Heropend
rnrnm iï - leides
WASCHT REIN
Kleermakerij A. Robert
OREDIETEN,
N.V. Lsldscha ijzerhandel
Wijn, Limonade, Cacao,
Koffie en Thee
Wed; A. v. RIET-
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 20 Augustus.
PERSOVERZICHT.
PARIJSGHE BRIEVEN.
SPORT.
WETENSCHAPPEN,
VRAGENRUBR1EK.
-ïanöelarea en Fabrikanten bij
groot© partijen reductie.
J, P. VERGOUWEN,
gaat beven alles.
REUZENPRIJZEN
C. P. v. d. WAGT,
TB KOOP:
voorheen Firma J. C. BERNARD,
TTisG&aaiarkt - T©1. 4^9.
HAVEN 24a LEIOEN.
tUbr. II» oü M. STOUTUSff,
P. H. SPIJKER - Rijnsburgersinge! 2.
Zaterdag
is LAXdag
Maatsi- en
Rokkenwerksters.
vh. G. FIUPPO Zn.
m. 18242
"■Eet collectief contract. In
.JDE MAASBODE" komt hierover het vol
gende kruiskopje voor:
T/at dezer dagen in de Typpgrateuwareld
yoorviel, is van zeer ernstigen aard.
Wel Is een staking tegenwoordig goen
bijzonderheid. Integendeel: als er geruimen
itrjd geen arbeidsconflicten voorkwamen, dan
mochten wij ons wel afvragen, wat voor
vreemde dingen er wol in do maak waren.
Doch thans geldt het een bijzondere: sta
king.
Namelijk in een van de best georganiseer
de bedrijfstakken cn wat erger is: tegen Tiet
collectief contract.
Vooreerst ontbreekt er wat aan de: orga
nisatie.
Buiten de besturen om hebben eea paar
ipersoneelen den arbeid neergegooid plot
seling, zonder omhaal, bij overrompeling,
Tr. piaata, dat wij te doen hebben met
geregelde organisaties, maken wij aldus
kennis ir.et syndicalistische, anarchi-t'seho
praktijken.
Dal is een bedenkelijk teekeii van de
stemming, welke onder een groot deel der.
arbeiders beersclit.
Vervolgens is daar bet nog veei ernstiger,
element van verbreking van het collectief
contract-
Met alle macht moet er, '.aar gestreefd
worden, om de brutale verloochening van bet
collectief contract weer ongedaan te maken.
Als men eerst maar zóu ver komt, dat de
organisaties een vorm weten te: vindon, om
bet geknakt vertrouwen in collectieve over
eenkomsten te herstellen.
Er moet- iets op gevonden worden om da'
'directe actie, tegen bet collectief conlract
ingevoerd, te veroordee'.en.
Hier gaat bet oni een buitengewoon hoog
belang. ordl bier niet gewalkt, dan loopt
de waarde der collectieve oveneenkomstsn
gevaar en gaat er wellicht een zedelijk en
sociaal goed van den eersten rang. verloren.
Er kan nog over gesproken worden, in
boeverre een diep gaande, geheel onver
wachte verandering van omstandigheden aan
een. overeenkomst kracht kan ontnemen.
Ip. het volkenrecht is men met een beroep
op de formule „debus sic stantibus" nogal
vlug.
1 2oo zou bet niet, geheel onbestaanbaar
kunnen zijn, dat een plotselinge, onverwach
te, zeer sterke prijsstijging de' overeenkomst
:op losse' schroeven zeltc. Hierover zou
eenigen twijfel althans mogelijk rijn.
1 Doch wat zien wjj? Reeds eenige' malen
is het collectief contract tijdens den geldig
heidsduur herzien en op niveau der geste
gen prjjzen gebracht, en de laatste' maai is
de mogelijkheid van bijzondere gebeurt mis
sen er uitdrukkelijk in verwerkt.
In deze omstandigheden moet men tot bet
.uiterste gaan om zijn woord te houden.
In hel volkenrecht is de kracht der ver
dragen te slap. Ziedaar de bron van zoo
veel ellende.
Wil men nu ook in het sociale leven alle
voltrouwen doaden en plechtig beklonken!
verdragen als vodjes papier" behandelen,
'dan richt men wel zéér bijzondere sociale
.verwoestingen aan
Er is dus wel voel aan gelegen, dat de ar
beidersbonden hier kort en Icrachtig partij
kiezen voor de goede trouw, voor de' be
trouwbaarheid. voor de allergewoonste eer
lijkheid in het maatschappelijk verkeer.
