No. 18447
LEIDSCH DAGBLAD Donderdag 22 April
Tweede Biarï. Anno 1920.
GEMEENTEZAKEN.
h Benoemingen.
voor (lo JjcnoomijiE ven een lid vnn hol bc-
Ktuur dor Vereniging-„Do Amiacbtsohool" in
'tfe -acaturo omstaan door het overlijden van
den lieer G van Driel worden aan den Raad
Koorgedragen w- A- Monfacmius; 2o. D.
J J.' de Koster.
Vergunning bouw hrugwachtershuisje.
B Onder overlegging- van een verzoet van de
Maatschappij lot Expl. van Staatsspoorwegen
«ven B. w in overweging aan de Mij. ver-
[^gunniug te verleeuen om hal door haar Ic bou-
■won brugrvachtershuisjc bij do brug aan dc
■Spoorbaren op het StalicLisemplacomcnt. van
gioirt L doen bouwen.
'Verhuring van een gedeelte voorplein van het
voormalig Invalidenhuis.
Overeenkomstig het vorzock van de hoeren
P E. J. Sehoondcrgang en A. de Groot te VoorhotTT
om in huur te mogen bekomen een gedeelte van
hel open voorplein van hel voormalig Inva
lidenhuis aan den Ouden Rijn voer het opslaan
van vaten met gezouten groenten die in de open
lucht bowaard kunnen worden geven B. en W.
I den Raad In overweging daaraan te voldoen en
tot ultimo April 1921 pl.m. 400 viork. M. van dit
plein to verhuren legen f 0.75 per viork. M. met
i minimum van 300 in totaal en verder op
Ido bekende voorwaarden.
1 Beambtcnwoningen aan hei Openbaar Slachthuis
Jfot het vooraU'l van dc Commissie van Bc-
I h«w ovor het Openbaar Slachthuis in zuko ver-
■bïlering van een zestal fconmblenwouingen k tra
inen B. en W zich vereonigen. Do daarvoor ver-
I oischlo gelden zullen echter, evpnals steeds ge-
Isobiedl. aan het bedrijf dienen te worden gc-
Ijeund aangezien hei bedrijfskapitaal niet he
md is, om diaruit uitgaven als 'de ondcr-
Ihavrgc te betalen.
I Zij geven don Raad mitsdien in overweging
door vuststelling van den overgelegden supple-
I toiren begrootingsstaat ten behoeve vnn dc vor-
[botering der zes boambtenwoningen een bedrag
i f 13.500 ter beschikking van do Commissie
I van Boboer ovor het Openbaar Slachthuis te
I stollen, tor storting in hol Afschrijvings- en
I Varwcuwingsfonds, onder bepaling, dat dit be-
I drag uit de exploitatie van het Openbaar Slacht-
j huls in 40 jaren zal worden afgelost en dat iaar-
llijka 6 pCt. rente door het Slachthuis aan de
I gemoonte zal worden vergoed.
Woningbouw „De Goede Woning".
Bo Woningbouwvcreeniging „de Goede Wo-
ring", die reeds oenige jaren geleden eon 73-tal
woningen met voorschot van de gemeente heeft
I. gebouwd benoorden den Heerensingel (Sophia-
I straat en omgeving) vraagt thans, voor een twee
de plan, omvattondo den bouw van 164 wonin
gen, w.o. een badhuis en een pakhuis, op het
voor haar goreserveerde terrein benoorden den
Maxwingol, gronzendo aan hot 2e bouwplan der
bonwvorconiging „Ons Belang", een voorschot
I van f 1.082000 te verl»eneD, bonevens een jaar-
I lijlscho bijdrage in het tekort ten bedrage van
1 1 40.072.13.
Tegen de uitvoering van hel goed voorbereide
en uitgewerkto plan bestaat uit technisch oog-
i punt geer. bezwaar. Enkelo door de Gczondheids-
G commissio gemaakte opmerkingen kunnen bij de
I goedkeuring van het bestek overwogen worden.
Be ovcrgelogdc bouw- en exploitatie-rekening
I doel echter verschillende veranderingen onder
gaan.
Tot toelichting van die rekening zij het vol-
I 'genao opgemerkt.
Gnder hot voor den aankoop van den Grond.
