De Wereidkiijg
Nederland en de Oorlog.
No. 17652.
LEIDSCH
DAGBLAD Zaterdag 15 September. Tweede Blad. Anno 1917,
Persoverzicht.
Bemengd Nieuws,
FEUILLETON.
Het ovs&le Portret.
A v o n <1 godsdienstoefening
en lie ktbee paring. Over de
vraagMoeten de avonddiensten verval
len'? sah-rijft ds. Wisse, van Driebergen, in
de „STICHTSCHE COURANT" het vol
gende
In onder sclieadene kerke iaden zal dezer
dagen de vraag wel ter sprake komen
'Moeten we uit oorzaak van z.g.n. licht-
besparirig de .a/vonddiensten ook verzetten
naar 's middags?"
Het komt mij voor, dat deze vraag niet
al te spoedig met ,ja'moét beantwoord
wordenmaar men wel zal doen, zoo mo
gelijk. de avonddiensten te handhaven.
En dat wel om drie redenen, in hoofdzaak
reeds een vorig jaar door mij genoemd en
die ik tihans iets wil toelichten.
Vooreerst, in menige kerk is het gods-
dien Btdg-kcrkelijk leven in de gezinnen,
en bij dienstbaren, vrijwel ingericht op
tfen avonddienst. Althans, het blijkt wel,
liJat de avonddienst de meest ge-wenschte
ia (boven den mkklagdienst)immers,
waarom zou die anders thans er zijn?
Dan had men van den beginne af aan
'den dienst wel op 's middags gezet. In ver
band met gezinsleven, afstanden en ook
bedenkende, dab wo snel op elkaar vol
gende preeken in den regel niet zoo vruoht
baar verteeren. enz., enz., is de avond-
d i e^i a t in vele kerken de aangewezen
tVcedo beurt.
Verleden jaar heeft de verandering in
eommige kerken wel niet opgunstig ge
werkt, maar in onderscheidene kerken
(naar ons ter oore kwam) toch ook verre
van gunstigLa het eerst liep heb dan wel;
ma-ar toen het „nieuwtje" er af was, vond
men toch, dat 's aronde kerken betor
iVas. Getuigedat men dan den avond
dienst in ad die kerken weer invoerde de-,
toen zomer. Wij moeten niet te gemakke
lijk veramderingen aanbrengen in heb uur
der godsdienst-oefeningwant het is inder
daad in.onze dagen gemakkelijker om ver
slapping dan vermeerdering-van opkomst
te bevorderen. En as de gang or eenmaal
nat, dan krijgt go dien niet zoo grif er
weder in.
Ten tweedeWaarom moeten toch de
kerken op die manier feitelijk medewer
ken dat er meer en, langer gelegenheid
tot lidhtbrandorr overblijft voor de zonde
en de wereld? Sluiten bijgeval de publieke
verciaikeOijkheden der zonde ook na 5
uren Ga in dezen tijd nu eens bijv. naar
Den Haag en Scheveningenonderzoek
eens hoe .het daar met genoemde gelegen
heden staat. Daar kunt ge tot somtijds
tfw e o uren in den naclit nog tcrèoht, in
inrichtingen met z.g.n. particuliere of
nachtvergunning, als er des avonds bijzon
dere voorstellingen gegeven worden, van
meerma-len de schandelijkste soort. Laten
3grsb do schouwburgen, do danszalen, de
""drankhuizen, enz., enz., ma-ar eeris hun
avonddiensten" ter oorzak© van lichthe-
Hparing op 5s middags brengen. Al verliep
d© „boel" daar dan van, dat ware voor'
persoons-» gezins- en volksleven nog ver
re van schadelijk te noemen. Verzotten
de kerken nu wel haar diensten, dan spa
ren we licht uit, feitelijk mede ook voor
de zondc-gelcgenheden, die dfes avonds
nog wiel geopend zijn. Wel licht voor satan,
en geen liicht voor God? Zoo zou ik wil
led vragen". Dan zij ons antwoorddat zij
verre. De duivel ladht £r om, als we op die
manier licht helpen besparen voor do
zonde-gelegcnhedeli.