'Als men met het collectief verdrag nog.
iets goeds denkt te kunnen hereiken, dan
moet men nu op de bres staan, ook al zou
men wat kras moeten optreden tegen eigen
ledc-n.
Men hebbe den moed de begane fout als
fout te wraken.
Bij de gehouden besprekingen tusschen
patroonsorganisaties en den rooden typogra
fenbond hadden de hoofdbestuurders nog
niet de kracht om' het collectief contract," een
moeizaam verkregen resultaat van jaren-
langen arbeid der organisaties tegen alle
directe actie in, hoog te houden.
Zelfs nu het collectief contract, wegens
de waupraestatie, door de patroonsbonden is
afgezegd, mag men niet alle hoop laten
varen, dat er iets gedaan zal worden, om dei
wonde, aan het collectief contract geslagen,-
te helen.
(Van onzen Parijschen correspondent.),
(Nadruk verboden.)
X
Parjjs, -5 Aug.
„Heuvel 108".
1919.
Vandaag ben ik geweest in Champagne, in
Berry-au-Bao, en ik beu gereden over :1e
vervallen slagvelden van Noord-Frankrijk.
Het was wat wij hier noemen: een Pelgrims
tocht, een Pélérinage.
Van dezen dag af zal ik nooit meer zeg
gen, dat de vrede van Versailles onrecht
vaardig was. Ik wil hier geen vertoogen hou
den, lezer; ik wil u niet spreken over de
„vergeldingstheorie" van professor Hijmans,
noch ook trachten op eenige wijze u mijn
eindelijk inzicht op te dringen. Denkt gij
in uw ongeschonden bloeiend Nederland over
den vrede, zooals gij wilt en zooals ik tot
nu toe dacht. Maar laat mij van af dezen
dag mijn trieste, diepe overtuiging: „Dg
vrede van Versailles kon niet anders zijn
dan hij is geworden." Ook wil ik niet eens
trachten tl te doen navoelen wat vanavond
de oude Fransche simpele „oorlogsmoeder"
vnelde toen ik haar moest vertellen, ver
tellen, vertellen van wat ik zag vandaag. En
ik kan niet van u verlangen, dat gij daar
in dc verte nog tranen in uw oogen zult
kriigen, als ik u zég hoe zij schreide rechtop
met haar wijd-open oegen, een heel oude
vrouw met haar zestig jaren. Tweemaal on
derbrak zij maar mijn woorden. Deze twee
dingen zei z\j heel hulpeloos en zwakjes
„Ik begrijp het niet van de goede' God;
begrijpt u het? M'n jongen en al die andera
jongens hadden den Bodies toch niets ge-
daan. En toch heeft God de hel op, de aarde
gebracht. Hij heeft toch toegelaten, dat de
Roches zijn gekomenbegrijpt n het,
meneer?"....
Don tweeden keer zei zij: „Ik hoop, dat
m'n Paul nu ten minste maar, slapen rttig
en dat hij niet hoeft te zingen in den
Hemel".
Lezer, als ilc denk aan die oude vrouw,
die hier in ditzelfde hotel, waar ik woon,
nu mogelijk wakker ligt; als ik denk aan
wat ik vandaag gezien heb, dan khn ik
maar één gedachte hebben (en ge moogt
mij cr vrij om verachten): li: wilde, dat ik
zoo een grooten Pruisisehen officier, die
adressen aan mijn Regeering richt, zoo een
militairen „veroveraar", die nog vrij rond
loopt, op 'b oogenblik in mijn kamer had en
dat ik dan met hem, man tegen man, kon
vechten tot den dood.
En dat alleenom te vergelden. Gjj
zult zeggen, dat ik een zeer slecht Christen
ben, en gij hebt zeker wel gelijk. Maar ik
ben een mensch met oude', oude idealen vau
rechtvaardigheid en ik heb in mij: de
eeuwenoude manlijke overtuiging, een oeroud
instinct: dat een vervloekt onrecht gedelgd
moet worden!
Lezer, ik vraag uw verontschuldiging niet'
voor deze overtuiging van rajj. Ik kan niet
anders dan op menscheljjke wijze schrijven
over de smart van dit diepmenscheirjk land,
en ik wil niet eenmaal de pretensie hebben
van mij te stellen boven de overtuiging van
het doodelijk getroffen Frausche volk. yer-
oordeelt gij de houding van Frankrijk, ver
oordeelt dan maar in één moeite die van uw
Fransehen briefschrijver.
Langs den langen, heeten, stoflige'n
weg van Reims, naar Berry-au-Bac on den
heuvel 108, liet. duizendvoudig Golgotha,
staan wat stoffig-groenende versplinterde
hoornen. Rondom: de velden; één rulle
woestijn. Links en rechts de soldatengrave'n.