I uitgetrokken bedrag is dit keer behalve den
I prijs, dien de gemeonto er, met inbegrip van de
I kostea van overdracht, zelf voor betaald heeft,
I ook bc-grepen hot door dc gomoento' geleden ren
teverlies. De gemiddelde kostprijs ad pi.m. f 1.16
por viork. M. is toch op hel oogenblik niet alleen
zoor laag in vergelijking met hetgeen aan an-
tlero bouwveroonigingon in rekening moet wor
den gebracht, doch bovoudicn had het rentever
lies bespaard kunnen worden, indien „De Goedo
Woning" haar plannen eerder had ingediend.
Reeds spoedig na den aankoop van het groot
ste deel van den grond in Mei 1917 verzocht zij
n.l. dit lorrein voor haar te reserveeren. Een
rento van a'/ï pCt. is dus, na aftrek van do go-
kweekte huur, overeenkomstig het advies van
de Commissio van Fabricage, in rekening go-
bracht van af hot tijdstip van aankoop van den
grond tot 1 Mei a.s.
Do ophoogings- en rioleeringswerkcn zijn
roods uitgevoerd krachtens raadsbesluit van 19
December 1918. De kosten hebben bedragen
f 104500 en zijn mitsdien in de bonwrekening
opgenomen.
In do exploitatierekening is de opbrengst der
huren op een dusdanig bedrag uitgetrokken, dat,
overeenkomstig hetgeen door den Minister in don
laatsten tijd als richtsnoer is gonomen, 60 pCt.
van de uitgaven door do huren wordt gedekt. B.
en W. vertrouwen, dat, nu do Minister dozen
cisch eenmaal stelt, dc hiervoor noodige ver
hooging der huren met gemiddeld ruim f 0.80
per week en per Woning geen overwegend be
zwaar zal opleveron voor do tot standkoming
dier woningen. Hel jaarlijksch tekort bedraagt
dan f 31.300.90, waarvan 3/4 of f 23,525.24, ten
laste van het Rijk en 1/4 of f 7.841.75 ton \$ihe
van de gemeente komt
Onder opmerking dal do verschillende voor
waarden en bepalingen in do conclusie van het
voorstel opgenomen, dc gebruikelijke zijn en dat
ook do Commissio van Financiën verklaard heeft
geen bezwaar te hebben, geven B. en W. den
Raad in overweging hun college te machtigen
van dit plan uit 's Rijks kas aan te vragen en
to aanvaarden oon voorschot groot f 1.101.500.
Regeling heffing belasting „Havengeld" en
„Bruggeld"-
Reeds in de jaren 1912 ©n 1915 wgdJen
S. en W. hun aandacht aan een verhooging
der brug- en havengelden hier ter tbede,
omdat daardoor, een niet onbelangrijke bate
voor de gemeente zou kunnen worden ver
kregen, welke eenigszins tegemoet zou ko
men aan de groote uitgaven, ten behoeve
van de« Havendienst gedaan. Beide kecrea
ccfcter hebben zij gemeend, deze zaak te
moeten aanhouden en dus nog geen voor
stel bij den Raad aanhangig te moeten ma
ken, vooral da3r de Kamer-van Koophan
del' en Fabrieken alhier zich. telkens tegen
de plannen tot verhooging van het havengeld
ten sterkste verzette. Thans heeft hun Col
lego deze aangelegenheid opnieuw onder
oet'cn gezien en is het van oordes], dat
met een herziening van deze belastingen niet
langer mag worden gewacht. De in den
iiatsten tjjd aanzienlijk toegenomen onder
houdskosten van walmuren en beschoeiingen
cn de stijging van pryzen en loonen maken
de hier besproken verhoogingen immers in
derdaad noodzakelijk. De Kamer van Koop
handel, nier meening B. en W- ook thans
hebben ingewonnen, heeft tegc-sn de ontwor
pen wijzigingen d§r desbetreffende veror
deningen geen bezwaar; ajj erkent de bil
lijkheid, dat de meerdere uitgaven, die de
gemeente zich op dit gebied beeft te ge-
tioosten, door een verdubbeling van do
meeste tarieven althans ten deele door de
schipperij worden vergoed.