En ten derdeIs hot werkelijk wel altijd
een besparing? Hoeveel gezinnen zijn er
niet, die toch in zijn geheel d'es avonds
ter kerk gaan dan is daar thuis toch geen
licht op; zoo twee a drie uur lang. Dat
noem ik uitsparen. In menige kerk is heb
opgaan des avonds nog wel zoo trouw, dat
ér allicht meer lichten "wit zijn in de ver
schillende gezinnen dier kerken, dan er
lichten *,aan" zijn in Öict kerkgebouw. Het
zal in vele gevallen een bitter beetje ver-
jrliil maken, dat is vast. In menig geval
zelfs voor de besparing doelmatiger zijn,
om 's avond# te kerken, dan om 's avonds
allen thuis te laten en daardoor te veroor
zaken, dab nu in al die gezinnen al de
lichten onafgebroken blijven doorbran
den De gemeente kome trouw op 's avonds
thans meer en in groot-er getale dan ooit;
en de kerkeraden bedenken zich tien- cn
honderdmaal, eer mep overgaat tob een
maatregel, waar ook een „licht"-kantje
voor de wereld aan is.
Fraude met petroleum.
Do inspecteur der distributie uit Den
Haag, hoeft te Loosduinen dertien vaten
petroleum in beslag genomen, die blijkbaar
aan do distributie waren onttrokken. Bij
een winkelier zijn, goed verborgen, degen
vaten gevonden, terwijl er nog vier, oven
eens goed verborgen werden gevonden op
het-erf van zijn buurman. Bij nader onder
zoek is hot den inspecteur met. behulp dor
plaatselijke politie gelukt te ontdekken,
dat 23 vaten met een 6chipper naar Loos-
cluinen zijn vervoerd. Een vrachtrijder
bracht zo daarop naar d© 'schuur van een
"tuinder aan don Monsterschen straatweg
en vandaar zijn ze successievelijk wocr naar
den winkelier vervoord. Verschillend© per
sonen zijn alzoo in deze zaak betrokken. D©
winkelier beweert do olio van een onbe-
kcnclo uit Den Haag te hebben gekocht
mot wien hij kennis had gemaakt in een
hotel in Den Haag. Kwitantie van het ge
kochte kon hij ochter niet- toonen cn slechts
een vage persoonsbeschrijving geven. Hij
wist alleen, ckit de man, die hom do petro
leum had verkocht, Jan Zwart heetto en
ergens bij de Witt© Brug moest wonen.
Hot. moot reeds gebleken zijn, dat iemand
van dien naam daar onbekend is.
Do stijging van de kosten van het levens
onderhoud.
Het Centraal Bureau voor do Statistiek heeft
in zijn jongste Maandschrift enkele gegovons
betreffende bovenstaand onderwerp gepubli
ceerd ontleend aan do uitspraken van den
Direoteur-Gonoraal van den Arbeid, die door
den Minister van Landbouw, Nijverheid cn
Handel als scheidsman was aangewezen in en
kele loongescliillen tussclien organisaties van
werkgevers en werknemers in het veen- en
landbouwbedrijf-in Groningen en Drontlie. Dc
Direotour-Gcneraal heeft zoo nauwkeurig ^no-
gelijk doen opmaken do budgetten van twee
arbeidersgezinnen (ééu van 10 en één van 6
pensonon), zooals dezo kunnen geacht worden
te zijn vóór den ooidog en thans gedurende den
tijd van liet turfgraven. De urlgavcn van hel
grooto gezin worden per weck geschat, alleen
wat levensmiddelen betreft, op f 19.88° en
tliaus op 41.34; die van het kleine gezin op
7.36 on thans op 16.03. In het eerste ge
val zijn do lovonskoslen met 108 petin het
tweedo geval met 112 pet. toegenomen.