Wat scheef gezakte houten kruisen, met in
nige of smartelijk trotsche opschriften van
„de kameraden", wat wilde bloemen
Voor mij uit loopen twee oude menschjes,
doodmoe, gebogen, in rossigen d.epen rouw,
een naïeve papieren grafkrans tusschen zich
in. Zij zoeken„Hier moet 't toch im
mers ergens zijn".
Het zjjn: „de ouders"zoo loopen nu
iaugs alle wegen van Frankrijk door net
heete stof, soms na lange treinreizen, soms
heelemaal te voet gekomen: „de ouders''...
die zoekenMeestal vinden zij niet, want
wèl weten zij in welke stelling hun zoon ge
sneuveld is, piaar zij begrijpen niet, willen
niet 'begrijpen, dat de meeste soldatengra-
ven allang weer opgewoeld werden door do
eindeloos neerploffende, 'felle, wreeds, wroe
tende Duitsche granaten, die immers neer
stortten met tusschenruimten van een me
terDe graven, die wij zien, zijn daast
alle nog versch en dateeren van het iaatste
van „de vijf jaren".
De twee oudjes voor mij loopen voort,
moe, niet als eenige kleine laatste levens
doel in hun uitgedoofd verslagen bestaan:
het kleine kruis te vinden, dat zij zoeken,
en waaronder die jonge, lieve kerel slaapt.
Le twee oudjes ïoeken bezijden den weg alle
kruisen af en moeizaam spelt de vader, stram
gebogen, de namen: Rémy, Jean-Jacques,
Honohé, Dieudonné, Paul, Alain, George,.:.
Morts', Morts, Morts, pour la Franoe!
En zij zullen eindigen hun krans yaa pa
pieren rozen te hangen cm het kruis van een
anderen Rémy, die hun jongen niet is. Alleen
maar, omdat het ten minste, dezelfde naam' is,
dien Ze altijd in hun gedachten hebben
dat' hij nu ten minste slapen mag... huL
jongen...!" „En niet nog hoeft te zingeti
in den Hemel
Langs een sinds' vier jaren uitgedroogd,
half ingestort kanaal, langs versplinterde
omgevallen kanonnen, neergebrande fabrie
ken (de „Banlieu" van Reims), langs een iin-
ir"ns doolhof van loopgraven, wijd en zijd,
en één grauwe wildernis van prikkeldraad
versperringen, langs schuilholen, half in
gestort, 'balken verteerd en ijzermassa's krom
getrokken, verroest, in het rulle land, dat
omgewoeld is door de obussen, waarvan er
nog honderden onontploft om mij heen lig
gen; langs grafheuvels, kleine veldjes met
klaprozen, marguerites en „bleuets", kleine
wilde bloesemingen in de tinten van Frank
rijke oude vaandels; langs verwilderde net
werken van ijzerdraad-en-do'ek, die eenmaal
de wegen om Reims moesten verdekken voor,
de transporten; weer kruisen ©n bloemen en
half-verteerde, opengevallen kisten' 'vol grif-
ze handgranaten nog, en kogels, voort door
dit heet-doorzonde grauwe wanhoopsland ein
deloos om te zien en toch maar een hon-
dwdste deel van den verwoesten Franschen
bodem, langs puinkoopen, die eenmaal lief
lijke dorpjes waren of schoono patriarchale
hofsteden, loop ik voost.:., naar den scliel-
bknkenden krijtwitten rotsheuvel'in de ver
te... „stelling 108."
Eindelijk sta ik op den top, JVjjd om mij,
in dc meedoogenloos spottende Zon ligt dat
heerlijke, rijke Champagne;.:., ©en dorre
val© woestenij zoover Eet oog rij kt* Twee
diepe-mijntrechters kaal als krateropeningen,
wijzen de plak waar twee mijnen ontploften,
elk met 70 ton springstof. Twintig minuten
na eikander een Fransche en een Duitsche;
een dertig meter diepe gang voert naar de
„Toste de Commando" van d,e Franschen
Electrische geleidingen en telefoondraden
half verteerd, een vochtig ellendig hol met
wat verrotte tafels en kribben, wat flesschen,
wat gebroken aardewerk,-
Dit is het middelpunt van dien heuvel
108, van die Fransche stelling, die de in
vallers jaren lang tegenhield, die Reims
tvheerschte jaren lang en die na verliezen
van duizenden dappere jonge kerels cindeljjk
door granaatvuur van ter zijde genomen is,
de heuvel, de berg van smarten, laren Ia Dg
overstroomd met gif lige of verblindende Duit
sche gassen, granaten, brandende vloeistof
fen, do plek, waar het gansche' Frankrgk
aan dacht vol zorg, vol ontzetting, grond,
die omgewoeld is met menschenlichamen,
wild gedrenkt met Fransch bloed van die
jooge martelaren.:., „de hel, die God op;
aarde heeft gebracht;., toen de Duitschers
in ons land zjjn gekemen." Het is nu niets
eten een groote kale grafheuvel, wit schit
terend in de zon,
.Wijd rondom: het eens zoo gelukkige
Champagne en bet nu gansehelijk krachte-
lcoze Noord-Frankrrjk, even veHatën nog
altijd als maanden geleden, toen de wapen
stilstand inginguitgemoord, gebrand-
echat, leeggestolen, verkracht, ontvolkt, sy
stematisch verdelgddoor het Pruissia-
nisme, STÉFAN.