Overeenkomstig het gevoelen van de Ka-
mc-r van Koophandel vinden B. en W- het
met het oog np de veel grootere schade,
wtlke stoom- en motorbcoten aan de oc-vers
toebrengen, ge-wenscht, dat er een verschil
wordt gemaakt tusschen het tarief, dat van
deze en dat van de overige vaartuigen wordt
geheven. Het tarief voor stoom- ea motor-
booten hebben zü daarom op f 0.05, dat voer
vaaituigen van 10 ton en daarboven op
10.03 per ton voor elke reis gesteld (thans
het voor beide f0.02).
Tim het toezicht op de naleving der be
lastingverordening te vergemakkelijken
wordt voorgesteld te bepalen, dat de vaar
tuigen, waarvoor eeu abonnement is gene*
mc-n, gedurende den abonnementstermijn van
een uitwendig duidelijk zichtbaar teekea of
van den naam van don schipper voorzien
moeten zijn. Ook in de op dit punt in Den
Haag bestaande verordening komt een der
gelijke bepaling voor.
De omschrijving in artikel 5 -van de
vrije doorvaartrichtingen ondergaat eenige
wijziging in verband met de overeenkomst
met de provincie. Krachtens deze overeen
komst, welke die van 1S84 vervangt, heeft
de gemeente zich verbonden na de inge
bruikneming van het nieuwe kanaal geen
rechten te heffen van schippers, komende
van of gaande naar de gemeenten aan den
Rijn bewesten Leiden on gaande naar of
komende van het Rijn-Schiekanaal en don
Rijn en rechtstreeks de gemeente doorva
rende. Met bet vervallen van de overeen
komst van 18S4 wordt de gemeente dus ge
heel vrij ten aanzien van alle schippeis en
vaartuigen; slechts de vrijdom van rechten, j
Eoodig voor een vrije vaart door de geheels j
provincie, ten opzichte van schepen die gaan
naar of komen van Valkenburg en Katwijk,
moet behouden blijven. Reden, om nog an
dere schepen wegens het varen langs een
ompaalden weg van de belasting vrij te stel
iec is «r niet meer. De vrije doorvaart, die,
ten einde de zeer drukke scheepvaart in de
j Oude Vest to ontlasten en aan de klachten
over het aanhoudend geopend zijn van de
bnggen, ter plaatse zooveel mogelijk tege
moet te komen, indertijd werd verleend voor'
ae richting Zijlsingel, Nieuwo-Rrjn, Vliet.,
kan, vermits na de ingebruikstelling van
het nieuwe kanaal daarvoor het motief is
vervallen, gevoeglijk worden ingetrokken.
In do verordening, rege'.ende de invor
dering van het havengeld zijn enkele ver-
ander ingen van ondergeschikt belang voor
gesteld
De verhooging der belasting, genaamd
„bruggeld" zal het dubbele bedragen.
In de verordening omtrent de invordering
dc-zer belastingen zjjn slechts enkele wijzi
gingen aangebracht.
Herziening jaarwedden van het personeel
voor de buitengewone school voor L. O.
Bij de in-werking-treding der desbetref
fende verordening, kregen zoowel het hoofd
als de onderwijzers en onderwijzei-essen
van bijstand van bovengenoemde school,
met het oog op het bijzonder karakter dier
inrichting f 500 meer uit do gemeentekas,
dan hun collega's bij het gewoon lager on
derwijs, welke laatste eekter nog in het 1
genot waren van de uitkcering ad f 100,
krachtens do z. g. wet-Ketelaar.
Intusschen is de gemeentelijke salaris
regeling voor hot personeel bij het gewoon
lager onderwijs vervangen door de bij de
wet van 14 Juli 1919 in dc wet op het L.
O. opgenomen salarisregeling en is het,
volgens B. en W., dus rationeel, ook de
wedden van het onderwijzend personeel
bij de buitengewone school wederom te
herzien, welke regeling ovenals die bij het
gewoon lager onderwijss terugwerkendo
kracht dient te hebben tot 1 Januari 1919
Bij schrijven van 13 October 1919 deelde
de Minister van Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen mede, dat hij, indien de daar
voor noodige gelden door de wetgevende
macht werden toegestaan, het voornemen
had, de jaarwedden van het onderwijzend
personeel aan de scholen voor zwakzinni
gen te regelen op den voet als voor het per
soneel aan de gewone lagere scholen was
geschied bij de wet van 14 Juli 1919, met
een verhooging van f 300 voor ieder van
het personeel bij de buitengewone school,
en dio regeling te doeu ingaan, le rekenen
van 1 Januari 1919. Do van Rijkswege bo
ven de gemeentelijke bezoldiging toege
kende extra toelage ad f 250, zou dan in
den vervolge komen te vervallen en, bij
invoering van de nieuwe regeling met 1
Januari 1919, over 1919 worden gekort.
