.
De heer DUYS (S. D- A. P.) zegt, dat hij
zich strikt zal houden aan het reglement
van orde. Hij beroept zich op art. 77 van het
reglement, de Voorzit ter moet den spreektijd
naar billijkheid verdoelen en deze heeft hom
niet hel woord gegeven.
Do VOORZITTER IT kunt mij onbillijk
vinden, maar dat is aan mij opgedragen.
De heor DUYS (S. D. A. P-) zet schreeu
wend zijn betoog voort.
De VOORZITTER hamert. Spr. beroept
zich op art. S2 van het Reglement van Orde
dat de stemming nu aan ue orde is.
Do heer DUYS (S- D. A. P.) Het is in
strijd met reglement van orde.
Onder veel rumoer cn gesohreenw van de
see.-dcm. wordt hierna dc stemming gehou
den. De heer DUYS (S. D. A. P.) schreeuwt
dat de heer Duymaer van Twist „Tuig" tegen
de soc-dem. roept. Daarna roept spr. nog,
dat hij niet stemmen kau door het lawaai.
Met 61 tegen 16 stemmen worden hierna
do notulen goedgekeurd.
Do VOORZITTER begint dan met voor
lezing van verschillende iugekomen mede-
deeliugen en de beslissingen daaromtrent.
De heer DUYS (S. D. A. P.) schreeuwt en
reept, da't hij daarover stemmen wil.
Dó VOORZITTER zegt, dat hij mededeel
de het beridht van verhindering van don heer
Bakker, voorstellende dat aan te nemen-
De heer DUYS (S. D. A. P.) vraagt hier
over het woord.
Do VOORZITTER stelt voor cle bespre
king op 5 minuten to stellen.
De heer DUYS (S. D. A. P.) vraagt hier
over stemming.
Het voorstel wordt nnet 63 togen 14 stom
men aangenomen.
Do VOORZITTER geeft 2l/> minuut aau
den heer Duys en 21/: minuut aan den heer
Vau Stapelc.
Do hear J. TER LAAN (S. D. A. P.) zogt
dat or misvorstand is; hij dacht, dat ieder
5 minuten zou kunnen sproken.
Do VOORZITTER zogt, dat dit onjuist is.
De heer -J. TER LAAN (S. I). A. P.) wil
daarover dan stemming.
Do VOORZITTER kau dit niet toe-
Do lieer VAN STAPELE (S. D. A. P.)
wil voorstellen oon uur spreektijd too to
sba.au.
Do VOORZITTER antwoordt dat dit iziet
aan do orde is.
Do heer DU\S (S. D. A. P.) spreekt <Jan
over het voorstel van den Voorzitter, om
voor kennisgeving aan tc nomen hot bericht
van verhindering var. dem heer Bakker.
Spr. wensoht nu tc spreken over de mijz-a,
waarop hier thans do werkzaamheden ge
schieden, waarever het Ned. volk veront
waardigd is.
Spr. stelt voor een cornmtssie te benoe
men, welke het bericht van verhindering
in handen gesteld zal worden. Hij wensoht
daarin benoemd te zien in do eerste plaats
natuurlijk dr. Schourer, vorder den heer
Engelsoh, den heer Haazevoet, die de soc.-
dem. uitschold voor „Ploertendom", en den
heor DrcsseLhuys.
Hij hoort nu nog don heer Ter Hall
noemen, maar hij laat gaarne <len heor
Xlcerekoper over hiorovor een voorstel to
deen.
Do heer TER HALL (Neutr. P.)Dacht
je nou, dab ik jou als karakterkomiek zou
engagecren? Ik vfind jo oen reuze sof. Jo
bent geen rijkscluiidor per avond waard.
De VOORZITTER roept den heer Ter
Hall tot de orde.
De heer TER HALL (Neutr. P.): Dat
leer ik van don heer Duya.
Do heer DUYS (S. D. A. P.) gaat voort
en zogt-, dat hij nu in gocn geval den heer
Ter Hall kan noemen voor die®9 commis
sie hij sbelb nu voor den heer Hngenholt-z.