VOETBAL.
Het „Deventer Dagblad" bevat een Ver-
lclaiing van een Go-Ahead official, dat, in
dien de afscheiding van de A-clubs tot stand
komt, Go-Akead zich waarschijnlijk bij de
Iautste zal aansluiten;
KORFBAL.
De competitie vangt 7 Sept.- a.s. aan. De
in'cteeling der competitie is voor 't W.esten
aldus:
lste klasse: West A: DBV, DTV, DED,
BvD, Vitesse L., Fluks; West Bi OSCR,
HSV, ALO, Vitesse H. Velox, Deetos; West
C: Advendi, DDV, Haarlem, DOSO,- Allen
Weerbaar, Excelsior, Hercules.
FAILLISSEMENTEN.
Nicv Jonker (firma G. P. B. Schermer),
fabrikant van betonwerken, Uitgeest;
G; Mesander, koopman, Groningen.
Fs K Engelkens, koopman, handelende on
der de firma Geidersohe Agentuur en Com-
niisiifhandel Ft E. Engelkens Co., Arn
hem.
SCHEEPSTIJDINGEN.
KON. WEST-1ND. MAILDIENST,
CC'MMEWIJNE, uit'ry, pass. 17 Augustus
Or.essant:
KON. NED. STOOMB. MIJ,
AGAMEMNON, 17 Aug. vau St. Vincent'.
CASTOR, 9 Aug. van Valencia to Genua.
EUTERPE, 19 Aug; van Amsterdam naais
Bordeaux.;
I UNA, 19 Aug; van Amsterdam naar Lis
sabon.
VENUS, 14 Aug, Cadiz naar Amsterdam.
STV. MIJ. NEDERLAND.
KAJRIMOEN, 15 Aug, van New-York naari
Pa'dang.
Een merkwaardige cniriekking.
Prof. Falter, te Weeuen, maakt-, volgens
„Vos Medicorum", melding van een merle"
waardig gva-1 in zijn praktijk. Hij had een
33-jarig patiënt die aan chronische bloed
vergiftiging leed. De temperatuur steeg tob
40 gr. en voortdurend had dc man rillin
gen. Prof. Falter meende, dat slechte t and-
wortels do oorzaak waren. Noch door Rön$
genstralen, noch door een tandspccialiteil;
kon dit echter geconstateerd worden. Toch"
liet Falter de wortels trekken. Onmiddel
lijk werd een verbetering in den toestand
waargenomen, de koorts nam af cn binnen
enkele weken was de patiënt genezen Het
schijnt, dat vele ziekten aan ontsteking
der tand wortels moet en toegeschre ven wor
den. Zelfs kan dit rheumalielr veroorzaken.
K., te L. Als do zaak zich heeft toege
dragen zooals u schrijft, vinden wij het een
schandelijke afzetterij. Men moet zorgen uit de
handen van zulko „Baokea" (o blijven. Do Ver-
oeniging tegen den Woekor kan er niets iegen'
doen. Zorg zoo spoedig mogelijk hot goloendo
terug te geven en steek uw hand niet woer in
zoo'n wespennest.
J. M. van der H,, tc L. Omtrent den vrijen
Zaterdagmiddag zal do Minister nog bepalingen
geven bij algemeenen maatregel van bestuur.
'A. K, to L. Omtrent werk in Noord-Frank-*
rijk doet u het best u in contact te stellen
met do Leidsohe Arbeidsbeurs. Wij golooven niet,
dat het vooralsnog raadzaam is daarheen cm
werk te gaan.
G. M., te li. Informeer daaromtrent even
op eon kassierskantoor. Wij goloovon, dat het
aandeeltje zijn geld. waard i9, maar een effecten
handelaar weet dit nog beter.