Bij schrijven van 2 Februari j.l. mochten
B. en W. eindelijk iets naders van do plan
nen van den Minister vernemen. Deze ble
ken een ingrijpende wijziging te hebben on
dergaan. Was het toch volgens bet schrij
ven van October 1919 dfe bedoeling van cleu
Minister de salarissen geheel van Rijks
wege te regelen, thans verklaarde bij, dat,
indien do gelden door do wetgevende macht
daarvoor worden toegestaan, do Rijkssub
sidie voor de scholen voor zwakzinnigen,
voor zooveel het.personeel betrefc, zou wor
den berekend r.aar de jaarwedden overeen
komstig lie wet op het Lager Onderwijs,
vermeerden) met f 300 's jaars.
Dat aubsidio zou dan zijn to beschouwen
als do minimunibezoidiging van het perso
neel, zoodat net den gemeentebesturen cu
den besturen van particuliero scholen vrij
stond de bezoldiging op een hoogor bedrag
te bepalen, een regeling dus, analoog aan
die, welko vóór 1919 bij het: gewoon lager
onderwijs gold, doch aldaar sindsdien is
verlaten.
Na kennismaking van den inhoud van dit
schrijven is dezerzijds nogfbaals r.agegaan,
of de margo op f 300, dan wel op een hoo-
gcr bedrag moest worden bepaald. Aan
vankelijk kwam het 13. en W. me do Plaat
selijke Schoolcommissie voer, dat hot on
derwijzend peisoneel aan do buitengewone
school f 500 hooger moest worden bezoldigd
dan zijn collega's bij het gewoon lager on
derwijs, lock nu reeds in een paar andere
gemeenten, een hoogero marge is aangeno
men, komt het B. en W. in het belang van
het onderwijs gowensclit voör het versobil
op f 600 te bepalen. Anders toch vreezen zij
geen geschikte krachten te kunnen krijgen
of te behouden, te meer waar het aantal
benoembaren betrekkelijk gerim; is.
De nieuwe regeling dient om de boven
genoemde reden terugwerkende kracht t-o
krijgen tot 1 Januari 1919. Korting van den
over 1919 ontvangen Rijkstoeslng ad f 250
achten zij daarbij niet wensclielijk, aange
zien öp dia wijze een groot gedeelte der
verhooging zou komen te vervallen cn het
hoofd der school over 1919 zelfs t 75 mincler
zou ontvangon, dan volgons de bestaande
regeling.
Do aan ue nieuwe regeling verbonden
meerdere kouten zullen over liet jaar 1919
f 3124.59 bedragen. Daar staat tegenover,
dat de gemeente ook een belangrijk hoogero
Rijkssubsidie zal ontvangen. Terwijl deze
toch, voorzooveel heb personeel betreft,
vroeger f 1000 per verplichte leerkracht be
nevens een bijdrage van f 1009 tor tege
moetkoming in do kraton van bezoldiging
van het boofil bedroeg, stelt do Minister
thans voor do verplichte leerkrachten als
subsidie in uitzicht een bedrag, gelijk aan
de minimum-bezoldiging van liet personeel,
d. i. do voor het lager onderwijs in de wet
bepaalds bezoldiging, vermeerderd met
f 300 's jaars. De Rfjkssubsidio zal dienten
gevolge naar den toestand op 1 Januari
1920 ruim f7100 per jaar meer bedragen,
dan vroeger. Over 1910 wordt echter do
ontvangen Riikstoeslng ten bedrage van
pl. min. f 1400 in totaal op do subsidie ge
kort.
TWEEDE KAMER.
[Vergadering ran gisteren..
Wijziging inkomstenbelasting.
Aan do orde is het wetsontwerp tot wij
ziging der Wet op de Inkomstenbelasting
1914 (boschbouw belastbaar als onroerend
goed .tegen 10 pCt. 's jaars van de waarde,
die bet hout bij den aanvang van het jaar
Lesft).