Verdor stelt spr. voor, dat do ocurumdssie
haar vorelag in ieder geval aal uitbrengen
vóór tie betbandotting der anbi-revolutie-
wet.
Het voorstol-Duys word; met 63 tegen 14
stammen verworpen.
Met 71 togen 7 stemmen wordt het be
richt van verhand?ring van den lieer Bak
ker voor kennisgeving aangenomen.
Do VOORZITTER doet mededeeling ma
verdere ingekomen stukken.
Do heer DUYS (S. D. A. P.) vraagt liet
woord.
De VOORZITTER aegb, dat hij eerst me
dedeeling zal doon van dbze stukken. (Ru-
moor.) Verschillen die soc.-dem. vragen heb
woord.
Do VOORZITTER zegt dat het regie-
inent van orde dit niet toesUaat.
De heer KLEEREKOPER (S. D. A. P.)
vraagt heb woord over een ingekomen
adres.
Mot 59 togen 16 stemmen wordt, een voor
stel van den VOORZITTER aangenomen,
om 5 minuten beschikbaar be stellen voor
deze bespreking.
De heer SCHAPER (S. D. A. P.) zogt
met 1 minuut to kunnen volstaan. Spr. zegt
dat door zijn partij aan deze onsmakelijke
stemmingen gaarne een oinde wordt ge
maakt. Maar er loopt hot gerucht, dat men
van rechts het debat over spr.'s interpel
latie betreffende de invoering van <le Ar
beidswet w.enscht te sluiten. Daartegen
gaat het. verzet. Deze interpellatie moet
hedenmiddag behoorlijk afloopcn.
De VOORZITTER is bereid voor te stel
len, dat deinterpellatie lieden middag af
loopt als er dan geen guillotine-voorstel
komt.
Garoep van rechtsNeen, neen.
Do Kamer verceragt zich met heb voor-
atol van den Voorzitter, om hedenmiddag
de inborpellabie-Sohaper te doon ofloopen.
Verschillende ingekomen 6tukken worden
hierna voor kennisgeving aangenomen.
De VOORZITTER stelt voor de inter
pellatie-Van Ravesteyn over ontslagkwes-
t-ies bij de S.S. op de agenda te plaatsen,
ma ds inteirpollabie-Duys over do loonbe
dragen in de Invalidit eitswat.
Do heer VAN RAVESTEYN (Comm. P.)
heeft hiertegen bezwaar, waarop de VOOR
ZITTER zogt, dat heti zijn voornemen is de
gehedlo. agenda af te cloen.
Do heer KLEEREKOPER (S. D. A. P.)
zegt, dab de interpellatie-Van Ravesteyn
f\)a. 13483
^PERSOVERZICHT^
e nieuwe Zondagswet.
juji „DE NEDERLANDER" komt het
•aor, dut de gegrondheid der tegen dit
wetsontwerp aangevoerde bezwaren niet
worden ontkend. De -Regeering is bij
ló indiening van haar voorstel uitgegaan
jan de geduchte, dat de Zondagswet van
515 verouderd is en dus moet worden
\erzien. De tijd ligt nog niet zoo heel
Tang achter ons, in welken de urgentie
van zulk een herziening voor iedereen
duidelijk was. De Voreeniging tot verbc
tering van de Zondagsrust besteedde al
haar aandacht aan de zaak, maar sinds
eenige jaren is haar aspect veranderd.
De oorzaak ligt voor do hand, en wordt
in de Toelichting op het ontwerp duide-
jijk aangegeven. De sociale beteekenis
van de Zondagsrust is door den wetgever
in den laatsten tijd volkomen erkend, zegt
dj terecht.
Dc bevordering van de Zondags hei
liging ligt echter, naar het blad in den
breede uiteengezet, niet op den weg
tbr Kog-Lering eii daarom slaat het- blad
'deze poging op een cler Overheid vreemd
terrein niet zonder bezorgdheid gade. Te
meer, omdat de wijze, waarop do mate
van bereikbaarheid dbor haar zelve wordt,
beperkt, aanleiding moet geven (ot dc
verdenking, dat zij het met haar eigen
ontwerp met zoo hem ernstig meent, en
dat zij tevreden zal zijn als zij haar goe
den wil heeit getoond, wil, die door de
gemeentebesturen na*genoeg geheel" krach
teloos kan worden gemaakt.