Do klceding cn liet schoeisel voor het groote
gezin kan in 1914 geschat worden op 227.62
on vordert thans 404.82. Wordt er gerekend
dat 't budget van den graaftijd geld voor óén
vierde deel van het gelieele jaar cn dat.gedu
rende den overigen tijd hot wckelijkscli budget
15 pet. lager kan gesteld worden, dan zon er
in 1914 door hot groote gezin verteerd zijn
13 X 19.88 39 X 16.90 227.62
ƒ1145.16. Wordt deze bcrekoniug gevolgd voor
1917. dan is deze: 13 X 41.-34 -f 39 X
ƒ35.12 -h 404.82 ƒ2311.92. Wat het kleine
gezin betreft, zoobeiragen do uilgaven volgens
berekening, in 1914: 143.55, in 1917 ƒ913 87.
Do stijging voor hot groote gezin bedraagt der
halve 402 pet.; dio voor het kleine gezin 106
percent.
Bij de beschouwing van deze budgetten moge
niet uil hot oog worden verloren, dat hierbij
alle uitgaven voor ontspanning, versnaperingen I
cn genotmiddelen geheel buiten beschouwing
gelaten zijn, cr voorts- niets is afgezonderd voor
schoolgeld, noch voor belasting, noch voor con
tributies aan fondsen, vakverconigingen, enz.
noch voor huishuur. De bodeeldo posten zijn
niet in do budgetten opgenomen, omdat die uit
den aard der zaak sedert 1914 niet noemens
waard omhoog zijn gegaan en trouwens elke
opmaking \au arbeiibbudgollen tot tal van
moeilijk le beantwoouden-vraagpuntcn aanldi1
ding geven.
Verder zijn de uitgaven van een ander gezin,
zooals dio in 1912 waren genoteerd, getoetst
aan de prijzen van 1916 en 1917. De kosten van
levensonderhoud bedragen, indien do uit eigen
bodrijf afkomstige voedingsmiddelen (aardap
pelen, groenten en racllc), niet in rekening wor
den gebracht in: 1912 485.58°, 1915 ƒ728.813
en 1917 861.02. Tusschen 1912 on 1917 ligt
dus oen stijging van levensbehoeften van 78
pet., tusschen 1916 en 1917 van 18 pet. Dc cij
fers betreffende dit gezin" zijn uit den aard der
zaak eohigtszins fictief. Een gezixi, dat in 1912
uit man, vrouw en 5 kinderen beneden 12 jaar
bestaat, is natuurlijk 5 jaren later geheel ge
wijzigd. -Toch geven bovenstaande cijfers een
betrouwbaar beeld van do mate van stijging der
levensbehoeften.
Uit het vaderland gevlucht.
Uit Walsoorden wordt aan „De Maas
bode' gemeld
Zondagavond acht uur kwam alhier aan
een motorboot met twee Belgische zeekapi
teins cn een tiental jongelui van adel en
hoogen stand, wien hot geluktr was door
list- de gre is te passeeren.
Een Antwerpscho clokloods, dio reeds
maanden in dienst bij de Duitschers wa-3, en
van tijd tot tijd aan de grens had gevaren
met do Duitscho marine-autoriteiten, had
dit plan uitgedacht.
To twee uren kwamen de Belgische zee
kapiteins nabij Rood© Sluis in de motor
boot cn toen stoomde men, do admiraals
vlag in top, tot aan Sb. Ann ©kon, waar de
dienstplichtige Belgen werden ingeladen
Tusschen de forten door, langs wachten, die
eerbiedig salueerden, stoomde men'naar de
Nederlandsche grens.
Bijna had men dezo bereikt toen do mo
tor weigerde en ook een Duitscho marine-
motorsloep op hen kwam aanzetten.
Do Antwerpsche dokloods, weer in mili
taire positie, of. hij als voorheen hóoge mili
tairen vervoerde, bleef kalm, en na de
militaire eer bewezen to hebbeii stoomde
do Duitecho motor verder. Na enkele mi
nuten waren toen do Belgen op Hollandsch
gebiecl, waar zij door het Hollandsch wacht
schip werden gevisiteerd en vervolgens kon
don doorvaren.
Zo zullen nu naar don Belgischen consul
gaan, om zoodoendet hot front te bereiken.
Brandstoffen- en groent oprijzen.