Er worden geen algemeene beschouwingen.
FAILLISSEMENTEN.
Uitgesproken:
H. Palstira Hzn. koopman te Hilversum.
Rechter-coromissarismr. Servatius cura
tor: mr. H. F. H. Wilbrink Hbifeema te
Hilversum.
De heer KOOLEN (R.-K.) licht een amen
dement der Commissie van Rapporteurs toe,
cm to bepalen, dat onder beboschlen grond
tok worde verstaan alle grond, bezet mefc
opgaande boomai, welke de beplanting van
een v/eg uitmaken.
16 beer VAN BERE3TEYN (V.-D.) ver
dedigt een amendement om den aanwas van
het op stam staande hout niet als opbrengst
van den boboschtea grond aan te 'merken;
de bedoeling van het amendement is om
de bebossching vrij te steden van belasting,
doel hiervan is voornamelijk het behoud
van natuurmonumenten.
Be heer DE WYKERSLCOTH DE WEER-
DE8TEYN (R.-K.) verdedigt een sub-amende
ment op het amendement-Van Beresteyn, om
de inkomstenbelasting alleen te heffen van
de periodieke opbrengst van hakbossohen
en dergelyken; zoodat vrijgesteld rijn de
opgaande boomeu.
Fpr. bestrijdt voorts de belasting van bos-
schen* z. i. behoort de bebossching nist als
ooject in de Inkomstenbelasting.
De Minister van Financiën, de heer DE
VRIES, zegt, dat gevolg van het amende
ment-Van Beresteyn is, dat een object voor
üe inkomstenbelasting verloren gaat; dat
achtte spr. niet geweasebt. Tegenover de
jurisprudentie van den Hoogen Raad is het
ontwerp een verbetering. Principieel is 6pr.
er Diêt tegen ds bosschea uit dë inkomsten
belasting te lichten, mits deze dan maar op
andere wijze be'.ast worden. De Minister
van Landbouw heeft er ook op gewezen, dal,
strikt genornEi», de aanslag in de Inkomsten
belasting de bebossching tegen gaat, maar
dat een^kaprecht juist in anderen zin wérkt.
Spr. is daarom bereid heb amendement-Van
Beresteyn over te nemén en later met een
kapbekisting te komen. In verband hier
mede. wijzigt spr. art. II van het ontwerp
aldus, uat de wet in werking za! treden op
een nader doc-r de Kroon te bepalen tijdstip.
Dat zal dan zijn, wanneer do Icapbelasting
01 De lieer DE WYCKERSLOOTH (R.-K.)
ze-gt, dat njj, nu de Minister z\jn sub-amen
dement niet overneemt, dit ais amendement
indient, omdat griend en hakhout een belang-
rijko bton van inkomsten vormen.
"De VGORZITTER deelt mede, dat het
amendemeot der Commissie vaa Rappor-
tevis is komeu te vervallen.
De MINISTER acht het amendement-De
Wyckeialocth overbodig, hetgeen do be«r
DE WYCKERSLOOTH (R.-K.) bestrijdt.
Le MINISTER brengt dan nog een wijzi-
grng aan, zoodat de web in werking zal he
den op een nader bij de Wet te bepalen!
tijdstip.
Le heer -VAN DEN TEMPEL (S. D. A. P.)
meent, dat de Minister schorsing der be
raadslagingen had moeten vragen, om oen.
gewijzigd "ontwerp in te dienen. Spr. stelt
schorsing voor.
Be lieer DE WYCKERSLOOTH (R.-K.)
gevoelt hier iets voor, de heer KOOLEN
(R.-K.) heeft bezwaar. Door de stemming
zal 'men een uitspraak krijgen of de Kamer
cc-n kapreckb wil. De heer VAN LERE-
STEYN (V.-D.) is ook tegen schorsing.
De MINISTER zegt, dat schorsing onge-
wenscht is, omdat dan de kwestie van het
kaprecht onbeslist - blrjft.
Ears modern monument
voor Leiden.