„Inimlcra hot belangrijkste deel van
•dit ontwerp schijnt men te moeten zoe
ken in artikel 9, bevattende het verbod
tot het houden van openbare vermake
lijkheden op Zondag, waaronder dan zijn
te verstaan: alle tentoonstellingen, ver-
'tooninigen, opvoeringen, uitvoeringen,
wedstrijden en spelen, waarbij, al dan
niet tegen betaling, toesohouwers worden
worden toegelaten. Zelfs vriendschappe
lijke weds,vijden, waarbij publiek wordt
toegelaten, zullen er onder vallen, ook als
er geen entree wordt geheven, en al is
lat publiek nog zoo klein, alsmede cle
rustigste schilderijen-tentoonstelling die
men zich denken kan. Het is natuurlijk
mogelijk, dat dit alls zal moeten worden
.serboden als het voor de verzekering van
"Üe Zondagsrust van anderen noodig
blijkt, doch dan valt het onder de sociale
bemoeiing van de Regeering. Dal echter
de Regeering deze wijze van Zondagvie
ring eischt, omdat' het haar voorkomt de
juiste wijze van Zondags heiliging to
zijn, is voor ons niet zonder bedenking.
Daarin ligt een element van geestelijken
dwang, indruiscliend tegen den aard niet
alleen van ons vols, maar ook tegen het
karakter van het zedelijk goeH, dat men
den menschen wil deelachtig maken. Het
heiligen, het aan den dienst van God wij
den van den Zondag, is een bij uitstek in-
divïducele zaak, die bovendien niet afban
kei ijk is van eenige uiterlijke handeling,
maar van den staat des harten. En het
hart is een terrein waar de Overheid nu
eens mets te zeggen he e f l, en ook niels
te zeggen mag hebben."
Toorts zet hel blad uiteen, dat door de
overdracht aan de Gemeenteraden dezerf-
de toestand ontstaat, dien wc thans onder
de bestaande, maar niet gehandhaafde wet
bennenwat uitzondering bedoelde te
zijn, wordt regel, cn men steekt bovendien
den draak ir.cit een Overheid, die een»
vrijbrief geeft tot overtreding narer gebo
den nog wel uitgevaardigd om aan ,,hoo
ger levensopvatting" plaats te geven. Dat
hiermee deze levensopvatting zou worden
gediend, of het aanzien der Overheid ver
hoogd, kan het blacl niet inzien.
Bovendien dreigt nog het gevaar, dat
'een zaak, die vrij algemeen reeds als een
sociaal goed wordt erkend, tot een on
derwerp van partijstrijd wordt gemaakt,
en daardoor geraakt buiten de neutrale
zone, waarin zij door ieder werd aan
vaard.
Het blad wil ten slotte niet zeggen, dat
er niets goeds in het ontwerp zou zijn.
FEUILLETON.
FABBZEEiEOOE.
Roman naar het Engelsch van
BOOTH. TARKINGTON.
(Nadruk verboden.)
Hoofdstuk I.
In het binnenland van Amerika ligt in
©on mooie, open streek een stad, een vuile,
eigenaardige stad, die somber in den damp
van haar eigen rook is gehuld. Dc vreem
deling moet do vuilheid voelen, voordat hij
het eigenaardige opmerkt, want het vuil
Qvervalt hem terstond. Dat zal op hem en
in hem zijn, want hij moet het inademen,
en hij behoeft geen ander bewijs te hebben,
dat geld bier meer in aanzien is dan net-
hoiden of hij dit verlangt of niet', do ver-
tvaarloosdé straten dringen dot feit voort
durend: aan hem op, evenals haar besmeer
de, groezelige bewoners Bij een windvlaag
®oet hij in een boos van stof stikken cn als
hij zou willen weigeren den rook in tc ade-
®°n, dan blijft hem slechts de keus over,
zelfmoord te plegen.