Do Amsterdamsche Bestuurdorsbond, de
Fedoratio Amsterdam der S. D. A. P. cn do
Coöperatie „Do Dageraad", hebben een
telegram gezonden aan den minister van
Landbouw, om de aandacht van den minis
ter te vestigen op de stijging der prijzen
van brandstoffen. Deze stijging is zoo groot,
dat, hoezeer de Amsterdamsche Togeling der
rantsoeneering wordt gewaardeerd, de
arbeidende bovolking met weet, hoe 'gold
to vifrdèn voor den aankoop -vari hun recht
matig doel. Verder wijzen zij op.de buiten
ge wono stijging van groente-prijzen, in ver-
golijking met die van hetzelfde tijdvak ver
leden jaar, dio toen reeds zeer hoog waren.
Van 28 tot 31 Augustus 1916, in vergelijking
met 1917, "fras do stijging van witte kooL 6
bot 10 centen per stuk op 10 tot 14, andijvie
2 oenten per struik op 3 tot 4, bloemkool 5
tot 10 centen per stuk op 20 tot 28, uien 7
tot ÏO1/^ centen per Kg. op 12 tot 14, wor
telen 5 tot 6 centen por bo3 op 19 tot 20,
welke prijzen ook in September buitenspo
rig hoog bleven. Eindelijk wordt do aan
dacht van den minister gevraagd voor den
noöd onder cle bevolking, ten opzichte van
eetbare vetten, waaronder, ook margarine
begrepen is, welke artikelen niet of zeer
schaarsch in arbeidersbuurten verkrijgbaar
zijn.
Dezelfde organisaties hebben zich gewend
met een adres tot den gemeenteraad, waar
in gewezen worclt op de sterke stijging dor
prijzen vaa brandstoffen, en eveneens het
nemen van maatregelen wordt gevraagd,
opdat de bevolking niet voor het feit wordt
gesteld bijvoorbeeld voor de cokes het drie
dubbel bedrag van verleden jaar te mooten
betalen.
f n een weiland in de Ooy, onder
Ubbergen, werd een Duitsch jongetje -van
twee jaar gevonden, met een briefje op de
borst gespeld, waarin vermeld stond, dat
moeder was gestorven en vader gesneuveld.
Ben tante beval thans het kind in de lief
dadigheid van den vinder aan. De heer Het-
hey, te Ubbergen, heeft het ventje in zijn
villa opgenomen. (,,Maast>-")
Een schipper sloeg gister mor
gen, nabij bet fort Aalsmeer, een ijzeren pen
in de ondergrondsehe electrisehe geleiding.
Het gevolg daarvan was, dat de meeste in
woners gisteravond van licht verstoken wa
ren. Dit 'is de tweede keer in een kort
tijdsverloop.
Te Zaandam is. t er w ij I de v ro uw
afwezig was de man is wegens een vis-
scherrj-delict gedetineerd ingebroken in
do woning van Van der lieer. Doordien de
buren in het huis licht zagen en alarm be
gonnen te maken, moesten do inbrekera
do vlucht nemen. Daar zij echter met de
f.laatselyko gesteldheid niet op de hoogte
waren, liepen zjj de verkeerde richting uit
len de sloot iD. Van het drietal wist de poli
tie er één in handen te krijgen, een Amster
dammer, die -kort geleden uit de strafgevan
genis ontslagen was en voor enkele dagen Dij
juffr. Van der M. op bezoek wa3 geweest om
Öe groeten van haar man te brengen, en die
toen ook nog voorgesteld had hem drie rijks
daalders te geven, omdat hij dan nog wel
iets voor den mnn ter verzachting van zyn
lot kon doen.
Onze arme moedertaal. Mili
tair rapport. De militairen te Amsterdam
in garnizoen, geven hun chefs nog wel eens
reden tot ergernis wegens hun on-militair
voorkomen. Derhalve wordt er soms een
garnizoens-order gegeven om patrouille te
laten loopen en op te treden tsgen niet-
inilitairo gedragingen an handelingen van
soldaten lang3 den weg.
Een patrouille is er, onder bevel van ec-n
dienstdoende korporaal, «lat is dus een
soldaat, die de functie van korporaal waar
neemt Welke tegenover het aanstoatelrjk
gedrag van een soldaat heeft in te grijp. n.