Oe Gijselaarsbank, door Willem
S. Brouwer.
Kef is werkelijk een gelukkig denkbeeld
I To noemen, dat een Commissie uit do Bur-
I gerij het plan heeft opgevat om na een
I zeer moeilijken en zorgelijker, tijd ran vier
I oorlogsjaren (en zijn we al door de misèro
I heanl) don Burgemeester onzer stad Jhr.
I Mr. Dn. N. C. de Gijselaar hulde te bren-
l gon voor zijn energiek beleid.
1 Dat heb huldeblijk in zulk >eea monumen-
f taal kleed i3 gestoken, valt te meer te waar-
deoron, omdat, het is een blijvende herin-
nering aan een spontane uiting Van erken-
I lelijkheid. Het is tot stand gekomen in een
I tijd van merkwaardige kentering. Rouw is
I er oenorzijds, want er is veel geleden, er is
j veel doorstaan, al bleven we buiten cüen
eigenlijken oorlog, en anderzijds is er waar
I to nemen niet alleen een herstel, maar zelfs
oen herleving, al voelt deze voorhands nog
wol wat vreemd aan. Zoo is er dan in deze
De-Gijselaarebank naast' een huldebetoon
I tevens een symbool van het komende.
Heb doet de Commissie alle eer aan voor
het ontwerpen dezer Bank Willem O.
Brouwer uit Leiderdorp te hebben aange-
'jocht) dezelfde die in 'e-Gravenhage de
Oarnpgio-bank zette. Hij heeft zich op se-
I ïieuso wijze van zijn taak gekweten. Een
E belangrijke vraag was al direct, waar
monument te plaatsen. Do keuze aan
oinde^ van heb Rapenburg valt dunkt
the, alloadns te waarde eren. Zulk een hul-
van heel de Burgerij dient een
Plaats te hebben in het. certrum der stad,
daar waar het leven heb meest klopt.
Ren stlarin-den-weg te scheppen, reedis
I yan te voren om haar dhpracfcische plaata
•Terooaxleald, was geenszins Brouwers be-
I koeling. Maar luier op den boek van Ra-
penhuiigKort Rapenburg—Breestraat—
was eohter een hinderlijk leoge
I Ivk. Ieder goed geaard" Leddseh agent voel-
Vo-j Gn vatt0 hier P0®*1 van nature.
>u m F' begreep het en plaait-
M-ür in de veilige nabijheid van den po-
©en handwijzer Tooh was zoo
wol heb een als hot. ander noodzakelijk, om
dat slechts een aardig wit geschildord
hekje de breedtezijde dar gracht van do
straat hield gescheiden, en clo wegsplitsing
naar da beide zijdon van het Rapenburg
hier zeer ploseling ooi» feit word. De ge
schiedenis tooh is dezeheb Kort Rapen
burg had vroeger ook het waiter in zijn
midden. Hiervan rost nu nicb meer dan
een breed riool onder do straat, welk riool
claar moest blijven voor de afwatering van
Rijnland. Aan een redelijke oplossing der
nieuw tot stand gekomen wegsplitsing daclit
men toen nog niet. Ton slotte mag de ont
werper blij zijn dlat het plekjo voor hem
bewaard bleef, want, om met Brouwor te
spreken, liet Kort Rapenburg met z'n
kruispunt van vijf weger, heeft- werkelijk
plein-allures. En een plein vraagt uit stede
bouwkunstig oogpunt naar logische afba
kening, naar redelijke begrenzing. Zoo
moesb dus eigenlijk hot monument worden
een Bank, het ideo geven van plcdnafslui-
ting, on een logise'io beëindiging der zoo
bruut afgesneden walkanten. Een opgavo
zeker niet eenvoucKig. Op vele andere
plaatsen in de stad zou Brouwer reol vrijer
geweest, zijn; dat hij het niettegenstaande
de moeilijkheden, welke ook nog de prac-
fcijk hier voor hem had weggelegd, toch
heeft aangedurfd, valt zeker op prijs to
stollen. Do weerspiegeling in het Rapen
burg zal hier bet effect zeer verhoogen.