De rook is als de slechte adem van een
die hijgt, naar steeds meer geld. Hij
'JSfc dat en hijgt des te heviger, geweldig
gekend en blazend. En zijn stem. een hee-
stem, heot. en begeerig, herhaalt een-
„Geld! ïk wil geld hebben, ik wil
?,e'd maken. Ik wil geld verkoopen, ten
®jade meer geld te verwerven. Mijn huis
_°ge vuil rijn, mijn kleoron mogen vuil
«ezeu, en ik zal mijn buurman besmetten,
t bij niet schoon kan wezen, maar ik
X' geld maken. Er zal niets schoons in mijn
omgeving wezen, mijn vrouw zal vuil zijn
en mijn kind, maar ik zal geld hebben."
En toch is hij niet zoozeer begeerig naar
welstand; wat de reus werkelijk verlangt,
is haastig verkregen rijkdommen. Om die
te verkrijgen, smijt hij met geld in alle rich
tingen, want rijkdom zit in den rook.
Er was hier nog geen menschengeslacht
geleden, geen hijgende reus, geen zwoe
gende, gore stad'; er was slechts een be
haaglijke, grooto stad met kameraadschap
pelijke inwoners, die elkaar onderling be
grepen, daar zij over het geheel genomen
van hetzelfde type waren Het was een rus
tige cn vriendelijke plaats „gezellig"
noemde men haar. en als men den bezoeker
het Rijkskrankzinnigengesticht had laten
zien en hem het gezicht van af het kerk
hof, op een kleinen heuvel gelegen, had
doen bewonderen ,dan had zijn gastheer
zijn plicht als Baedeker volbracht. Dc
goede burgers reden des Zondags op een
sukkeldrafje behaaglijk rond in phaetons
en surreys. Niemand was bijzonder rijk,
slechts enkelen waren heel arm de lucht
was zuiver en men had tijd om liet leven
te genieten.
Maar er lieerschte een geest in het land,
hier even sterk als elders een geest, die
vaardig was geworden in de diepten van
den Amerikaanschen bodem, en daar ge
werkt en gebroeid liad totdat hij eindelijk
de oppervlakte beroerde, dc bergen open
scheurde en tastbaar eu monsterlijk groot
te voorschijn trad en de god werd van alle
echt Amerikaansche harten. Grootheid.
En die god wrocht den hijgenden reus.
In dc harten der burgers had altijd bet
verlangen naar groote afmetingen geleefd.
Jaar op jaar nam dat verlangen toe, tot
dat het een opgehoopte kracht werdWij
moeten groeienWij moeten groo.t worden
Wij moeten grooter wordonGrootheid be-
teelcent geldEn hun verlangen werd een
machtige wil. Wij moeten grooter worden!
Grooter Grooter Brengt liier menschen
heen Weet hen door vleien hier te krijgen!
Koopt zc om! Lielit ze op, a's dat moet om
ze te doen komen. Maar weet ze te krijgen,
schreeuwt ze zóó toe, dat- zé moeten komen
Schreeuwt lien doof om zo te doen komen
Onverschillig welk soort van volk-; allerlei
soort volk! We moe?en grooter worden!
Blaast! Duwt van u af! Pocht! Doodt den
mopperaarGilt en brult lot het Opper
wezen Grootheid ?p vaderlandsliefde cn
eerGrootheid is liefde, leven en geluk
Grootheid is geld! Wij hebben Grootheid
noodig
En zij kregen die. Uit allo Staten kwa
men de menschen in het eerst weinig en
langzaam, maar in den loop der jaren
steeds in sneller tempo, in grooter en groo
ter zwermen. Blanke mensehen kwamen en
zwarte menschen en gele en ruine men
schen de negers kwamen uit het Zuiden bij
duizenden en duizenden, vermenigvuldigd
door andere duizenden en duizenden, snel
ler dan zij konden sterven. Van do vier hoe
ken der aarde kwamen de menschen, ver
ongelukten en niet-verongelukten, dc tam-
raen en de wilden Duïtschers, Ieren, Ita
lianen. Hongaren, Schotten, Engelschen,
Franschen, Zwitsers, Japanners, Grieken,
Russen, enz., enz. en een bastaard, die deze
voortbrachten. En al waren er geen Eski
mo's of Patagoniërs, welk ander mensche-
lijk ras. dat de aarde oplevert, ontbrak om
in dezen smeltkroes te zwemmen en op to
borrelen.