De korporaal d.d. brengt daarvan als volgt
rapport uit bjj zijn meerderen:
De d.d. korp. A.
Verzocht tijdens het passeeren van een
pairoeli.
Den milicien B. om ziju handen uit de zak
te doen.
Het Welk hy wjjgerde. En zij dat hij zich
van geen
d.d. korp. wouw laate koajensere.
Een tijdens zijn geweer om hoog tilde.
Eu mij een slag toe bragt.
Hetwelk de ckd. korp. inet zijn arm af
weerde.
En kreeg ik zoo doende»een s'.ag over den
arm.
Dat m mg lam aan mijn lijf hing.
En daar na noch een worsteling «nier
gaan.
Waar do I.S. p'.ichtige C. tusschen kwam.
En ook C. daar getuige van is.
De d.d. korp. A.
De oorzaak van Riga's val.
Een Ned'orlandior, die gedurende den li ce
len oorlog in Riga woonachtig was cn het
eerst eenigo dagen, voor het door de Duit-
soliers werd ingenomen, verliet, verhaalt
aan de „N. R. Ct." het volgende:
Riga zou reeds veel eerder gevallen zijn,
hadden de Let-ten o.ariuet een korps vrij
willigers van ongeveer 10,000 man gevormd,
dat met waro doodsverachting heeft gc-
voohten. Want deze Letten, clio Lijfland als
hun vaderland beschouwen en dio niet al
leen de Russen haten, welke hen 6teeds on
derdrukten, doch de Duitschers evenzeer,
hebben in vereeniging met do overige Let-
tische regimenten, den Duitschers heel
wat werk bezorgd. Doch toen zij zagen dat,
na de revolutie, de Russisch© troepen niet
meer ernstig vochten en geheel onverschillig
werden, hebben zij er ook het bijltje bij
neergelegd. Zoodoend!© hebben do Duit
schers bij hun opmarsch naar Riga slechts
weinig tegenstand ondervonden.
De Russische officieren voelden zich ia
Riga 'overigens zeer op hun gemak, prezen
de stad om haar Duitsche zindelijkheid, be
reidden er bals, bezoohten avond aan avond
schouwburg en concert en bekommerden
zich slechts matig om hun troepen. Zij haat
ten do Engelsehen, die er toezicht hielden
en kwanswijs meehielpen, hartgrondig, zoo
dat er van samenwerking haast- geen sprake
was.
Met do levensmiddelen was het ei* in den
laatsten tijd uiterst treurig gestold. Er zijn
in Riga menschen, dio al maanden lang niets
ancPers hebben genuttigd dan brood en thee.
Yan de revolutie heeft men in Riga niet
veel gemerkt. Do eendge verandering was,
dat de politie opgedoekt werd, waarvoor
eon soort burgerwacht- in de plaats kwam.
De voorradeu dor in Riga gevestigde Ne-
derlandsche houtfirina'3 zijn geheel door de
Russen opgeëischt en slechts met een bon
betaald. Handel en nijverheid waren in den
laats ten tijd nagenoeg 'uitsluitend in buit-sn-
landscho handen, hetgeen, don Russen wol
zeer verdriet. Het volk beschouwt zich als
verkocht en vorraden. Ook in het leger treft
men overal officieren der geallieerden aan.
Aan do grens is hei, zelfs zoo sterk, clat do
passen van de reizigers, die Rusland verla
ten, door een Engelschen, een Amerikaan-
schen, een Franschen en een Japanschen of
ficier worden nagezien, terwijl de Russische
officier maar heen en weer drentelt.
Aanvallen op Zeebrugge.
^Er hebben, in de afgeloopen week, ver
scheidene luchtaanvallen op Zeebrugge en
omgeving plaats gehad. Tv.ee hadden het
Sas van Heyst tot- doel. Dit Sas, op een half
Uur va-n de haven gelegen, bevat de twee
sluizen, waardoor, heb Leopol&skauaal en de
vaart van Schipdonck in ze© uitmonden. De
bommen vielen allen in het land zonder
schade aan te richten. Ernstiger voor de
Duitschers was dc bommenaanslag op Duin
bergen, de nieuwe badplaats tusschen Heyst
en Krtocke. Tweo villa's werden vernield.