Onze tijd heeft te midden van allerlei
negatievo oigensohappen dit positieve, dat
hij hard is en koel. Dat heeft rich ook in
de eerste modorno bouwbeweging geopon-
baard. Men keerde terug tot de nuchter cri-
tischo bezuiniging en ontwaarde dat de ge
zonde baeis, waarop een goede bouwkunst
zich kon ontwikkelen, was ontaard in oen
karaktorloozen schijn, in een lonige-n van
verregaande decadentie. Dab kern-gezonde,
dat logisch constructieve was verloren ge
gaan. En reeds nu beloven we een tijd, dat
op deze opnieuw verworven redelijke
grondidee een passende eerlijke versiering
kan worden gevonden, die een uiting is
van dezen tijd, dio zioh aanpast in lesraoter
aan het moderne bouwwerkoen versie
ring, misschien stug nog wat in haar aan
wezen, maar eerlijk en oprecht godacht.
Zoo is bij al het strakke en stroevo dat dit
monumentje mag hebben, oen geestige,
soms ietwat speelsche lijnwerking in bet
geheel zeker to respeoteeren.
Wat heb materiaal betreft heofb Brouwer
zich op een mijns inziens zuiver Hollandsch
stianclpunt gestold. Wat hij maakte moeet
er nieb direct uitloopen, niet de aandacht
bruut alleen voor zich trekken, niet staan
als een zelf genoegzaam eenling te miclden
van oen vervreemde omgeving, maar zich
aansluiten juist aan die omgeving, al was
het ook uiting van later tijd, zonder con
cessie te doen aan eigen karacter. Van
daar zijn keuze van baksteon on terra
cotta en niet de natuursteen. Deze keuzo
ia karakteristiek Hollandsch. Natuursteen
heeft in veler oogen iets gaafs, iets voor
naams, maar daarbij ook te midden der
baksteen ieth opdringerigs en daarom zoo
dikwijls iots banaals. Baksteon beeft niet
uit eigen voorkomen, direct het effect aan
ziob. Wil hiermeo iets worden bereikt, dan
dient or mee gewoekerd. Baksteen heeft
iets burgelijlcs, in den goeden zin des
woords, en daarbij iets intiems. En juist
dat burgerlijke, cïab huiselijk detiemo is
den bewoner dezor lage landen dierbaar,
on veel meer eigen dan idoëele aristocratie.
Dezo volksaard, dit voikswezen verloochent
zich niet. Import-kunst uit welk land ook,
zal tijdelijk bij ons belangstelling vinden..,,
op den duur drijft- eigen aard weer bewust
naar boven en komen wij tob eigen schep
pingen, waarin hetgeen wat ons in het
nieuwe boeide, is verwerkt. Zoo in haar
bakstecnvorm met tera-ootto loopt bot mo
numentje er niet uit, maar valt aan en is
behalve in kleur, ten slotte ook in wezen
verwant aan do 13e eeuwaolie patriciër om
geving.
En nu do bouw zelf. Ze is een lythmisoh
geheel van horizontale en vorticalo con
trasten. In de eerste plaats is er dan do
bank met zitvlak, onderstuk on rugleuning
van geprofileerde fccrr-a-cotto-blokkcnde
rug mot het inschrift: Oorlogsjaren 1914—
1919. De Leidische Burgerij aan haren Bur
gemeester Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar,
in duidelijke ccnvoudigo letters uitge
spaard Achter de bank een groote stcenen
blosmenbak, waarvan aan weerzijden twee
zijtakken of wangen opgaan, zóó dab de
bank iets vooruit steekt on er gelegenheid
is voor een zijkant als afeluitondo leuning.
De opgaande wangen worden afgedekt
door een op liout geconstrueerd schuin af
dakje van sierpannen.; een rustige aange
name beëindiging met fraaie lijn, welke nog
een meer typisch caoliet krijgt door de gees
tige plaatsing onder bob afdakje van roodo
glazen gevat in terra-cotto-steenen. Ach
ter dezo bollo glazen, welke de baksteen
kleur op zulk een fijne wijze temperen, zijn
elccbrische lampen aangebracht, zoodat ook
bij avond eon geprononceerde afsluiting is
verkregen, naast een bohoorlijko verlich
ting.
Door uitmetseling is aan de opgaande
vlakken een fraaie verlevendiging gegeven,
sobor maar passend on eerlijk. Aan c3e bin
nenzijde zijn tweo stukken bouwbeeldwerk
aangebracht-, geheel in het kader van het
monument, gehouden, dus gedacht in aan
sluiting met den bakstcenbouw.