J. T. de 0., te L. Een lid van de Burger
wacht heeft vergunning voor het in bezit zijn
van vuurwapenen Hij is ook onbezoldigd poli
tieman. Bij mogelijke rustverstoringen wordt do
Burgerwacht opgeroepen voor de bewaring dor
orde en ter assistentie dor politie.
J. L. F. v. cL M., te L. Urinevlokken ver
wijdert men door wasschen met alcohol of vor-<
dund citroenzuur, opgcfrischt nog door vochtige
afwrijving met chloroform.
M. v. d. S., te L. Hot eenige middel, om
een schoon gezicht te bobben, is wasschen. Helpt
é<5n of tweemaal niet, dan wascht u 'zich nog
moerdero malen. Yooral goon poedertjes op het
gezicht smeren. Do porieön van de huid moe
ten openhlljvon.
NIEUWE RIJN No. 25
12133a
STEEÖ3 GRQOTE S0RÏEER5NG
PRIMA STOFFEL
voor Barnes- en Heerenklestiing
1
DistrShutievrije ©n
Go@dkoop@ Brandstof
NEEMT PROEF MET DE
2330
ECHTE DRENT3CHE
TURFBRIKETTÉN.
2!{j B«73S1 ©verveel hitte sis Cokes oi Steenkolen.
Beduidend prijsverschil met andere dure Brandstoffen.
VERKRIJGBAAR BIJ STEENKOLENHANDEL
1?, tegenover Staatsspoor.
ook éweede Hypotheken,
op korten en langen termijn,
voor Handelaren
en Particulieren, §5
van J500 en daarboven.
B i 11 ij k e voorwaarden.
HEERENGRACHT S3.
tvïwiö
MELKBROOD
Oranjegracht 71, 2314
Lage Rijndijk 27.
besteed Ik voor nette gedragen
gggT HEERENKLÈEDING
Rensiraat 20 Utrecht
Voor Leiden en omstreken
iederen Maandag aan huis tb
ontbieden. 11317a
het onlangs nieuw ge
bouwde pakhuis met Boven
woning a. d. Hoefstraat 18 by
de Doezastraat groot 88 M\
Beneden Pakhuis met Kan
toor, Plaats. De Bovenwoning
bevat: drie Kamers, Keuken
en ruime beschoten Zolder,
voorzien van Gas- en Water
leiding. Te bevragen
12153a «ntï© Vest 37.
Voor hst leveren van verschillende soorten
houdt zich beleefd aanbevolen
ssat
21DO
I 9
^uime voorraad
Solide Mteit
Lape Prijzen
L,'.i VMJ ff It Kt U B Sa B CI-* W By
ItI85TSS3ï,AAHÏ3 EM SCHOOBSTEEU VEGE BS,
geven met deze kennis, dat vassal 30 Aagiastaa JAN
iSTOUTHN" (eerder in do zaak van den Heer SARONI
werkzaam) SjIJ hou als deelgenoot Is opgenomen.
Zich minzaam aanbevelend. 12196a
GEBÜ. J., H. en N. STOUTEN,
Moo®!. Kerk Eoorsteeg 6© Middelweg 19 A«
Leyendaal 85 (nog tijdelijk).
DE LEIDSCHE SANITAIRE EN CHEMISCHE WASSCHERU
B. C. J. VAN Oi¥!BVSÊi?EN
NIET Z9E3CT£KSgfyaV§3iJ WATE&.
HAARLEMMERWE8 No. 49a. TEL. INT. No. 291.
3860
Gedipl. Ondsrwijzor Stenografie „PONT".
Gediplomeerd door den Ontwerper van het Systeem".
Ongelijks inschrijving 1—8 voorm.
en Q—7 's avonds. 14„
dan wasschen alle ver
standige moeders do
hoofden van hun school
gaand© kinderen met
LAX, dat al het onrein
onmiddellijk doodt. LAX
verwydert bovendien
stof en roos en geeft een
mooien glans aan het haar.
25 cent per doos vol
doende voor Yi liter
hygiënisch hoofdwater.
Bij alle Drogisten. 2468
L.1. Akker, Rotterdam.
Bekwame TiJiAs^TEL- ©n
ROKKENWERKSTERS
voor direct gevraagd, tegen
hoog loon, tevens een LOOP
JONGEN van l i h 15 jaar.
Aan te bieden tusschen 5
on 7 uul' H. E 5 S E E R,
Mare 24. 12284a
TËKOO'Fi
'10,090 sinks prima autie
Hollandses Dakpannen,
aan de tUïtsctr. EKieiwaron-
fabrieken „Werklast eu
Nijverheid", 2465
Hazeïswovtle fi. <1. Eljjn.
T©l©pk. JLöld©tt 33©öo