Met Grootheid kwamen de nieuwe machi
nerieën en de druktedc straten begonnen
rumoerig te worden cn te ratelen, de hui
zen te trillenhet plaveisel sleet af onder
de voetstappen van een haastige menigte,
de oudé, rustige, vergenoegde uitdrukking
op de gezichten ging verloren in iets har
ders en behoedzamereeen eigenaardig
type begon duidelijk te voorschijn te ko
men een cynisch jongmensch van ge
mengd ras, met barbaarsche trekken, ge
spierd en sluwgekleed in goede confectïe-
kleeren, klaarblijkelijk gemaakt naar por
tretten van tooncclspolers in dc couranten.
Het wijfj0 van zijn soort kwam miet hem
mee een bleek meisje, opgedirkt en een
weinig geblankct, en zij verkondigden in
een patois met. een sterken neusklank,
voornamelijk onbeschaamdheden.
Ja, de algemcenc taal van het volk was
veranderdin plaats van de oude inland-
sche, clio wel onregelmatig, maar zuiver
was en wat temerig, liet zich nu een stoo-
terig dialect van niet eigen gevonden, over
drachtelijke spreekwijzen hoor en, door
spekt met gunna's en gotta's, dat zeer werd
aangekweekt door de publieke bladen. Ver
zoeking en ondergaug waren ruimschoots
voorkomende marktartikelen voor de waag
halzen struikroovers liepen 's nachts door
de. straten en begingen soms moorden;
gappende dieven waren overal in do duis
ternis bezig, terwijl inbrekers in de alge-
meene vrees bestonden en dikwijls ook in
werkelijkheid. Er was wel wat minder ge
vaar voor opzettelijke vernietiging van
iemands leven dan in de middeleeuwen te
Rome, ten tijde van een politiekcn oorlog,
ofschoon er meer kans was, dat de Ro-
meiusche moordenaar voor zijn misdaad
boette maar dood of verminking onder
de wielen lag bij ieder kruispunt' in hinder
laag.
Dé staatslieden lieten de menschen maar
de wetten maken, die zij goedvondenhet
kwam er niet veel op aan eu de belastingen
werden hooger, zeer naar den zin der over
heid. Het wetten maken was con tijdver
drijf voor het volkniets gaf het meer ge
noegen. Als eigenaardige uitwerking van
hun humor hadden zij zelfs wetten, die ge
vaarlijken spoed verboden Maar nog won
derlijker, zij hadden zelfs een wet, die rook
verbood! Zij-verboden sehoorstcenen te la
ten rooken en sigaretten te rookenZij
maakten voor alles wetten en vergaten _za
onmiddellijk, doch na eenigen tijd herin
nerden zij zich die en haastten zich dan
nieuwe wetten te maken, die aan de oude
kracht moesteu bijzetten, en dan vergaten
zij weer beide, zoowel de nieuwe als de
oude. Waar handhaving der wet te na
kwam aan geld of stemrecht, of wanneer zij
te veel last veroorzaakte, werd er een grap
van gemaakt. Invloed maakte dc wet.
Aldus werd de stad grooter e:i machtiger»
Ieder, die er zicli vestigde, verviel ter
stond in denzelfdcn ceredienst.
„Geef mij van u zelf, o Grootheid:
Macht om meer macht te krijgen 1
Rijkdom om meer rijkdommen te krijgen 1
Geef mij van uw zweet, opdat ik meer
moge zweeten!
Geef mij uw Grootheid, om meer Groot
heid' te krijgen voor mijzelf.
O Grootheid, want Uwer is dc mach: cn
cle Glorie
Er bestaat geen ander doel dan Grootheid,
nu cn vóór altijd
(Wordt vervolgd).