Een diende tot woning van een luitenant,
die aldaar den dienst van kapitein deed. Hij
werd mot een aantal manschappen gedood.
Dikwijls vallen er bommen in 't Zeekanaal.
Burgers, die nog nabij do kerk van Zeebrug
ge wonen, worden gedwongen die op te
visachen. Bij de bomaanvallen van verleden
week werd geen onkel© burger tc Zeebrug
ge, Heyst of Duinbergen gedood of gewond.
Toch moeton er veel -burgers uit Brugge te
Zeebrugge werken. Zo arbeiden nog altijd
aan versterkingen achter de haven en tus
schen do groote sluis cn Blankenberg© en
krijgen onderdak te Heyst. In een officieel
communiqué werd gesproken, van een aan
val op het vliegterrein te Varssenare. Dit
plein is aangelegd op den Blauwentoren,
hot. kasteel van den heer Damman en op
d© gronden van baron Van Zyvenbeiden
hebben h'un goederen moeten verlaten,
evenals de burgemeester, baron Yan Galoen
die ook in de nabijheid een landgoed bezit
tegen de spoorlijn aan. Burgers uit Brugge
hebben dit vliegterrein moeten aanleggen.
Yarssenare ligt tusschen Brugge en Os-
ten de.
De „Daily Mail" verneemt uit Sydney, 'dat
Jini Larkin, de Ierscho arbeidersleider, üe
Vereenigde Stafcan had verlaten met bestem
ming naar Australië. De eerste haven. Si©
het schip zou aandoen, was Auckland, in
Nieuw-Zeeland; maar de gezagvoerder gaf
uitvoering aan een hem gegeven last en
zette Lar-kin aan wal op Pago-pago, een der
Samoa-eilanden. Larkin protesteerde vol ver
ontwaardiging, maar de Amerikaansche gou
verneur zeide.dat hij niet in staat was cr
iels aan te doen. Hij' zit nu vrijwel ver
bannen midden in den Stillen Oceaan. Men
verwacht, dat Larkin naar de Vereenigde
Staten zal terugkeeren; alle stoomvaartmaat
schappijen zijn in kennis gesteld met het
verbod, dat is uitgevaardigd 'tegen landing
van Larkin in Australië.
BuITEiLAHDSEBE BERI6HTES.
Jim Larkiu.
Naar
EDGAR POE.
(Uit zijn „Vreemde vertelsels".)
Het kasteel, waarvan het slot door een
mijner bedienden geforceerd was gewor
den. ow mij niet te noodzaken één nacht
onder den blooten hemel te doem vertoe»
ven. behoorde tot ééu dier gebouwen, waar
op een groote melancholie drukte' en die
door de eeuwen heen hun spookgeschiede
nis bezeten hebben. Na-ir alle uiterlijke ken-
teekenen was het slot maar voor korteren
tijd Verlaten.
;\Yy installeerden ets ir. een der kleinste
en minst rrjk gestoffeerde vertrekken. Dit
bevond zich in een toren rcr van het hoofd
gebouw. Er was wel rij!: iecoratiewerk in
het vertrek, maar het ,Jgeheele uiterlijk
droeg alle sporen van verval en van onder-
dom. De muren wurer. met stoffen behangen
en mot Verscheidend wapenrekken, versierd,
evenals met een onnoemlijk aantal moderne
schilderijen, vol leven, in hun rjjke, ver
gulde lijsten. D'e' schilderijen, niet allesn
opgehangen tegen den muur, daar, waar de
moeste oppervlakte was, maar ook- in de
vele hoeken, dosr te vreemdsoortige archi
tectuur veroorzaakt oefenden op mg,
wakr/chijngk dcor een naturende overspan
ning, een soort van betoovering uit.
Daar liet reeds avond was geworden, be
val ik Pietiro de zware luitan te grendelen,
altó kaarsen van 'den vselarnügea kande
laar, te ontsteken en -wijd de zwartifluweo-
fen liedgordijnen weg te schuiven, waarach
ter. het bed verborgen was.