Ter linkerzijde do Rouw, een weenendo
Figuur in ietwat- gebogen houding, vol smart
het gelaat verbergend. Heb (Krakkende der
droefenis is goed neergelegd in de ziel» naar
beneden verbreedendo decoratieve, partijen.
Zulk een bouwbcelcl'.vonk is als een in steen-
vorm gedachto verschijning dio c-ven uit het
vlak der muur to voorschijn treedt. Brou
wer laat de figuur dan ook niet rusten in
zware lichamelijkheid. In do opgaande ge
bogen lijn onder het woordi rouw en 1914
is evon een accent tegen al het ncerwaart-
scho. Rechts is de herleving, gehouden in
opgaande lijnen, a-ls bet ware uitsprekend:
God© zij dank
Brouwer hoeft de welwillende medewer
king mogen ondervinden van Leiden' s
Publieke Werken. Daardoor is hij in slaat
gesteld de De-Gijselaardbank om zoo t©
zoggen van uit de straat op te bouwen en
do muurtjes, 'lie asn weerszijden kleine
bloembakjes insluiten, naar achteren
sprongsgewijs te veriagen, zoodat de bank
als uit dc walkanten opgroeit. Doz.e beeren
hebben uat ©en veiligheid'soogpunt bekeken
de fun'otie van heb vroeger ook aan de zij
kanten aanwezige wit'te hekje overgeno
men. Door horizontale en verticale plaat
sing der baksteen is hier een speelselie lijn
verkregen, welke ook zit in bet omgevondo
fcrotoir dat niet een door-zwarte voegen
geaccentueerd ornament, in waaiervorm het
knraober der bank inleidt.
Het metselwerk is mot zeer veól zovg in
dc-n geest vau den ontwerper uitgevoerd
door den n»e is ïla-ar-aannemer A H. Volle-
berg van Zoeterwoudc, wien daarvoor allo
eer toekomt-
Bij het zoeten naar een oplossing van den.
achtergevel kwamen even Rijnlacd's voor
zorgsmaatregelen in het gedrang. Daar wa
ren cle in het oog van Brouwer voor zijn
schepping hinderlijke bogen van het riool
en heb steTk vooruitstekende hardstecnen
middenstuk, zoo'n soort „Golfbreker" die
l»et varen links en rechts regelt, doch dia
in werkelijkheid met. de natuursteenen stuk
ken in den walkant meo ten doel heeft wa-
tercïichte schotten to kunnen plaatsen, tor
regeling van don waterstand. Ook dit nog
om te bouwen toll een rationeel geheel ware
gewenscht geweest-, maar bleek in de prac-
tijk niet mogelijk. Wat or ook moest blij
ven, het effect der rond; boge.i bogen het
water moest gewijzigd, ter wille van de
gehcelo achtergevel. De boog zelf te ver
anderen in een vorm, waarin het horizon
tale overhccrschte, maro toch maar schijn,
omdat cr een daarmee spottend tongewelf
aelitsr zat, dat een dergelijke beëindiging
tot een leugen stempelde. Om dit to ver
mijden hing c); ontwerper cr als het ware
een gordijn van steen voor, hetwelk hij liet
steunen op een breede ijzeren band. Nog
liever hacl hij do steenlaag laten doorloo-
pen tot bcncoon hot wateroppervlak, doch
dit gaf bezwaren.
Zoo is het steeuen goi'dijn, op hot eerafco
gezicht onlogisch en een schijnconstructie,
en toch in dozen schijn weer waar, omdat
het in waarheid niets wil eteunon, slechts
alleen iets verbergen. Ook om den „golf
breker" nog eon cacke-misèro te hangen
ging niet aan en zou ook te ver voeren.
Vooral in cJen achtergevel is het sprongs
gewijs verloopcn der vlakken tot een fraai
geheel opgelost, vol eenvoud on kracht. Om
in verband hiermee clo walkant nicb al to
bnuivti uit het water te la'ten oprijzen is ook
hier nog een zich naar beneden versmal
lende uitbouwing aangebracht-, "zoodot to-
vens het. muurtje langs dun kant even bo
ven het water lean uitsteken. Htt gcheei
vroeg daar naar oon accent.
Dc Leid-ene Burgerij kan met- voldoe
ning op haar huldeblijk neer rien.
Ma*.