Deze maatregelen hadden ten doel, om,
waimeer ik niet sliep, mij in de gelegen
heid te stellen de verschillende schilderijen
één voor één te bewonderen, en een klein
boekje te lezen, dat ik op het hoofdkussen
had gevonden, en dat tot onderwerp de
eritiek en (te verklaring dier schilderijen
behelsde. Lang, heel lang las ik; vol eerbied
aanschouwde ik de werken. De uren melden
in lichtende schoonheid voorbij en midder
nacht overviel me.
Den kandelaber, die niet naar mijn wensch
stond, verzette ik voorzichtig, om niet den
slaap van mijn knecht te storen; ik stelde
hem zocdanig, dat het volle licht meer di
rect op mjjn boek zou vallen.
Doch door deze beweging word een licht
effect bereikt, dat ik niet voorzien had. Het
licht der kaarsen zjj waren groot in aan
tal viel 'nu naar een hoek van het
vertrek, tot dusver door een gedeelte van
het bed in donkere schaduw gehouden. Een
'schilderij, dat ik nog niet opgemerkt had,
vertoondo zich Onverwachts duidelijk aan
Ing. Het was de beeltenis van een jong
meisje, welke ook die van een jonge vrouw-
had kunnen zijn. Ik wierp een haastigen
blik op dat 'doek en sloot direct daarop
mijn oogen.
Om welke reden? Ik gaf er mij niet direct
rekenschap vau. Maar terwijl ik de oog
leden sloot, vrcog ik mij meteen af, waar
om ik ze slootr Het was een onwillekeu
rige beweging, om mij tijd te laten na te
denken, om mii zelf ta overtuigen, dat daar
geen illusie van een visioen was, Om ten
slotte mijn verbeelding te kalmeeren en haar
op een meer bezonkon en meer doeltreffen
de beschouwing voor te bereiden.
Op dit oogenblik, ook al had ik gewild,
kon ikniet ineeftwijfelen aan -wat mijn
oogen zagen. Het* eerste schijnsel n.h, dat
van de kaarsen op het doek viel, had tof
uitwerking, dat mijn geheele drooraeriga
verwondering, waarin ook mijn zinnen nog
sluimerden, verdreven werd en ik met één
maal tot het werkelijke leven teruggevoerd
was.
Het portrot, ik zei list alreeds, was dat
van een jong meisje. Het was niets anders
'dan het hoofd en do schouders, op
de wijze van de oude vignetten. De arm,
de boezem en zelfs een beetje van het
overvloedige haar verdoezelden zich zacht
in de vago schaduw, die, toch diep van
toon, een moeien achtergrond maakte. De'
lijst was ovaal en weelderig verguld. Als
kunststuk kon men zich niels mooiers voor
stellen dan het schilderij zelf. Maar mis
schien waren het noch zijn kwaliteiten van
uitvoering, noch de onsterflijke schoonheid
van haar gela3t, die in mij een zoo hevige
en plotselinge ontroering hadden verwekt.
Ik kon nog minder vercndersbellen, dat mrjn
verbeelding, ontwaakt uit haar halven dom
mel, dat gezicht voor eeu levend wezen
zou hebben gehouden. Ik gat me onmid
dellijk rekenschap, dat de bijzonderheden
der teekening, het karakter van het vignet,
het uiterlijk van de lijst, direct een der
gelijke gedachte zouden verbannen hebben
en voldoende waren geweest om nve te be
letten haar toe te laten, zelfs maar voor
één oogenblik.
Met mijn geheele ziel peinsde ik na' ovei*
deze verschillende punten; ik bleef mis
schien een uur lang, half liggende half
zittende, mijn blikken govestigï houden op
het portret. Ik eindigde het ware geheim
van het effect, dat het op mij gemaakt had,
te ontdekken en ik liet mij op mijn bed
terugvallen. Ik had ontdekt, dat de toover-
mackt yan dat schilderij het gevolg was
van de intensiteit van het leven, ,om zoo
te zeggen het leven-zelf, dat er van uit
straalde. Eerst had ik er voor gerild en ten
slotte .was ik er door verslagen, onder
worpen. Ten prooi aan een hevigen angst,
die tegelijk vol eerbied was, zette ik den
kandelaber op zijn oude plaats terug. Het
voorwerp van mijn levendige ontroering
aldus" aan mijn oogen onttrekkende, greep
ik koortsachtig naar het boek, waarin over
dit schilderij oo zÜn historische betee-
kenis geschreven was. Ik zocht het num
mer op, dat met het schilderij correspon
deerde, en ik las volgend vreemd en ge
heimzinnig bijschrift:
,,Het was een meisje van zeldzame
schoonheid cn van een even bominnelijk
als vrooljjk karakter. Het noodlottige oogen
blik voor haar was, toen zij den schilder
loerde kennen, hem liefkreeg en trouwde.
Hij was een krachtig en forsch werker, die
echter reeds één vrouw b'-zat: de kunst.
Zij was één en al schoonheid, één en al
licht en lach en uitgelatenheid. Zg bezat
boven alles schatten aan liefde, on verdroeg
alleen niet de kunst, daar deze haar mede
dingster was. Zij kende slechts vrees voor
paletten en kwastfen en al dergelijke in
strumenten, dio het beminde gezicht van
haar afhielden. Het werd daarom een vr:e-
selijke strijd voor haar, toen de schilder
den wensch uitte, het portret vau ziju jonge
Vrouw te maken. Maar zij was eenvoudig
en onderdanig en gedurende vele weken zat
zg voor hem, zacht en vriendelijk in de
sombere en hooge zaal van den toren,
waar het daglicht alleen van boven op
het bleeke doek neerviel. Doch lig, de
schilder, legde al zijn glorie in zijn werk,
dat hem uur na uur en dag na dag ver
volgde. Hij was een hartstochtelijk en forsch
man, zwijgzaam, zicli verliezend in zijn eigen
drooraen. Zoo hevig hield het werk hem
gevangen, dat hij niet wilde opmerken,
dat het gebrek aan licht, zoo bleek in dien
eenzamen toren naar binnen vallende, de
gezondheid en de gedachten zgner jonge
vrouw ondermijnde.
Allen zagen haar verkwijnen, alleen hjj
niet. Toch glimlachte zij steeds, zonder da
minste klacht; want zij zag, dat de schil
der, wiens naam groot was, een koortsach
tig en hevig genot vond jn de vervulling
van zjjn taak en doorwerkte, nacht en dag,
aan het portret van haar, die hem zoo lied
had en die iederen dag zwakker en moer
vergeestelijkt werd.
En werkelijk, zjj dia het portret kwamen
zien, bevestigden ae gelijkenis met zachte
stem; het was een wonder en hot legde ge
tuigenis af, niet alleen van het talent van
den schilder, maar ook van de liefde voor
haar, die hy op zoo buitengewone wgzo
schilderde
Maar ten slotte, toen het werk zjjn vol
tooiing naderde, werd niemand meer in
don toren toegelaten; de schilder, in zijn
woesten ijver voor zijn werk, hield nauwe»
lijks de oogen meer van zijn doek af; zelfs
keek hij nauwelijks meer naar zijn vrouw.
En hij wilde ook niet opmerken, dat hij
do kleur, die hij op zijn doek bracht, aan
de wangen onttrok van haar, die vóér hem
was gezeten. En nadat vele weken waren
verloopen en er weinig meer aan te doen
viel, een onkel streokje over den mond,
een .enkel tikje over het oog. flikkerde de
ziel der dame ate hot vlammetje eener bijna
uitgebrande kaars. Toen werd de laatste
"streek gezet; de schilder bleef een oogen
blik in vervoering staan voor het werk,
dat hij had gewrocht; doch toen hij het nog
eens aanschouwde, werd hij zeer ontdaan
en zeer bleek, en aangegrepen door een
hevige ontzetting, gilde hij uit met harde
stem:
„Maar dit is het Leven zelf!" Hij draaide
zich plotseling naar de Beminde om. Zij
was dood.
